Uyghurlarning herbiy qoral – yaraq, meshq we herbiy teshkiliy tüzümi hun we türklerningkige asasen oxshash idi. Uyghurlar urush qilish usuli jehette ularning bezi artuqchiliqlirini qobul qilghan asasta, özige xas bolghan bezi urush qilish usullirini yaratqan idi. Uyghurlar jengde asasliqi atliq qoshun ishletkenliki we atliq qoshunning jengdiki muhim rolini tonup yetkenliki üchün, urushta aldi bilen düshmenning atliq qoshunlirini toluq yoqitishqa tirishatti. Bizning bu sözimizge bilge qaghanning « birinchi küni tabghachning 17 ming atliq eskirini yoqattim, ikkinchi küni piyade eskerlirini pütünley yoqattim »① dégen sözliri delil bolalaydu. Atliq qoshun heriketchan we jenggiwar bolghachqa, ular atliq qoshunning yuqiriqi artuqchiliqidin ünümlük paydilan’ghan. Ular jeng qilghanda, kichik etretlerge bölünüp, düshmen qoshunlirigha ushtumtut hujum qilip, düshmen qoshunlirini sarasimige séliwétetti we arqidinla chong qoshun basturup kélip, düshmen qoshunini qoghlap yoqitatti. Bu, eyni waqitta déhqanchiliq milletlirining urush bashlinishtin awal her xil urush seplirini tüzüp, urush sépigha tayinip urush qilish usuligha qarighanda nahayiti zor ilgharliq hésablinatti. Buningda, atliq qoshunning sür’ettiki ewzellikidin paydilinip, , düshmen qoshuni sep tüzüp bolghiche ularning sépini buzuwétip, ularni yoqitish meqsitige yétiletti, atliq qoshunning sür’itining yuqiriliqi, herketchanliqidin paydilinip téz ilgirilep, düshmenning kütmigen yéridin chiqip ulargha tuyuqsiz zerbe arqiliq düshmenni yoqitish, ularning yene bir taktikisi idi. Mesilen: miladiye 151- yili qirghizlarning qarluq qatarliq qebililer bilen birliship uyghurlargha hujum qilmaqchi bolghanliqidin xewer tapqan bayanchur qaghan tézlikte teyyarliq qilip, értish deryasidin sal sélip tuydurmay ötüp, qirghizlarning ittipaqdashliri téxi yétip kelmigen pursettin paydilinip, uninggha tuyuqsiz hujum qilghanliqi we bu jengde ghelibe qilghanliqi “ menggü tash » larda xatirilen’gen.
Menggü tashlardiki « aldin yürer qisimlirimni ewettim …. Atliq paylaqchilarni méning yigitlirim yéngip < تىل > qilip tutuptu »② dégen xatirilerdin, uyghur qoshunliri jengge atlinishtin burun, qaghan da’im dégüdek chaqqan ayghaqchilarni we aldin yürer qisimlarni ewetish arqiliq düshmen ehwalini razwédka qilip düshmen ehwalini igilep, düshmen’ge qarshi turush pilanini aldin tüziwalidighanliqini körüwalghili bolidu.
Ular yene jeng waqtida küchlük düshmen’ge yoluqqanda, uning aylinip ötüp arqa yaki yan tereptin chiqip zerbe bérish taktikisinimu igiligen idi. Mesilen uyghurlarning tang sulalisigha yardem bérip « önglük – söygün topilingi »ni tinjitqanda, del mushu taktikidin paydilan’ghan we topilangchilarni chékindürüp, tang sulalisining öz zéminini qayturuwélishigha ghayet zor töhpe qoshqan. Bu qétimqi urush heqqide « elni idare qilish örnekliri »ning 220- jildida « go ziyi serdarliqidiki qoshun shindyende banditlar bilen uchrashqanda, banditlar tagh baghrida sep tüzgen idi, go ziyi deslepki hujumda ongushsizliqqa uchridi. Banditlar taghdin chüshüp hujumgha ötti, uyghurlar taghning jenubidin banditlarning arqa teripige hujum qilip, jahanni chang – tozan qaplap ketken ehwal astida, banditlargha qaritip on nechche tal oqya atqandin kéyin, banditlar wehimige chüshüp < ئۇيغۇرلار كەلدى > dep chuqan séliship, tére – piren bolup ketti, padishahliq qoshun bilen uyghur qoshuni banditlarni iskenjige élip, ularni éghir meghlubiyetke uchratti. Düshmen jesetliri pütün dalani qaplap ketti »③ déyilgen bolsa, « yéngi tangname » 217- jild « uyghurlar heqqide qisse »de: « shangji jéngide padishah qoshunliri sep tartqanda, banditlar padishah qoshunining sol teripige atliq qoshun yoshurup qoyup tuyuqsiz hujum qozghimaqchi boldi. Bökü qeyin uyghur aqsöngeklirini bashlap hujumgha ötüp, yoshurunup yatqan banditlarni toluq tarmar qilip, banditlarning arqa teripige ötti, andin jingshi, béyting satrapi li siyé bilen düshmen’ge ikki tereptin hujum qozghap, banditlarni meghlup qildi we chang’enni qayturuwaldi »④ dep xatirilinip uyghurlarning bu taktikisi heqqide tepsili melumat bérilgen. Uyghur qoshunliri düshmenni yenggendin kéyin düshmenlerge özini ongshiwélish pursiti bermeslik üchün, ulargha dawamliq qoghlap zerbe béretti. Yeni yuqiriqi yardem urushliridimu uyghur qoshunliri shi chawyini yenggendin kéyin, uni taki xébéyghiche qoghlap bérip uni tutup öltürgendin kéyin andin toxtighan. Orxun uyghur xanliqining asaschisi bolghan pusadmu türklerni meghlup qilghanda mushu xil qoghlash taktikisini qollan’ghan idi.
Kéchide hujum qilish charwichi milletlerning shundaqla uyghurlarning öz düshmenlirige zerbe bérishtiki yene bir xil taktikisi idi. Chünki düshmen’ge kéchisi hujum qilghanda, düshmen qoshunliri basturup kelgüchilerning éniq sanini bilmigenliki üchün, sarasimige chüshüp qélip urush qilish iqtidarini yoqitip qoyatti. Uyghur qoshunliri atliq qoshunning sür’ettiki ewzellikige tayinip düshmen teyyarliqsiz turghan pursettin paydilinip, tuyuqsiz qilidighanliqi üchün, ularning kéchilik hujumi köpinche düshmenning meghlubiyiti bilen axirlishatti. Miladiye 764- yili uyghur qoshunliri tang sulalisi qoshunlirigha yardemliship, hazirqi gensu ölkisi tewesidiki lintey dégen yerde tübütlerge qarshi jeng qilghanda mushu taktikini qollinip zor ghelibige érishken⑤ .
Ottura esirde qoshunlarning yürüsh qilishi we urush qilish waqti kilimatning tesirige bekrek uchraytti, charwichi milletler asasliqi atliq qoshun ishletkechke, charwichiliq ishlirining pesil xaraktérige asasen, kilimatning tesirige téximu bek uchraytti.
Uyghurlar yashighan mongghul dalasining iqlimi qurghaq hem qishliqi soghuq idi. Shundaqla atlar yaz peslide yaylaqta obdan béqilghachqa, küz peslide rasa semrip küchke tolatti, shunga uyghurlarmu hun, türk qatarliq charwichi milletlerge oxshash küz we qish peslini urush qilish waqti qilip tallaytti. Shunga uyghurlarmu küz we qish peslide jengge chiqip, etiyaz kélishi bilen jengni toxtitatti.
Uyghur qoshunlirining heriketchan urush qilishi we ularning bir jayda muqim turmay ot, su qoghliship köchüp yürüshi uzun’gha sozulghan urushlarni élip bérishigha cheklime peyda qilatti. Uyghurlarning tang sulalisi qoshunlirigha yardem qilip önglük – söygün topilangchilirining qolidin chang’en bilen loyangni tartiwalghanliqigha qarighanda, ular belkim burunqi hun türk qatarliq milletler igilimigen sheher – qel’elerge hujum qilish we qoghdash téxnikisinimu igiligen bolushi mumkin. Chünki qara balghasun, xatunbaliq we baybaliqtek sheherlerni bina qilghan uyghurlarning sheherni qoghdash we ishghal qilish téxnikisini bilmesliki mumkin emes. Bizning bu yekünimizge uyghur qoshunlirining béshbaliqni tübütlerning qolidin qayturiwélishi, shundaqla öz élini qoghdash we qoldin ketken zéminlirini qayturuwélish üchün qilghan urushliri misal bolalaydu,
Izahlar
① « bilge xaqan menggü téshi » jenubiy yüzi, 9- qur
② « bayanchur qaghan menggü téshi »
③⑤ lyu zishyaw « uyghur tarixi » milletler neshriyati, 1987- yili uyghurche neshri, 1- qisim, 1- kitap, 102- bet
④ « yéngi tangname » 6115- bet
Menbe:orxun tarix tori

http://www.akademiye.org/ug/?p=8317

US President Donald Trump left, reacts to a reporter’s question ahead of a meeting with Prime Minister Benjamin Benjamin Netanyahu, right, at the King David Hotel in Jerusalem on May 22, 2017. (AFP/MANDEL NGAN)

These past two days, I witnessed a historical moment: Arab/Islamic-US summit as well as the meeting of US president Donald Trump with Israeli and Palestinian leaders here in Israel.

As far as I am concerned the US president does not understand the issues very clearly and he does not have any feasible plan for a solution which can be seen from his remarks: ”I’ve heard it’s one of the toughest deals of all.”

As for his position and personality, President Trump wants to be a great dealmaker and make a history by cutting through the difficulties which defeated others.

During his campaign, he promised to move the US embassy to Jerusalem.

But he avoided this topic in his two-day visit the Holy land.

According to sources, Israel and the Palestinians have not held direct talks for more than three years.

On Monday, Mr. Trump stressed the strong bonds between the US and Israel while Israel prime minister continuously and emotionally expressed his gratitude for the US’s support of Israel and the unshakeable bonds between the peoples and governments of two sides.

As the world watched every detail of the Trump’s first overseas and middle east trip, he speaks so cautiously about sensitive and main issues as the two-state solution and tried to unite all parts of Arab-Islam sphere and the middle east to focus on Terrorism, a  comfortable and safe topic for the interests of all sides.

The critical and main issues have not been addressed in the meetings which Israelis and Palestinians are way apart on the property ownership of East Jerusalem, the fate of Palestinian refugees and the borders of an independent Palestine.

One of the main issues laid out is The two sets of leaders also do not trust each other meanwhile there is not balance between the tow sides As Israel prime minister Benjamin Netanyahu enjoys the domestic support  and international admire ,his Palestinian counterpart Mahmoud Abbas facing most big challenges from his domestic rival ,Hamas which Donald trump described as Terror group.

In the eyes of some Palestinians, he lost his legitimacy of representing for the people as they are deeply divided, with Fatah in charge in the West Bank and In Gaza the Islamists of Hamas, who have been labeled by Trump in his recent speeches as terrorists.

While many observers are skeptical about whether the US can be a fair broker, Trump’s visit overwhelmingly tends to Israel, spending more time with Israel leaders and giving promises to stand with Israelis.

Ahmad, a muslin driver in Jerusalem said that: we need the US support more than Israel because if the situation continues, Israel has nothing to lose .but we lose everything: land, people, and patience.

In his first middle east trip, there is no peace deal in Trump’s pocket but only business  with Saudi which helps him political and economic achievements

Without specific plan or achievement, Trump takes it as an opportunity to learn the middle east issues and watch more exactly and understand it deeply.

The world tired of the middle east crisis which has been shadowing the other humanitarian crisis in different parts of the world which wait in line after middle east, with as much important as the rights of the people here.

Without one voice united, the Palestinians could not be ready to negotiate with Israel.

Trump needs some time to learn the bottom of the situation and history of the problem and listen to his advisors as well as the leaders and peoples of two sides. It’s not the issue of one powerful leader or a strong country! All the voices should matter!

—

The Author is an Uighur student from China at Haifa University.

http://blogs.timesofisrael.com/trump-a-deal-maker-or-diplomacy-student/

Ejdatlirimiz tarixta nime ish qilghan bolsa Ata-bowiliri yaqqan chiraqning we mora ochaqining otini öchürüp qoymasliq üchün qildi.

Tariximiz egiri toqay we boran-chapqunluq bolup, bezide eqil-paraset we küch-qudritimizning xasiyiti bilen dunyani titretken bolsaq, bezide xuddi bugünkidek düshmenning iplas ayaqliri astida köz-yashqa tolghan dewirlerni bashtin kechürduq.

Béshimizgha qandaq qara künlerning kélishidin qettiynezer, dayim ümit we ishench bilen yashap kelduq.

Eger biz bésip ötken bu yolda bir hikmet bar bolghan bolsa, u hikmet milliy xaraktérimizni yorutup turghan ejdatlar yaqqan ene eshu qutsal ottur!

Her bir ailidiki ata we babalirimizdin miras qalghan ene eshu qutsal otni öchürüp qoymasliqtinmu muqeddes bir ish bar dise zinhar ishenmeymiz!

Millitimiz bu qutsal otni peqet öchürüp qoymasliq üchün pem-parasetlik, semimiy-sadiq we ehdi-wapakar er- xotunlargha ihtiyajliq! Aile muqeddes otning makanidur, kichiklitilgen wetendur!

Millitimiz saqlap kelgen 10,000 yilliq muqeddes otni ata-anilirimzning qolidiki, ejatliridin miras qalghan sepi uzun hem otqa chidamliq xisletlik laxshiger qoghdap kelgen.

Her ailide ene eshu ata miras we xisletlik bir laxshiger bar. Aile bizge paydiliq möjizilerning buliqidur! Ailimizdiki eshu xasiyetlik laxshigirni izdep tépip, ailining, jemiyetning we wetenning aman-isenliki we bixeterliki üchün eshu menggülük qutsal otni perwish qilishni unutmayli!

Xeyirlik öy, xeyirlik ot, xeyirlik er, xeyirlik xotun, xeyirlik perzent we xeyirlik kélichek barchenglargha yar bolsun!

UKM

May 26, 2016  Germaniye

Autori: Korash Atahan

Isit, isit, way isit! Yerim esirlik japaliq küreshning netijisi  yene yoqqa chiqti!

Milliy dawayimizda aran teste qolgha kelgen azraq ghelbemu jahalet boranlirida yene sorulup ketti. Milliy herkitimiz 30-50 yil arqigha chekindi…

Dunya bundin kéyin aldirap bizge burunqi köz bilen qarimaydu we ilgirkidek semimiy shekilde yardem qilmaydu, bizni Xitay bilen birlikte jazalaydu. Emdi bu shor pishane xeqning azghina kam yérimi xuddi ilgirkige oxshashla bir düshmenning burnini qanatmay topidek sorulup ketidighan boldi.

Xitaylar Tömür Helipini Li shifu we Qemerxan bilen aldap ketti…Hoja Niyaz Hajini kuchar xénimi, bir pikap we yalghan mensep bilen aldap ketti…Memtimin Bughra Hezretlirini yalghan muxtariyatdin ibaret shiker yalitilghan zeher bilen aldapketti…Sabit dewmollamni qurbanliq qilip, allahning lenitige qalghan bolghiymiduq!?

Xitaylar bugünki nadan uyghurlarnimu hijret qilinglar, washington we moskiwada tehwid bayriqini lepilditinglar, dep ustiliq bilen komlap ketti…

Anisini, xotunini we qiz qérindishining nomusinimu qoghdiyallighudek eqli, bilimi we küchi bolmighan bu mezlumlar ewlatliri jahat qilimiz, dep wetenni xitaygha ongiche tashlap berdi.

Dunyada buningdinmu chong exmaqliq we sarangliq bar, dése kichik balimu ishenmeydu.Ajayip chong külkilik ishlar bu. Hey aldanghanlar anilirimiz we qiz qerindashlirimizning nomusini, qozini börening aldigha atqandek xitaygha amanet qilghandek ish qildinglar. Millet yimigen mantining pulini hessilep tölewatidu. Buning jawabini yaratquchi igemge qandaq bérersiler?!

Xittay xuddi qutrighan rohiy kesellerdek xelqimizning üstige yüklendi. Qéni, éytinglar emdi qandaq qilimiz?!Siler hemmini bilidighandek qildinglar, emma hich nersini bilmeytinglar.Bilmey turup özini bilidighandek hés qilish bir türlük kolliktip pissixologiylik késellik idi…

Gep qilsaq anglimay gumanliq ademlerge egeshtinglar, tüzülüsh aldida turghan milliy istiqbalimizni, arimizdin chiqqan munapiqlar öz qoli bilen jehennemge atti! Silerni aldighanlar bizge dostluq közi bilen qarap kelgen gherip dunyasinimu bizge düshmen qildi.

Millitimizni xata yolgha bashlighanlar musulmanlar bilen türüklerni bizdin nomus qilidighan yerge keltürdi.Islamiy meselilerni hür dunyadiki musulmanlar, türüklerning kelichigini hür dunyadiki türükler özliri bir terep qilalayti. Biz ishghal astidiki bir mezlum xeliq bolghachqa ularning ichkiy we tashqiy ishlirigha arlashmisaq téximu menaliq bolatti. Hazir uyghurlar chépilmighan ish qalmidi.Bu ishlarning aldirmay hésabi bolidu.

Türüklerning hemmisi emdi bizge aldirap ilgirkidekla toluq hisdashliq we yardem qilmaydu. Qérindashlar, dunya nime üchün xitayning uyghurlargha yürgüziwatqan dehshetlik zulumigha inkas qayturmaydu, démenglar! Dunya bu ishni bilip turup xitaylar bilen birlikte heriket qiliwatidu. Chünki xitaygha sétilghanlar bizni eziz dinimiz islam arqiliq azdurup ketti.

Arimizdin chiqqan xayinlar xitay yaritip bergen qulayliqlardin paydilinip, weten ichi we siritida hemkarliship xelqimizni xitayning istiratigiysige asasen dunya düshmenlirining lagirigha bashlap kirdi.Bu xuddi düshmen génirali „musulman“ Li shifuning quran tutup qesem qilip, Tömür Xelipeni aldighandekla birish idi. Shu seweptin xitay Uyghurlarni basturushni xelqaragha qanunluq qilip körsütiwatidu!

Xelqara jemiyet Uyghurlar qurghan bire yérim teshkilatni emes, belki bir pütün xelqimizni allaburun resmiy shekilde xeterlik dep qaralghan taliban we dayishqa oxshash xelqara téroristlarning sépige ittiriwetti.

Eshu mengisini qurut yepketken mangqurtlar bichare biguna xelqimizni bedilini yüz yildamu tölep bolghili bolmaydighan ghayet zor ziyan we meghlubiyetke uchratti!

Allahim bu xeliq we bu mezlum millet özengge amanet! Biz bexitsizlerni toghra bir qurtulush yolgha bashlighaysen!

03.05.2017

23.03.2015  Gérmaniye

23. March 2015 at 15:26

http://www.haplogruplar.com/iskitlerin-genetik-yapisi-ve-gunumuz-halklariyla-karsilastirilmasi/

Autori: Ablimit abdulla

1931-yili etiyazda qomul déhqanlirining zulumgha qarshi keng-kölemlik qozghilingi qomuldiki 12 taghning biri shopuldin bashlan’ghanliqi, qozghilangni bashlighan kishi shopulning shu waqittiki dorghisi sali memetniyaz[1] ikenliki oqurmenlerge melum.
«qomul nahiyesi tezkirisi», «qomul wilayiti tezkirisi» qatarliq qamus xaraktérlik eserlerde we bashqa metbu’atlarda: «sali dorghining qizini mejburiy xotunluqqa almaqchi bolghan qarawulxana emeldari jang goxu (张国琥) shopulda sali dorgha bashchiliqidiki qozghilangchilar teripidin öltürülgen», «jang goxu qéchip ketken» dégendek oxshimighan melumatlar bérilgechke, bu toghrisida qomul wilayetlik ottura xelq sot mehkisining piénsiyonéri xoja sali aka bilen ikkimiz «qomul shehrining tarix matériyalliri»ning 10-qismida «1931-yilidiki qomul déhqanlar qozghilingining biwaste sewebchisi jang goxuning teqdiri heqqide tekshürüsh» namliq maqale élan qildurup, jang goxuning shopulda sali dorgha bashliqidiki qozghilangchilar teripidin öltürülgenlikini delilligeniduq. Biraq 1931-yili etiyazda shopul qozghilingi partlash harpisida sali dorgha qozghilang kötürüsh üchün qarawulxana emeldari jang goxugha yalghandin qizini bermekchi bolup, toy murasi ötküzüp bergenmu-yoq? Jang goxuni kim öltürgen? Dégen ikki mesile hel bolmay keynige qaldurulghanidi.

«qomul nahiyesi tezkirisi»ning 692-bétide jang goxuni «… Ayalche yasiniwalghan yigit qochaqliwalghan…», «qomul shehirining tarix matérilliri» (1-qisim) ning 32-bétide «…qiz hujrisida aldin chirayliq qiz siyaqida yasinip olturghan imin isimlik yigit jang goxu hojrigha kirishi bilen pursetni ghenimet bilip uni quchaqlap öltüridu…»; «qomul géziti»ning 1993-yili 12-ayning 21-künidiki sanida «…bu chaghda men alliqachan yushurun’ghan bolup, öyde méning izimgha küchlük bir yigit niqablinip jang lyenjangni kütüp olturdi. Bu chaghda qarawulxana emeldari xushalliqidin qin-qinigha patmay öyge kirgende, yalghan kélin uning bélidin tutup yerge bésiwalidu. Yoshurun’ghan kishiler otturigha chiqidu. Mest bolghan eskerler özini qoghdashqimu ülgürrelmey tutulup, shu küni hemmisi öltürülidu…»; «ürümchi tarix matériyalliri»ning 68-bétide «… Kechqurun jang goxu hojrisigha bashlinidu. Jang goxu hojrigha kirishi bilenla qizche yasiniwalghan yigit (imin isma’il) ning üstige özini atidu. Imin jang goxuni quchaqlap alghan péti jayidila ujuqturidu…» dep melumat yérilgen. Undaqta jang goxuni öltürgen «erkek», «imin isimlik yigit», «küchlük bir yigit», «kélin siyaqida yasiniwalghan er», «qizche yasiniwalghan yigit (imin isma’il)» dégenler kim? Bu kishi del jang goxu mejburiy xutunluqqa almaqchi bolghan sali dorghining qizi aysixan sali[2] ning kéyinki künlerdiki ömürlük halal jüpti shah niyaz shérip[3] tin ibaret.
Men uzundin buyan mushu mesile üstide izdinip kéliwatqanidim. 2000-yili 9-ayning 16-küni (düshenbe) qomul wilayetlik til-yéziq, qedimki eserler ishxanisining mudiri zöhre talip manga téléfun bérip: «ablimit aka, yéqinda ürümchidiki seydulla seypullayof[4] tin téléfun keldi, u ‹1931-yili etiyazdiki shopul qozghilingi partlashtin ilgiri sali dorgha qozghilang kötürüsh üchün qarawulxana emeldari jang goxugha yalghandin qizini bérishke maqul bolup, toy murasimi ötküzüp bergenmu? Mushu meselini éniqlap baqqan bolsingizlar› dégen teklipni berdi. Bügün waqitliri bolsa birlikte shopulgha chiqip kelgen bolsaq» dédi.
Shu küni «qomul géziti» ning terjimani hawaxan éli (hazir qomulda pénsiyede), muherriri isaq peyzulla (zöhre talipning yoldishi) qatarliqlar mashiniliq xotuntamgha bérip, shu yerde olturushluq maysixan sali[5], shopulda olturushluq göherxan sali[6] we uning yoldishi ibrahim kösö[7]ler bilen söhbetleshtuq. Maysixan ana jang goxu bashliq barliq ofitsér–eskerlerning neq meydanda öltürgenliki toghriliq melumat berdi. Biraq shopulgha barghinimizda göherxan sali bilen ibrahim kösö «shopulda qozghilang bolghanda bizning yéshimiz kichik bolghachqa waqittiki ishlardin xewirimiz yoq iken» dep sir bermidi. Biz bu ishni shu waqitta tashwéliqtin bizge hemrah bolup shupulgha barghan tashwéliq yéziliq partkomning mu’awin sékirtari, yéza bashliqi yüsüp himitke weqening jeryanini yenimu ichkirilep tekshürüp éniqlap béqishni hawale qilip qaytip kelgen iduq. Kéyin yüsüp himit manga: ibrahim kösö we göherxanlar bilen söhbetleshkenlikini, ular 1949-yilidin kéyin élip bérilghan bir qanche qétimliq siyasiy heriketlerde bek qorqup ketkechke rast gep qilishqa pétinalmighanliqini, emeliyette merhum abduréhim ötkürning tarixi romani ‹oyghan’ghan zémin› (1-qisim) diki bayanlarning hemmisi toghra ikenlikini éytti.
Emdi biz merhum alim, yazghuchi, sha’ir abduréhim ötkür ependining shinjang xelq neshriyati 1988-yili 10-ayda neshr qilghan «oyghan’ghan zémin» namliq tarixiy romani ((1-qsim) ning 183 ~ 187-betliridiki töwendiki bayanlargha qarap baqayli:
Bu künlerde shopulluqlar arisida ghelite gep-sözler boluwatatti. Beziler: «nechche waqittin meydisige mushtlap, yoghan gep qilghan sali dorghining emdi sudin chiqqan müshükke oxshiship qalghinini qarimamdighan, muzayning yügürüshi samanliqqiche dégen shu boldi-de» dése; Yene beziler: «adem ölmes, közi toymas dep, mal dunya dégenning méhri shundaq yaman iken, bolmisa sali dorghining bu dunyada némisi kem» deytti. Beziler sali dorghigha hésdashliq qilip: «uningghimu ugal boldi, jang jisa dégen muttehem qizingni bersengmu bérisen, bermisengmu bérisen dep chérikliri bilen diweylep turuwalsa, u qandaq qilsun? Qizi bar ademning küni tes» dése, beziler: «shumu gep boldimu, mana sanga qiz dep, u mel’unning qarnini yériwétip, bolghuluqni körgen bolsa, jang jisadek chirkinler hushini tapqan bolatti. U chaghda dorghamning qebrisidimu güller ünüp chiqqan bolatti» deytti. Sali dorghining öyidikiler, jümlidin sopi mergen bilen menglik niyazlar bolsa, goya héch ish bolmighandek, toy teyyarliqi bilen meshghul idi.
Biraq ete toy dégen kéchisidin bashlap, sali dorghining yéqinliri bilen menglik niyazgha oxshash yigitler uyan-buyan chépiship, barghan yerliridiki kishiler bilen pichirliship sözlishidighan bolup qaldi. Tang étishi bilen teng mal soyush, qazan ésish, chay qaynitish, yulghun téwilgha notiliridin zix teyyarlash, gürüch yuyush, sewze toghrash qatarliq ishlar qizip ketti. Etrap yurtlargha bérip, sodisini tügitip kelgen «qara chéchek» hoylining burjikide kigiz-borilar bilen tosup yasalghan waqitliq ashxanida töt-besh ayalni ishqa sélip, xilmu-xil seylerni teyyarlashqa kiriship ketti. Ömride bundaq seylerni yéyish turmaq puriqinimu purap baqmighan bu tagh ayallirining beziliri «qara chéchek» ning hüniridin heyran bolup hangwéqip qalatti. Shundaq chaghlarda «qara chéchek» pishane terlirini sürtüp «hey ayla, sen uxlap qaldimu? Chapsan bolsun» dep warqiraytti.
Kün qayghuche jama’etning aldi-keyni uzap boldi. En’eniwi adetke xilap halda, bu toygha xotun-qizlardin köp kishi éytilmighanliqi üchün, sali dorgha kelgen-ketken jama’etke «aldirap qalduq, xuda xalisa, ete-ögün ayla qizimizgha bashqidin toy qilip bérimen» dep özre éytti.

Künpétishqa yéqin, jang jisa yigirme ikki atliq chériki bilen qiz köchürüshke keldi. U bügün alahide yasinip kelgenidi. Amérikan ötüki bilen qolidiki appaq peliyi, parqirap turghan bel tasmisi tapancha qépi közge alahide tashlinip turatti. Öz reqibini yéngip, uning qolidin qimmetlik oljini tartiwalghan kishining chirayida qandaq memnuniyet ipadisi körülse, uning yadangghu chirayidimu shundaq bir xil körenglik ekis étip turatti. U bir qolini égiz kötürüp, chériklerge xitaben: «puxadin chiqquche oynap-külüp, yayriwélinglar, asmanning üsti bügün bizning!» dep ünlük warqiridi. Chérikler miltiqlirini tam tüwi we bulunglargha tirep qoyup, xatirjem chaza qurup olturushti.
Ziyapet qizip ketti. Méhmanxana bilen hoylining péshaywanlirida «gawshing, gawshing» awazliri yangrap, dap-ghijek bilen éytiliwatqan qomul muqamlirini üzüp-üzüp qoyatti. Her bir yéngi sey, yéngi kawap tartilghanda, epchilgine kiyiniwalghan tagh yigitliri chériklerning piyalilirini sharapqa toldurup turatti. Chériklerning ara-arisigha kirip olturghan taghliqlar chériklerni hedep sharapqa teklip qilip, özlirimu az-paz ichishetti. Qarangghu chüshkenséri hoylining bir qanche yéride lawildap turghan gülxan otliri chériklerning haraq-sharaptin qizarghan yüzlirini téximu qizil qilip körsitetti. Daplar qattiq-qattiq urulup, meshrep bashlinish bilen qiz-yigitler ussulgha chüshüp, pütün hoyla ajayip janlinip ketti. Bezi chériklermu égiz-pes dessep, otturigha chüshti. Ularning arisida héliqi uyghur chérikmu bar idi.
Shu arida jang jisa méhmanxanidin deldengship chiqqan péti «qiz qéni men bilen ussulgha chüshsun» dep warqiridi. Chala mest chérikler olturupla égiz-pes chawak chélip uning bu gipini qollap warqirashti. Bestlik kelgen ikki ayal jang jisaning yénigha kélip«biz taghliqlarning qa’idiside sultan yigit özi kirmise, qiz hojridin chiqmaydu» dégen gepni tongji arqiliq uninggha uqturdi we «yürsile, özilirini qizning yénigha biz bashlap kireyli» dep uni qoltuqidin élip qizning hujrisigha bashlidi. Jang jisa sham yorutulghan yasidaq hujrining bir chétidiki yaghach katta chirayliq kiyinip, nepis hal shayi romalgha pürkinip olturghan qizni körüsh bilen özini yoqatqan halda «ah perishtem, qéni yürüng» dep uning qolini tutqan haman, héliqi ikki ayal ishikni «taq» qilip yépiwetti. «qizning» küchlük qoli bilen urulghan xenjer jang jisaning yürikige qadaldi. Hoyla we méhmanxanida xizmet qilip yürgen ademler chériklerge yopurulup, hayt-huyt dégüche ishini tügetti. Menglik niyaz béshidiki hal shayi romal bilen yasalghan chéchini chörüwétip jang jisaning qan’gha milen’gen jesitini öydin sörep chiqiti.
− yalghan chéchingni séliwalsang aynisa qizdinmu qélishmaydighan qiz bolghudeksen,− dep chaqchaq qildi uning tengtushliridin biri.
− tola gep qilma, bolmisa, mawuni körüwatamsen,− dep qolidiki qanliq xenjerni uninggha tenglep küldi menglik niyaz.
Sali dorgha chériklerning jesetlirini yighishturush ishini bir qisim kishilerge tapshurup qoyup, teyyar at we miltiqlargha ige bolghan bir top yigitlerni qasim palwan bilen birlikkte bashlap chériklerning gazarmisi terepke qarap mangdi. Ular gazarmigha yéqinlishay dégende, dap-sunaylar bilen «hay-hay öleng» éytip mesh’el yandurdi. Buni körgen gazarmidiki chérikler «qiz köchürüp kéliwatqanlar» dep oylashti-de, derwazini yoghan échip, ularni qarshi élishqa aldigha chiqti. Biraq tuyuqsiz yaqqan oq yamghuri ichide, közni yumup achqiche, pütün gazarma taghliqlarning qoligha ötti. Gazarmining arqa témidin chüshüp qéchip ketken ikki chérikni démigende, shopuldiki qiriq nechche chérikning hemmisi qirilip tügidi. Ularning qoralliri bilen gazarmidiki oq-dora, at-ularghlarning hemmisi taghliqlarning oljisi bolup qaldi.

1931-yildiki qomul déhqanlar qozghilingi ene shundaq bashlandi. Bu yéngi kalindar hésabida tötinchi ayning on ikkinchi küni idi…
Romanning 238-bétide yene töwendikidek melumat bérilgen:
− … Toqsun pugen qoynidin xenjirini asta chiqirip, xojiniyaz hajining béqinigha tiqmaqchi bolghanda, holuqup kétip, jeynikini menglik niyazgha tekküzüwetti. Menglik niyaz köz qirida uninggha bir qarash bilen ahwalni bayqap «kap» qilip uning qoligha ésildi. Qattiq tartishish bashlinip, közni yumup achqiche bolghan ariliqta xenjerning uchi menglik niyazning sol kökrek qepisige qadaldi. Menglik niyaz «way-y munapiq!» dep warqirap tashlidi. Bezgektek titrep ketken toqsun pugen xenjerni sughuruwélishqa ülgürmey, xuddi ghaljir qawandek udul kelgenni urup, soqup talagha qachti. Sepler buzulup, meschittikiler patparaqchiliqta qaldi. Xojiniyaz haji kökrikige xenjer sanjilghan menglik balini derhal quchiqigha alghan bolsimu, héchnimini chüshinelmey tamdek qétip qalghanidi. Kimdur biri «qachti-qachti, qatil qachti» dep warqiridi. Sali dorgha «tut, qatilni tut» dep qattiq ün saldi. Bashlar we ottura yashliqlardin bir top kishi talagha yügürdi. Qérilar chiragh tutup, menglik balining béshigha olashti. Sopi mergen «way jénim balam» dep özini baligha tashlidiyu, shu haman hoshidin kétip qaldi. Menglik bala hajining quchiqida yétip, «haji… Ata…özle…saqmu? U munapiq özleni…» dédi-de, jimip qaldi. Uning chirayliq qoy közliri turusqa qarighan péti qétip qalghanidi…
2013-yili 1-ayning 8-küni men qomul sheherlik adem küchi bayliqi we ijtima’iy sughurta idarisining kadiri sadir abdulla bilen shopul qozghilingi toghriliq söhbetleshkinimde, u méni töwendikidek yéngi üchür bilen teminlidi: «bu yil men 50 yashqa kirdim, men sali dorghining ewrisi bolimen. Men bir qiétim shopulgha barghinimda seden sali[8] kichik bowamdin 1931-yilidiki shopul qozghilingining sewebi we jeryanini sorighanidim. U birdem oylan’ghandin kéyin, bu ishlarning yüz berginige 60 yildin ashti. Eyni waqitta men töt yashta bolghachqa bu ishlarning tepsilatini bilmeyttim. Kéyin anam niyazxan[9], acham aysixan we küyö akam shah niyaz shériplar bizge qozghilangning jeryanini sözlep bergen. Qozghilang partlashning aldida aysixan acham bilen shah niyaz akamning toyini qilishqa pütüshüp, ularning kichik chéyini ichküzüp bolghaniken. Aridin uzun ötmey, ilgiri metbu’atlarda bayan qilin’ghandek, shopulgha yéqin yerde turushluq qarawulxanining bashliqi jang goxu (jang lyenjang depmu atilidu) dégen mutehem hökümet ishi bilen öyimizge kélip achamni körüp közi qizirip, dadamgha ‹manga qizingni xotunluqqa bérisen› dep telep qoyghandin kéyin, dadam jang goxuning telipini ret qilghaniken. Biraq u yolsizliq qilip yene telep qoyuptu. Dadam uning telipini qayta-qayta ret qilghan bolsimu, u jahilliq qilip bolmighandin kéyin, dadam yurt chongliri bilen meslihetliship, puxta teyyarliq qilip, jang goxuning telipige yalghandin moqul bolup, bu ishni köp ademge bildürmey, cheklik adem qatnashqan ‹toy› murasimi ötküzüptu. ‹toy›gha erler köp, ayallar az qatnashqaniken. Toygha qatnashqanliki kishilerning hemmisining wezipisi bar bolup, meslihet bilen hojrida achamning ornida shah niyaz akam ayalche yasinip jang goxuning kélishini saqlap olturuptu. Matériyallarda bayan qilin’ghandek jang goxu eskerlirini bashlap öyimizge kélip, aldi bilen tamaq yep méhman bolup, arqidin haraqni bolushiche ichip, xoshalliqida qin-qinigha patmay hojrigha kirip shah niyaz akamning qolini tutushigha, yoghan bestlik kelgen shah niyaz akam qoynidiki xenjerni chiqirip ‹mana sanga béridighan qiz› dep xenjerni bar küchi bilen jang goxuning yürükige urghan iken. Jang goxu ‹wayjan› déyishkimu ülgürelmey jehennemge seper qiliptu.
Merhum abduréhim ötkür ependining «oyghan’ghan zémin» (1-qisim) romanidiki weqilikler aysixan acham, shah niyaz akamlarning bayanliri bilen asasen oxshash. Chünki ötkür ependi shopulgha chiqqan yillar (1970-yillarning axiri we 1980-yillarning bashliri) da aysixan acham, hapiz[10] akam, leylixan[11] acham, göherxan acham we ibrahim kösö akamlardin bashqa yene shopul qozghilingigha qatnashqan we ashu weqeliklerni öz közi bilen körgen kishilerdin xéli köpliri hayat idi. Shunga ötkür ependining tarixi romani eyni waqittiki hayat shahitlar teminligen tunji matériyallargha asasen yézilghan. Ötkür ependi qérindashlarning telipi boyiche, romanda dadam bilen anamning öz ismini eynen tilgha alghan bolsimu, achamning ismini ‹ayinsa›, shah niyaz küyö akamning ismini ‹menglik niyaz› dep özgertip, uni tuqsun pugen kökrikige xenjer urup öltürüwetken dep özgertip yazghan. Emeliyette shah niyaz akam 1981-yili shopulda öz ejili bilen wapat boldi. Shah niyaz akam we qérindashlarning jang goxuni öltürgenlikini sir tutushi, ular kéyinki künlerde özlirining béshigha kütülmigen bala-qazalarning kélishidin ensirep, heqiqiy weqeni bir ömür sir tutqan. Eger jang goxuni shah niyaz akam öltürgenliki sir tutulmay shu yillardila ashkarilan’ghan bolsa, ‹medeniyet zor inqilabi›yüz bergen apetlik yillarda shah niyaz akam we qérindashlarning yaman künlirge qélishimiz turghan gep» dep sözini ayaqlashturdi.
Hazir jem’iyette «jang goxu qéchip ketken» dégüchiler, bolupmu shopulluqlar ichide jang goxu qéchip kétip, kéyin sali dorghini shexsen özi soraq qilip: «sali sen axir méning qolomgha chüshüp qélishingni oylap baqtingmu?» dep sali dorghining térisini tetür soyup öltürüwetken» dégendek gep-sözlerni qilishmaqta. 2014-yili 4-ayning 6-küni (yekshenbe) qomul wilayetlik ottura xelq sot mehkimisining pénsi’unéri joja sali, wilayetlik til-yéziq, qedimiy eserler ishjanisining kadiri mujubul raxman, ürümchi tömüryol idarissi qomul parawuz ustikisining xizmetchi tahir shakirlar bilen bille töge qotunidiki shopul iqtisadiy tereqqiyat rayonida olturushluq 96 yashliq asip memetniyazni ziyaret qilip barghinimizda, shu yerde olturushluq kishilermu yuqiriqidek gep-sözlerni qilishti.
Aptonom rayonluq kino shirkitining dem élishqa chiqqan kadiri shérip xushtar ependi yazghan junggo xelq siyasiy meslihet kéngishi ürümchi sheherlik tarixi matériyallar komitéti tüzgen «ürümchi tarix matériyalliri» (1990-yili 6-ay neshri) ning 7-qismigha bésilghan «xojiniyaz hajimning hayati pa’aliyetliri» namliq maqalisi yeni kitabning 84 ~ 88-betliride töwendikidek melumat bérilgen:
«… Xojiniyaz hajim qolgha élinishi bilen uning mal-mülki péchetlinidu, xojiniyaz hajimning atalmish «jinayetliri» élan qilinidu. Hetta uning oghli seydulla namida yézilghan maqalide «u méning dadam emes, u xa’in, yapon jahan’girlikining qoyruqi» dégen sözler bésilidu…
Biz bilen uzun yil emgek terbiyeside bille bolghan, shéng shisey dewride saqchi bashqarmsining terjimani we katipi bolup ishligen shi yüenpu (shibe) ning xojiniyaz hajimning qolgha élinishi, soraq jeryani we mexpiy sotning höküm chiqirish ehwali qatarliq ishlar toghrisida sözlep bergen we mexpiy sot heqqide yazghan eslimiside xojiniyaz hajim qatarliq 108 ademning boghup öltürülgenliki bayan qilin’ghan. Bularning arisida qomul déhqanlar qozghilingining bashlamchiliridin sali dorgha, gosul, baqi niyaz haji qatarliqlar bolghan».
Yuqiriqi melumatlardin biz sali dorghining xojiniyaz hajilar bilen bir qatarda öltürülgenliki melum. Shah niyaz shéripning xenjer bilen jang goxuni jehennemge yolgha salghanliqimu éniq tursa, jang goxu qandaq qilip ürümchide sali dorghini soraq qilsun? Emeliyette, 1937-yili 10-ayda sali dorgha aqsu wilayetlik saqchi idarisining bashliqi isma’il teripidin qolgha élinip, deslep aqsu, kéyin ürümchi türmisige qamilip, simiyonof, yaqup we hashim haji qatarliq jallatlar teripidin soraq qilinip, xojiniyaz hajilar bilen bir qatarda öltürülgen. Heqiqiy ehwal shundaq bolghaniken, shah niyaz shérip jehennemge yolgha salghan jang goxu sali dorghini soraq qilip öltürgen déyilgen gep-sözlerning yéterlik asasiy yoq.

Izahlar:
[1] bezi matériyallarda «sali bosuq» depmu atalghan, 1984-yili aysixan qomul wilayitidin shopulgha xizmet tekshürüp chiqqan fen chéngchüy qatarliq kadirlargha dadisining ismini «sali memetniyaz» dep éytip bergen. Buni yenimu inchike tekshürüshke toghra kélidu.
[2] aysixan sali (sali dorghining chong qizi), 1985-yili 4-ayning 5-küni (jüme) 76 yéshida qomul shehirining tashwéliq yézisi shopul kentide wapat bolghan.
[3] shah niyaz shérip (aysixan salining yoldishi), 1981-yili 7-ayning 8-küni (charshenbe) 76 yéshida shopul kentide wapat bolghan.
[4] seydulla seypullayof, 2002-yili 9-ayning 4-küni (charshenbe) 85 yéshida ürmchide wapat bolghan.
[5] maysixan sali (sali dorghining 2-qizi), 2006-yili 5-ayning 10-küni (charshenbe) 95 yéshida qomul shehrining tashwéliq yézisi xotuntam kentide wapat bolghan.
[6] göherxan sali (sali dorghining 4-qizi), 2004-yili 1-ayning 4-küni (yekshenbe) 78 yéshida shopul kentide wapat bolghan.
[7] ibrahim kösö (göherxan salining yoldishi), 2006-yili 12-ayning 25-küni (düshenbe) 92 yéshida shopul kentide wapat bolghan.
[8] seden sali (sali dorghining kichik oghli), 1999-yili 2-ayning 3-küni (charshenbe) 72 yéshida shopul kentide wapat bolghan.
[9] hapiz sali (sali dorghining chong oghli), 1998-yili 8-ayda 86 yéshida shopul kentide wapat bolghan.
[10] leylixan sali (sali dorghining 3-qizi), 1997-yili 8-ayda 77 yéshida shopul kentide wapat bolghan.
[11] niyazxan (sali dorghining ayali), 1963-yili 73 yéshida shopul kentide wapat bolghan.

http://bbs.bagdax.cn/forum.php…

Autori:Korash Atahan

19.05.2017 Germaniye

Uygur Haber ve Araştırma Merkezi (UYHAM)
Bugünkü Doğu Türkistan topraklarının da içinde bulunduğu  ve  Kaşgar merkezli  Karahanlı Türk devletinin Saray Başdanışmanı ünlü düşünür ve hukukçu Yusuf Has Hacip’ın 11.yüzyılda yazdığı Kutadgubilik adlı felsefevi eserin tarih içindeki araştırmalarını konu alan “Kutadgubilik’i Araştırtırımaları Tarihi” adlı kıtabın tanıtım toplantısı Ankara’da yapıldı.
Başbakanlık,Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı, Kırkkale Üniversitesi ve Urumçi Maliye-İktisat Üniversitesi’nın ortaklaşa düzenlediği Kutadgubilik Araştırımaları Tarihi Sempozyumu Urumçi Maliye – İktisat Üniversitesi öğretim görevlisi Dr. Gülnisa Cemal ile Kırkkale Üniversitesi öğretim üyesi Prof.Cemal Kafkasyalı ortaklaşa organizesinde gerçekleştirildi.
Toplantı’ya konu olan Kutadgubilik araştırmaları tarihi kitabı, bir iş planı çerçevesinde hazırlanmış olup,kitapta Kutadgubilik hakkında Türkiye,Türkistan Cumhuriyetleri,ABD.AB.ülkeleri,Çin ve dünyanın diğer ülkelerinde yürütülen çalışmalar yer alıyor.Bu çalışmalara ait istatistiki bilgiler ile çeşitli  tahliller yer alıyor.Kitap Türkçe,İngilizce ve Çince olarak hazırlanmıştır.
Sempozyum’a Yurt Dışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanı Kudret Bülbül,Kırkkale Üniversitesi Rektörü Prof.Dr.Ekrem Yıldız,TBMM.Türkiye Çin Dostluk Gurubu Başkanı AK partı Milletvekili Ravza Kavakçı  Kan,Prof.Dr.Reşat Genç, Azerbaycanlı Türkolog Prof.Dr. Kamil Veli Nerimanoğlu,Japon Türkolog  Prnof.Dr.Suziki Tadaşi Dr.Peter Zeami ile ile Çinli  Prof.Dr.Hu Fencou de katılarak birer konuşma yaptılar.

TBMM.Türkiye – Çin Dostluk Gurubu başkanı Ravza Kavakçı yaptığı açıklama’da şunları şöyledi ; “ Türk-İslam kültür ve medeniyetinin çok önemli eserlerinden biri olan Kutdgubilik’a ait ait böyle çalışmaların Türkiye – Çin ilişkilerinin gelişmesine çok büyük katkı sağlayacaktır.”dedi.

Kutadgubilik Araştırmaları tarihi kitabının tanıtım toplantısının ilki 11 Mayıs’ta Ankara’da ve 12 Mayıs 2016’de ise,Kırakkale Üniversitesi’nde gercekleştirildi.

Özgür Asya radyosuna bu toplantı’yı değrendiren Hacettepe Ün.Tarih bölümü öğretim üyesi Doç.Dr.Erkin Ekrem şöyle konuştu , “ Çin kendi politikaları için yararlı olabilecek bu tür her çalışmayı büyük bir iştahla hemen yapar. Kutadgubilik çalışmaları Çin’de 20 yıldır yapılmaktadır.Ancak bu çalışmaların Türkiye-Çin ilişkilerinin  gelişmesine hiçbir yararı olmamıştır.Ayrıca Çin yönetimi bu eserleri Çin ulusunun meydana getirdiği  eserleri olduğunu iddia ederek sahiplenmek istemektedir. Bu tür çalışmalar daha çok yapılabilirse Uygur Türklerinin kültür ve medeniyetinini tanınmasına yararlı olacağını düşünüyorum.”şeklinde konuştu.

Ünlü Türkolog Prof.Ercilasun : UYGUR TÜRKLERİNİN ÖZ DİLİNİ ÖĞRENME HAKKI VERİLMEDEN YAPILAN ”KUTADGUBİLİK’İ ARAŞTIRMA ÇALIŞMALARI ANORMAL VE SADECE BİR GÖZ BOYAMA OLARAK KALIR.
Hacettepe Üniversitesi emekli öğretim üyesi ve Türk Dil Kurumu eski başkanı,Türkiye’nin ve dünya’nın önde gelen Türkoloğlarından biri olarak kabul gören  Prof.Dr.Ahmet Bican Ercilasun bu toplantı’yı Özgür Asya Radyosuna değerlendiririken şunları ifade etti. “Bu ölmez, silinmez ve yok edilemez Divanu Lugati Türk ve Kutadgubilik  başta Türk tarihi  ,kültür ve medeniyeti’nin önemli eserlerin varisleri ve sahipleri olan Uygur Türklerine kendi ana dilleri olan Uygur Türkçesi ile eğitim ve öğretim hakkı verilmeden yapılan bu tür çalışmalar göstermelik çalışmalar   olarak kalacak ve bu çalışmalar bir göz boyamadan ibaret olacaktır.  Ayrıca, bugün Doğu Türkistan’da yaşayan Uygur Türklerinin temel insani hak-hukuku,en başta kendi öz ana dilleri olan Uygur Türkçesi ile eğitim ve öğretim yapmaları hakkı verilmemesi,iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesine hiçbir katkı sağlamayacağı açıktır.Eğer Çin devleti Türklerin tarihini bu ve benzeri tarihi miraslarını araştırırsa bunu makul bir şekilde karşılıyoruz. Türkiye- Çin karşılıklı ilişkilerinde ve kültürel münasebetlerde bu tarihi abidelerin mirasçıları ve sahipleri olan Uygur Türklerini köprü olarak görmek istiyorlarsa  temel insanı ve yasal hakları ile bu hakların en başta gelenlerinden en önemlisi olan kendi ana dilleri ile eğitim öğretim hakkınını verilmemesi ilişkilerin gelişmesinin önündeki en büyük engel olduğunu düşünüyorum.Uygur Türklerinin kendi ana dilleri olan Uygur Türkçesi ile eğitim öğretim yapma hakkı verilmeden yapılan bu tür çalışmalar ve toplantılar sadece bir  göstermelik çalışma  ve göz boyamadan ibaret olarak kalacaktır. ” dedi.
Türkiye Uygurların Haklarının verilmesi konusunda Çin’e Baskı Yapmalı
Ünlü Türkolog Prof.Ercilasun,Türkiye’nin  ikili ve karşılıklı ilişkilerde Uygur Türkü Kardeşlerimizin bu   temel insanı haklarının verilmesi konusunda Çin’e baskı yapması  gerektiği belirterek değerlendirmesini şöyle sürdürdü ; “ T.C.Yetkililerimiz Çin yönetimine şu hususu açıkça söylemeli ,siz madem DLT.ve KB.ve benzeri eserlerin varisleri ve sahipleri olarak Uygur Türklerini görüyor ve kabul ediyor ve söylüyorsunuz, Uygur Türklerinin kendi ana dilleri olan Uygur Türkçesi ile eğitim ve öğretim yapma haklarını niçin vermiyorsunuz ? Bu haklarını veriniz,demelidir. “şeklinde konuştu.

http://www.uyghurnet.org/33267-2/

(NUMBER 9 WILL COMPLETELY DISAPPOINT YOU)

Unfortunately, the Internet is loaded with many different DIY remedies, tips and methods – including skin care tips. Well, we’re not saying that they’re bad for you! We’re just saying that you should be very careful, because some of them can do more harm than good! Yes, some of these homemade skin remedies can do more damage to your skin – than improve its health. As we said, there are many different homemade skin care tips, homemade creams and other DIY skin care products on the internet today! But, you should be very careful and avoid using this 10 homemade remedies and ingredients!
1)Hairspray
You’ve probably noticed that many different home remedies for skin care include hairspray! Why – because the hairspray will help you dry out the acne and help you with other skin problems. Yes, hairspray will dry out your skin and acne, but it will also clog your pores and lead to irritation of the skin.

2)Body Lotion
Body lotion is called body lotion for a good reason – it is specially designed for your body, not your face. The skin on your body is much thicker and more resistant. And, you should know that the body lotions usually contain more aroma and less ingredients that are intended to moisturize.

3)Toothpaste
Many people around the world apply toothpaste on their face – usually to dry out the acne. Yes, this will help you with your acne problems, but, unfortunately, it will also irritate the skin and can cause serious skin problems, such as chemical burns or scars.

4)Vaseline
Many people around the world use Vaseline to moisturize their dry or chapped skin. You can also use this ingredient to treat bites from bugs or cuts, but, you should be very careful, because this ingredient is not the best solution for your face. When you apply Vaseline for the first time, you usually get that feeling like it’s to moisturizing and softening your skin, but it actually leads to more pimples and dry condition.
5)Hot water
We all love a hot and steamy shower. But, you should be very careful, because too much hot water will soften the natural oils and remove the protective barrier that keeps moisture from escaping. This will cause more dryness.
6)Hydrogen Peroxide
Many people around the world use this powerful ingredient to prevent infection of minor cuts and burns, but – you should know that hydrogen peroxide isn’t a good choice for treating acne. Many experts around the world also say that hydrogen peroxide can cause inflammation and allergic reactions.

7)Sugar
Many different DIY skin care products contain sugar, right? This is another idea that seems like it will work, but it actually does more harm than good. As we mentioned before, your facial skin is not as elastic as the skin on your body. This ingredient may be good for your body or your feet, but it can damage your skin on the face.

8)Alcohol
Alcohol can be beneficial for many different things, but not for your face. The alcohol may be used to sterilize the wound and prevent infection. When you apply alcohol on your face, you can feel the freshness, but it can actually dissolve the DNA of your skin cells, resulting in dead skin cells.

9)Baking soda
We all know that baking soda has a rough texture and consistency, which is the main reason why many people think that this is the best ingredient for skin peeling. The experts say that maintaining the natural pH balance is vital to have a healthy skin. So, if you use baking soda to restore this balance, it will damage your skin and prevent it being able to retain moisture.

10)Lemon
You should know that the lemon can disrupt your pH balance from your face, which means that you should avoid using any of these items on site. As we said you should avoid these 10 ingredients, because they can do more harm than good! We really hope you find this article helpful and don’t forget to share it with your friends and family. Thank You and take care!

http://www.naturalmedicinebox.net/10-things-you-should-never-put-on-your-face-number-9-will-completely-disappoint-you/

http://www.healthandhealthyliving.com/know-able-get-rid-moles-warts-blackheads-skin-tags-age-spots-completely-natural-way/

Autori: Küresh Atahan

                       Perishtige oxshaysen doppa kiygen uyghurum,

                       Doppa kiygen yigit ya qizgha köygen uyghurum!

                       Xislet bar we hikmet bar ata miras doppangda,

                      Ejdadlarning yolida uyghurni söygen uyghurum!

                            Uyghuristan Kültür Merkizi

05.05.2017 Gérmaniye

-Piri Türkistan Ahmet Yesewiy Hezretliri Heqqide Hékaye

Autori: Korash Atahan