Tonulghan uyghur senetchisi abdurehim héyt 5-Ayning 4-, 5-Künliri türkiyening shimaligha jaylashqan giresun wilayitide ötküzülgen 5-Nöwetlik türk dunyasi senetchiler uchrishishi we xelq edebiyati ilmiy muhakime yighinida konsért berdi. Ürümchidiki iqtisad uniwérsitéti oqutquchisi gülnisa jamal xanim «uyghur tili we edebiyatining hazirqi ehwali» témisida doklat berdi.

Bu paaliyetke giresun uniwérsitétining oqutquchi we oqughuchiliri nahayiti qiziqip qatnashqan bolup, bu paaliyette uyghurlarning tili we edebiyatining hazirqi ehwali, sériq uyghurchining bügünki ehwali toghrisida melumat bérilgen.

Dangliq uyghur senetchi abdurehim héyt bolsa türkler teripidin zoq bilen angliniwatqan «uchrashqanda» dégen naxsha bilen bashlap, uyghurche we türkche naxshilarni oqup tamashibinlarning qelbide text qurghan.

Biz bu heqte tepsiliy melumat igilesh üchün bu paaliyetke riyasetchilik qilghan giresun uniwérsitéti hazirqi zaman türkiy tilliri we edebiyatliri fakultéti magistir oqughuchisi onur tarlachi bilen téléfon söhbiti élip barduq.

U, aldi bilen paaliyet heqqide melumat bérip mundaq dédi: «giresun uniwérsitéti pen-Edebiyat fakultéti mudiri proféssor doktor aliy qafqasyali teripidin 5-Nöwetlik türk dunyasi senetchiler uchrishishi we xelq edebiyati ilmiy muhakime yighini ötküzüldi. Bu yighin 2-Aprél künidin 4-Aprél künigiche ötküzüldi. Bu yighingha sherqiy türkistanliq doktor gülnisa jamal xanimmu kelgen idi. Biz bu jeryanda hazirqi zaman türkiy tilliri we edebiyatliri fakultéti bolush süpitimiz bilen doklat bergüzduq.»

Onur tarlachi ependi doktor gülnisa jamal xanim bergen doklat heqqide melumat bérip mundaq dédi: «doklatning témisi ‹hazirqi zaman uyghur tili we edebiyatigha nezer› idi. Bu doklat bérish yighini 4-Aprél küni boldi. Gülnisa xanim bu doklatida uyghur tilining hazirqi ehwali, sériq uyghurlarning hazirqi weziyiti, xitay hökümitining uyghurlargha élip bériwatqan til siyasiti toghrisida melumat berdi. Doklatida yene uyghur tili we edebiyati toghrisida élip bérilghan tetqiqatlar we uyghur tilining kélechiki toghrisidimu melumat bérip ötti.»

Onur tarlachi ependi tonulghan senetchi abdurehim héytning konsértiningmu nahayiti yaxshi ötkenlikini bayan qilip mundaq dédi: «aldi bilen shuni démekchimenki, bundin 2, 3 ay burun ghazi uniwérsitéti teripidin bir paaliyet uyushturulghan idi. Abdurehim héyt u yerdimu bir konsért bergen idi. Abdurehim héyt türkiyede tonulghan bir senetchi boldi. Chünki türkiye eng köp nopusqa ige bir türk döliti, türkiyede ijtimaiy taratqular bek omumlashqan, shunga abdurehim héyt dutari we naxshiliri bilen türkiyede tonulghan bir kishi boldi. Uniwérsitétimiz bu paaliyetke unimu teklip qildi, bek yaxshi boldi.»

U, abdurehim héytning «uchrashqanda» dégen naxshisining türkiyede keng amma zoq bilen anglawatqan naxsha ikenlikini, buni anglash üchün konsértqa köp kishining qatnashqanliqini bayan qilip mundaq dédi: «abdurehim héytning ‹uchrashqanda› dégen naxshisi türkiyede tonuldi. Bu naxshini anglash üchün kelgen oqughuchilar bar idi. U, türkler üchün bek muhim bolghan ikki türkche naxsha oqudi. Bu naxshining biri ‹leylimiley› yene biri bolsa ‹beyaz gül qizil gül› dégen naxshilar. Bu naxshilarni bir uyghur naxshichining éghzidin anglash bizni bekla xushal qildi. Giresunda ikki meydan konsért berdi, u, awazi we dutari shundaqla mulayimliqi bilen xelqimizni bekla söyündürdi.»

Bu paaliyette riyasetchilik wezipisini ötigen onur tarlachi ependi, bu paaliyetning emelge éshishigha zor töhpe qoshqan giresun uniwérsitéti hazirqi zaman türkiy tilliri we edebiyati fakultéti oqutquchisi doktor zeynel ödemish muellimge rehmet éytidighanliqini bayan qildi.

Yéqinqi yillarda uyghur akadémiklerning, senetchilerning arqa-Arqidin türkiyege kélip paaliyetlerge qatnishishi türk-Uyghur munasiwitige qandaq tesir körsiter?

Bu heqte köz qarishini igilesh üchün istratégiyelik chüshenche instituti oqutquchisi doktor erkin ekremge mikrofonimizni uzattuq.

U, uyghur akadémik we senetchilerning köplep türkiyege kélip paaliyetlerge qatnishishining türk-Uyghur munasiwitige musbet tesir körsitidighanliqini bayan qildi.

2002-Yilidin tartip bügüngiche köp sanda uyghur senetchi we ilim ademliri türkiyege kélip paaliyetlerge qatnishish netijiside uyghurlarning türkiyede tonulushigha zor töhpilerni qoshti.(erkin tarim)
http://www.rfa.org/uyghur/xewerler/medeniyet-tarix/abdurehim-heyt-05062016134740.html?encoding=latin