-Insanliqqa Qilin’ghan Eng Chong Ahanet Tekshürep Tetqiq Qilinmighan, Ilmiy Delillenmigen, Herqandaq Tereptin Logikigha Chüshmeydighan Xurapatlargha Sual-Soraqsiz Ishinip Kétishtur!

-Aldaus Hukseley

☆☆■☆☆

Yazarmen: Kurasch Umar Atahan

Herqandaq bir sheyi we hadise tebiyetning tüp qanuniyetliridin hergiz chetnep kételmeydu. Tebiyet qanuniyetliri we pirinsiplirigha uyghun kelmeydighan nezeriye we ijrahatlar özlirining mawjutlughini qoghdap qalalmaydu. Milletlerning We Shexislerning Mawjutlughi shu Jemiyetning üstiqurulmisigha baghliqtur! Milletler Tereqqiyat Jeryanida Shexislerning iqtidari we qabiliyitidin paydilinidu! Jemiyeti qalaq, maaripi arqida, ang sewiyesi töwen, jahanning arqisida qalghan milletler, 19- we 20-Esirde ghayip bolup bolup ketken qebililerdek yoqulushqa mehkumdur! Alma pish, aghzimgha chüsh, dep olturghan bilen bolmaydu! Nurghun milletler jemiyet tereqqiyatigha köngül bölmey, kona sistima mestxushlighida, altun böshükte yatqandek gheplet uyqusida uxlap, axiri tarixning rehimsizlerche shallishigha uchrap ketti. Bu heqte „Tama, Achközlük we Xam Xiyal Barliq Köngülsizliklerning Yiltizi!“-digeniken English Yazghuchisi William Shakespeare.

Ademler Rohi We Jismaniy Jehettin Kilishken Yaki Kilishmigenlikige Qarap Chirayliq we Set, Dep Ikkige Ayrilidu! Kilishken Ademler Meshhur Peylasop Yüsüp Xas Hajipning „Qutatqu Bilik“ Esiride Tilgha Élinishiche Talantliq, Eqilliq,Qabiliyetlik we Bilimlik Kélidu; Dewlet we Milletning Ishlirini Bundaqlar Idare Qilsa Jemiyet Güllinidu! Set Dep Qaralghan Ademler Ichidemu Exlaqliq, Imanliq we Bilimlik Kishiler Bar, Ishinip Ish Tapshurushqa Bolidu, Emma Köpünchisi Hesetxor, Ichitar, Tamaxor, Shexsiyetchi we Qaraköngül Kélidu; Bundaq Ademlerge Éhtiyat Bilen Yéqinlashmaq Wajiptur!

Bundaq Bolishidiki Asasliq Sewep Jemiyettiki „Chirayliqlarning Derdi Yaman, Setlerning Hali Yaman“ Deydighan Eneniwiy Adettin Bolsa Kirek! Yaxshiliq Yaxshiliqni, Yamanliq Yamanliqni Chilaydu! Chünki Yaxshiliq we Güzellik, Yaxshiliq we Güzellikning Merkizige, Setlik we Rezillik, Setlik We Rezillikning Merkizige Qarap Sürülidu! Mana Bu Pelesepediki Meshhur Rézinanus Qanuniyitidur! Insan Qelbi Ghayet Zor Inirgiye Merkizi Bolup, N we S Qutuplarigha Igedur! Kilishken we Setlerlerning Tépishish we Tartishish Küchi Öz Aldigha Yayghan Rézonanus Dolqunlurigha Qarap Küchlük yaki Ajiz Bolidu! Nigatip Énirgiyege Toyun’ghan Setler Pozitip Énirgiyege Toyun’ghan Güzeller Bilen, Pozitip Énirgiyege Toyun’ghan Güzeller, Nigatip Énirgiyege Toyun’ghan Setler Bilen Öz-Ara Tipishidu! Güzeller Ichidiki N we S Qutuplar Xilidikiler Ichidiki Oxshimighan Qutup Bilen Bir-Birini Tartiship Küchiyidu! Setlik Katégoriyesidiki N we S Qutuplarmu Xilidikiler Ichidiki Oxshimighan Qutuplar Bilen Uchrashqanda Öz-Ara Tartishidu, Küchiyidu!!! Güzellik Yaxshiliqni, Setlik Yamanliqni Peyda Qilidu! Dunyamu Xuddi Bir Janliqqa Oxshash Özi Mensup Bolghan Firikansta/Astiratéransitiriyal Qatta Mijaz we Xaraktér Jehettin Xuddi Kiche Bilen Kündüzdek Mana Mushu Xil Yoruqluq we Qarangghuluq Qanuniyitige Boysun’ghan Asasda Mawjut Bolup Turidu!

Alimlar güzütüsh arqiliq ormandiki derexning yiltizi, töwen, ottura we yiquriqi shaxlirida oxshimighan jel-janiwar, uchar qush we haywanlarning hayat kechüridighanliqini bayqighan.

Tekshürgichilerning Ilmiy qarishiche küchlükler igizde, ajizlar peste yashaydu.

Alahiyde bir qanuniyettin tashqiri hadiselermu bar. Bu hadisening biri derex yiltizi bar yerde yashaydighan bir hasharet derexning küchlükler yashaydighan yerliride yashap béqish üchün yer astida 17 yil teyyarliq ishliri bilen meshghul bolidiken.

Yer Astidiki hasharet 17 yil kütüp, purset kelgende tupraq astidiki mudhish qarangghuluqtin chiqip, 17 yil billigen yingnidek ötkür qanatlirini échip kökke shungghup, derexning eng igiz shaxlirigha Uchup chiqip, quyash nurigha chömülidiken.

Bu Jessur Hasharetning ismini Uyghurlar Tomuzgha dep ataydu.

Tomuzghilar derex shéxigha uchup chiqqan küni, pütün dunya bu hasharatlerning bolidu goya! Tomuzghilarning dunyani bir alghudek awazi hemme nersini Ishghal qilip, hayatning küchlükliri qatarigha kiridu.

Tomuzghilar Derex shéxida peqet 24 saet yashiyalaydu, andin tizlikte qérip, kolliktip halda özlikidin xuddi waba tegkendek qirilip kitidu.

Bu ish ewlatmu ewlat ashundaq tekrarmu tekrar dawamlishidu!

Tomuzghilar bu 24 saetni xuddi 240 yildek digerlendüridu, üchüshni ügünidu, qursiqini toyghuzidu, erkek chishi tomuzghilar jüplishidu, tuxum tughidu, ewlat qalduridu we Hayat yashash yollirini ewlatlirigha ügütidu!

Hemmidin muhimi hemme ishni Teshkillik halda birlikte qilidu, küchlük hökmaranlighini yer yüzide axirghiche ghelbilik halda sürdüridu.

Chonglar ölüp ketkendin kéyin yéngidin toxumdin chiqqan qanatsiz, qurutqa oxshaydighan Tomuzghichaqlar asta asta ömilep yirtquchi qushlardin özini daldigha élish üchün töwenge sürülüp, tupraqning derex yiltizi jayashqan jayiga kirip kétidu, we eshu yerdiki qérindashliri bilen uchrushup, Qarangghu dunyadiki 17 yilliq uzaqqa sozulghan küreshni bashlaydu.

Aldin güzütüsh, tejiribilerni toplash, analiz qilish we pilanlash andin heriketke ötüsh lazim her ishta! Qilghili bolidighan we qilghili bolmaydighan ikki ish bar dunyada! Meshhur hökümdar we Émparatur Markus Aureliyus bu heqte“ Küch we Qurbitinglar Yetmeydighan Ishlargha Hazirlanmay Turup, Hergizmu Qalqinmanglar, Qalqinsanglar Aqiwet Yaxshi Netje Bermeydu!“,-Digeniken

Dunyadiki mawjudatlar bir Biridin roshen periqlinidu. Birsi Igiz, birsi pakar, birsi oruq, birsi simiz, birsi bay, birsi namrat….Birsi yüksekte, birsi peste…! Shunga Küch-Qudret we Heq-Hoquqmu Oxshimaydu! Kimki Qudret Tépishni Xalaydiken, Uhalda Küchlük Bolush Üchün Bedel Töleshmi Bilishi Kirek!

Shundaq besh qol hergiz teng yaritilmighan, kommunistlarning tengbarawerlik digini, kapitalistlarning demokratiye digini, dinchilarning qérindash digini peqet melum jehettin eqilge uyghun bolup, mutleq toghra emestur! Bu herqaysi türlerge xas atalghulardur.

Dunyada küchlükler bilen küchlükler, ajizlar bilen ajizlar teng! Baylar bilen baylar, kembigheller bilen kembigheller tengdur!!!

Herqandaq Jisimning Éghirliqi, Özi Bilen Oxshash Éghirliqta Bolghan, Hejimde Bolghan Jisimning Éghirliqi we Hejimi Bilen Teng! Emma Tört Kilo Altun Bilen, Tört Kilo Tömürning Qimmiti we Hejimi Özara Teng Emes! Tört Kilo Altun Bilen Tört Kilo Tömürning Hejimi, Zichlighi we Sélishturma Éghirlighimu Özara Teng Emes!

Oxshimighan Ademler we Milletlermu Melum Bir Shert Astida Teng Barawer, Emma Xaraktéri, Xususiyiti we Terkiwige Qarap Yene Bir-Biri Bilen Teng-Barawer Emes!!!

Eng Erzan we Qedirsiz Ademler Qedri-Qimmet, Bexit we Hüriyet Sahibi Bolmighan Adem we Milletlerdur!

Talant, Eqil, Bilim we Téxnologiye Ademning Yeni Milletning Teqdirini Özgertidu! Shunga Bu Tört Nersige Ige Bolush Üchün Jénimizni Tikip Qoyishimiz Lazim! Tariximizdiki Barliq Tirishchanliq we Küreshler Millitimizning Qedri-Qimmeti, Bexit-Saaditi we Hürriyeti Üchündur!

Oqughan Adem Bilen Oqumighan Adem, Bilimlik Adem Bilen Bilimsiz Adem Hergiz Hemme Konida Teng Emes! Ademlerning Hemnisi Teng-We Baraber Bolidighan Wijdan, Ghurur, Insap, Shan we Sherep Meseleliri Bar Zadiche! Oxshimighan Mertiwe we Küch-Qudretke Ige Bolghanlarning Ayrim- Ayrim Hikayisi Bar Eslide. Meyli Küchlük Yaki Ajizlar Bolsun Bularning Hemmisining Murekkep Arqa Körünishi Bar Bolup, Milletlerning Oxshimighan Salahiyetke Ige Bolishi Tebiyetning Özgermes Qanunidur!

Sünni bay bilen sünni kembigheller, sünni mensepdarlar bilen Sünni awam uning ichige kirmeydu!

Dunya Ajiz we küchlüklerdin teshkil tapqan. Ajiz we Küchlük Diginimiz Hayatiy küchning qandaqlighigha qaritilghan bolup, Hergiz noqul haldiki pul, mal dunya we qural yaraqni körsetmeydu. Dinizaurlarning yoqulup, Chümülilerning Hayat Qelishi ajizlarning shallinip, küchlüklerning tallinish pirinsipigha eng uyghundur!

German Peylasopi Friedrich Nietzsche Küchlükler Bilen ajizlargha dunyaning texsimlinishideki bu Muqeddes pirinsipni tekitlep, “ Küchlüklerge mensup bolghanlarni, heq-hoquq Jehettin oxshash bolmighan Axmaqlarning yüriki pokuldimay tama qilishi sépi özidin axmaqliq, ilmiy atalghu bilen ipadiligende tipik bir zidipeslik kompleksidur“ digeniken.

Herqandaq mertiwe, hoquq we imtiyaz éghir bedel tölimey turup qolgha kelmeydu.

Namert xumsilar, oghri hem qaraqchilar, buzuq we mutihemlerning peskesh yollar bilen qolgha keltürgen Emel, nopuz we imtiyazliri qettiy hesapqa kirgüzülmeydu!

Zidipesler özlirini qanchilik yoquri körgen bilen yéri ayaqlar astidadur, „Dötlükke baridighan Ikki yol bar: Biri xatada ching turup, heqiqetke intilmeslik! Yene biri bolsa heqiqetni bilip turup, toghrini qettiy qobul qilmasliqtin Ibarettur!-digen ulugh peylasop Soren Kierkegart. Toghra paqaning deryani dolqungha aylandurghan osuruqum, deydighan meshhur sözimu bar téxi. Paqalar köpüyup ketti, qarmaqqa xéli salayetlik ademdek körünidu uzaqtin. Körünishte „salayetlik“ paqalarning yénigha bérip qarap baqsang zidipeslik kompleksining Zadi qandaq bolidiganlighini bilimiz; Zidipeslik komplekisi yoshurun bolghan bolsa alametlirini körüshke bezide biraz köp waqit kétidu, bezide Bir qarapla, Bezide chongqur oylap andin köreleymiz. Zidipeslik komplexsi bilen aghrighan toplum, kolliktip halda axshamda bir kurkirashqa bashlidimu boldi, epleshsimu, epleshmisimu, paydisi barmu, yoqmu hésapliship baqmay zadiche kurkiraydu!

Zidipeslik kompeleksi uzaqqa sozulghan qizghanchuqluq, ichitarliq we hesetxorluqtin shekillen’gen Étnik yeni kolliktip hemde shexsiy xaraktérliq pissixologiyelik menpi alamet bolup, bir top kishi yaki bir Milletke omumiy yüzlük yamrap bolghan bolidu. Zidipeslik kompleksini bir türlük xam-xiyal we rohiy ghalbiyetchilik dep atap tursaqmu bolidu. Zidipeslik kompeksiy Boy yetmeydighan shaptulgha qol sozidu, Özidin lüchlüklerni bashqilargha mening qol astimda ishleydu, sizghan sizighimdin chiqmaydu, dep gep tarqitidu. Nimishqa qolumni bir shiltip qoysam derex otturdiki ikki parche bolup ketmeydu, dep waysaydu, qazandiki omachni hichnomege teng qilmaymen, uni saqlap ichsem üch kün yetidu, baylarning qazini quruq, undaq körüngini bilen qursiqi ach, ornumdin qopiwalsam, rasa bir ediwingni bermisem sen toxu yüreklerning….Digendek quruq laplarni köp qilidu, xam-xiyal we pantaziye ichide yashaydu.

Italiye Edebiyatning atisi Dante Alegheri(1265-1321) Italiye jemiyitini qaplap ketken Zidipeslk komplexisi kiselligini özining „Ilahiy Kömidiye“ Ispan yazghuchisi Megovel De Sérvantis (1547-1616) Ispaniye jemyitini qaplap ketken Zidipeslik komplexini özining „Donkixot“ romani arqiliq, Uyghur yazghuchisi Zunun Qadiri (1911-1989) Uyghur jemiyitidiki Zidipeslik komplexisini özining „Chéniqish“, „Maghdur Ketkende) Namliq Hékayisidiki Metniyaz qatarliqlarning obrazi arqiliq janliq teswirlep bergen bolsa; Dunyawiy shöhret qzan´ghan Qirghizistan yazghuchisi Chengghiz Ayitmatov (1928-2008) özining „Esirdin Halqighan Bir Kün“ digen esiride Orta-Asiya xeliqlirining bolupmu qirghiz xelqining rohiy dunyasini chirmap ketken özidin yatliship, qulluqqa yüzlinish we uningdin ghurur tuyidighan bolup kétishtin ibaret Zidipeslik komplexini Mangqurt obrazi arqiliq ghelbilik ipadilep bergen bolsa, Zhongguo Yazghuchisi Lushun (1881-1936) Zidipesliktin ibaret bundaq kisellikning Xitay jemiyitide adettiki ehwal bolup ketkenligini bayqap“ „AQ ning Terjimhali“, „Dora“ digen hékayilirini yézip, Xitay millitining rohiyitini chirmap ketken özini kamsitishtin peyda bolghan özini qaltis chaghlash sheklide otturgha chiqqan Zidipeslik komplexini janliq ipadilep bergen. Zidipeslikning bir yüzi özini kamsitish bolsa, yene bir yüzi özini pes körüshni bésish üchün ortigha chiqqan rohi ghalbiyetchiliktur. AQ Xitay yazghuchisi Lushun ependining esiridiki bashqehriman bolup, AQ xitay jemiyitining tipikleshtürülgen obrazidur. AQ che Zidipelik Germanche éyitqanda xitaylardiki Volkskrankheittin bashqa nerse emestur. Xitaylarning Yapon millitige qarighanda köreng, kibirlik we chongchi körünishi, xitay milliy pissixikisigha yoshurun´ghan riyalliqning del uning eksi ikenligini bildüridu, mana bu Zidipeslik Komplexining yene bir teripi bolup, bu hadise bir pütün Xitay millitining özini kamsitishi yeni roh chüshkünlüki keltürüp chiqarghan özige xas milliy xaraktériddur! Rohiy ghalibyetchi hem Rohi chüshkün, ümidsiz we ghayisiz insanlarda Zidipeslik we Xurapat yamrap ketken bolidu. Bu Ikki kisellik oxshashla jemiyet xarakterliq éghir kirzis we yaman aqiwet peyda qilidu!

Besh qolni biraqla éghizgha salghili, bir qedem élipla shotadin ögzige chiqqili bolmaydu.

Zidipeslik kompeleksi kisilige giriptar bolghanlarining wijdani, ghururi we ademiylik tebiyitide saghlamliq digen nerse yoq diyerlik bolidu. Hili undaq, Hili mundaq ish qilidu; Heq-naheq meselilerde tutqan tutami, meydani we qimmet qarishi turaqsiz bolup, izchilliq yoq!

Zidipeslik kompeleksi kisilige giriptar bolghanlar bir-birige xataliq ishleshte qelipta quyup qoyghandek oxshaydu, oxshash oy, oxshash, heriket we oxshash aqiwet….!

Zidipeslik kompeleksi bolghan Milletler chare-tedbir qilmay turup, chöllerni baghu bostan we gül-gülüstanliqqa aylanduriwétish üchün toxtimay söwetke su qachilashni muzakire qilidu we oxshash usul bilen herikez qilidu!

Zidipeslik kompeleksi Jemiyetning köp sanliq ezalirining saghlamliq meselisi bolup, meyli bimar yaki doxtur bolay toxtimay tesirige iztirap chékip turimiz. Bundaq bir Jemiyetning bir ezasi bolup qélishmu azapqa tolghan bir ish.

Biz özimizni özimiz qoghdishimiz lazim. Hazir Uyghur Jemiyitide Hemme Nerse, Hemme Nersige Oxshimay Qéliwatidu! Heq-Naheq Qalaymiqan Bolup Ketti, Bichare Millitimiz Yétim Qaldi. Milliy Roh Zeipliship, Ghurur we Wijdan Ölüm Aldida Jan Talishiwatidu!

Towa Qildim, Towa Nimishqa Bezi Ademlerge Qarisam, Ademni Emes Belki Bir Sheytanni Körgendekla Bolup Qalidighandimen! Bularni Xatamikin Diseng Toghridek, Toghramikin Diseng Xatadek Tesir Béridu Sanggha! Bular Heq-Naheqni Periqitelmeydu; Birqatar Toghralarni Niqap Qilip Taqiwalghan Bilen Qilghan Ishlirining Tolisining Netijisi Reqiplerning Qilmaqchi Bolghan Ishlirini Eslitidu! Bular Dostqa Düshmen Közi Bilen, Düshmen’ge Dost Közi Bilen Qaraydu! Milletning Doppisigha Jigde Sélip, Suni Léyitip Biliq Tutidu! Bu Gheyri Mexluqatlarning Ya Nepriti, Ya Muhabbiti Éniq Emes; Külidighan Yerde Yighlawatqandek, Yighlaydighan Yerde Külüwatqandek Tuyulidighan Bolup Ketti Goya! Buning Nimening Alamiti Ikenligini Hich Bilelmidim! Rabbim Biz Uyghurlarni Öz Panahingda Saqlighaysen!!!

German Peylasopi Herman Hessiy insanlar duchar bolidighan nachar aqiwetlerni közde tutup, „Ichki dunyamizda Jiddiy Qoghdunushqa Ihtiyaj Tughulghanda Özimizni Mudapiye Qilidighan, Yarilanghan Qelbimizning Eslidiki Saghlamliqigha Qayitishigha Yardem Qilidighan Bir Boshluq Bar! Biz Özimizning Eng Yaxshi Ghemguzari Qilip Yaritilghan Möjizilerge Tolghan Bir Janiwar Hésaplinimiz!“,-Dep Éyitqanidi.

Herqandaq yaman aqiwetke qarita xiddi bir ézitqu sheherningkidek bir chiqish yoli qaldurulghan, hich bolmisa buni unutmaslighimiz kazim!

Zidipeslik Kompleksiy kiselligi bir millet yaki bir jamaet mengishqa tigishlik yolning bir böligide, yaki qilishqa tigishlik ishning bir qismida tosalghugha uchraydu yaki en’gel peyda qilidu, dep qaralghan riyal weyaki rohiy jehettin bar, dep qaralghan, melum bir tereptiki zihni ajizliqqa sewep bolghan, köpünche yoshurun angda mökünüp yatqan we dawalighili bolidu, dep qeyit qilinghan, emma jiylexor we saldırghanliq alametliri bilen yaman aqiwet chiqiridu, dep isharetlen’gen riyalist bolmighan, radikal derijide xamxiyalgha bérilidighan keng menidiki kolliktip eqli ajizliq kisilidur! Bu kisellik Ademlerde ezeldin barmiti yaki keyin Peyda bolghanmu Toxtimay tetqiq qiliniwatidu!

K.U.A

13.11.2022 Germaniye