Kazim Mirshan 1919-yili 7-ayning 04-küni Uyghuristanning Ghulja sheheride bir meripetperwer Uyghur ailiside dunyagha kelgen. Bu xuddi Uyghurlarning gomendang wetinimizni ishghal qiliwalghiche bolghan ariliqta özini Uyghur demey taranchi, deydighan bolup ketkendekla ish!Chünki munghul istilasidin keyin wetinimizni we xelqimiz yashighan rayonlarni kimler besiwalghan bolmisun hemmisi men Uyghur digen ademleni öltürgechke we ewlatlirining normal hayat kechürishigimu yol qoymighachqa Uyghurlar özlirini chentu, taranchi, alte shelik, qeshqelik, qazaq, tatar, üzbek dep millietning milliy mawjutliqini qoghdap qélishqa mejbur bolghan. Kazim mirshanning ailisi wetendin ayrilghan 1913-yillarda pütün Ili we yette su rayonida uyghurlar kolliktip qetli qiliniwatqan yillargha toghra keletti. Kazim mirshanning ailisi eshundaq bir qabahetlik, jahaletlik we ghepletlik yillarda wetendin ayrilghachqa özining kim ikenlikini peqet Uyghur millitige tewe bolghan özlirining qedimqi qebilisining nami Tümen digen isim bilen ipadiligen! Shuninggha qarighanda Kazim Mirshanning ata-anisi ili wadisining aqsöngek aililiridin bolsa kérek!
Hemmidin echinishliqi Kazim Mirshan gerche dunyagha tonulghan alim bolsimu özining Uyghur millitidin ikenlikini bir ömür resmiy hes qilalmay we bashqilargha hes qilduralmay arimizdin ketip qaldi.
Ejdatlirimizning qarangghuluq yillardiki öchmes medeniyitini tetqiq qilishqa bir pütün hayatini serip qilghan alim Kazim Mirshan 2016-yili 7-ayning 19-küni Türkiye Bodrumda bexitke qarshi wapat etti. Kazim Mirshanning wapati Uyghurlar üchün, Türük dunyasi üchün, bilim dunyasi üchün intayin chong yoqutush bolup, uning bilim dunyasidiki yigane ornini hichkim tolduralmaydu.Kazim Mirshan xuddi herqandaq bir Uyghuristanliqqa oxshashla gherip we yalghuz yashidi. Kazim Mirshanning yalghuzliqi ilim dunyasidiki yalghuzluq bolup, muellisep uning choqanlirigha ilim dunyasidiki nadanlar qulaq salmidi!
Kasim Mirshan eyni dewirdiki milyonlighan Uyghurlargha oxshashla özining Uyghur kimlikini untup ketken qedimqi Uyghurlarning kichik bir qebilisi hesaplinidighan bir Tümen ailiside dunyagha kelgen. Bu yillarda Uyghurlar demisimu jahalet we nadanliq, namratliq we bilimsizlik sewebidin milliy kimlikini pütünley digüdek untup ketken bolup, tajawuzchilarning erqiy we meniwiy yeklishi sewbidin özlirini Musulman yaki Qeshqerlik, Dolan, Taranchi, Hotenlik, Lopnurluq we Aqsuluq dep atap adetlinip ketkenidi.
Kazim Mirshan 1932-yili Istanbulda özining ilim sepirini bashlidi. Boghazchi toluq otturisini püttürgendin keyin yeni 1940-yili yüksek mutexesis yetishtürüsh ailiy mektibide oqushni dawam qildi.1942-yili ailiy mektepning üchünchi yilliqida Türkiyediki oqushni toxtutup, tehsilini dawamlashturush üchün Germaniyege seper qildi. U Germaniyede Berlin Aliy Texnikomigha oqushqa kirdi we 2-dunya urushi sewebidin oqushini toluq tamamliyalmay 1946-yili Türkiyege qayitti.Kazim Mirshan Türkiyege qayitqandin keyin Istanbul texnik Uniwersitiside Inshahatchiliq kespide oqushni dawamlashturdi we 1947-yili mektepni yaxshi netije bilen tamamlidi.
Ikkinchi dunya jahan urushi axirlashqandin keyin Yawropada yeni Germaniye, Awistiriye we Shiwitsariye qatarliq dewletlerde xizmet qilish dawamida Türkologiyening bir tarmiqi hesaplinidighan ejdatlirimizning qarangghuluq yillardiki medeniyitini bolupmu tash pütüklirini ügünish we tetqiq qilishni bashlidi.
Kazim Mirshan nahayiti köp tillarni biletti we qiyasen ishliteleyti. Meselen uning yazghan eserliridin muellipning Germanche, Rusche, Engilizche, Italiyanche, Latinche we qedimki öchken Etrüskichi qatarliq yawropa tillirini puxta bilidighanliqi chiqip turidu. Kasim Mirshan wetendin bek kichik ayrilip ketken bolsimu ana tili Uyghurcheni hergiz unutmighan bolup, men uning bilen 2006-yili tunji tonushqanda men bilen bashta Türükche, keyin Almanche axirida Pütünley Uyghur tilining Ghulja shiwiside sözleshkenidi.Arida bir qanche qetim telefon söhbiti qilduq, millitimizning kechmishi, bugüni we kelichikige oxshimaydighan meydandin turup jiddiy we mesuliyetchan muamile qiliwatqanliqini hes qilip, wetendin bek kichik ayrilip ketken bolsimu we yashighan muhiti, kespi hem dunya qarishi jehettin bashqilardin bek uzaq halette turupmu yene millitimzge kündilik hayati, ilim tehsil jeryani we neshir qilghan kitaplirida alahiyde köngül bölgenlikini körüp intayin pexirlengenidim.
Ilim dunyasidiki sirlarning biri Türkiyediki muhitning Kasim Mirshanni Uyghur diyishke yol qoymighanliqi we Kasim Mirshanning etrapidikilening uning Uyghurluqini yoshurishidur.Men ustaz Kasim Mirshan bilen pikir treptin resmiy tonushup, bir qisim eserlirini oqughandin keyin, arimizda yene bir Mahmut Qeshqiri yashawetiptu, emma biz Uyghurlar bu munewwer perzentimizni texiche tonumay yürüptuq, bu kishini peqet Uyghuristanghila emes belki Türük dunyasi we xelqaragha tonushturushqa erziydiken, dep oylighanidim.
Kazim Mirshan 30 gha yeqin kitap yazghan bolup, uning katoligi töwendikiche:
Türkche Kitaplar:
1966: Türük Metriği
1970: Prototürkche Yeziqlar
1978: Altın Yarıq Tigin (182)
1983: Prototürkche’den Bugünkü Kürtcheye
1983: Urgun-Selene Yazmilirı üchün qobul qilinghan Tarix Tespitlerining Yengiden közden Gechirilmesi
1985: Anadolu Prototürükleri
1990: Prototürük Bilginlerine köre Astrofizik
1991: Balballar
1993: Prototürükçe Yazmilar Hakkınde Konferans
1993: Yazma İşretleri
1993: Alfabetik Yezıq Başlanghuchı ve Glozel Yazmalirı
1994: Alfabetik Yazma Başlanghuchı
1992: Tatarchenıng Türük Alfabesi bilen Yezılması (12)
1995: Side Bitigtashları
1995: Öztürükçe “-sal” eki
1996: Preportekiz Bitigtashları
1996: Barısh Yolunda Eğitim
1997: Bugünkü Avrupa Dillerinde Prototürükçe İzleri
1996: Fiillerning İsim Ve Mastar Halleri İle Sıfat-Fiil ve Zarf-Fiil kategoriysida Bugünki Avrupa Tillaride Etrüskche İzleri
1998: Dinlerning Gelişimi, Ettigen Türük Dininden toghulghan Dinler, Side, Pre-portegiz, Glozel, Pre-Mısır, Etrüsk, Protpgrek ve Hinduizm, Tevrat, İncil, Quran
1998: Etrüskler, Tarixleri, Yazmiları ve Tilleri
1999: Türük Takvimi
1999: Ettigen Türk Devletleri ve Türük Bil
2000: Sölgentaş Magharası
2000: Bilge Atun Uquq: Türük Bilge Qaghan Nine Bitig
2000: Moğulstandaki Kısqa Yazmilar
2000: Hiyeroglifler
2000: Avrupa,Sibir ve Orta Asyadaki En Eski Yazıtlara Dayanılarak Deshifre Edilen Pra-Mısır Hiyeroglifleri
2001: Maqaleler
2003: Erken Türüklerin Sikandinawya Yazmaları
İngilizche Kitaplar:
1986: Univerzum bir chercheve gibi Statik bir sistemidir?
1992: Anadoludan Piktogrammlar, Petroglifler, ISUB-ÖG ve UW-ON yazmaları
1992: Prototürük Bilginlere göre Kozmik invariansların Manipülasyonu
1996: Fiillerin İsim ve Mastar Halleri ile Sıfat-Fiil ve Zarf-Fiil alanlarında Bugünkü Avrupa Dillerinde Etrüskche İzleri
2000: Avrupa, Sibir ve Orta Asyadaki En Eski Yazıtlara Dayanılarak Deshifre Edilen Pra-Mısır eserleri
2002: Eski Türük Bilginlerine göre Fizik ve Astrofizik Bilimi [The Science of Physics and Astrophysics According Old Turkish Scholars]
2003: Erken Türklerin Skandinavya Yazmaları
2003: Erken Türüklerin Anadolu Yazmaları
Germancha Kitaplar:
1968: Hiperstatik Sistemlerin Eshdeger Yükler ile Hesabı
1973: Proto-Grekche Yazıtların Deshifre Edilmesi
1993: Alfabetik Yazı Bashlangıcı ve Glozel Yazmiları
1993: Prototürkche Girammatika
1996: Pro-Portekiz Yazmiları
1996: Türlük Tillerde Proto-Türükche İzleri
1997: Etrüsk Yazmiları
Kazim Mirshanning Uyghurliqi melum tursamu Türkiyediki bir qisim kishiler uni mazaq qilghandek „Germanche, Ruscha, İngilizche we Türük lehcheleri (Tatarcha, Özbekche, Başkurtcha, Taranchıca, Kashkarlıkcha (yani Uygurca), Kazakcha, Kırgızcha, Azerbaycancha, Türkiye Türkchesi bilen özining ana lshiwisi bolghan, Tümenlikche) ni bilidu dep, yene birge Uyghurche degen söznila qollanmay Üzbekche, Tarancheche, Qeshqerche we Tümenche biletti“ dep biljirlidi
Kasim Mirshanning ilmiy tetqiqatliridin bashqa uning Tarixiy, pelesepiwiy we siyasiy köz qarishi intayin muhim bolup, u qedimqi misir medeniyiti we tarixning qarngghuluq yilliridiki Yawropa medeniyitining bolupmu til we yeziqlirining qedimqi ejdatlirimizdin kelgenlikini ilmiy yosunda sherhiylidi…
Kazim Mirshan eserlirinu ögünish, iddiysini tetqiq qilish we pikirlirini tedbiqlash millitimiz üchün intayin muhim bolup, uni Uyghuristan xelqige tonutush wezipisi bugünki ziyalilar qoshunidin kütüliwatqan muhim ümitlerning biridur!(K.Atahan)
20.07.2016 Germaniye
Tengritagh Akademiyesi 