Rohi Sapa, Pissixik Saghlamliq we Eqli Kamalet
Rohi Sapa, Pissixik Saghlamliq we Eqli Kamalet
-Bir Millet Özini Özi Ixtiyari Rewishte Islahat Qilmaydiken, Düshmenliri Teripidin Mejburi Islah Qilinidu!
-Xatiremdin
Yazarmeni: Kurasch Umar Atahan
☆☆☆☆
Shexis, Jemet we Millet Digen Ajayip Nerse. Özini, Jemetini wie Millitini Awal Tonush Andin Etirap Qilish Milli Kamaletke Yetishning Asasidur.
Bu Meqsetke Yetish Üchün Yengilinip Turghan Zamanlwi Bilim Kerek Bolidu. Bilim Elish Heqqide Uyghur Klassik Alimi EL-Farabi“ Ügengenche, Ügengen Bilgilerdin His Qilghanlirim Üginishni, Hergizmu Toxtutup Qalmastin Yene Izchil Dawam Qilishtur!“ Toghra Eyitqan. Pen-Maarip Arqiliq Qashshaqliq, Nadanliq we Qulluqtin Azat Bolghili Bolidu!
Qashshaqliq, Nadanliq we Qulluq Bir Türlük Kolliktip Rohi Keselliktur!
Pen-Maarip Tereqqi Qilip, Millitimiz Qanche Köp Bilge Sahibi Bolghanche Xelqimizning Orni Shunche Yüksilidu, Kesip Ehli, Millet Erkanliri Yeni Alimlar, Ölimalar we Siyasetchiler Barghanche Teximu Chongqurni, Igizni we Uzaqni Köreleydighan Bolidu! Millitimiz Gheplet Uyqusidin Oyghunidu, Hayattin Heqiqi Zewiq Alidu, Saadetmen Milletke Aylinidu.
Bir Milletning Omumi Tarixi Shu Milletning Pissixik Sapasining Güllünish we Zawalliqqa Yüzlinish we Yene Güllinish Tekrarlinidighan Ajayip Sirliq Bir Jeryanidur.Bu Xuddi Budda Pelesepesidiki Rankarnationgha Oxshap Ketidu. Küchlük Shexislerni Yetishtürgen Dewir Milletlerning Meniwi Güllinishi, Milli Maarip Weyran Bolghanda Bolsa Zawalliqqa Yüzlinish Bolidu.Bu Halet Qiyametkiche Dawamlishipla Qalmay, Ajiz Milletler Rohi we Meniwiy Jehettin özini Tengshep Tutalmighachqa we Ichki Kamalitini Tereqqiy Qilduralmighachqa Nesli Qurup Ketidu Yaki Küchlük Milletlerge Mejburi Singip Ketidu.
Milletning Tereqqiyati Shexsi Kamalet, Jemetning Teshkillik Herikiti we Milletning Özini Islahat Qilip Turush Basquchliridin Ötidu.
Bir Shexis Yaki Bir Milletning Eqli-Hushi Jayida Bolmisa, Perez Qilghilimu Bolmaydighan Ailiwiy we Milliy Tiragediyelerge Sewepchi Bolidu!
Bezide Sapmusaq Ademler Qarap Turupla Sarangdek Bolup Qalidu! Shuninggha Oxshashla Diqqet Qilmisa Millet we Milletlermu Sarang Bolup Qalidu!
Shexis we Aililerdiki Rohiy-Pissixik Hadisilerla Emes, Belki Bir Pütün Jemiyet we Milletning Rohi-Pissixik Saghlamliqighamu Ehmiyet Berish Lazim!
Küzütüsh, Oylash, Tepekkur Qilish, Yighlash, Külüsh we Xulasilash Qatarliqlardin Shexis we Milletning Rohi Saghlamliqigha Baha Bergili Bolidu!
Eqli-Hushi Jayida Bolmighan Kishilerni Dawalighandekla, Rohi-Pissixik Tereptin Özini Tengshep Tutalmaydighan Millet we Milletlernimu Dawalash Ilmini Perpa Qilish Lazim!
Dangliq German Pissixologi we Pisixikanalist Segmund Freuedqa Köre Insanlarning 98%Tide Azdur Köptur Rohi Kisellikning Barliqini, Öz-Ara Yiteklesh Netijiside Alametlerning Anche Belgülük Bolmaydighanliqini Otturgha Qoyghan!Bir Millettiki Rohi Kesellik Köpünche Hallarda Etikiliq Meseliler Qararida Exlaqi we Dini Ussullargha Köre Tenqitlinidu we Illet Dep Qarilip Maarip we Telim-Terbiye Arqiliq Bir Terep Qilinish Ilgiri Sürilidu. Bu Chare Bezide Kar Qilghini Bilen Yene Bezide Hergizmu Kar Qilmaydu.
Toplumda yeni Milli Meniwiyette Rohi Kesellik Eghirlashqanda, Chare Tedbirler Qollunilmay, Eksinche U Bir Alahidilik Dep Qaralhanda Dunyawi Hadisiler Otturgha Chiqidu.Buninggha Dunya Tarixidin Nurghun Misallarni Alghili Bolidu.
Meselen: Osmanli, Charliq, Mughal, Sehidiye, Mencheng, Safawidden we Habusburg Hanidanliqlirida Qanche Yüz Yil Sürgen Sistim Millietni Eqli Hushi Jayida Bolmighan Hadisini Peyda Qilghan Amilgha Aylanghanda, Melum Bir Eskiri Küch Teripidin Emes Xelqara Yengi Tertip Yiqitiwetti!
Jemiyette Dogma Eqiliyetchilik, Toghrining Ichidiki Xatani, Xataning Ichidiki Toghrini Periq Etelmeslik, Heqiqetni Emeliyettin Izdesh Qabiliyiti Bolmasliq, Ilim we Dingha Qarighularche Coqunush Jemiyetni Qarangghu Jahaletke Bashlap Kiridu. Qanche Yüz Yil Hetta Ming Yil Jeryanida Shekillinip Qalghan Etnik, Kultural we Dini Qeliplar, Qayidiler, Yosunlar, we pirinsiplar Duch Kelgen Meselilerni Hel Qilalmaydu. Milletke Aq Qara, Qara Aq Körünidu.
Bu Qedimiy Xanidanliqlar Körünishte Güllünish we Qudret Tepishning Eng Yüksek Pelliside Turiwatqandek Qilatti. Emeliyet Tamamen Bashqa Bolup Dewletning Qelbide
Peyda Bolghan Ghayet Normal Dep Qaralghan Bekinme Tereqqiyat Milliy Rohiyettiki Saqaymaydighan Kisellik Terepke Eghip Ketkenidi.
Shungimu Yiqilishtin Awalqi Bu Bu Xanidanliqlarning Ediologiyesi Zamaniwiy Dewletchilik Eqimigha Masliship Berelmidi. Bu Dewletler Xuddi Bugünki Ichide Ottura Esir Jahalitini Köklitishke Oruniwatqan Ichi Porliship Ketken Yiqilay Dep Qalghan Toghraqqa Oxshaydighan, Bizning Dawalisimu Asan Saqaymaydighan Jemiyitimizdek Halaket Patqiqigha Petip Ketken Idi.
Bashta Yengiliq Otturgha Chiqti, Yengiliqchi, Tereqqiperwer Küchmer Bilen Koniliqperwer Konsiriwatip Küchler Ottursidiki Küresh Birinchi we Ikkinchi Dunya Urushini Keltürüp Chiqardi.
Urush Gerche Yoquri Tebiqiler Ara Yüz Bergen Bolsimu Qirilip Ketkenler Awam Puqralar Boldi. Konsiriwatip Küchler Yiqilghandin Keyin Jemiyet Tereqqiyatida Zor Özgürüshler Boldi.
Koniche Uslup we Metodlarni Qoghdash Eqli-Hushi Jayida Bolmasliq we Rohi Kesellik Dep Qaraldi.
Bugünki Hayatni Berpa Qilghan Pelesepewiy Yengiliqlarning Peyda Bolishi 19-Esirning Axirlirigha Toghra Keldi.Sewep Ilim-Pen we Texnologiyediki Yengiliqlardur.
Yüz Yilliq Maarip, Telim-Terbiye Arqiliq Jemiyet Tereqqiyatida Zor Yüksilishler Barliqqa Keldi.
Özgürüshlerning Peyda Bolishi Bilen Sistimigha Tüzütüsh Kirgüzülüp, Jemiyetning Hemme Sahiside Islahat Elip Berilish Teqezzasi Tughuldi.
Insaniyet Ilgirki Qatimal Jahaletke Xatime Berip Shexislerdin Tartip Millet Hemde Milletlergiche Yengi Bir Qiyapet Bilen Otturgha Chiqqanidi.
Mana Emdi Insaniyet Jemiyiti Yene Bir Qetimliq Meniwiy Yengiliq Dewrige Kirip Keliwatidu. Insaneyet Kirip Keliwatqan Yengiliqchiliq Köpinche Pelesepe,
Etika, Sotsologiye we Maarip Sahesidiki Pikirlerge Egiship Peyda Boldi.Kona Chüshenchiler Ornigha Yengi Chüshenchiler Dessewatidu.
Bugünki Bu Tereqqiyatlar Türtkiside Atalghular, Formulalar, Aksiormilar, Eniqlimilar Arqa Arqidin Özgüriwatidu.
Bir we Ikkinchi Jahan Urushidin Keyinkidek Yengi Bir Islahatqa Jimjitla Duch Kelduq.
Ya Shexis yaki Millet Süpitide Dewirge Maslishimiz, Yaki Bir Millet Süpitide Tarixning Boran Chapqunlirida Topidek Sorulup Yoq Bolup Ketimiz.
Muellisep millitimiz tarixtiki nadan qewimlerdek, özini oyghaq hesaplighini bilen, barghanche gheplet uyqusigha chöküp ketiwatidu. Özige paydiliq hadisatlardin ölgüdek qachidu, ziyanliq bolsa, uninggha xuddi sezgür chiwinler poqqa olashqandek chapidu…
Tarixtin beri shundaq bolghan, yene shundaq dawamlishiwatidu.
Bizge kirek bolghini, bu Milletni aydinglashturushni sebir we izchilliq bilen dawamlashturmaqtur.
Shexsiy we milliy eqli hoshumizni Bilip yashishimiz, köplep kitap oqushimiz, nezer dayirimizni toxtimay kingeytishimiz, etrapimizdiki milletlerning arqisida qalmasliqimiz, kallimizni ishlitishimiz, qatimal pikirlerdin waz kechishimiz, yengiliq yaritishimiz, tereqqiy qilishning charetedbirliri hemde qudret tepishning paydiliq yollirini izdep tepishinizni lazim!
Tejirbisizlikimiz, Bilimsizlikimiz We Milliy Pissixikimizdiki Buzuqluq Sewebidin Meniwi we Maddi Tereptin Eng Köp Bedel Tölep, Ming Teste Qolgha Keltürgen Küresh Miwisi Shunche Asanla Düshmen Qoligha Ötüp Ketmisun!
Bizning Dini Meselide Ortadoksal we Lebiral Yol Tutalmasliqimiz Kolliktip Pissixik Jehettiki Buzuqliqimizning Körünerlik Bir Alamitidur.
Bizning Siyasetchilirimiz, Ziyalilirimiz we Dini Ölimalirimiz Milletning Meniwiy Tengshikini Dewirge, Imkanlargha we Sher-Sharayitlargha Uyghun Shekimde Tengshiyelmidu. Dini Telim Terbiyege Düshmen Qesten Arlishiwaldi, Milli Siyaset Barghanche Nacharliship Ketti, Chuwalchaqlashturuwetildi, Ziyalilar Qoshuni Milli Zulum Destidin Herqaysi Oqutush Munberlirimizdin Qesten Uzaqlashturiwetildi. Shundaq Qilip Düshmenning Sistimiliq, Programmiliq Heriket Pilani Bashlandi, Bir Pütün Millet Xuddi Chareidek Ölümge Heydiliwatidu! Ölgenler Bir Ikki Emes Qanche Milion! Bezi Chong Ishlarni Körmeske Selip, Kichik Ishlarni Mubalighrleshtüriwetip Beriwatimiz. Bir Ishni Qilsaq, Obdan Pilanlap Kamchalamu Qilmayli We Rohi Kisel Milletlerdek Bekla Heddidin Ashuriwetmeyli!
Biz özimizning hökümdari, Doxturi, saqchisi, sotchisi, adwukati, ustazi we shagirti bolup, bir- birinizni qashshaqliq, Nadanliq we Xurapattin qurtulup, bashqa milletlerning bizni haqaretlishige, töwen körüshige we kemsitishige yol qoymaydighan rohni yetildürdyli!
Keyinki Ikki Esirde Dunya Ilgirki 20 Esirdimu Körülüp Baqmighan Hadisilerge Shahid Boldi. Ilim-Pen Dewri Bashlandi, Diniy Jahalettin Insaniyet Azat Boldi. Bilim Tereqqiyat Yönülishini Belgüleydighan, Ziyalilar Insaniyetning Jümlidin Milletlerning Iradisi Boyinche Ish Qilidighan, Insanperwerlikning Muqeddisatlirini, Ilahiy Emirlerge Asasen Pen Alimliri Bekitidighan, Insanperwer Baylar Yüz Yilliq, Ikki Yüz Yilliq, Üch Yüz Yilliq, Tört Yüz Yilliq we Besh Yüz Yilliq Pilan we Projektlar Bilen Heriket Qilidighan Dewirge Qedem Qoydi.
Dunyaning Qanche Ming Yilliq Qara Qandek Uyup Ketken Kona Tüzülmisi Yiqilip, Uning Yiltizidin Yengi Bir Bix Yashirip, Hazir Biz Ichide Turghan Hayati Küchi Urghup Turidighan Bir Sistima Berpa Qilindi we Eskiri, Siyasi we Iqtisadi Tereptin Globallashqan Zamaniwi Tertip Ornutuldi.
Kolliktip Halda Rohi we Pissixik Kisellerge Gripdar Bolghan, Eqliy Jehettin Özini- Özi Tengshep Tutalmaydighan Milletlerni, Estayidil Dawalash we Maaripqa Tayinip Terbiyelesh Lazimliqini unutmayli, Saqaymighan we Tüzelmigenlerni Eqilge Uyghun Shekilde Ilimge Tayinip Yaxshi Birterep Qiliwetish Metodini Tepip Chiqip Jemiyitimizde Özini Özi Yengilap Turidighan Punktsiye Shekillendüreyli!
Igilik Hoquqimizni Qolgha Keltürüsh, Dewlitimizni Eslige Keltürüsh we Milli Rohimizni Quwetlenfürüsh Jeryan Telep Qilidu.Biz Uyghur Millitning Hakimiyiti Yene Tiklinidu, Ejdadimiz Oghuzhannning Kök Bayriqi Yene Tiklinidu, Dewlitimiz Qayta Qurulidu, Hökümdarliqimiz Menggü Dawamlishidu!!!
(Tügidi)
Uyghuristan Kultur Merkizi
25.11.2020
Tengritagh Akademiyesi 