Xitay tajawuzchilar bizning eng yaman yérimizdin tutiwaldi. Xitay dewliti derijidin tashqiri dewlet térrorini ishqa sélip Uyghuristan xelqini xelqara jemiyetni qaritip qoyup wehshiylik bilen basturmaqta. Xitay we dunyadiki xéli köp milletlerning neziride Uyghuristanliqlar xitay puqrasi. Undaqta qandaqsige özining barliq garajdanlirining A din Z qiche bolghan heq-hoquqlirini qoghdashtin ibaret jawapkarliq zimmiside bolghan xitay dewliti Uyghuristanliqlar üstidin érqiy we kultural qirghinchiliq élip baridu?! Egerde bir dewlet özning puqralirining heq-hoquqlirini depsende qilidighan mashinigha aylinip qalghan bolsa, u halda özining dewletlik salahiyitini yoqutup qoyghan bolidu yaki zulum astidiki xeliq, shu dewletning qanunluq puqrasi bolmay qalidu. Polattek riyalliqning wetinimizning xitaylarning qanuniy téritoriyisi emes, qanunsiz bésiwélinghan zimin ikenliki, millitimizning xitaylarning qanunluq puqraliri emes belki mustemlike astidiki bir xeliq ikenliki bolup qélishi xitay tajawuzchilirining kéngeymichi zihniyitide millitimizge bolghan esheddiy düshmenlikni peyda qilghan.
Xitay tajawuzchiliri Uyghuristanning ishghal astida, Uyghuristanliqlarning mustemlike we zulum astida ikenlikidin ibaret yüzidiki qara daghni öchürüp tashlash üchün aldirap emelge ashmaydighan: Xelqimizning bir qismini tinch assimilatsiye qiliwétish, yene bir qismining yürikini bolishiche mujup boysundurush, yene bir qisim bash egmigenlerni dewlet térrorini qollinip, tashqiy dunyagha bilindürmey qirip tashlash ishini eng kam 50 yildin béri gherezlik, pilanliq, programmiliq we nishanliq ishqa ashuriwatidu.
Xitaylar Uyghuristanliqlarni radikal dinchiliq, islamiy térrorizim we xelqara jihadizimdin bashqa herqandaq bir sewepke baghlap yoq qilalmaydighanliqigha közi yétip, xelqarada jamaet pikiri toplap, xelqimizni bir millet süpitide ölümge höküm qildi we bu hökümni ijra qiliwatidu.Xitaylar digendek we dunya jamaetchiliki bilgendek rastinla Uyghurlar radikal dinchimu, islamiy qiyapetke kiriwalghan térrorchimu, xelqara jihatchilarning bir parchisimu?! Undaq emes elbette.Uyghur xelqi özining shereplik qanche ming yilliq tarixida diniy radikalizim, térrorizim we xelqara térrorizimdin ibaret hadisilerge alaqidar tarixiy sehnilerde rol almighan we bugünmu undaq yerlerde rol almaghliq!Uyghuristanliqlar térrorist emes, térroristlarmu uyghur emes! Uyghur digen isim pütün dunyadiki 25 milyondin artuq xeliqning ismi bolup, bu namni Uyghur millitining sheripi, nomusi we iradisige wekillik qilmaydighan herqandaq goroh we siyasiy qarashtikilerge mal qilip qoyush ötüp ketken bimeniliktur! Eger bugün Uyghuristan xelqi arisida diniy radikalizim, islamiy térror we xelqara jihat otturgha chiqqan bolsa, bu xil alahiyidilikke ige küchler xitay dewlet térorining esiri bolup, hich waqit biz Uyghuristanliqlargha wekillik qilmaydu!
Hazir dunyada xitayning millitimiz üstidin yürgüziwatan zulumigha qarshi heriketler barghanche tiz bash kötürmekte. Millitimizning omumiyüzlük oyghunup, zulumgha qarshi turishi teqdirleshke tigishlik chong ishlar jümlisige kiridu elbette! Xitay zulumining wetende barghanche wehshiyliship kétishi netijiside hür dunyadiki xelqimizning sani köpüyüshke bashlidi. Hür dunyadiki uyghurlarning medeniyet sewiyesining, dunya qarishining we sapasining oxshash bolmasliqi biz hel qilmisaq bolmaydighan ziddiyetlerni keltürüp chiqarmaqta. Xitaylar bizdin burun heriketke kélip, uzaqtin qilinidighan pissixik kontrul, ishpiyonajliq, deplomatik oyun we pitnewazliq qatarliqalarni teng ishqa sélip addiy awam puqralirimizni özining meqsetliri terepte heriket qilishqa ittirmekte. Xitaylar bizni weten we siritida radikal islamist, islamiy terrorist we xelqara jihadist, dep basturiwatidu! Biz bolsaq xitayning Millitimiz heqqide digenlirini yoqqa chiqirip, xelqara jemiyetni yoqulush girdawigha kelip qalghan uyghurlar we uning wetinimizdiki qan-qérindashlirigha insaniy muamile qilishqa, millitimizning azatliq küreshlirige hesidashliq qilishqa qayil qilish üchün esirlerdin béri kürishiwatimiz! Emma özimizning ichidin chiqqan qaraqursaq begherezler milliy inqilap yolida ming teste qolgha keltürülgen netijilerni öz qoli bilen yoq qilip, xitayning istiratigiyilik shekilde pilanlighan pistirmillirigha maldek yügermekte we xelqimizni öz qoli bilen ölümge buyrimaqta!
Dunya boliwatqan ishlarni körüp turiwatidu. Xuddi xitaylar éyitqandek milliy musteqilliq shuarini towlawatqanlar bir uchum bölgünchi unsurlar, qalghanliri bolsa diniy we insaniy erkinlik telep qilip öktichi meydanda turiwatqan uyghurlar, dégendek ish boliwatidu! Uyghur millitining zadi tüp meqsidi nime, dep sorisa hemmila adem tilini yutiwalghan kikechtek qalaymiqan jöyliydu! Biz heqiqeten eqilsiz we shum pishane millet ikenmiz! Hey qérindashlirim, türkistan chüshidin, islamlashqan yer shari chüshidin oyghuninglar! Özenglarnila oylimisanglar insaniyet silerni asta-asta tashliwitidu. Dunyada téxi heq-adalet yoq bolghini yoq! Dunyaning igisi bar! Insaniyet burundin tartipla rezilliklerge qarshi adalet sepliride birlikte küresh qilip kelgen. Biz özimizni 21-yüz yilgha layiqlashturup tiz sürette tüzep kételisekla bu weten, bu millet, bu din we bu medeniyet qurtulup qalidu! 19- we 20- esirler heq-adalet ornutush küreshliridin birinchi we ikkinchi dunya urushlirigha shayit bolghan bolsa, emdi 21-yüz yil yer shari xaraktérliq mustebit tüzüm we térrorizim (Diniy essebiylik keltürüp chiqarghan xeliqara térror we xelqara jihadizim shundaqla dewlet küchini qural qilip ortigha chiqqan dewlet térrori)ni yoqutush küreshige guwachiliq qilmaqta! Bu hadise Sowetler ittipaqining parchilinishi,Yoguslawiye dewlitining bölünüp kétishi we Xitay dewlitining her-tereptin qorshawgha élinishi, Afghanistan urushi we ottura sheriqte yüz bergen Erep bahari qatarliqlarda ipadilendi. Otturgha chiqqan hadisilerning ijabiy we selbiy netijilliri heqqide pikir bayan qilish biz üchün shunche qiyin bolsimu, biz dunyada intayin chong bir özgürüshning boliwatqanliqini, kélichek bugünge hergizmu oxshimaydighanliqni hes qiliwatimiz! Nurghun ademler quduqning ichige kiriwélip dunya mushu deyiship yashawatqan bilen xelqarada dindin, ériqtin, millettin we medeniyetlerdin üstün turidighan pirojekitler yolgha qoyulmaqta!
Pütkül dunya dewletliri insan heqliri we demokratiyeni inkar qilidighan radikal islamchiliqqa, islamni süyistimal qilghan térrorisimgha we gheyri din we medeniyet arqa körünishidiki xeliqlerge öchmenlik bilen qaraydighan xelqara jihadizimgha qarshi dunyawiy birliksep lagirlirida (Seudi Erebistan, Türkiye, Pakistan we Iran qatarliq dewletler hem shuning ichide)yer aldi!Shundaq turuqluq weten ichi we siritida dinimizni radikalizimgha özgertip, milliy inqilawimizni térrorizimgha baghlap, quralliq küreshlirimizni xelqara jihadiy heriketke chétip xelqimizge terghip qiliwatqanlarning perde arqisida heriket qiliwatqan xitay basqunchilirining dépigha ussul oynap, keng dunyani millitimizge put sighdurghidekmu yer tapqili bolmaydighan jehennemge aylanduruwétishni pilanlighan düshmenler ikenlikini, 20-30 yildin béri bizni oyunchuq qiliwalghanliqini hemde shu qatarda bizning nadanliqimizdin ustiliq bilen paydilinip millitimizni pütün dunya qareshi turidighan nishangha we halaket girdawigha ittirip kétiwatqanliqini xelqimiz nimishqa hazirghiche periq ételmeydu?! Xelqimizmu bu xelqaradiki qarangghu küchler oynawatqan oyunda heqiqetni perq qilalmay ölüm puraydighan ejellik kochilarda qaymuqmaqta! Mushu seweptin wetinmiz özimiz üchün paniy dunyadiki weylun dozaqqa aylinip qaldi!
Diniy esebiylik, eqidichilikni süyistimal qilghan térror we insanlargha bolghan öchmenlik we nepretni neziriye qilghan jihad qatarliqlar alla burun musulmanlarning, xiristiyanlarning, musewiylerning, buddistlarning we kommenistlarning ortaq düshminige aylandi.Mushundaq bir peyitte wetendiki we erkin dunyadiki xelqimizning sapasi, medeniyet sewiyesi we bilimi yétersiz bolghachqa, jemiyitimizde hazir xelqimizge yaxshiliq qilimen dep yamanliq qilidighan ehwallarmu arqa-arqadin kélip chiqiwatidu we uning keltürüp chiqiriwatqan aqiwetliri xitaylarning kütken yéridin chiqiwatidu!
Namayish, yighin, radio-televeziye söhbetliri, kishilik munasiwetler we sotsiyal mediyelerde hedep uyghurlarni diniy jehettin besimgha uchrawatidu, dep teshwiq qilip, millitimiz etnik tereptin, kultural tereptin pütünley sekratqa chüshüp qalghanliqini yoshuriwatqandek ish qiliwatqanlar özi bilip bilmey xelqimiz arisida diniy esebiylik eqidisini süyistimal qilghan térror we jihatni teshwiq qilip, xelqimizni halaketke bashlawatidu! Bu xildiki kishiler astirittin düshmen dewletlerning we perde arqisidiki qarangghu teshkilatlarning arimizdin yalliwalghan qolchomaqchiliri bolup, azghine maddiy menpeet we nam shöhret üchün weten-milletning hayatliq derixining yiltizini ikkilenmey kesiwatqanlardur! Qaymuqqan xeliq yaman niyettikiler nimini toghra dise shuningaha egishidu, chünki ularning milliy inqilap qilish pirinsipliridin xewiri yoqtur! Ular shereplik diniy itiqadimizni radikalizim bilen, milliy inqilawimizni islamiy térrorizim bilen, xitaygha qarshi quralliq herkitimizni xelqara jihadizim bilen baghlap qoydi!
Tarixtin béri normal diniy étiqat ligal, diniy esebbiylik iligal, zulumgha qarshi isyan qilish ligal, dinni süyistimal qilip érqiy we kultural öchmenlik peyda qilish iligal, tajawuzchilargha qarshi quralliq küresh qilish ligal we zulumni bahane qilip, diniy tepriqichiliq yoligha méngish we qan töküsh iligal bolup keldi.
Xitay dewlitining, Talibanlarning, El-qayidichilerning we Dayishning qilghanlirini dunya xelqi dewlet diktaturisini asas qilghan we dinni süyistimal qilghan térror, dep tonup kelgechke, Amerika prezidenti Georgiy. W. Bush Awropada sözligen bir nutuqida dunya xelqining bolupmu amerikining térrorizimgha qarshi xelqaraliq jengni axirghiche élip baridighanliqini tekitlidi. Amerika prezidenti Georgiy. W. Bush shu qétimqi nutuqida yene zulum chékiwatqan xeliqler qatarida Uyghuristan xelqinimu alahiyde tilgha élip, ularning rehbirini mezlum millet yehudiylargha tarixta yol bashlighan Musa eleyhissalamgha oxshitish bilen birge, herqandaq bir milletni kolliktip halda térror bilen qarilashqa bolmaydighanliqini eytti we xitaylar térror bilen qarilawatqan, milliy azatliq üchün küresh qiliwatqan uyghuristan xelqini bolsa erkinlik jengchilliri, dep medihiylidi shundaqla pütkül démokrattik ellerni mezlum milletlerge sahip chiqishqa chaqridi.
Hey qérindashlar Xitay tajawuzchiliri deniy eqidimizni radikalizim bilen, milliy inqilawimizni térrorizim bilen we xitaygha qarshi quralliq küreshlirimizni xelqara jihadizim bilen qarilawatidu hemde xelqarada bizge qarshi qara borandek küchlük jamaet pikiri toplap boldi.Biz xitayning millitimizni yoq qiliwitish pilanigha masliship bermeyli! Dingha ishinish, zulumgha qarshi isyan bayriqi échish we zalimgha qarshi quralliq küresh qilish hoquqimizni qoghdap qalayli, disek bu hergizmu qiyin emes! Biz xelqarada aktip qollighuchi toplap, küchimizni yighip xitayni wetendin qoghlap chiqirayli deydikenmiz awal bizni ediologiye jehettin xata yolgha yiteklewatan qara küchning penjisidin sughurulup chiqishimiz lazim!Bu digenlik milliy musteqilliq yolimizdaki özgertiwitilgen yol belgüllirini yéngidin eslige keltürsekla hemme ish özligidin yürüshüp kétidu! Biz diniy esebbiyliktin saqlinip, millitimiz tarixtin béri islamda tutup kelgen killassik étiqat yolini qoghdishimiz, milliy azatliq herkitimizning édiologiysini xelqara jihadizimning xususiyetliri bilen emes, xelqara qanunlargha tayanghan we milliy azatliq küreshlirimizning eneniliri asasida shekillendürülgen yol bilen berpa qilishimiz we zamanigha layiqlashturup méngishimiz, tajawuzchiliq we milliy zulumgha qarshi quralliq küreshlirimizni xelqara islamiy jihadizimdin uzaq tutup, peqet tajawuzchilarni mustemlike astidiki wetenimizdin qoghlap chiqirip, zulumdin qurtulup insaniyetning bir parchisi bolghan 30 milyondin artuq her millettin terkip tapqan Uyghuristan xelqining hüriyitini qolgha keltürüsh üchün qiliwatqanliqimizni Xeliqara jamaetchilikning aldida emeliy herkitimiz bilen janliq ispatlishimiz lazim!
Biz Uyghuristan xelqige eng awal ediologiye jehettin bir özimizge wekillik qilidighan, milliy heriket qoshuni erkin nepes alidighan bir boshluq, andin hemme küchler birlik, barawerlik we démokrattik shekilde erkin oylap pilanlaydighan bir yol, andin üzil-késil milliy iradimizge wekillik qilidighan, milliy musteqilliqimizni axirqi ghaye qilghan emma bugünki weziyette emeliyitimizge eng uyghun bir métot kérek boliwatidu! Dunyada peqet Uyghurlar yashimaydu, yaki hemme xeliqler, dinlar we medeniyetler uyghur üchünla mawjut bolmaydu. Köp xil iriq, din we medeniyetler arqa körünishige ige insaniyet béshimizgha keliwatqan milliy zulumni bugün diqqet qilmisa erte özining beshigha kélidighanliqini, heq we adaletning, dorustluq we güzellikning, insan heqliri we démokratiyening tehditke uchrawatqanliqini, insaniy qediriyetlerning xitay dewlet térrori teripidin depsende qiliniwatqanliqini bilgende andin ornidin des turup, biz bilen bir septe xitaygha qarshi küreshke atlinidu! He diese uyghurlam disek, he diese musulmanla disek, he diese türkistan yaki sherqiy türkistan disek, he diese uyghur musulmanliri, yaki musulman uyghur disek biz bilen birge yaki xoshna yashawatqan türkiy we gheyri türkiy xeliqler we bizge hésidashliq qiliwatqan xeliqaradiki bashqa iriq we dindikilerning aldida ish taza qamlashmaydu. Sen gézit-jornal, radio-télivizor we sotsiyal mediyelerde uningdin bashqa her türlük yazma we aghzaki qeyitlerde, resmiy söhbetlerde, interviuwlarda, bayanatlarda, shuarlarda, pilakatlarda we murajetname qatarliq muhim wastilerde uyghurning musulmanliqini éliship qalghan ademdek eskertiwerseng, toghra we ilmiy bolmaydu, biz unche qilip ketmisekmu bashqilar bizning musulmanliqimizni, türüklikimizni obdan chüshinidu qerindashlirim…
Musulmanni uyghurgha qanche köp qoshup qoysanglar yügürep kilidighan ademler shunche köpiyip baridighandek, bek chong ish qiliwétip barghandek, shu arqiliq udul jennetke baridighan biletke ige bolup qalghandek sadda oylaydikensiler.Bu qilghininglar milliy exlaqimizghimu, musulmandarchiliq exlaqimizghimu toghra kelmeydu! Suni singen yerge sep, deptiken konilar! Pütün dunyadiki musulmanlarmu silerning qiliwatqan, kishini bizar qilidighan bu exlaqsizliqinglardin bizar bolughluq! Biz hazir bashqa bir pilanitta emes milletler, medeniyetler we dinlar öz-ara hürmet we yol qoyush asasida tinch, inaq we dostane arliship yashaydighan bir sistima berpa qiliniwatan, pütkül insaniyetke ortaq mensup bolghan yer sharida yashawatimiz! Özimizning peylining yamanliqidin, dunya qarishimizning toghra emeslikidin, niyitimizning dorust bolmasliqidin, medeniyet we ang sewiye tereptin bekla arqida qalghanliqimizdin haywandinmu éghir xorluqqa qalduq! Nadanliqtin, xurapiyliqtin we esebbiyliktin waqtida waz kechmey, béshimizgha apet yamghuri yaghqanda chare-tedbirsiz, bash-panahsiz halda halaket déngizigha gheriq bolduq. Dunyagha béshimizgha bala bolghan xitayni kapir, dep datliduq, qungimizni qisip wetenni azat qilimiz, démey kapirlargha qarshi jihat qilimiz, déduq, halimizgha béqip Uyghuristan dimey, qérindash xeliqlerning erwayini uchurup Sherqiy Türkistan, ummu yetmidi Türkistan üchün, dep gélimiz yirtilghudek nale-peryat qiptuq, dindashlar, qerindashlar, xoshnilar, gheyri musulman teqdirdashlar bizdin yüz chewridi! Biz bayraq qilip kötürüp chiqqan milliy musteqilliq kürishi diniy esebiylik, térrorizim we xelqara islamiy jihatning sayisida qalsa, xelqara jemiyet bolupmu xoshna eller Qazaqistan, Qirghizistan, Tajikistan, Üzbekistan hetta Afaghanistan qatarliqlarmu bizge qarshi xitay meydanida menggülük turidu. Wetinimzde yashaydighan qerindash xeliqler, bashqa dingha ishinidighanlar we özimizning ichidiki diniy radikalizimni yaqilimaydighan démokiratchilarmu inqilawimizgha düshmen bolidu. Bizning kötüriwalghan diniy we érqiy tüsi qoyuq bolghan dinim islam, wetinim Sherqiy Türkistan, düshminim dinsiz kapirlar deydighan, islam sheriyetchilikini teshebbus qilidighan xata édiologiyimiz qérindash türkiy xeliqlerni uyghurlar Sherqiy Türkistan dep bir dewlet qursa kingeymichilik qilidiken, digen tuyghigha kéltürüp qoydi. Xitay bashliq pütkül dunyadiki tereqqiy qilghan we tereqqiy qiliwatqan gheyri musulman milletlerni, uyghurning meqsidi milliy azatliq we milliy musteqilliq emes, gheyri islami milletlerni yer sharidin yoq qilishtin ibaret jihadiy heriket oxshaydu, dep oylandurup qoydi, shunga beshimizgha kéliwataqan belayi-qazalargha her reng her iriqtiki, oxshimighan medeniyet we dinlardiki pütkül insaniyet köz qirinimu salmidi, salmaywatidu we mushundaq kétiwerse hem bundin kéyinmu hergiz salmaydu! Dunya xelqi türkiy ulustin bolghan Uyghurlarning ming yildin béri musulman millet ikenlikini siler dimisenglarmu obdan bilidu. Emma Insaniyet Uyghurgha musulman bolghanliqi üchün emes, awal janabiy Allahning iradisi andin uyghurlarmu adem eleyhissalamning ewladi bolghanliqi üchün hisdashliq qilidu we yardem qilidu.Gherip dunyasining yillardin beri musulman dise alargiy bolidighan hagha kelip qalghanliqini bilip turup, öz millitinglargha musulman dégen süpetni olturghan qopqan hemmila yerde küchep chaplap méngishinglarning zadi millitimiz üchün nime paydisi? Shu arqiliq siler nime ish qilmaqchi?!Uyghurlarning meselisi hazir peqet musulmanlarningla meselisi emes, resmiy shekilde oylighanda pütkül insaniyetning mushu esirdiki éghir tiragédiyesidur!
Dunyada biz Uyghurlardinmu burun musulman bolghan nurghun esil xeliqler bar. Ular nege barsa, nede tursa dinni sörep yürmeydu. Ular erep musulmanliri, Marako musulmanliri, misir musulmanliri, Iran musulmanliri, Seudi Musulmanliri, Iraq Musulmanliri, Süriye musulmanliri, pakistan musulmanliri, dep yazmaydu.Hetta bizdin teximu teqwa Türükler, Üzbekler we Afghanlarmu özining millitining aldi yaki keynige palan musulmanliri dep yazmaydu. Qazaq, QIrghiz we Türükmen qatarliq qan-qerindashlar hem shundaq! Bashqa türkiy xeliqlerning hemmisi bizge qarighanda bu meselige aqilane tewrendi. Peqet biz uyghurlarla özimizning ejdatlardin miras qalghan shanliq yolimizdin adiship kettuq!
Körünishte biz hemmini toghra qilghandek körüniwatimiz. Diniy we musulmanliq konisidiki ishlirimiz ghayet normal ketiwatidu bizche. Biz hemmini toghra qiliwatqandek oylaymizu, ishlirimiz tetürisige ketiwatidu! Biz bir qarisa bir obdanla hichkishidin qalghuchiliki yoq eqilliq bir millet.Emma bizge qandaq bala tegdi bilmidim, bashqa qilidighan hichqandaq ish yoqtekla, beziler qongni yuyupmu, yuymaymu din toghriliq gep qilip, oltursimu qopsimu din toghriliq gep qilip, xosh yaqsimu yaqmisimu din toghriliq gep qilip xuddi jennetning achquchini tutup turghan melektek gidiyip, peyghemberdek pesh qilip dinning, muqeddes kitawimizning we ayetlerningmu inawitini töküp boldi! Bu yaman aqiwet diniy maripning penniy maariptin ayrilip ketkenliki sewep boliwatidu! Dinimiz ISLAM bilen rehbirimiz QURAN xelqimizning ikki alemlik hayatining kam bolsa bolmaydighan temel soghurtisidur! Quraniy kerimni oqupla qoymay, insanni bilim élishqa, tereqqiyatqa we hür hayatqa bashlaydighan, shanliq islam pelesepisi bilenmu qedemmu-qedem tonushup chiqishimiz lazim! Biz diniy étiqat we milliy roh meseliside altun´gha dessep turup tilemchilik qiliwatqan bichare diwanigha oxshap qalduq! Hazir bizning diniy maaripimizda we diniy murasimlirimizda milliy medeniyitimizning shanliq tarixi, hazirqi zaman meripetchilik iddiysi hergiz tilgha élinmaydu!Mekteplirimizde we ailelirimizde dinimiz we diniy eqidimiz saghlam qaynaqtin örgütülmeydu! Tarixta millitimiz islam dini bilen shereplengendin kéyin mukemmelleshken, dunyawiylashqan we dewir rohigha xas halda zamaniwiylashqan! Muellisep hazir biz ilim-irfan we tereqqiyatda we eqidiwiy hallarda toghra yolimizdin uzaq bolghan chikinish halitide turiwatimiz! Biz milliy, siyasiy we medeniy jehettin qeddimizni tiklesh üchün milliy tepekkur jehettin toluq oyghunishimiz lazim! Tariximizda dinmizni asasiy baza qilghan milliy medeniyitimiz El-Frabiy, Ebin-China, Yüsüp Xas Hajip, Jalaliddin Rumi, Muhammet El-Xarazimiy, Ahmet Yessewiy we Alishir Newayi dek alemshomul zatlarni yitishtürgen bolsimu, bugünki kündiki milliy tepekkurimiz diniy eqidilirimizni medeniy-maarip, ilim-irfan, tereqqiyat we insaniy jümlidin milliy güllünishke tamamen zit qilip qoydi! Gherip dunyasining ilim-pen, edebiyat-sennet, téxnologiye we méxaynikta bugünkidek güllinip kétishige yol échip bergen islam we islam pelesepisini özimizdin bolghan alim-ölümalarning yitekchilikide kündülük hayatimizgha, siyasiy küreshlirimizge ilmiy we ijabiy shekilde janliq tedbiqlinishi lazim!
Millitimiz, medeniyitimiz, dinmiz islam, islam pelesepisi qatarliqlardin bashlanghuch sewiyesimu bolmighan, millitimiz we dinimizdiki heqiqetlerni eqelliy derijidemu bilmeydighan qara qursaq dewetchiler islamni we quraniy kerimni ilim-pendin, meripettin, tereqqiyattin birtereplime we dogma halda xelqimizge tebligh qilip, dinniy eqidini ilim-pen´ge, ilim-penni meniwiy medeniyetke, medeniyetni milletke, milletni tereqqiyatqa qarshi qilip qoydi! Mingisi jahilliq, xurapatliq we bidiet bilen tolup ketken jahil nadanlar riqabet, xiris we yoqulush tehditige duchkelgen bu milletning milliy mawjutluq, hür hayat we musteqilliq küreshlirige bolghan intilishlirini tosup, büyük ghayeler üchün küresh qilishni oylaydighan awam-puqralarning méngisini sarang qiliwetti! Bu heqiqet, adalet we hüriyetke qarshi hadise xuddi din bilen qorqutup, quran bilen urup ming yillardin béri musulmanliqni yashawatqan Uyghuristanliqlarni yiqitiwetkendekla köngülni ghesh qilidighan bir bexitsizlik boldi!
Boldi bes, köngüllerdikini bilgüchi bir Allahdur! Biz bugünki riyal dunyada duch kelgen jiddiy meseliler heqqide dunyawiy sewiyede oylaydighan zaman keldi! Millet öley dep qaldi, quruq gepni az qilip, millitingge paydiliq emeliy ish qilsang eshu sawap, teqwaliq we ibadettur!Biz toxtimay birlik, ittipaqliq we qérindashliqni tekitlewatqan bilen ortaq yol, pilan we ghaye bolmighachqa birlishelmeywatimiz, küchlinelmeywatimiz we ghelbe qilalmaywatimiz! Biz awal bir pikirge, bir yolgha, bir ghayige toplinishni ishqa ashurayli!
Birlishishitin kéyinki muhim mesile pütün dunya xelqining diqqitini insaniyetning bir parchisi hesaplinidighan, zulum we yoqulup ketish tehditige duch kelgen, eziliwatqan Uyghur we qerindashliridin ibaret wetini xitay teripidin mustemlikige tutulghan etnik topluqqa qaritishtur! Xitayning insanliqqa qarshi wehshiy jinayetlirini hür dunyagha anglitishtur! Qérindashlirim millitimiz ajayip qabiliyietlik diniy zatlarni we bilimlik ölimalarni yitishtürüp chiqti. Millitimizning ulardek bir dewir qabiliyetlik ademler topini yitüshtürüp chiqishi asan bolmidi.Xitay dinimizdin, etiqadimizdin we weten-milletke qiliwatqan xizmitimizdin ustiliq bilen paydilinip, bizni diniy esebiylik, eqidiwiy térror we xelqaraliq jihatqa baghlap turup buzek qiliwatidu.Qérindashlar diniy bilimimizni, eqidiwiy iqtidarimizni we teqwaliq talantimizni xitayning millitimizge qaratqan süyqestlirini tarmar qilish üchün aqilanilik bilen ishliteyli! Dunyada teqwaliq we musulmandarchiliq exlaqining nahayiti köp örnekliri bar! Biz nurghun esil musulman milletlerni we katta diniy alimlarni körduq we toniduq! Ularning ichidin bizning bezi chala mollirimizgha oxshash din bilen adem uridighan, quran bilen ademge tehdit salidighan, özining allah yaratqan tilida sözlimey, özimu uqmaydighan quran tilida, hich bolmighanda ademler peqetla chüshenmeydighan shekilde uzaq duwani qilip, ademlerni dindin, allahning toghra yolidin zeriktüridighanlarini az körduq! Bizdin chiqqan chala mollilar herqandaq yerde qilghuliqini qilip, sorun tallimay xuddi kommenistik partiyening siyasiy yighinlirini xitay rehberlirining sözliridn üzünde élip yighin achqandek, diniy kitaplardin awam chüshenmeydighan tillarda bashqa milletke gep qiliwatqandek shekilde wehez-nesihet qiliwérip, bu bayqushlarning özining allah bergen milliyche tili yoqmudu, dewatqanlirini bilmeydighanlargha u xil shekilde bayan qilishning ehmiyiti nime degüzüp qoyidu! Bizning her türlük paaliyetlirimizge qatniship qalghan musulman we gheyri musulmanlar bu halitimizge qarap, yaqisini tutup towa diyishke mejbur bolidu hemde jimjitla biz bilen amal bar yene bir qetimliq eshundaq ammiwiy paaliyetlerge qatnishishtin yaltiyidighan bolup qalidu!
Biz ish qilsaq toghrisini qilayli, insaniyet bizge yardem qilsa bizning musulman bolghanliqimiz üchün yardem qilmaydu, Uyghur digen bir milletni, medeniyitini, örpi-adetlirini, til-yeziqini, insaniy qedri-qimmitini qutulduriwelish üchün yardem qilidu! Qerindashlirim wetinimizni, millitimizni, milliy medeniyitimizni we shereplik islam dinimizni qutulduriwalayli deydikenmiz, kallimizni azraq silkiwiteyli eziz millitimizning kütkinini qilayli, mezlum xelqimizning düshminini emes, pütkül yer sharida bir bolsimu dostini köpeyteyli! Biz Uyghurlardin we islamiy eqidimizdin nepretlinidighanlarni emes, esil exlaqiy peziletlirimiz arqiliq, bizni yaxshi körüdighanlarni köpeyteyli! Janabiy Allah biz uningdin kütkenni, pütkül alem üchün, insaniyet üchünmu arzu qilsaq, biz üchün ilgiri taqilip turghan tilsim ishiklerni bashqidin echiwitidu!
Hazir Allahning adalet qamchisi gheriptiki sanaetleshken qudretlik milletlerning qolida, ilgiri bu qamcha ejdatlirimizning qolida idi. Adalet qamchisini Allahim Adil bolalaydighanlarning qoligha tutquzidu! Biz zulum astidiki bir xeliq bolush süpitimiz bilen dunyagha, insaniyetke, medeniyet we dinlargha adil köz bilen qarayli! Din Allah bilen bende ottursidiki ishtur! Hergizmu musulmanlar yaki musulman milletler bilen reb ottursidiki ish emestur! Allah muqeddes kitaplarni yollap insanlarni qanche ming yildin beri agahlandurdi. Din we eqide yolida toghra qilghanlar mukapatlinidu, xata qilghanlar jazalinidu. Emma xata bilen toghrini ayriydighan sotchi biz uyghurekler emes!
Xulasiligende bizni xudayim ayrim bir millet qilip yaratti. Bizning qanche ming yilliq medeniyitimiz xudaning bizge bergen amaniti. Bizning islamdin ibaret bir dinimiz bar. Biz qul bolush üchün yaritilmighan! Qérindashlirim milliy alahiyidlikimizning, milliy medeniyitimizning, milliy medeniyitimiz bilen qan bilen göshtek kiriship ketken diniy étiqadimizning normisini bashqilarning közige qarap emes, xelqara siyasiy atmospuragha, düshmenlirimizning alahiyidiliklirige, özimizning milliy we rayon xaraktirliq éhtiyajlirigha qarap békitip, millitimiznimu, medeniyitimiznimu, qutluq dinimiznimu we siyasiy heq-hoquqlirimiznimu qoghdap qalalaymiz! Bu büyük meqsetke yétishte siyaset bilen din meselisini milliy inqilap logikisigha zit qilip qoymasliqimiz,bir kishining yaki bir goruppa kishining pikirini pütün bir milletke mal qilip qoyushtin saqlinishimiz kérek!Diniy esebiylikni, radikal dinchiliqni we kapirlargha qarshi jihatni teshebbus qilidighanlar xitayning uyghurlarni xelqara sehnilerde qarilishigha bolishigha purset tughdurup bergendin bashqa xitayning bir tal tükini tewretmidi.Bu arqa körünishi qarangghuluq alimige chétilidighan aghzidin allah bilen quran chüshmeydighan ademlerde pütkül insaniyetke jümlidin qan-qérindashlirigha bolghan semimiyet, sadaqet we söygü bolmisa, ularni qandaqmu musulman digili bolsun!
Hazir dunyadiki nurghun xeliqler bizning teqqi-turiqimizgha qarap, kichikkine beshimizgha diniy esebiylik, islamiy radikalizim we xelqara jihadizimning qalpiqini yarashmisimu eplep-seplep keydürüp qoydi. Biz béshimizgha chong kélip qalghan we bizge hergiz yarashmaydighan bu üch qalpaqni yene singayan bolup ketse yene tüzep qoyup, qoyghan tutqinigha ige bolalmaydighan ebgahlardek adem köp kochilarda aylinip yüriwatimiz! Xuddi ölgisi kelgen haywan yerge kömüglük turghan qapqanni purap-yildap tépip kélip öz ayaqliri bilen dessigendek ish qiliwatidu bezi eqli gejgisige ötüp qalghan aghainiler! Uyghur milliti térrorchi emes, térrorchilar hem uyghur millitige hichqachan wekillik qilalmaydu! Din bilen siyasetni yaman gherez bilen birleshtürüsh, medeniyet we enene bilen terrorizimni arlashturiwetish, ezilishke qarshi küreshni xelqara jihatqa baghlap qoyush qatarliq jinayetlerni ishlewatqanlar bizdin emestur! Hemmidin muhimi xitayning shereplik dinimizni radikalizim bilen, milliy inqilawimizni térrorizim bilen, quralliq küreshlirimizni xelqara jihadizim bilen baghlap qoyishidin qettiy saqlinishimiz lazim! Shundaq qilalisaq ediologiyemiz, inqilawimiz we ghayimizde xelqaraliq qeliplashqan pirinsip we ölchemlerge tayanghan bolimiz hemde sep-seplerde xuda xalisa xitaylarni meghlup qilimiz!
Milliy inqilap ghelbe qilmidi dégenlik, peqet millet we milliy medeniyetla emes, kölimi ikki milyon kuwadirat kélometir kelidighan ata miras bay wetinimizde muqeddes Islam dinimu yoqaldi, degenlik bolidu! Shuni unutmasliqimiz lazimki, Uyghur milliti bolmisa Uyghuristanda islam dinimui bolmaydu! Islamni, milliy medeniyitimizni we millitimizni qoghdap qélish pewquladde segeklik telep qilidighan éghir emma qiyin xizmettur! Insan oghli weten-milletimge Allahning raziliqi üchün yaxshiliq qiliwatimen dep oylap ish qilip, yamanliq qilip salsa bu rabbimizning neziride chong gunah bolidu! Diqqet qilayli qérindashlirim, birlikte izdinip toghra yolni tapayli! (K.Atahan)

 

Uyghuristan Kultur Merkizi

23.06.2018

 

Xitay zulumining hessilep éshishi bilen millitimiz ilgiri ochuq türme hayatini yashap kelgen bolsa emdi, öz wetinide dozaq azabini yashawatidu. Xitay zulumining éshishigha egiship weten ichi we siritida hertürlük qarshiliqlarmu kücheymekte. Bunisi teqdirleshke tigishlik chong ilgirlesh elbette.

Muhellisep, milliy qarshiliq körsütüsh heriketining köpiyishi, milliy heriketning süpitini töwenlitiwetkechke, ish köp bolghan bilen ziyan uningdinmu köp bolushtek aqiwetler kélip chiqti! Weten-millet üchün paydiliq ish qildim dep ziyanliq ish qiliwatqan qérindashlarning diqqitige ikki éghiz gep qilip qoymisaq bolmaydighan yerge keldi. Nöwette kütülmigen yerdin teshkilatlarning köp bolishi we milliy inqilap yolida rehberlik rolini éliwatqan bir qisim kishilerning qabiliyetsizliki milliy dawayimizgha éghir putlakashang bolmaqta! Bolupmu teshkilatlar we rehberlerning köp bolishi düshmen istixbaratining ichkiy buzghunchiliqini kücheytiwetti. Xelqimiz oyghunup her xil shekildiki milliy qarshiliq körsütüsh herkitini élip bériwatqan bolsimu, heriketler nopuzluq birer organ nazaretchiliki teripidin tekshürülüp, dewir éhtiyajigha uyghun yoquri süpetlik teshkillenmigenliki sewebidin, weten-milletni dep qilinghan ishlar-Namayishlar, konferensler, yighinlar, yighilishlar we téleviziye-radiyo söhbetliri , murajetler-milliy inqilapqa paydisi bolush u yaqta tursun, milletimizning janijan menpeetlirige ornini tolduriwalghusiz ziyanlarni salmaqta!

Nime üchün Xitaygha qarshi teshkillengen Naraziliq namayishlari, konferensler, yighinlar, yighilishlar we téleviziye-radiyo söhbetliri qilimiz?! Bizdek mezlum bir millet üchün namayishlar, konferensler, yürüshler, yighilishlar, murajetler we bayanatlar xitaylarning millitimiz üstidin yürgüziwatqan etnik we kultural qirghinchiliqliridin ibaret insan qélipidin chiqqan wehshiy jinayetlirini pash qilish, xitay dewlet térrori astida ingirawataqan xelqimizning nale-peryadlirini hür dunyagha anglitish we xitayning xelqara déplomatiyelik jengkler arqiliq royapqa chiqiriwatqan millitimiz heqqidiki yolsiz böhtanlirini yalghangha chiqirish üchün tépilmas engüshterdur! Biz nime üchün gumanliq, bilimsiz, tejiribisiz we qaymuqqan kishiler we jemiyetlerning teshkilligen namayishliri, konferensliri, yürüshliri, yighilishliri we murajetleri milletimizning janijan menpetige éghir ziyan saldi, milliy dawagha tosqunluq qildi, deymiz?! Sewep bu tiptiki namayishlar, konferensler, yighinlar, yighilishlar we téleviziye-radiyo söhbetliri, murajetlerlerde milliy herkitimizning muhim pirinsiplirigha toluq emel qilinmighanliqi üchündur.Bundaq layaqetsiz teshkilatlarning we shexislerning qilghan heriketliri milliy herkitimizning büyük ghayisi üchün emes, xitaylarning milliy herkitimizni öz qolimiz bilen tarmar qiliwétishtin ibaret rezil meqset üchün yoshurun xizmet qildi. Bu paaliyetler insaniyetning we xitaylarning bizni qarilashigha bahane sewep bolup béridighan xelqara térrorizim, radikal islamizim we jihadizimliq mezmunlardin özini siyasiy jehettin muhapizet qilalmighanni az dep, xitay istixbaratining xeliqaradiki milliy herkitimizni pütkül dunya miqyasida bolupmu gheripte abroysizlashturidighan her xil teshwiqiy hojumlirining élimintliri bilen oxshimighan derijide zeherlengen!Shunga weten-millet üchün élip bérilidighan heriketni salahiyti toshidighan orunlar arqiliq pilanlash, teshkillesh we xelqara qanunlarning rohigha uyghun yitekchilik qilish lazim!

Weten-millet üchün yaxshi ish qiliwatimen dep, öz qan-qérindashlirigha düshmendinmu éghir ziyan sélish nime digen qorqunchluq ish!?Hazir Sherqiy Türkistan Milliy Herikiti melum derijide xeliqaralashti: Bu qutluq dawa peqet Uyghur we wetinimizdiki islamiy türkiy xeliqlerningla bolup qalmay belki wetinimizdiki gheyri islamiy we xelqaradiki heqqaniyetni yaqilaydighan bashqa dewlet we dinlargha tewe bolghan ghayet zor bir qoshunning dawasigha aylinish aldida turiwatidu!Uningdin bashqa milliy herkitimiz islam bolmighan yene 5 milyarttin artuq insanlarning qollishi, himaye qilishi we ortaq étirap qilishigha érishmey turup hergizmu ghelbe qilalmaydu!Shundaqken milliy heriket meydanlirimizda heqandaq eriq, din we kulturlarning nepes alidighan penjirelirini nishanliq, pilanliq we gherezlik berpa qilish, eziz xelqimizning hür. azat we bextiyar kélichigini kapaletke ige qilishta hawadinmu muhim xizmettur!

Hazirqi dunya bek murekkep. Milliy dawamizni élip berish ishi hayajan we qeni qizziqliqtin köpraq eqil, chare we tedbir telep qiliwatidu! Men teshkilat qurdum dep quruwergen bilen, men namayish teshkillidim dep teshkillewergen bilen, men shuar towlidim dep towlawergen bilen ish pütmeydu! Bu ish undaq asan emes!Teshkilatni qurush asan, emma uni milliy dawaning pikiriy ihtiyajigha uyghun bashqurush we tereqqiy qildurush tes! Teshkilat qurghandin bar bolghan teshkilatlarning künlüki astigha toplishish shexiskimu, köpchilikimu, axirida weten-milletkimu paydiliq! Biz birqisim medeniyet sewiyesi töwen bolghan shexisler we ularning meheliwiy teshkilatilirining qiliwatqan ishlirini millitimizning paydisi üchün xizmet qildurush meqsidide birlik, ittipaqliqni tekitlewatimiz hemde eqil, pikir we tejribe toplashqan merkiziy teshkilatlarning rolini sel chaghlimay ulargha egishishni teshebbus qiliwatimiz!Shundaq qilghanda özi bilmey öz millitige ziyan sélishtin saqlinip qalghili bolidu!

Milliy dawayimizda angliq türde merkizi teshkilatlargha egishish bolmaydiken, yerlik teshkilatlargha jem bolghan xelqimizni perde arqisidiki milliy dawagha paydisiz bolghan yaman niyetlik teshkilatlar we dewletler konturul qiliwelip, xelqimizni özige paydiliq ish qilish ornigha paydisiz ish qilidighan xeter ichige bashlap kétidu!Yillardin béri muhajirette milliy azatliqimiz üchün herket qiliwatqan gholluq teshkilatlirimiz milliy dawani qilishta mueyyen bilim, tejiribe we sawaqlargha ige boldi. Ularning tejiribisidin qarighanda, yéqinqi yillardin béri weten-millet üchün dep qiliwatqan xizmetlirimizning xélila köp bir qismi xelqimiz üchün paydiliq bolmay eksiche paydisiz bolghanliqi melum bolmaqta.

Düshmenler xelqara siyaset we déplomatiye meydanlirida bir qisim kishillirimizning bilimsizliki, qabiliyetsizliki, tejribisizlikidin janliq paydilinip xelqimizni tuyuq yolgha bashalap qoydi! Bezi perde arqisida heriket qiliwatqan yat milletler qomandanliq qiliwatqan teshkilatlar teripidin milliy herkitimizdiki siyasiy aktiplarning aldinishi we qaymuqturilishi millitimizni zor ziyanlargha duchar qildi. Siyasiy teshkilatlarning xata yolgha yéteklinishi saghlam teshkilatlirimizning we pidakar siyasiy paaliyetchilirimizning 20-30 yillardin béri élip barghan japaliq küreshlirining parlaq netijilirini pütünley yoqqa chiqiriwetip baridu! Buningdin körüwélishqa boliduki bilimsizlik, özini chaghlimasliq, nadanliq we xurapatliq öz qoli bilen öz qérindashlirining géligha pichaq sürüsh dégenlik bolidu!

Hazir xitaylarning qarilashlirini özimizning ish-heriketliri arqiliq ispatlap bergen halda turiwatimiz! Düshmen milletlerning her türlik süyqestliri, xelwqimizning édilogiye tereptin kirse chiqmas tuyuq yolgha yiteklinishi netijiside millitimizning ilgirki güzel obrazi xunükliship, resimimiz qoyulidighan ramkigha pütkül insaniyetning düshmini kélishtürüp siziliwatidu! Buningha sewep bolghan amillar ichide xitayning bizni terorchi, radikal dinchi, insan heqliri we démokratiyening düshmini, dep dawrang sélishigha parallil qedemde, perde arqisidiki yaman küchlerning inqilap sépimizge singip kirip, xelqimizni radikall dinchiliq, xelqara térrorizim we pütkül insaniyet yaqturmaydighan ümmetchilik lagirigha ittirip kirishi qatarliqlar asasiy orunda turidu!

Namayish seplirimizde radikal dinchiliqni terghip qilish, milliy alahiydilikimizni inkar qilidighan qiyapetler bilen ortigha chiqish we he dise bizning milliy meselimizni musulmanlar bilen gheyri musulmanlar otursidiki sürkilish terepke ittirish biz üchün eng xeterlik aldini almisaq bolmaydighan hadisidur! Naraziliq heriketliride diniy shuar towlash, inqilapning nishan taxtisini yötküwétish qatarliqlar, milliy düshmenlirimiz teripidin bilip turup, pilanliq, sistemiliq shekilde milliy inqilawimizgha qesten qiliniwatqan buzghunchiliq herikitidur!Milliy inqilapni xelqara radikal islamizimning we térror herkitining terkiwige aylanduriwétish xelqimizning hür iradisi emes! Radikal dinchilar we xelqara térrorizimning bigunah xelqimizni azdurup, milliy inqilawimizgha séliwatqan ziyinini eqil bilen asan mölcherligili bolmaydu!

Hey eziz qérindashlirim, Sherqiy Türkistan xelqining siyasiy teqdiri awal xudaning uningdin qalsa hazir dunyaning adalet qamchisini tutup turghan gherip ellirining, uningdin qalsa türk-islam alimining insawigha baghliq bolup qaldi. Biz bashlamchi bolup, özimizning biguna izilishke uchrawatqan mezlum bir millet ikenlikimizni waqti-waqtida ispatlap mangmisaq xitaylar bizni topidek soriwitidu! Xitaygha taqabil turush duwa-tilawet, tegbir towalash we qarghash bilen pütmeydu! Uning üchün nahayiti köp sahalerde tirishchanliq körsütishimiz lazim!

Hey eziz qérindashlirim, mawu dunya rabbil alemin, rabbil muslemin emes. Bizge séliniwatqan zulumning bizning musulman bolghanliqimizgha qarighanda Türük jümlidin Uyghur bolghanliqimiz bilen munasiwiti téximu küchlük. Biz Dunyani idare qiliwatqan oxshimighan ériq, oxshimighan din, oxshimighan til we oxshimighan kultur qatarliqlarni arqa körünüsh qilghan pütkük insanlarning hésdashliqimizni qolgha keltürmey türüp özimiz yalghuz yaki nechche tok-tok islamiy xeliqler bilen bu ishta bir bashqa chiqalmaymiz!

Hey eziz qérindashlirim hazirqi dunya ilgirki herqandaq chaghdiki dunyagha oxshimaydu. Siyasiy, iqtisadiy we ijtimay ilishkiler dayim heriketjan halette turiwatidu. Yoq yerdin yol tépip ilgirlemduq yaki sheytan chishimu yaki erkekmu? dep bir birimiz bilen urushup künni kech qilaylimu!? Eziz qérindahlirim choqanlirimizgha qulaq sélinglar, qulaq salmisanglar ziyan bizge emes, silerge, qewmi-qerindashliringlargha bolidu! Bizmu bir küni harimiz, toxtaymiz! Undin kéyin silerge mundaq chaqriq qilidighan ademler az bolidu, yaki bolmaydu!

Hey eziz qérindashlirim silerge xudayim belki eng axirqi pursetlerni bériwatidu, közünglarni ´chinglar, uyqunglarni échinglar, xatalishiwermenglar hemde ishni qilduq dep qiliwermey, qiliwatqan ishinglarni yaxshi dengsep qilalisanglar qilinglar we özenglargha paydiliq bolsa qilinglar, bolmisa paydisiz ishlarni qoyup, bu küreshni qilalaydighan teshkilat we qilalaydighan ademlerning arqida turup béringlar! He dise tegbir, tegbir dewermey, gepning nan chiqidighan yérini denglar!Özenglargha özenglar ora kolawermenglar, öz ayiqinglar bilen halaketke yügermenglar! Öz qolunglar bilen qatillargha gül tutmanglar! Qan-qerindashliringlarning beshigha chiqidighan yaman illetlerdin waz kichip ish heriket, oy we pikirliringlarni xelqara ölchemlerge toghrilanglar!

Hey eziz qerindashlirim hazir milliy, siyasiy we diniy bayraqni düshmenlirimizmu qoligha éliwaldi we bizning ziyinimiz üchün qalaymiqan qolliniwatidu! del mushu seweptin aq bilen qara, toghra bilen xata, rezillik bilen güzellik arlishi ketti. Saxta bilen rastni periq qilish tesliship ketken bu dewirde millitimiz ishenchlik yerdin toghra yiteklinishke herqandaq chaghdikidin téximu muhtaj boliwatidu!Közünglarni échinglar! Milliy herkitimizge kim rehberlik qiliwatidu, mukemmel tekshürep tetqiq qilip, toghra bilen xatani ayrip andin özenglardin bolghan teshkilat we rehberlerning arqisidin egishinglar!

Hey eziz qérindashlirim, ishekmu özining puti kirip ketken köwruktin ikkinchilep ötmeydu! Boldi bes xitaylarning dépigha ussul oynawermenglar! He dise tegbir, tegbir dewermey:

Xitaylar Sherqiy Türkistandin chiqip ketsun!
Xitaylar insan qélipidin chiqqan milliy zulumni toxtatsun!
Bizge Erkinlik Kérek! Yoqalsun Xitay Tajawuzchiliri!
Türmilerdiki Siyasiy Mehbuslargha Hüriyet! Jaza Lagirliridiki qérindashlirimiz shertsiz qoyup bérilsun!
Biz qul bolushni xalimaymiz! Kultural Qirghinchiliq Toxtitilsun!
Yoqalsun Mustebit Hakimiyet! Yoqalsun Milliy Zulum!
Yoqalsun Xi Jinping! Yoqalsun Chen Chüengo!
Érqiy Qirghinchiliq Toxtutulsun! Yoqalsun xitay tajawuzchiliri!
Yashisun Demokratiye! Yashisun Insan Heqliri!
Yashisun Kishlik Hoquq! Yoqalsun Mustebit Basmichilar! Yashisun Milliy Musteqilliq!
Yashusun Insan Hüriyiti! Bizge ekinlik kérek!
Wetenim sanga jénim pida!Birimiz Ölsek Mingimiz Tughulimiz!
Yashisun Sherqiy Türkistan Xelqining Büyük Ittipaqliqi!
Yoqalsun Xitay Tajawuzchilirning Dewlet Térori!
Yashisun milliy musteqilliq! dep warqiranglar qérindashlirim!

Weten-millet eshu haldiyken diyilidighan mingbir gep turup, uni démestin xuddi bir top qoyghan tutqinini bilmeydighan diweng ademlerdek Tegbir, tegbir, tegbir dewersenglar janabiy allahmu silerge ghezeplinidu.Tegbir, tegbir, tegbir dep warqirimisangmu Allah köngüllerdikini bilgüchidur!
Allah silerge bergen eqilni, bilimni we pem-parasetni ishlitip, derdinglarni derhal ochuq, chüshünüshlik we méghizliq qilip otturgha ét!inglar

Qéni u janabyi Allah sanga bergen pem-paraset?
Qéni u janabiy Allah sanga bergen til we zuwan?
Qéni u janabi Allah sanga bergen iddiye-tepekkur?
Qéni u janabiy Allah sanga bergen bilim we irpan?
Qéni u janabiy Allah sanga bergen wijdan we ghurur?
Qéni u janabiy Allah sanga yükligen milliy buruch we ghaye?
Qéni u janabiy Allah sanga bergen wetenning hür awazi?
Qéni U janabiy Allah sanga bergen milletning nale-peryadi?

Eshu qalaq qiyapitinglar we arqida qalghan teppekuringlarni özgertmisenglar aldigha emes keynige méngip kétisiler!Parlaq yükseklerge emes, qaranghuluq we jahalet qaplap ketken hanglargha ghulap ketisiler! Ghelbige emes, meghlubiyetke sürülüp kétisiler!Özenglargha bolmisimu wetende xitaylarning tömür tapinida ézilip, bihude zulum chékiwatqan qan-qérindashliringlargha bolsimu ichinglar aghrisun!

Eziz qérindashlar diqqet qilinglar, tegbir, tegbir, tegbir dep waqitni ötküziwetip, nimishqa namayish we qarshiliq körsütüsh herkiti qiliwatqanliqinglarni bildürelmisenglar, ishliriinglar aldigha emes tetürisige yürüp kétidu! Xulasekalam: Warqirap otturgha chiqiwalghan bilenla ish pütmeydu. Hemme ishta bilim, tejribe we toghra yol kérek bolidu! Milliy herkitimiz EQLIY küch telep qiliwatidu! Qarisigha dogma we istixiyilik heriket qiliwermenglar! Bu inqilapqa xelqara sewiyede yétekchilik qilalaydighan bililimlik, tejribilik we wijdanliq kishiler we teshkilatlargha egeshinglar!

 

Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti Sürgündiki Hökümiti

Parlamentosi Reyisi: Küresh Atahan

10.06.2018 Gérmaniye

 

Autori: Qahar Barat

20- esir axirlashqanséri edebiyat institutlirida bir tarixqa xulase chiqirish keypiyati meydan’gha keldi. Her qaysi akadimiye, institut, klub, neshriyat we hetta shexsler bir – biri bilen besliship oz aldigha dangliq kitablar tizimlikini chiqirishqa bashlidi. Bu tizimliklerning kopinchisi edebiy eserler heqqide bolup bashqa yene ijtima’‍i pen da’‍iriisidiki antropologiye, arxélogiye, démografiye, iqtisad, tarix, insan jughrapiyesi, qanun, tilshunasliq, bashqurush, siyaset, medeniyet, psixologiye, muhit taziliqi we sotsiyologiye qatarliq sahelernimu oz ichige alidu. Bezi mexsus organlar kitablarni aldi bilen teswiri we riyali eserler dep ikki türge boldi. Elwette ular gherp qamuslirini asas qilghan. Bu tizimlikler jezmen dunyawi da’iride eng wekillik isil eserlerni tallap chiqishqa tirishti. Tizimlik chiqarghan her bir organning oz aldigha ayrim chiqish nuqtisi, ölchimi we meqsidi we hetta soda raklamlarnimu oz ichige alidu. Uningdin bashqa yene alahide mezmundiki kitablar, tetil oqushluqi we bezi shexsiler özliri yaxshi koridighan kitablarmu bar. Bularni tallashta beziler mutexesislerning bahalirini awazgha salghan bolsa, beziliri kitablarning bésilish sanining az-koplikini olchem qilghan. Bu yerde nopuzluqlar qaysilar we her bir projékitke ketken emgek qanchilik dégenlerni perqlendürüsh bir az tes. Norwegian Book Clubs tallashni bashlashta aldi bilen 100 yazghuchini her birsi ondin kitab körsütüshke teklip qilip hemmini jemlep tallighan. Tizimliklerning sani 303ke yetken. Com‪.librarything hazir qarighanda bundaq tizimlik chiqirish ishliri bésiqip qaldi. Yighip qaraydighan bolsaq mahiyette bular bir chong ilmi pa’aliyet bolup, buni insanlarning yéziq medeniyetige chiqarghan bir qétimliq yekün dep qarashqa bolidu.

Dunyada hazir 13 milyon kitab bar. Bunchiwala jiq kitablarni qandaq oqush we qaysilirini oqushning özi bir bilim. Ademlerning hemmisi digidek her-qaysi kesp we qiziqishi boyiche bulung-bulunglargha kirip ketken. Bezi yazghuchilarning qelimi guzel, öyde olturup onlap yuzlep kitab yazidu, emma hemmisi yaxshi muteppekkur bolushi natayin. Meqsetsiz xalighanche ming kitab oqup hich unumge irishelmigen ademler jiq. Undaq oqush xuddi «kurtlar wadisi» ni korgendekla bir ish. Balilar öz yéshigha layiq kitablarni oquydu. Bizde sawadi chiqqan balilarning we yaki qaysi kitabni oquymen digen bir ademning aldigha aldi bilen mawularni oqu dep tashlap bireleydighan birer yaxshi tizimlik yoq. Bundaq tizimilklerde qanche kitab bolushi kirekliki heqqidi éniq olchimimizmu yoq. Köpinche organlar na’‍ilaj 100 yaki 1000 digendek désimallarni birlik qildi. Yuqurdiki 303 tizimlik nurghun bash qaturushlardin chiqqan bir analitik tetqiqat netijiliri. Gerche ular ‍arsida birlikke kelgen birer ilmi olchem bolmisimu ularning her qaysisi oz alidigha qoyghan melum ilmi olchemler asasida köp sélishturushlar arqiliq tallap chiqqan netijiler. Meyli qandaq bolmisun ijtima’i pen sahesidiki bu toplamlargha melum mixanik olchemlerni tépish we ular arqiliq birer éniq san’gha ige bolush tes (303 tizimlik)

Ming kitab

Uyghur ali terbiye programmisige bir yürüsh oqushluq lazim bolup qaldi. Biz oz teleblirimiz boyiche kitab tallashta kitablarning dangqila emes yene wekillik xaraktéri bilen terbiyewi ehmiyitige diqqet qilduq. Kitab tallaymiz dep yuqurdiki hemme tizimliklerni toplap qara-qoyuq bir qazan’gha salghili bolmidi. Bizge bir uniwérsal tizimlik kérek idi. Tizimlikler arsida teswiri eserlerning tizimliki köp, riyali eserlerning az. Eger ularni noqul halda bir yerge qoshup tallisa riyali eserler saylamda sandin köp utturatti. Shunga ta eng axirqi basquchqa kelgiche bu ikki kanalni bir yerge ilip kelgili bolmidi. Yuqurqi 303 ‍analitik tizimliklerni aldi bilen teswiri, riyali we uniwérsal dep üch guruppigha bolduq we shu guruppilar ichidiki kitablarni jemlep her bir kitabning körun’gen qétim sani boyiche ochirette turghuzduq. Netijide barliq ‍analitik tizimliklerge oxshimaydighan bir statistik tizimlik peyda boldi. Bu xil dimokratik saylamda chonglarmu bir san, kichiklermu bir san we qatnashmighanlar yoq san bolghan naheqliqler bilen tolghan bir umashning ichidin 10-1000 ghiche meshhur teswiri eserler, 10-1000 ghiche meshhur riyali eserler digendek we hetta ulardinmu köp konkirit statistik tizimlikler meydan’gha keldi. Bu tizimliklerning bir ishenchlik yéri shuki dangliq kitablar her qandaq tizimlikte beribir dangliq bolup ular birla tizimlikte olturup qalghan emes.

Yuqurqi ikki guruppa ichidin bir uniwérsal chong tizimlikni chiqirish üchün yéngi chiqqan teswiri bilen riyali ikki statistik tizimlikni tengmu teng qoshtuq. Bu toyda teswiri tizimlik ziyan tartti. Teswiri kitablarning tizimliki köp bolup «xamlet» 50 san’gha ige bolghan bolsa riyali kitablar tizimliki az bolghachqa «nispilik» aran 5 san’gha ige ‍idi. Ozimizning ayrim bir uniwérsal «meshhür ming kitab »ni meydan’gha kelturush uchun, chong tizimlik ‍ichide saylam sani boyiche qisqartip méngip üch mingdin ikki minggha we ikki mingdin dawamliq qisqartip ta axiri «ming kitab » digen bir tizimlikimizge ige bolduq (ming kitab). Bu jeryanda qurban bolup ketken san-sanaqsiz isil kitablardin bashqa yene shunche köp yaxshi yazghuchilarning ismi qélip qaldi. (tizimlikke kirmigen dangliq yazghuchilar)

Bu «ming kitab» insaniyetning közini achqan eng muhim kitablarning ichidiki eng muhimliri, kitab dunyasidiki padishalarning padishaliri, guzellerning guzelliri we baylarning bayliri. Bir ademning hayati bu yoruq dunyada nahayiti cheklik. Rumi: “sen bu dunyada yashimaywayisen ayrilwatisen” epsuski biz bu dunyadin köz yumushtin burun insaniyet yazghan eng isil kitablarni oqup, eng isil nersilerni körup bolalmaymiz. Bu kitablarni mexsus obzorchi, heweskar we yazghuchilarni hisapqa almighanda hemmisini oqup chiqqanlar nahayiti az. Chunki burun bundaq tizimlikler yoq idi. Hichqandaq mekteb we hichqandaq mu’‍ellim bu kitablarni ret qilmaydu. Emma mektebler bu kitablardin köp bolsa 30ni oqutup bolalisa chong gep. Biz kitab oqutush mektebning ishi dep a’‍ile terbiyesining ornini towen chaghlaymiz, mekteblerde wezipining éghirliqini, waqtining qanchilik qisliqini chushenmeymiz, balilirimiz 5 nomir élip kirsila boldi.

‍én’giliz, girman we fransuz tillirida bu kitablar toluq. Buningliq bilen hemme én’giliz ularni oqughan bolmaydu. Emma biz shu milletni oqudi deymiz. Yeni bu kitablardiki mikroblar shu milletlerge tarqilip ulardiki tepekkur, sen’‍et we uslublar shu doletning mingisini hisablan’ghan bir xil intéléksiye we medeniyet qatlimini peyda qilidu. Mesilen UAA bilen freebird largha kirip ularning ichidiki gep we sewiyelerni silishturup köreyli. «Ethnologue» chiqarghan 21nchi sanliq statistikida körsutishiche hazir dunyada bar tirik tillar 7097, ularning ichide yiziqi bar tillar 3909. Yuqurqi kitablarning toluq terjimisi bar tillar yighip kelgende %01 gimu yetmeydu. Bir milletning medeniyet sewiyesini her xil penjirlerdin marap béqishqa bolidu. Terjime bir milletning medeniyetke otushtiki birdin bir koruk. Hazir birer yaxshi kitab chiqsa yawropa tilliri bir aygha qalmay terjime qiliwalidu. Biz jahan medeniyetini oz aldimizgha yingi bashtin ijad qilip bollalmaymiz emma terjime arqiliq yétisheleymiz. Katoliklar ispaniyede ilim-penni erebchidin terjime qilghan. Yaponlar 19- esirdin bashlapla terjimide eng tiz mangghan we gherpke terjime arqiliq yetken millet bolup, 20- esirde en’giliye, girmaniye we fransiyedin qalsa italiye we ispaniyedin yoquri bir derijige yetti. Hazir koriye bilen xitay chiqti. Hindilar én’gilizche oqughanning paydisini korwatidu. Mesilen mushu ming kitabning etrapimizdiki rusche, yaponche, turkche, xitayche, qazaqche, uzbekche, qirghizche, mongghulche we uyghurche terjimilirini istatistika qilip baqsaq ozimizning we bashqilarning qanche pirsént ikenlikini köreleymiz. Xitayda uyghur ma’aripi olmekte. Chet’‍eldiki uyghurlar wetendikilerdin erkin yashawatimiz, emma mushu piti kitiwersek mushu 21- esir ichide hemmimiz pargha aylinip tugeymiz. Kona uyghurlarning baliliridin qaytip kelgenliri yoq diyerlik. Birinchi turkum 80-90 yillarda chetke chiqqanlardin balilirimizning %50 chet’ellik bolup boldi. Biz balilarning ana tilini saqlap qilish uchun tirishwatimiz emma uning arqidin dawamliq qollap biridighan kitablirimiz az. Tilimizni saqlap qilishning tedbiri uyghur arallirini berpa qilish we meshhur kitablarni uyghurchige terjime qilish. Bu kitablarning hemmisi uyghurchige terjime bolsa milletning bilim, pisxologiye we medini hayatida bir inqlab peyda bolup uyghur tili dunyadiki %01 medeniyetlik tillar qatarigha kiridu. Terjimanlar axirqi hisapta bizni saqlap qalghan qehrimanlar bolup qilishi mumkin.

Ali terbiye oqushluqi 300 kitab

Bizning ali terbiye programmimiz bir 10-15 yilliq jeryan. Bu programma heptide bir kitab oqushni telep qilidu. Shundaqta bu jeryanda eng az digende 600 kitabni oqup bolush kirek. Programmimiz shert qilghan mexsus oqushluqlar 300-400 etrapida bolghan muwapiq. Oqughuchilargha kam digende %50 özi xalighan nersilerni oqushqa purset bérish kérek. Bu 300 kitab uyghur ali terbiye programmisidiki ikki shert we alte telepning birinichi sherti «her kuni 30 minut oqush» qa tewe. Uni balilar toluq otturni putturgiche oqup bolush shert. 30 minut oqush bizning eng towen shertimiz, elwette uningdin kop oqusa téxi yaxshi. Eger bir kunde toluq 30 minut oqusa bir yilda 100 kitabni tugetkili, 10 yilda 1000 kitabni tugetkili bolidu. Biz yuqurda 1000 kitabni endi qisqartqili bolmaydighan bir eng towen chek dep otken iduq. Bu 300 kitabni qandaq chushinish we tallash kirek? Buning uchun aldi bilen yuqurqi biz tallap chiqqan meshhur «ming kitab» ni yene bir qétim shallap, yérimini hesret ichide qisqarttuq. Bu kitablar birsidin birsi isil, axiri 500din towen’ge chushmey turwaldi. Uningdin kéyin chong hejimlik tarixi klassiklarni qisqarttuq. Ular uzun yillardin buyan insaniyetning közini échishta ulugh rollarni oynighan qimmetlik miraslar. Ularning torde orun élishida bir en’‍eniwi hörmet saqlan’ghan. Bizning meqsitimiz shundaq kitablarni oqush emes oqushqa bashlash. Insanlarning eqil parasiti nahayiti tiz tereqqi qilmaqta. Yéngi chiqiwatqan eserlerning supiti birsi birsidin ustun bolwatidu. Bezi bir yéngi kitabning terbiyewi ehmiyiti 10 kona kitabtin chong. Uchinchi qedemde meshhur yazghuchilardin plato, shékspér we tolstoy qatarliq zomigerlerge rehim qilmay birla kitabini qaldurduq, chunki xamletni oqughan adem romi’o we juliyetni jezmen özi tipip oquydu, urush we tinchliqni oqughanlar .‍anna karéninani oquydu. Axiri én’gliz, fransoz, gérman, rus we ispan edebiyatidin bir-ikki wekilni saqlap qalduq. Ishinimenki xugoni oqughanlar zola, mupassantlarni oquydu; Solzhinitsynni oqughanlar sholoxow we uliskayani oquydu. Shundaq qilip nurghun échinishliq qan tokushlerdin kéyin bu sanni az sanliq milletke étiwar bérish yuzisidin 300ge yaq 375ke chushurelidim, emdi qisqartalmaymen. (300 kitab)

Biz dewatqan 10-15 yilliq ali terbiye adem hayatining beshtin bir waqtini öz ichige alidu. U peqet «eng toluq teyyarliq» digen bir shahadetnamigha teng. Ali terbiye programmisi a’‍ile terbiyesi ichidila cheklen’gen bolup, pa’aliyet waqti tapshuruqtin sirt chushtin kiyin bir sa’‍et bilen azna kunlirinila öz ichige alghan. Bizning mexpi wezipimiz oydiki 300 kitabni shu 1000 tügurning ichige tugup yiguzwitish. Warén bufét kunige 600-1000 bet, bil geytis yiligha 50 kitab oquydiken. Businessinsider0 kompaniyesi mexsus 1200 millionérni tekshuruptiken ulardiki bir ortaqliq hemmisi özi oqup bashqa chiqqan. (businessinsider.com).

Dunyada bash kötergen milletlerning öz aldigha mexpi desturliri bolidu. Yehudilar tarixta esli tugeshken bir xelq idi. Ularni shamning tigide kitab oquydighan bir nechche rabban tirildurup qaldi. Yehudilaring on wesiyet, tawrat digendek kitabliri bar. Ular her jume bir oyge yighilwélip kichiche oquydu we muzakire qilidu. Xitaylarda 4 kitab 5 nom bar. Ular balilirini 4 yéshidin bashlap shu chushunuksiz geplerni yadilashqa mejburlaydu. Kungzi mundaq deydu: «bir yilni közliseng uruq ter, on yilni kozliseng derex tik, 100 yilni kozliseng terbiyele» yene «‍elning kuchi a’ilining ejiridin bashlinidu» deydu. Ularning desturliri iptida’iy tar milletchilik asasida yézilip qélip, din’gha aylinip qalghan nersiler bolup özlirining qeddini köturgen bilen bashqilargha palaket kelturmekte.

Bizning mexpi desturimiz «300 kitab». Ali terbiye programmisigha qatnashqanlar 300 kitabni élishi shert. Bu oqumaydighan ademni oquydighan qilishtiki birinchi tedbir. Biz balilérimizni xarwrdqa yétishturimiz deydikenmiz shuninggha kétidighan kuch, waqit we pullarni xeshleshke maqul bolishimiz kirek. 300 kitab bir parche gilemning puli. Xoward gardnir deyduki: «‍eger terbiyeni qimmet korseng qara qosaqliqning ziyinini hisaplap baq». Bu kitablar koplep bésilghan we terjime bolghan. Bularni kutubxanilardin tépish ongay we tordimu hemmisining digital nusqiliri chiqip boldi. Bezilirimizning birinchi bolup kallimizgha kilidighini «ariyet alsam, tordin oqusam bolimidimu?» emeliyette bu «‍oqumaymen» ning uyghurche terjimisi.

A’‍ile kutubxanisi

Qedimde kitab qimmet we etiwarliq nerse bolup peqet orda, mekteb we alimlarning öyliridila bolatti. Yawropa oyghunush dewrige kirgendin kéyin a’‍ile kutubxanisi qurush borzhu’‍azlarning bir modisigha aylandi. Yawropaliqlar kitab oqup tereqqi qilghan. Sherqning hikaye chochekliride baylar körpide olturup, yep-ichip, xotun qatlap yurgenni hewes qilidu. Char padisha nikolayning baliliri yastuqi yoq qattiq korpilerde yétip, bir kun kechikche her xil derslerni élip oqughan iken. A’‍ile kutubxanisi qurush modisi kitabning köpuyishi we iqtisadning tereqqiyati bilen orta siniplargha otti. Emma bular yawropaliqlarning ‍ishi bolup biz pul tapsaq ishkaplarni beribir waza, istakanlar bilen toshquzimiz. 21- esir kirgende kompiyotér, téléwizor we radi’olar tereqqi qilip kitab oqush aziyishqa bashlidi. Isil klassiklarning bahasi 5$ gha chushup qaldi, kutubxanida kitablarning sani azaymaqta. Bu kunlerde balilirimiz kitab oqumay sap komputorgha qaraydighan bolup ketti. Bu keypiyat bizning ali terbiye programmimizgha tesir qilmisun. Kitablar 50-100 yilghiche chirimaydu, yeni 3-4 ewlatqiche öyimizde turidu. Eger bu kitablarni sétip élip öyge tizip qoysingiz jahanning 300 alimni ekirip torege olturghuzup qoyghan bilen teng, qalghini ghulach arliqidiki ish. Mushundaq bir kutubxanisi bar oyde chong bolghan balilirimiz, newrilérimiz we chewrilirimizning bilim sewiyesi, supiti, jemiyettiki orunliri ustun ademlerdin bolup bizge bolghan hormiti cheksiz bolidu.

Biz chet’‍ellerde qélip qalduq. Turmushning helekchiliki bizning aldimizdiki eng chong tosalghu. Bundaq dert-‍elem, ghezep we qulluq astida yashighiche oqushqa teslim bolup til ogunup kitab oqayli. Kitab oqushning ozimu bir xumar. Melum noqtidin éytqanda siz 300 kitabni élishni biling oqushtin ghem qilmang. Bu kitablarning jelip qilish kuchi dehshet kuchluk, hergiz béshigha topa qondurmaydu. Ishinimenki kitablar öyde peyda bolghandin kiyin baliliringiz we ozingiz bashchilap kirip ketisiz. Balilar 3-4 yéshidin bashlap yamghurdek so’al sorashqa bashlaydu we bizning otturimizdiki ortaq tillar ichimizdiki bilimimizge qarap dawamlishidu. Bezi oqumaydighan a’‍ililerde balilar 15-10 yashtin ashqandin kéyin ishtin hérip kilip yatqan ata-‍anisighan gep qilmas boliwalidu. Balilar bilen birer kitabni bille oqup shu heqte paranglashqandek köngülluk ish yoq. Baylar baliliri uchun milyon dollar xeshleydu. Amérikada fujenlikler ashxanida 10 sa’‍et ishleydu, birla meqset balilirini birer yaxshiraq uniwérsitqa kirguzwélish. Nekem baliliri birer kompiyotér yaki doxturxanida ish tapqan kunning etisi ashxanini taqap majang oynap téléwizor körushni dawamlashturidu. Balilarni qandaq yaxshi terbiyelesh her bir yash ata anining aldidiki bir tépishmaq. Qara-quyuq tirishqanning ornigha tégishlik ishlarni qilayli. Métodimiz toghra bolsa xapiliq ornigha xoshalliq, japa ornigha rahet we dotning ornigha elachi kélidu. Emeliyette bizning ali terbiye programmimizda unchiwéla jiq japa ish yoq, muhimi turmush aditimizni ozgertish. « yérim sa’‍et oqush» bilen «yérim sa’‍et yézish» mektep terbiyesi bilen ong tanasip. Bundaq balilarning mingisi uchuq, eqillq bolup mektebning guherlerige aylinip hemme derste elachi bolidiken. Balilarda bir tughma ogunush qizghinliqi bolidu. Qolimizdin kelse ulargha terbiye bérimiz, kelmise hichbolmighanda shu shara’‍itlarni hazir qilip bérishimiz lazim. Bular addisi «300 kitab» ni élish, her-kuni bir sa’‍et oqush we yézish, her shenbe kutubxanige apirish, mekteb ichi we sirtidiki her xil pa’aliyetlerge apirish bolup uningdin artuq ish yoq.

Bu kitablar insaniyet jem’iyetini özgertken iken balilirimizni we özimiznimu özgertidu. Menche 50 kitabni oqup bolghandin kéyin qalghan 300ge we 1000ge özila kirip kétidu. «300 kitab» öyimizde mushundaq bir xil yushurun kuchning dawamlishishigha tiklen’gen bir menggu tash bolup turidu. Ishinimenki xarward uniwérsitining elachisi, mushu sheherning hakimi, mushu wilayetning gobérnatori we mushu doletning re’‍isi choqum mushu ailidin chiqidu!

Autori: Korash Atahan

 

Biz Uyghurlar asasliqi Awropa érqining Sherqiy Oral gorupisi, teklimakan-perghane tipigha kiridighan , qismen Monghul qan tipidiki jessur atliq qebililerning alahiyidilikinimu özige yughurup, mujessemlep kelgen bir qedimiy millet! Millitimiz til jehettin Oral-Altay Til sistemisi, Türkiy tillar ailisi we shuningdek Hun-Oghuz tilliri goruppisigha tewe bolghan, öz-til yéziqi bilen miladidin qanche ming yil ilgirila  güllengen sheher medeniyitige qedem qoyghan, ming yillardin béri Awropa we babilon medeniyitini özining ata miras medeniyitige aqilanilik bilen sintizlap, milliy we étnik mawjutliqini künimizgiche qoghdap kelgen, tirishchan, emgekchan we küreshchan tengritagh ademlirining kéyinki ewladidur.

Ejdatlirimiz künimizgiche bolghan uzaq tarixiy tereqqiyat jeryanida oxshimighan dinlargha étiqat qilip hemde oxshimighan yéziqlarni qollinip kelgen bolsimu, hich waqit tilidin, enenisidin we örpi-adetliridin waz kechmey tarixning boran-chapqunlirida milliy medeniyitini diniy bayraqlarning astida pem-paraset bilen qoghdap kelgen.

Aqil ejdatlirimiz milliy kimliki we milliy medeniyitini bir-amallarni qilip, her-türlük chare tedbirler bilen qoghdap qalmighan bolsa alla burun millitimizning quyruqinimu qum bésip bolghan, tarix sehipilliridin millet bolush süpitide hazirghiche yoqulup ketken minglighan xeliqlerdek öchüp ketken bolattuq! Awal xudaning iradisi bilen andin qalsa ejdatlirimizning japaliq küreshliri netijiside bugüngiche milliy mawjutluqimizni saqlap kéliwatqanliqimizning özi Allahning iradisidur!!! Hala bugünki kün´ge kelgende qanche ming yilliq milliy medeniyitimiz we milliy mawjutliqimiz kütülmigende ichkiy we tashqiy tereptin éghir tehditke duch kelmekte!

Milliy hakimiyitimizdin mehrum qalghan kiyinki ikki yüz yil biz üchün dewlettinla emes milliy jasaret, medeniyet udumi, insaniy xaraktér we kishlik qedri-qimmettin ayrilghan nomusluq bir dewir boldi. Bu ikki esirdin artuq waqitta milliy hayatimiz unutulghisiz achichiq tragédiyeler bilen toshup ketti. Maaripta arqida qalduq, medeniyette chékinduq, diniy eqidimizdin yatlashtuq. Hazir bizni medeniyetlik bir millet dise bolamdu? Yaq! Hazir bizni kolliktip sapasi yoquri millet dise bolamdu? Yaq! Hazir bizni zamaniwiy millet dise bolamdu? Yaq! Bashqa biz anche nezer-güzirimizge ilmaydighan xeliqlerningmu hali bizdin qat-qat yaxshi bolup ketti!

Biz nimishqa bundaq milliy ahanetning ichide qalduq?! Nime üchün bunchiwala chékinip kettuq? Nime üchün tégi pes, qul bir bir milletning ewlatlirigha mustemlike bolup qalduq? Buning jawabi addiy. Bundaq bolishidiki asasliq sewep meniwiy böhran we diniy étiqattiki bidietchiliktur! Eger biz yumshaq ilimlargha yeni sotsiyal penlerge tebiypenlerni, pelesepege edebiyat-sennetni, hüner-sennetke pen we téxnologiyeni pilanliq qoshup telim-terbiyege zamaniwiy métodlarni birleshtürüp lebiral bir yolda mangalighan bolsaq Uyghur Seyidiye Xaqanliqi, Uyghur Qeshqeriye dewliti we axirqi Sherqiy Türkistan Jumhuriyetliri nabut bolup ketmigen bolatti.

Biz Uyghurlar kiyinki ikki esirde ilim-irfandin uzaq, bidiet we xurapatqa yéqin yashiduq! Biz Uyghurlar dewletsiz qalghan kündin bashlap xuddi urundi-soqundi bolup yashaydighan yétim balilardekla bolup qalduq. Bizning milliy xaraktérimiz özgirep özimizge oxshimayla qalduq.

Biz Uyghurlar bir pütün millet bolush süpitimiz bilen démisimu öz-ara sözide turmaydighan, öz-ara lewzimizni qoghdimaydighan, öz-ara amanetke asanla bir texse leghmen sewebidin xiyanet qilidighan, öz-ara wedige azghina menpeetni dep wapa qilmaydighan, öz-ara hüner-sennet we tarazida saxtikarliq qilidighan, öz-ara dostluq we qandashliqqa sadaqet körsetmeydighan, weten-millet üchün heqiqiy insandek pidakarliq körsetmeydighan bolup qalduq! Kichik ishlirimizdin tartip chong ishlirimizghiche saxtikarliq, riyakarliq we shexsiyetchilik arliship ketidighan bolup qalduq! Bundaq bir millet qandaqmu awal özining rohiy dunyasidiki andin riyal dunyadiki düshmenliri üstidin ongayla ghalip kelsun?!

Biz hazir insaniyet tarixida kam uchraydighan éghir kirzis ichide turiwatimiz. Kélip chiqqan yaman aqiwetler asasliq milliy heq-hoquqlirimizning yéterlik bolmighanliqidin kélip chiqiwatidu. Bizning qolimizda milletning chong  ishlirini bir terep qilidighan qanuniy, iqtisadiy we siyasiy heq-hoquqlar  bolmastin nöwettiki ahanettin qurtulalmaymiz! Bu tiragédiyelik halimiz tashqiy düshmenlerning sewebidinla emes, rohiy dunyasimizdiki éghir pissixik késellerning sewbidin kélip chiqti. Biz meniwiy jehettin buzulup, niyitimiz qaridap, iradimiz milliy shan-sheripimizge asiyliq qilidighan derijige yetkende, meghlubiyetke öz ayaqlirimiz bilen kirip kelduq! Öz hakimiyitimizdin narazi bolup, düshmenning qapqinigha dessigen kündin bashlap ishimiz tetürisige qarap mangdi. Xitaylar eslide bizni bilmeyti, biz uni öz ayiqimiz bilen wetenge bashlap chiqip, hichqandaq millet yer sharida duch kélip baqmighan milliy rezalet ichide charesizlik ichide qalduq!

Milliy édiologiyesi yaralanghan millet meghlubiyetke mehkum bolghan millettur! Wetinimizde munghul istilasidin kéyin peyda bolghan teriqetchilik, sülük tutush, terkiy-dunyachiliq we jerriy samagha birilip, mederes we jamiylerni weyran qilidighan azghun éqimning tesiri bilen, millitimiz bugünkidek tarixta kam uchraydighan ziddiyetlerning ichige patti. Millitimiz riyal dunyada arqa-arqidin  peyda bolghan qiyinchiliqlarni hel qilishning ornigha xuddi bugünkidek axiri chiqmaydighan xurapy muemmalarning we ziddiyetlerning ichige örmüchük torigha matilip qalghandek qamilip qélip, milliy teqdirige ejellik tesir körsetken eshu ghepletlik uyqidin oyghinalmayla özini qulluq dunyasida kördi. Bizde yamrap ketken xurapatliq, horunluq, qashshaqliq, rohiy ghalibiyetchilik, heddidin ashqan rohbanliq, hesetxorluq, ichi tarliq, körelmeslik, shöhretpereslik, achközlük, menmenchilik, qizilközlük, pétishalmasliq axiri béshimizgha chiqti. Bashqa milletler bir yerge kelse öz-ara biri birini yüleydu, qollaydu, biz bir yerge kelsek öz-ara bir-birimizning hulini kolaymiz we putlaymiz we pétishalmaymiz! Biz özimizni paturmighanning tashayinda xoshnilirimizni, bashqa dinlardikilerni, bashqa medeniyetlerni öch körimiz. Biz telim-terbiye we ailiwiy marip jehetlerde nimilerni ketküzüp qoyduq birnerse démek qiyin. Bizning tepekkurimizdin, kishlik we dunya qarishimizdin mesele chiqti. Özimiz allaburun chiqiwatqan taghdin sirilip chüshüp ketken bexitsizler turup, yer sharining chaqi xuddi bizning iradimiz bilen chrgileydighandek saddalarche, güdeklerche we balilarche pikir qilimiz! Özimizning ne halgha chüshüp qalghanliqimizni bilmigenni az dep, teqdirdash xeliqlerni, xoshna ellerni, téximu kéngeytip éyitsaq bir pütün dunyani chüshenmeymiz. Biz bir yanda dunya bashqa terepte bolup qaldi! Boptula mustemlike milletlerni, jümlidin ademni shundaq diwengleshtüriwitidikenmu deyli, emma hür dunyada 100 yil yashighanlirimizmu teklimakandiki eski xarabiliktin hazirla qomuriwélinghandek kona, iptidayi we bikinme halette yashawatimiz. Wetendikiler yoq imkanlarning ichide möjizewiy qurulishlarni élip bérishning ornigha barghanche xurapiyliship, qarangghuluq we xitay zulmiti qaplap ketken meniwiyitimizni meghlubiyetdin qurtuldurup qélish u yaqta tursun, xitaygha hemkarlishiwatqanliqi kishini échinduridu!

Tilimizni xitay emes eng awal özimiz yoq qilduq. Mekteplirimizni xitay emes eng awal özimiz taqiduq. Milliy autonomiylik heq-hoquqlirimizdin xitaylar bizni mehrum qilmay turup eng awal özimiz waz kechtuq. Meschitlerni, milliy örpi-adetlirimizni, eneniwiy diniy qayide yosunlirini bashta xitaylar emes atalmish xitayist mollilar eng awal inkar qilishti. Pütün dunya xelqi özining medeniyiti we milliy mawjutliqi üchün jiddiy küresh qiliwatqan peyitlerde wetendiki we hür  dunyadiki xelqimizning milletning ussighan yérige baralmay, xitayning quchiqida hangwaqtiliq qilip, hazirghiche  olturghanliqimizning özi bizning ortaq emel qilidighan bir milliy sistemida qanche yüz yilliq meniwiy imaret berpa qilalmighanliqimizning pakitliq alamitidur!

Biz Uyghurlar özimizni, tariximizni we özimizning milliy alahiyidilikimizni toluq bilmigenlikimizni az dep ata düshminimiz bolghan xitaylarni zaman bizge teqezza qilidighan derijide chüshenmeymiz.Xitaylargha mustemlike hayatimizda tutqan pozitsiyimiz wetini tajawuz astida qalghan bir milletning basmichilargha tutqan pozitsiyisi emes, del méhmanlargha tutqan pozitsiye bolup, buni oylighan kishining ichi zeherdek achchiq bolmay qalmaydu!

Biz düshmenni untup özimizni, milliy alahiydiliklirimizni we qandashlirimizni yaman körüp yashaydighan bir betbexit milletke aylanduq! Biz Uyghurlar üchün eslide özimizni, teqdirdashlirimizni, xoshnalirimizni, insaniyetni we düshminimizni bilish ghelbe qilishimizning deslepki kapaliti ikenliki bilmey, nishe chekken bengidek toxtimay xiyal dunyasida xarmush yashap kelduq!!!

Biz Uyghurlar xelqarawiy siyasiy, sotsiyal, maarip we kultural munasiwetlerning zamaniwiy alahiyidiliklirini, insanlarning diniy étiqadlirining sirliq ichkiy munasiwetlirini we dunya iqtisadining tereqiyati we maddiy bayliqlarning yer sharida qandaq texsim qiliniwatanliqi heqqide téxi deslepki iptidayi chüshenchilerge hem ige emesmiz. Eger yoqarqilarni chüshengen bolsaq her türlük muesesilerimiz bashqiche, ziyalilirimiz ziyaligha, baylirimiz baygha we ölimalirimiz ölimagha oxshayti-de pütkül jemiyitimizde alahiyde bir güllinish weziyiti barliqqa keletti, Xitaylar hem mezlum xelqimizni, dunya xelqini qaritip qoyup bundaq ochuqtin-ochuq buzek qilalmayti!

Biz arqida qalduq, biz oyghunishimiz lazim, biz tehlike astida qalghan xelqimizni awal özimizni, bizni nabut qiliwatqan sheytinimizdin azat qilishimiz, andin saghlam jemiyet berpa qilishimiz axirida toplighan bilim we tejirbiler asasida eziz milletimizning ang sewiyesini yoquri kötürüshimiz hemde oxshash waqitta düshmenning bizge qaratqan siyasiy, pissixikiwiy, iqtisadiy we déplomatiy qatarliq tereplerdiki hujumlirigha ejellik zerbilerni bireleydighan projekitlarni deslepki qedemde pilanlishimiz, yolgha qoyishimiz lazim!

Biz bu xitay mustemlikisi astidaki jehennemge oxshaydighan hayattin qurtulup kétishni meqset qilghan bolsaq aldi bilen bedinimizni munchida yuyup pakizlighandek, meniwiyitimizni dunyaning eqelliy ölchimige yétidighan derijide tazilishimiz we eshu ulugh küreshke hazirlishimiz lazim! Milliy meniwiyitimizdiki yoqarda tilgha élinghan meynetchilikler we chuwalchaqliqlar tüzelmeydiken, bizni herqandaq küch bu mudhish baladin hergizmu qutulduriwalalmaydu! Mustemlike hayatimiz bizning millitimizni mingisi yaxshi ishlimeydighan, put-qolining herkiti jayida emes, oy-pikirini, tepekurini we kolliktip yashash sheklini konturul qilalmaydighan halgha chüshürüp amalsizliq chölige tashliwetti. Hazirqi halitimiz bilen qedimiy medeniyetni quchaqlap yatqan, qulida quraniy kerimi turup, aldida peyghember ependimizdin miras qalghan shanliq yol turup yene yol tapalmighan méyip ademler topigha oxshaydu!

Biz uyghurlar özimizni uyghur deymiz nime üchün uyghurgha oxshimay qalduq?! Biz uyghurlar özimizni Türük érqidin deymiz, nime üchün türüklerge oxshimay qalduq?! Biz uyghurlar özimizni musulman deymiz nimishqa heqiqi musulmanlargha oxshimay qalduq?! Biz uyghurlar özimizni hezriti adem ataning ewladi, Ibrahim eleyhisalamning warisliri, hezreti Muhemmetning ümmetliri deymiz, nimeishqa hür milletlerge oxshimay qalduq?!Biz milliy alahiyidilikimizge, milliy medeniyitimizge, shereplik dinimizgha yarishidighan bir millet bolushtin mehrum qalduq!

Biz özimizni özimiz qurtuldurushni meqset we ghaye qilidikenmiz uhalda shexsiy we kolliktip qiyapitimizni ilghar milletlerge bir sélishturup béqip, artuqchiliqimiz bolsa zamaniwiylashturup, kamchiliqimiz bolsa qedemmu-qedem we tediriji pilanliq we körünerlik özgertishimiz, islahat qilishimiz lazim! Biz xitayni yengish üchün aldi bilen kolliktip we shexsiy éngimizdiki artuqchiliq we kemchiliklerni akademiki sewiyede küzütüp ilmiy, pilanliq, programmiliq we sistimiliq shekilde shexistin tartip ailigiche, ailidin tartip jemiyetkiche, jemiyettin tartip bir pütün milletning ortaq gewdisigiche omumlashturup tetqiq qilip, milletni qudret tapquzush üchün 07 yashtin 70 yashqiche özige yarisha tirishish projektini kün tertipke qoyishimiz lazim. Bu ish bekla kéchikip ketti, yene kéchikip ketse emdi millet yoqilidu!

Hemmimiz kishlik xaraktirimiz, kolliktip pissixikimiz, milliy we diniy enenilirimizni aktip weziyetke uyghun islahat qilmisaq bolmaydu.Biz hazirqi dunyaning alahiyidiliklirini, ittipaqdashlirimiz we dostlirimizni, düshmenlirimiz we reqiplirimizni estayidil tonup chiqip, andin weziyetke, dewirge we imkanlirimizgha layiq pilan, program we projekitlarni tüzüshimiz lazim! Biz özimizge özimiz ishengendin bashqa, dunya xelqimu bizge ishench, ümüt baghliyalaydighan bolsun!

Biz uyghur akadémiklar özimizni ZIYALI deymiz nimishqa heqiqi ZIYALI gha oxshimay qalduq?!Biz uyghur diniy zatlar özimizni ÖLIMA deymiz nimishqa heqiqi ÖLIMA gha oxshimay qalduq?!Biz uyghur teshkilatchilar özimizni SIYASETCHI deymiz nimishqa heqiqi SIYASETCHI gha oxshimay qalduq?! Nimishqa bizdin chiqqan edipler edipke oxshimaydu?! Nimishqa bizdin chiqqan mutleq köp shairlar zeypanigha oxshaydu, bezen yazghuchilar bolsa lamzellige! Bu alimlar alimliqini qilarmish, bu baylar sodisini qilarmish, bu edipler sap sennet üchün yazarmish. Bular wetenni düshmendin azat qilish xeliqning ishi dep, xeliq qozghalghanda pit yortqanning ichide yashap keldi. Chet-ellerde bolsa milliti üchün emes insaniyet üchün küresh qilimiz deydighan exmaqlarni bir kala millet Uyxghurlardin tapqili bolidu! Nime digen qorqunchluq künge qalghan xelq bu? Bayliri, bilimlikliri, ölimaliri we siyasetchilliri xelqning qozghulup özini azat qilishini kütüp yatidighan!

Bundaq bolishidaki sewep biz özimizni Uyghur deduq emma ejdatlarning qaldurup ketken meniwiy miraslirigha sadiq bolalmiduq, biz özimizni musulman déduq emma oy-xiyal we ish-herikette quraniy kerim, hedis we musulmanliq exlaqigha yalghandin egeshtuq. Bizde weten we milletke, medeniyetke, edebiyat we sennetke shundaqla hüner- kesipke bolghan semimiyet yoqaldi. Qandashliqimiz, dindashliqimiz, ata-balaliq munasiwitimiz, er-xotunluq ilishkimiz, qewmi-qérindashliq béghimiz, yurtdashliq rishtimiz, kesipdashliq rohimiz hemde eqidiwiy munasiwetlirimizde söygü, semimiyet we sadaqettin söz achqili bolmaydighan derijige yetti. Bir milletning hür yashishining we öz hakimiyetlirini menggülük yashnitishning yoqarqi xususiyetler bilen jiddiy alaqisi bar! Meniwiy dunyasi saghlam bolmighan bir milletning siyasiy, iqtisadiy, kultural, diniy we axbarat erkinliki bolmaydu!Bu heqliri yoq bolghan bir milletning zaten milliy hakimiyitimu bolmaydu!

Ejdatlirimiz tarixta 16 din artuq émparaturluq qurghan. Uyghurlar qurghan bezi dewletler 1000-1500 yil ömür körgen.Nimishqa? Jawabi addiy bolup, u chaghda uyghurlar medeniyette, maaripta we téxnilogiyede, pelesepe we edebiyat-sennette güllengen weziyette idi. Mana emdi Uyghurning shemsherdek kisidighan qilich, palta we pichaqlirining körliship, sudin ötüp laynimu kiselmeydighan bolup qélishidin nurghun nersini körüwalghili bolidu.

Bizning hakimiyetlirimiz yoq bolushtin awal biz hazirqi Erep millitidek bolup qlghaniduq! Dewlitimizdin yat milletning dewletlirini, öz hökümdarlirimizdin yat milletning zalimlirini, öz hakimiyitimizdin düshmen milletning hökümetlirini ela körettuq. Özimizdin, saadetmen hayatimizdin memnun emes halda dewlitimizge ghum saqlap axiri kelgen yérimiz mushu! Appaq xoja we uning murtlirining bir dewletni yiqitip, wetenni ikki esirdinmu köp dawamlishidighan qebristanliqqa aylanduriwetkenliki bizning zeyipleshken milliy xaraktérimizdin qaynaqlanghan tiragédiyedur! Biz hazirmu oxshashla öz himatchilirigha sadiq bolmaydighan, milletning eng muqeddes nersilirini bir qacha yündige almashturiwétidighan, dostluqqa, qérindashliqqa, qandashliqqa wapa qilmaydighan, pidakar ezemetlerni, yol bashchilarni we qehrimanlarni, qehrimanlarning yürek qéni we issiq jeni bedilige qolgha kelgen ghelbilerni qedirlimeydighan, heqiqi wetenperwer, milletperwer ademlerni periq qilalmaydighan, weten we millet üchün éghir bedellerni töleshtin qorqup, asan yolni we xayinliq métodini tallaydighan bir saxtakar milletke aylinip qalduq! Biz qénimizgha, millitimizge, étiqadimizgha, xelqimizge, ewlatlirimizgha yüz kélelmeydighan halgha chüshüp qalduq!

Bizde alim alimgha, ziyali ziyaligha, ölima ölimagha, siyasetchi siyasetchige aylanghan küni meniwiyitimizdiki kesellikler özligidin saqiyishqa bashlaydu! Bizde hazir adettiki ishlardin chong ishlarghiche yalghanchiliq, rengwazliq yamrap ketti. Zulumni düshmen emes eslide özimizge özimiz séliwatimiz. Biz özimizni uyghur deymiz, lekin uyghurgha oxshimay qalduq, biz özimizni türük deymiz emma türüklerge oxshimay qalduq we biz özimizni musulman deymiz bashta atalmish teqwalirimizdin bashlap adettiki uyghurlarghiche kishlik qarash we dunya qarash jehettin quraniy kerim we hediste teswirlengendek yashashqa orunmaymiz! Bizde yalghan sözlesh, rengwazliq qilish, wediside turmasliq, eplep seplep köwrüktin ötüwelish, adil bolmasliq, dorust bolmasliq we sadaqetsizlik qilish, chonglarni, bilimni we nopuzni depsende qilish, menmenchilik, xushametchilik, wijdansizliq digendek nersilerni asanla tapqili bolidighan bolup ketti.Weten we dewlet mana mushundaq bir qatar seweplerdin yiqildi. Biz eger adem bolayli dések biz üchün bek asan.Bizde ishlirimizni qaytidin tertipke salayli desek bashqa xeliqlerde yoq köpligen ewzellikler bar. Millitimizni qudret tapquzushta milliy medeniyitimiz diniy itiqadimizni, diniy étiqadimiz milliy medeniyitimizni güllendürüsh üchün til bilen teripligili bolmaydighan ehmiyetke igedur! Düshmenler shunga bizning bu ikki alahiydilikimizdin pilanliq, ilmiy we ijabiy paydilinip kétishimizdin endishe qilidu! Meniwiy miraslar, diniy eqidimiz we ewzel érqiy alahiyidiliklirimiz oyghunishqa, güllinishke we qudret tépishqa hul téshi bolup béreleydu. Bizning milliy oyghunush, milliy heriket we milliy mawjutluqni qoghdash sepirimizde milliy enenelirimizdin beherlinipla qalmay diniy eqidililirimizge dewir royigha uyghun halda ehmiyet bérishmu toghraliqini hergizmu inkar qilghili bolmaydighan muqeddes yoldur!

Milliy, diniy we xelqarawiy hadisilerni pishshiqlap ishlesh, hezim qilish we netijige érishish ishini hemme adem kallisigha kelgenni qilmastin, bir merkezdin akadémik pilanlap, shu programma asasida jemiyetning oxshimighan qatlamlirini tertipke sélish lazim!Bizning özimizni tüziwélishta milliy menbeler asasliq rol oynighandin bashqa meniwiyitimzge tiz tesir körsütidighan islamiy eqidiwiy amillarmu intayin aktip rol oynaydu!

Islam dini milliy medeniyitimiz bilen yughurulup kolliktip yoshurun éngimizning ayrilmas terkiwi bolup ketti. Al-Farabiy, Ibin Sina, Al Harezimi, Jalalidion Rumi, Ahmet Yesiwiy, Ahmet Yükneki we Molla Musa Sayrami qatarliq ellameler zamanisining din we pen tereptin yétilgen dangliq alimliri idi. Qutatqu bilig, Türkiy tillar diwani, Alishir Newayi Hemisesi we Nesirdin Rabghuzining Qisesul Enbiya  qatarliq yüzligen meshur eserler islam diniy we milliy medeniyitimizning qamlashqan, kélishken we oxshighan dewirliride meydangha keldi. Eqil-parasetlik ejdatlirimiz din bilen milliy medeniyetning ottursidiki nazuk munasiwetni dayim pem ishlitip bir terep qilip kelgen! Ejdatlirimiz köp xil din we yéziq qollinish jeryanida, milliy qediriyetlirimizni shu dewirning aktip bayriqi astida muhapizrt qilghachqa biz yashighan jughrapiyede yüzligen xeliqler tarixning buran chapqunlirida yoq bolup ketti, biz bolsaq hala yashawatimiz! Milliy xususiyetke ige bolup ketken islamiy étiqadimizni uyghur medeniyetimizsiz chüshendürgili bolmighandek, shanliq uyghur medeniyitini islamiy eqidimizsizmu sherhiyligili bolmaydu.

Hazir xitaylar we xitay yallanma molliliri chiqip islamni milliy medeniyitimzidin, milliy medeniyitimizni islamdin ayrishqa oruniwatidu.Düshmenlirimiz yene ziyalilar bilen ölimalar  otursida kilishtürgili bolmaydighan hang peyda qildi. Nimishqa emdi ming yildin beri medeniyet we étiqat meydanimizda yüz bermigen selbiy hadisatlar 21-yüz yilgha kelgende yene tarixning jahalet bilen qaplanghan qarangghuluq yilliridekla  su yüzige chiqiwatidu!? Keskinlik bilen éytimizki bu yerde düshmenler bizge qurghan xeterlik istiratigiylik tozaqlar we menbiyini asan periq etkili bolmaydighan süyqestler bar! Jame we meschitlerni Allahning öyi, deymiz-ya, undaqta musliman bir qewim allahning gül-giyahliri, ularning wetini bolsa janabiy Allahning baghchisidur! Allahning raziliq üchün Allahning öyini eziz bilgendek xelqimizni we wetinimizni eziz bilish weten-millet ishini islamgha, islamni weten-millet menpeetlirige zit qilip qoyiwatqanlargha bérilidighan eng chong jawaptur! Milliy medeniyitimizni islamgha, islamni milliy medeniyitizge zit qilip qoyuwatqanlar birge bolsa islamni milliy güllinishning düshmini dep qarisa, yene birge bolsa dinimizni tar dairide sheriylep, islamning weten-millet, milliy medeniyet we tereqiyat bilen alaqisi yoq dep qarawatidu!

Islamni millitimizning étnik, sotsiyal, iqtisadiy, siyasiy we kultural alahiydiliklirige zit körsütiwatanlar düshmenge sétilghan munapiqlar, qaymuqqan awam we kallisi ishlimeydighan ebgalar bolup, ularning millitimiz we milliy mawjutliqimizgha séliwatqan ziyinini waqtida toxtitishimiz kérek!

Milliy étnik gewdimizde peyda bolghan gheyrinormal dinchilar milletningla emes, milliy medeniyitimiz bilen bir gewde bolup ketken ming yilliq islamiy eqidillirimizningmu düshmini bolup, ular musulman Uyghur xelqige xitay tajawuzchilliridinmu éghir ziyan salmaqta. Bu radikal dinchilar yene islamgha yughurulup ketken milliy medeniyitimizni, milliy enenne we örpi-adetlirimizge yughurup ketken diniy eqidilirimizni we bularning  öz ara heydekchilik rolini inkar qilip, din peqet namaz oqush, ruza tutush, saqal qoyush we hijaplinish dep teshwiq qilip, millitimizni dozaq oti bilen qorqutup, hayatqa bolghan intilish, erkinlikke bolghan telpünüsh we milliy musteqilliqqa bolghan ümitlirini berbat qiliwatidu! Milliy hayatimizda peyda bolghan milliy medeniyitimizge esheddiy düshmenlikini ipadilewatqanlar öz millitimiz we milliy medeniyitimizgila emes yat millet, medeniyet we dinlargha qarshi heriket qilish periz dep biljirlap xelqimizning normal hayatining ot déngizigha gheriq bolup kétishige sewep bolup qaldi.

Xelqimizning kündilik hayatida we hayatliq sistimisida kéyinki 20-30 yildin béri boliwatqan bu paydisiz dawalghush dinni milletke, milletni dingha tetür tanasip qilip qoyghachqa düshmenler buningdin ustiliq bilen paydilinip, dinimiz arqiliq milliy alahiydiliklirimizni, milliy medeniyitimiz arqiliq dinimizni yoq qilish üchün heriket qiliwatidu. Biz bolsaq tereqqiyat, izdinish we hüriyitimiz üchün küresh qilidighan yerde, hayatning bizge tolimu éghir toxtaydighan bedellirini bériwatimiz!

Hazir meyli milletchisi bolsun yaki dinchisi bolsun ularning kimning ketminini chépiwatqanliqini bilmey turup zaman, bilim, iqtisad we adem küchi bilen teminlesh natoghra qilmishtur! Hazir milliy heriket sehnileridiki ziyalilarning, siyasetchilerning we ölimalarning xizmetliri gheyri resmiy küchler üchünmu, düshmen üchünmu yaki biz üchünmu, digen sualgha jiddiy jawap izdeydighan waqittur!Millitimiz del yoqarda otturgha qoyghan sulaning jawabini tapalighanda dost bilen düshmenni, heq bilen adaletni we toghra bilen xatani periq qilidu hemde yoruqluqqa chiqidu. Shuning bilen ayding bir  dewirge qedem qoyghan yéngi ewlatlar düshmenge emes millitige xizmet qilidighan din bilen milletni, xurapat bilen meripetni, güzellik bilen rezillikni  ayriyalaydighan, milliy roh bilen diniy rohni bir birige düshmen qilmaydighan özining heqiqi toghra bolghan yol bashchilirigha érishidu we ishlar arqa-arqidin tüzülüp kétidu!

Meselen: Wedige wapa qilish, sadiq we semimiy bolush, özidin bolghanlarni shertsiz söyüsh, yalghanchiliq we kazzapliqqa yol qoymasliq, wapakar we pidakar bolush jehette peyghember ependimizning bizge qaldurup ketken bibaha mirasliri aldinqi qatarda turidu. Hijretning altinchi yili hudeybiye sülhisi tüzülgendin kéyin, el ichi tinchlinip, yollar échilghan idi. Lékin ereblerning yene kona adet we meniwiy késelliri araqimu-arqa qozghalghili turdi.

Beni bekri qebilisi, xuza’e qebilisidin burundin qalghan qan qisasimizni alimiz dep, qozghilang qildi.

Ularning ittipaqdashliri qureysh qebilisimu bulargha yoshurun rewishte esker qoshmaqchi boldi. Héch bir ishtin xewiri yoq bimalal yatqan xuza’e qebilisini kéchilep bésip, ulardin yigirmige yéqin kishini öltürdi.

Bu weqe sadir bolup, resulullahning ittipaqchiliridin xuza’e qebilisi öz re’isliridin emr ibni salimning qol astida bir hey’et teshkil qilip, resulullahqa bu ishtin xewer berdi.
Hey’et kelmestin ilgiri bu hadise uningha allah teripidin bildürülgen idi. Animiz a’isheni bu sirdin waqip qilip, seper jabduqlirini teyyarlap turushqa ewetken idi.

Aridin üch töt kün öter ötmes xuza’e elchisi emr salim yoldashliri bilen meschit ishikige kélip toxtidi.

Ereb aditi boyiche échinarliq tesirlik shé’irlar oqup, düshmenliridin körgen zulum-sitemlerni bayan qildi.

Resulullah ensar we muhajir sahabilar bilen mesjidde olturghan idi. Uning oqughan shé’irliridin tesir linip, mubarek közige yash keldi, shuning bilen éyttiki:
― Hey xuza’e xelqi, silerge yardem qilishni elwette özümning ishi dep bilimen. Özümni düshmendin qandaq saqlisam, silernimu shundaq saqlaymen. Allah nami bilen qesem qilimenki, öz a’ilemni himaye qilghandek silernimu himaye qilimen.

Bu weqe bolghandin kéyin qureysh xelqi bildiki, bu qilghan ishliri ochuq haldiki xiyanet bolup, otturida tüzülgen ehdiname shertlirini buzghanliq idi. Axirida shundaq qarargha toxtaldiki, bu ishni tüzitish üchün ebu sufyan medinige bérip, otturidiki ehdini yéngilap, waqitni yene uzaqraq sozush meqsiti bilen medinige kélip öz qizi ummi hebib öyige chüshti, bu resulullahning nikahigha kirgen qiz idi. Qizi bilen körüshkendin kéyin, resulullahning körpisi üstide olturmaqchi boldi. Uninggha qizi ummi hebib naraziliq bildürüp: «bu jayda mushriklarning olturushi layiq emes»,- dep körpini yighip qoydi.

Bugünki künde milliy, diniy we ailiwiy exlaq buzuldi.Insanlar bolupmu musulmanlar gunahi kebirilerni ashkara qélishmaqta. Peyghember ependimiz resulilla aleyhi wesselem oqughan meshur bir xutbide insanlar üchün dunya we axiretlikke a’it eng muhim sözlerni qilip insanchiliq, teqwaliq we musulmandarchiliqni qandaq yashash heqqide bizni agahlandurghanidi. Eger biz özimizni tüziteyli we islahat qilayli, toghra yolgha qayitayli, dések tebiyiki yéterlik imkanlar bar! Hazir xelqimizning rohiy-keypiyati we rohiy saghlamliqi üchün yol körsütüshte resulillahning debdebisi bu yerde zikir qilinghan töwende sitat keltürülgen eshu xutbisi yéterliktur. Bu qutluq xutbini shu seweptin hedis alimliri we ellamiler öz kitablirida alahiyde tekrar-tekrar zikir qilip ötken.

Men ushbu xutbini diniy alim, marishal Aliyhan Töre Saghunining «Tewarixiy Muhemmidiye » dégen kitabidin köchürüp, maqalining esli meqsidi üchün xizmet qildurush amaji bilen bu jaygha yerleshtürdim. Buni oqughan qérindashlarning chüshinip, uning mezmunidin millitimizni qudret tapquzushta ünümlik paydilinishini ümit qilimen:

Eslide peyghember ependimiz resulilla aleyhi wesselem özining dangliq bir xutbiside bizge bundaq ögüt bergen edi.

Bisimillahirraxmanirrehim!
«Hemdu sanadin kéyin éytidurmenki: ― sözning eng toghrisi ― qur’an sözidur. Insanning eng ishenchlik nersisi uning imanidur. Dinlarning yaxshisi ibrahim xelilullah tutqan islam dinidur. Yolning yaxshisi muhemmed eleyhissalamning yolidur. Sözlerning sharapetliki allahning zikridur.
Egishishke toghra kelse yenila qur’an’gha egeshmekliktur. Din ishlirining ulughi perzlerdur, eng yamini uninggha qoshumche qilmaqliqtur. Süpetlerning yaxshisi peyghember süpetliridur. Ölümlerning yaxshisi shéhitlik ölümidur. Korlarning kori ― islam dinidin chiqqanliridur. Emelning yaxshisi axirette paydiliqidur. Ishning béshi yaxshiliqqa egeshkenlikdur. Korluqning eng yamini ― dil korluqidur. Üstünki qol astinqi qoldin yaxshidur. Az bolup yéterlik bolsa, azdurghan qoldin yaxshidur. Özürlerning eng yamini ölüm yetkende éytilghinidur. Pushaymanlarning eng yamini, axiret pushayminidur. Ixlasi yoq kishi, namazgha kéyin kélur. Beziler allah zikrini yalghandin tilida qilur. Til yalghini ― gunahlarning zoridur. Bayliqning eng yaxshisi ― köngül bayliqidur. Ozuqluqning eng yaxshisi ― teqwa ibadettur. Hemme yaxshiliqning béshi allahdin qorqushtur. Köngülde saqlighan nersilerning eng yaxshisi ― allahqa ishinishtur.
Din ishlirida guman qilmaq ― kupurluqtur. Yaqa yirtip, chach yulup yighlimaq jahaliyet aditidur. Yoshurun xiyanet qilmaq ― tumugh téshigha barawerdur. Zakatsiz yighilghan altun kümüshler ― dozax tamghisidur. Yaman qoshaqlar éytish ― sheytan oyunidur. Haraq ichish hemme buzuqluqning anisidur. Xotunlar (yaman xotunlar) sheytan toziqidur. Yashliq ― telwilikning bir putiqidur. Kasiplarning eng yamini ― sütxorluqdur. Sheqiy (yaman) anidin sheqiy tughulur. Her bir kishining barar jayi töt gez yerdur. Her ishqa axirida baha bérilur. Hemme ishning asasi uning tügenchisidur. Chüshning yamini ― yalghanchining chüshidur. Musulmanni soqmaq ― gunahtur, uninggha qoral kötürmek ― kupurluqtur, uning gheywitini qilmaq ― chong gunahtur. Möhminning qéni haramdur. Uning mal mülkimu haramdur. Bir ishni qilimen dep qesem ichkenler uni qilalmasdur, allah uni yalghanchi qilur. Kishi xatasini kechürgenni allah kechürür, uni epü qilghanni allah epü qilur. Achchiqini yütqan kishilerge allah ulugh ejir birur. Musibet körüp sebir qilghuchilarning ornini allah toldurur. Riya qilghuchi kishilerge allahmu riya qilur. Köplep sebir qilghuchilargha sawap qatmu qat bolur. Emrini tutmighanlargha allah azab qilur.

Iyi shepqetlik allah, méning we hemme ümmetlirimning gunahini kechürgin» dep üch qétim tekrarlidi.

Bu qimmetlik ilahiy mirasni insanlar hemde musulmanlar jümlidin Uyghurlar qanchilik qoghdap qaldi, birnime demek qiyin, emma hazir biz éghir meniwiy kirzis we siyasiy kawus ichide turiwatimiz!Ademler aldida halal we haramning perqi asasen qalmidi. Shuning bilen milliy we diniy eqidiliri buzuq hem berbat bolghan halda turiwatidu. Millitimiz Milliyet we Islamiyet exlaqi edepliridin ayrilghan, örpiy-adet, sheri’et hökümliri otturidin pütünley kötürülgen dewirde yashawatimiz.

Bizde heq-adalet tuyghusi zeyipligechke zulum xiyanet ishliri barche awup, xelqimizning etrapini rezalet qaplighan, yep ichip, kiygenliri, tapqan depne dunyaliri pütünley haramdin xaliy bolmighan dewirde turiwatimiz. Shuning üchün qilghan du’alirimiz qobul bolmaydu, allah dilimizni birleshtürmeydu, Eer-xotun, ata-bala we awam we alim ölimalar arisida perdishep yoqalghan bolghachqa ishlirimiz algha basmaydu!

Resulullah ependimiz qiyamet alametliri yer yüzide zahir bolghanda: «bir kishi yashamning qattiqliqidin ölgen bir kishining qebrisi aldidin ötüwatqanda, shu qebrige qarap: kashki séning ornungda men bolsam idi,-déydu! Dunyada aq bilen qara, heq bilen naheq, adalet bilen zelalet qalaymiqan arliship ketkende, ademler tebiyki tirik yürgendin ölümni artuq köridu»- dep isharet qilip, bizning qandaq bir qarangghu imkansizliqlar ichide yashaydighanliqimizgha ming yillar awalla uzaqtin ilahiy nur chüshürgen!

Emdi bu kishi néme üchün bundaq déyishi lazim bolghan? Chünki zimin üstidiki gunahi kebirning köpliki, buzuqchiliq we haramiy ilishkilerning köpiyip kétishi, heq-adaletning zahirliqidin mehrum bolishi we hakimdarlarning yoldin chiqip insanliqni depsende qilishi netijiside ademlerde yashashqa, tirikchilik qilishqa we yoruq dunyaning derijidin ashqan müshkülatlirigha tahammul qilish we chidap yashashqa hapsili qalmighan idi. Bu toghrida kelgen hedisler toghrisida söz achqinimizda, u zaman kishilirige her yaqlima bela we apetler yéghip, dunya hökümi her jayda dehriyler, dinsizlar qolida bolghan idi. U künlerdiki musulmanlar gunahi kebirilerni ashkara qélishqan idi. Ular aldida halal haramning perqi qalmighan. Shuning bilen dini berbat bolghan. Islamiyet exlaqi edepliridin ayrilghan, sheri’et hökümi otturidin pütünley kötürülgen. Zulum xiyanet ishliri barche xelqni qaplighan, yep ichip, kiygenliri, tapqan depne dunyaliri pütünley haramdin bolghan. Shuning üchün qilghan du’aliri qobul bolmighan. Resulullah peyghemberler warisi dégen alimlardin héch kim qalmighan. Ular ornigha aldamchi, yalghanchi, chala molla, din buzdilar qalghan. Peyghembirimiz ularni ashu zamanning eng yaman ademliridur,- dégen idi.

Puqra xelqning öz xahishliri, a’ililiri, mal dunyaliri üstidin u zaman hökümetliri ixtiyarsiz, naheq hökümler yürgüzgen idi. Héch kimde hörmet abruy qalmighan. Kishilerning köpchiliki xar-zarliqta qilip, beriket kötürülgen, her terepni zorluq-zorawanliq, hesret-nadamet we ahuzar, qiya-chiya qaplighan.Niyetler dorust bolmighachqa, inqilap rawaj tapmaydu, ghayiler emelge ashmaydu!

Bir küni resulullah sahabilargha mundaq dégen idi:“mendin kéyin bir zaman kélidu. men uni körmeymen. Silermu uni körelmeysiler. U zaman kelgende, awam heqiqi alim sözini anglimaydu. Ulugh ademlerdin uyalmaydu, tep tartmaydu, toghrini közge ilmaydu, oghra dorust sözlerge qulaq salmaydu.“Démisimu shundaq bir dewirge kelduq. Hemme adem toghra qiliwatqandek qilsimu, heqiqetni köreleydighanlar az bolghachqa ishlar yürüshmeydighan we weten-millet yolidaki büyük ghayelerde dillar birleshmeydighan, büyük arzu-armanlar emelge ashmaydighan.

Resulullah ependimiz peyghemberler warisi dégen alim ölimalardin héch kim qalmighan. Ular ornigha aldamchi, yalghanchi, chala molla, dinni buzidighanlar qaplighan bu dewirde, bizge zulumni düshmen emes özimiz seliwatimiz! Millitiz tüptin dunyagha, insanlargha we düshmenlerge öz ölchimide dostluq, muhabbet we insaniyliq ölchemliri bilen qaraydighan halal, ishchan we wijdanliq bir milletke aylinishqa niyet qilip, islahat üchün heriket qilmisa, janabiy Allah es-hushini tapmighan millitimizni xitaylar otta köydüriwatqan itlarning azabigha mehkum qilmaydu digili bolmaydu!

Xulasilighanda 21-yüz yilni tereqiy qilghan Gérman, Engiliz we Fransuz milletlirimu endishe we teshwish bilen kütiwalghan yerde biz Uyghurlar bir millet bolush süpitimiz bilen bu yéngi esirge nurghun ichkiy we tashqiy balayi-betterlerni yüdüp, xitaylar qurghan sistima asasida teyyarliqsiz halda kirip kelduq!Herqandaq bir millet özlirining ejdatliri qurghan meniwiyet üstige milliy mewjutliqining imaritini qurup chiqidu. Imaret jaylashqan jayni ghayet zor bir chong taxtigha oxshatsaq meniwiy imaretni uning ustige sélinghan sheher diyishke bolidu. Bu tekshi qoyulghan chong taxta üstide peqet taxta tüz we tekshi bolghandila binalar, yollar, qanallar we her-türlük alaqilar rawan bolidu. Eger tekshiliktiki taxta yantu bolup ketse üstidiki herqandaq mawjutluq gumran bolidu. Biz Uyghurlar qurghan sheherler xitaylarning sistimisi üstige yerleshtürülgechke, xitaylar uni singayan qilipti hemme nersining jaylishish we mawjut bolup turush qanuniyiti buzulup ketkendekla ish boldi. Biz milliy kirzisqa duch kelduq. Birge bolsa yiqilghan yirimizdin turup yene qeddimizni tikleymiz, yene birge bolsa chölning ottursidiki köchme köldek teqdiri qismetning parigha aylinip yoq bolup kétimiz! Mesele nahayiti éghir. Xitayning biz salghan imaretlerning astidiki ghayet zor taxtining mexpiy shifirini izlep tépip özimizni qurtulduriwélishning yollirini tépip chiqishimiz lazim! Hazirche bu xitay sestimisining mexpiy shifirisi bizde bolmighachqa xelqimiz hoduqup nime qilarini bilmey qéliwatidu! Tarixta nurghun milletler mushundaq qismetke duch kélip, özini yoqutup qoyghan bolsa, yene bezi milletler eshundaq kirzis ichidin ilgirkidinmu küchlinip, ornidin des turdi. Biz uyghurlar amerika indiyanliri, mungghullar, Manjular we tungganlargha oxshimaymiz. Nurghun milletlerning yoqulup kétish tarixi bizni hergizmu ümitsizlendürmesliki lazim! Biz Uyghurla Yehudiy we Yapon xeliqlirige bekraq oxshaymiz. Ejdatlirimizning, Yaponlarning we Yehudiylarning  béshigha tarixta bugün uyghurlarning béshigha kelgendek talay yaman künler kelgen bolsimu Allahning qudriti we özlirining irade qilip gheplet uyqisidin chachrap oyghunishi bilen ular aman-isen qaldi we bugünkidek téximu qudret tapti.Xelqimiz özini, dost-düshmenlirini we ghaysini tonup yétiwatidu! Ishinimizki xelqimiz bu murekkep ötkünchi dewirde choqum özini tüziwalidu. Eziz millitimizni keskinlik bilen ajayip bir güzel kélichek saqlap turiwatidu!

Biz Uyghurlarning hazirqi ehwalimiz bek échinishliq bolghini bilen, meniwiyitimizdiki tarixtin kelgen meniwiy émonit küchi özining potinsiyal énirgiysini téxiche yoqutup qoyghini yoq. Xitaylar tarix sehnisidin süpürülüp ketse kétiduki, uyghurlarlar hergiz yoqalmaydu! Biz hazirche xitaylar qurghan sistimigha aqilane we ewrishim inkas qayturup, özimizning kélichigimiz üchün zamaniwiy meniwiyet qurulushlarni élip bérishimiz, millitimizning omumiy qiyapitini ottura esirdiki qalaq milletlerge emes, tereqqiy qilghan küchlük 21-esir milletlerge oxshutup inshah qilishimiz lazim! Yantuluq we tekshilik géométiriye we algébradiki ölük uqumlar bolmastin uning milliy we meniwiy imaretchilikte emeliy roli chong bolidu. Herqandaq tekshi bolmighan jisimning üstige chare-tedbirsiz halda tekshiliktiki jisimlarni turghuzghili bolmaydu. Hemme adem jisimlarning toplap tekshilikke turghuzayli, dewatqini bilen, yer yüzining yantuluq derijisi ölchenmigechke berpa qilinghan binalar öre turmaywatidu we arqa-arqidin gumran bolup kétiwatidu. Herqandaq herikette yer-asti qurulishi bek muhim, hul mustehkem bazisqa turghuzulsa, salmaqchi bolghan imaretni yüz qatqa hetta téximu köp qewetlerge chiqarghili bolidu. Matériyal, jismaniy we eqliy küch bolup, mustehkem bolmighan yaki yantu bolghan tekshilikke bir qewetlik imaret salghan teqdirdimu uzaqqa qalmay ghulap chüshidu! Biz uyghur xelqining qiliwatqan büyük ishlirimiz teklimakan qumluqining üstige inshah qiliniwatan paxal satmigha yaki Turfan oymanliqigha korlanghan qap-qarangu kemir öylerge oxshap qalmasliqi lazim! Biz tepsili nezer tashlaydighan bolsaq qiliwatqan ishlirimizning xelqara ölchemlerge emes, tarixning qarangghuluq yilliridiki qayidiler asasida boliwatqanliqini körimiz! Kitap oquyli, közimizni achayli, köprek bilim alayli! Bu ötkeldin ötmey turup béshimizgha bir dewlet qushi qonup qaldimu deyli, uni bu halimiz bilen öz iradimiz arqiliq muhapizrt qilalmaymiz! Buning üchün özimizgila ayit bolghan milliy alahiydiliklirimizni jan tikip qoghdighandin bashqa, tereqqiy qildurushimiz, ilghar milletlerni ülge qilip kitap opqush, bilim élish, kolliktip sapayimizni  östürüsh we ang-sewiyemizni yoquri kötürüsh  üchün tereqqiy qilghan milletlerning yolida qattiq tirishishimiz lazim! Biz baldurraq uyqumizni achsaq xelqimiz ishench bilen niyet qilsa, milliy jasaritimiz we eqil parasitimizni ishqa salsaq, qettiy sel chaghlimay chong-kichik hemmimizning alahiyidilikini toluq jariy qildursaq inshaalla mangalmaydighan yolimiz, chiqalmaydighan téghimiz, ashalmaydighan dawanimiz bomaydu!Biz toghra yoldala bolidikenmiz hichkimning yardimisizmu shühbisizki kélichektiki herqandaq ghelbe bizning bolidu!

(Tamam)

 

Alim Aliyhan Törem Hezretliri yazghan”Tewarixiy Muhamidiye” dégen eserdin diniy mezmunlarni bir terep qilishta paydilandim!

—Autordin

 

27.05.2018 Gérmaniye