Dewletni eslige keltürimiz deydikenmiz, eng awal qaghjirap bir tire-bir ustixan bolup ketken milliy rohiymizni tirildürüshimiz kérek! Milliy rohiymizni tirildürüshning, riqabet we küreshte dayim tik turush tebiyiti yétildürüshning charisi asan:

*Awal kichik balidek kitap oqush, andin chong ademdek kitap oqush, andin yene yétishken alimlardek kitap oqushni pütkül jemiyitimizde xuddi her küni üch waq tamaq yigendek adetke aylandurush! Özimizning kitabinimu, yatlarning kitabinimu hetta düshmen milletlerning kitabinimu zirikmey oqush!

*Ömür boyi birla kitapni oqup, bolishigha dua qilip, bir ishek hem sütlük kala, issiq öy, xotun bala üchünla yashawermey, Matimatika, pelesepe, qanun, iqtisadshunasliq, astirnomiye, edebiyat-sennet, tibabet, Jughrapiye, siyaset, eskeriyet, biologiye, ximiye, pizika, tiologiye we sotsologiye… penlirige ayit bilimlirimizni bashtin axirghiche yéngilash.

*Milliy enene we medeniyitimizdiki bizge yük bolup qalghan waqti ötken, konirighan, küchtin qalghan jisim we dewletchilik éngi qatarliqlarni baturluq bilen ming yil ilgirkisige sadiq bolghan halda zamanisigha layiqlashturup islaha qilish !

Insanning jahalet qaplap ketken jismi insan tebiyitining türmisi.Waqti ötken dewletchilik Insaniyetning türmisi! Jisim we rejim shunche qélin, shunche égiz we shunche soghaq tört tamdek esir-esirlep qénimizni ichip keldi! Insaniyetning jümlidin millitimizning pelesepe, edebiyat we sennet tarixi insan rohigha zindan bolghan jisim we insaniyetke türme bolghan dewletchilikke qarshi turup rohni azat qilish tarixidur.

Peqet pelesepe, edebiyat we sennet arqiliqla bizning qénimizni ichip, rohimizni qetli qiliwatqan eshu mudhish tort tamgha qarshi urush qilalaymiz! Milletning dunya qarashi, qimmet qarishi we istitik istekliri bilimning éshishigha egiship tediriji zamaniwiyliship ilghar milletlerning sewiyisige yétidu.Bu waqit küchimeyla dewletke yene kélip sünniy we saxta emes heqqiy bir dewletke ige bolup qalghan waqtimiz bolidu!

Közüngni ach! Qilghanliring, qiliwatqanliring we qilmaqchi bolghanliringgha munasiwetlik yollar xata lahiylengen! Pilanlar bashqilar teripidin tüzülgen, nishan bashqilar teripidin békitilgen.Shundaq bolghachqa azatliq tangliri ikki yüz yildimu atmidi, qénimiz sharqirap éqiwatidu, mislisiz derijidiki mal-barliqimiz we waqtimiz israp bolup kétiwatidu.Bu millet yoq bolmisun, qéni sharqirap aqmisun, waqit we mal-bisatimiz shamalda sorulmisun, ademdek yashisun, dunyaning bashqilardek rahitini körsun, özining eskiri, özining saqchisi, özining türmisi bolsun, özining dewliti, özining bayriqi bolsun déseng Özengni, düshminingni, dunyani hazirdin bashlap toluq chüshinishni bashla!

Sen ichingdin yétiship chiqqan hökümdarliringgha asiyliq qilghan Ikki esirdin béri Aldanding, kemsitilding, qul qilinding! Düshmenler uzaqtin milliy teqdiring, milliy tepekkuring we diniy itiqadingni sanga paydisiz shekilde kontrul qilip keldi.Shu seweptin köp hallarda sen bir terep, pütün dunya bir terep bolup qaldi! Bu dunya ghaliplarning, sen ularning sépidin yer élishqa layiq isil milletsen! Ular bilen qarshilashsang düshmining bilen birliship yene séni basturidu! Ular eslide bizning her türlük küreshlirimizni hémaye qilishni oylaydu.Biz dayim ularning zitigha tigidighanlargha aldinip, ishni buzup qoyiwatimiz! Özingge kel, sen tégiddin isil bir milletning ewladisen. Sanga qarap turghanlargha jasaritingni bir körsütüp qoyghin. Sanga qarap turghanlargha küchüngni bir tonutup qoyghin. Sanga qarap turghanlargha iradengni bir namayan qilip qoyghin!

Sanga qarap turghanlar séni körüp xatirjem bolmastin teshwishke chüshsün! Ular séni körüp mensitmeslik keypiyatide bolmastin özini asta daldigha alsun! Ular séni körüp qorqqinidin wetiningge xatirjem kelelmisun!

Ular séni körse bu bélining astini toxtimay tolghaydighan zeypane bir milletken dep qalmastin, Arislannning buqisidek jinsi iqtidari urghup turidighan, shan-sheripi we nomusi üchün ölümdinmu qorqmaydighan, jéni chiqip ketsimu düshmendin xeyrixaliq kütmeydighan heqiqiy erkek bir milletken déydighan bolsun! Mana bu meniwiy dewlettur!

Hür yashay déseng rohingni xuddi düshmendek siqmay, pelesepe, edebiyat we sennet penjiresi arqiliq hayatliq we dunyagha qarashni ügüniwal! Jahalettin uzaq tur! Insanlarning medeniyet jehettiki oyghunishida tarix boyi pelesepe yol, edebiyat yolbelgüsi we sennet dayim köwrük bolup keldi! Bu qanuniyet özgermeydu!

Insanlar eng kamida besh ming yidin béri jisimdin qutulush üchün jisim, dewlettin qutulush üchün delwlet qurushtin ibaret bésip ötmise bolmaydighan qarangghuluq dewridin halqip kételmidi.Biz uyghurlarmu shuning ichide.Meniwiy bir dewliting bolmay turup hichnimini étirap qildurghili bolmaydu.

Dewlet qurmay turup milletke tehdit boliwatqan yat milletning dewletchilikige qarshi küresh qilghili bolmaydu.Küresh qilish üchün eng bashta meniwiy dewlet kérek! Dewlet qurush üchün bashta tömür tesek we mal-dunya emes zamaniwiylashqan pelesepe, edebiyat we sennet kérek! Dunyada hemme kishi dewlet yaki dewliti üchün küresh qiliwatidu, bizmu shu, emeliyette kilassik dewletning alla burun waqti ötüp ketti! Dunyaning qeyiridila bolimisun irade, bilim we téxnika kimning qolida bolsa dewlet uning bolidu! Nurghun dewlet we milletler yoshurun dewlet yaki yoshurun xandanliqlarning qanunluq mülikide aylinip qaldi. Dunya 21-yüz yilgha kelgende intayin kichiklep, insanlar alla burun tarixta hich körülmigen bashqa bir dewirning ichige kirip ketti!(K.Atahan)

*****
06.12.14 Gérmaniye