Autori: Hebibulla Ablimit

Qolumda “Tengrining naxshisi”  digen manani bilduridighan “Bhagavad Gita” namliq Hindi xelqining buyuk muqedes kitabliridin biri turatti.

“Bhagava Gita” namliq bu eserde jenggiwar pelwan Arcunaning ilahi Krishma bilen jeng meydanida élip barghan söhbetlirini hékaye qilghan Dastan idi. Mana mushu Dastan arqilqi Hindunizimning alemshumul ulughlughini, Hindunizimning zorawanliqqa qarshi pelsepesini we hékmitini chushendurgen idi.

Muhatma Gandi  özi bu ulugh Kitab “Bhagava Gita” ni terjume qilghan we uninggha tepsir yazghan. Bu kitap 20-esirde Hindistandiki eng yuquri qimmetke ige bolghan eser bolup hisaplinidu. Gandi bu kitabni  sap we iniq bir til bilen ipadilep, öz nöwitidiki shu insanlarning meniwi dunyasi bilen  zich munasiwetlik bolghan mesillerni baghlap, téximu yuquiri sewiyege kötergen.

Kitab mundaq jümliler bilen bashlanghan idi.

”Mahabharata tarix emes. Mahabharata dini we exlaq mesiller toghrisida yézilghan bir eserdur. Eserde  teswirlen´gen  urush, dharma(toghruluq) bilen adharma(dharmagha qarshi herqandaq nerse Mesilen: rezillik) otturisida meydangha kelgen bir küreshtur. Bezi chaghda pezilet bilet rezilet bolup körulse bezide cheksiz yaxshiliq küch  bilen eskilik arisidiki bir urushtur. Zorawanliqqa bilen Zorawanliq herketlerge qarshi turush mexsitide yézilghan eserdur…..”  

Bu Kitabta zorawanliq qet´i meni qilinghanliqi üchün,  men xundi yutturup qoyghan isil bir nersemni tipiwalghandek nahayiti zor bir xoshalliq bilen oqushqa bashlidim, hetta bu Kitab mining pütün hayatamni özgertiwitidighandek bir tuyghuda idim. Kitabtiki söz we jümlilerning hemmisi men yutturup qoyghan nersilerdek, xuddi ular yene yoqap kétidigghandek, ensiresh ichidiki sap tuyghulurum bilen oqushni dawamlashturmaqta idim. Uzluksiz oqushtin charchighan közlirim birdinla munu jümlilerge chushtide, qaytidin roshenlishishke bashlidi, hetta bu jümliler zorawanliq qaplighan bu qarangghuluqni yorutush üchün öz nürlirini chichiwatqandek qilatti.

“Heqiqetke  peqet Nepsimizge bolghan baghliqliqimizdin qutulghandila andin riaye qilalaymiz!”

“Bugun bu dunyaning siyasitide héch bir yaxshiliq yoqtur, birmunche eskilik, meynetlikler mewjuttur, chünki xoshametchilik, usxenchilik we insanlarni apetlerdin qoghdimay eksinche apetlerge yuzlenduridighan hallar mewjuttur. Eger mashundaq kitiwiridighan bolsaq ruhumizni  yoqutup qoyimiz, yaxshi ishlarni qilish iqtidarimizni yoqutup, hem bu hem u alemlikimizdin mehrum qalimiz”

…………………

Birdinla köz aldimgha urushning xani weyranchilighidin qichip, yol-yollarda musapir bolup, öz öy makanliridin ayrilip yolgha chiqqan musapirlarning simasi namayen boldi.

Xuddi Perwanining kichikkine  bir umut, kichikkine bir yoruqluq üchün özining nazuk bedinining otta köyushige qarimay, lawwildap yiniwatqan chiraq otigha özining yumran qanatlirini urushigha oxshash, Millionlighan musapirlar ashu kichikkine pildirlighan bir umud, kichikkine bir yoruqluq, bir burda Nan, bir uchum Su we  özini daldigha alghidek bir yer üchün, halsighan bedenlirige qoshup, köturwalghan bowaq balliri bilen yolgha chiqan ashu bichare charisiz musapir  anilar köz aldimgha keldi.

Ashu anilarning yirttilghan iteklirini nazuk qolliri bilen chiq tutqan, halsizlighan putlirini aran yötkewatqan,   partlighan bombilarning dexshetlik zerbiside yurekliri bighishidin uzulup qalay digen, qorqush, wehim ichide tatarghan yuzlirige chokup ketken nursiz   közlirini, insanlar topidin apqishiwatqan nariside ösmurler köz aldimda namayen boldi.

Hemmige qadir ulugh Allah biz insanlarni “qarangghuluqta” qalmisun dep, “wujutqa kel” dep 1-bolup yuruqluqni yaratqan iken, andin dunyani, andin kéyin biz  insanlarni bu dunyagha apiride qilghan iken.

Biz insanlar bir-birlirimiz öz wujudumizning bir parchisidin köpuyup, Hz.Adem bilen Hz.Hawa Anining illiq muhebitining netijisi bolsaqmu emma lékin Insanning tepekkuri, his –tuyghulirining bashlinishi yenila “Aldashning” mexsuli bolghan yene iniq qilip éytqanda Sheytanning hélisi netijiside insanlar “1-gunah” ni ötkuzush arliq insanda  tuyghu, hésyat barliqqa kelgen. Insan öz mahiyiti tonughan.

Shundin muqeddem ta xazirghiche insanlar héle-neyreng, saqtipezlik, körelmeslik, sexsiyetchilik, heset, achközluk …..ler netijiside ta Hz.Adem bilen Hz. Hawa anining sap muhebetlirining mexsuli bolghan oghulliri Qabilning Habilni ölturushi bilen insaniyet dunyasida 1-qan tökulup, jinayetler arqa –arqidin dawamliship,ta bügünge qeder bu dunya qan bilen boyalmaqta.

Ejaba rastinla  insanlarning insani mahiyti bolghan “Yaxshiliq” tin haywani mahiti bolghan “yawuzluq” ustun turamdu ?

Yawuzluq üchün qollanghan eqil- paraset  insanning dawamliq yatliship bérishigha yol bashlighuchi ézitqugha aylanghanma?

1-Qanning tökulushi sewepchi bolghan 1-qatilliq.

Hz. Nohning dewridiki Topan balasi.

Hz. Salih zamanidiki Chaqmaq apiti.

Hz. Lut Zamanisidiki yer teweresh.

Hz. Ibrahimning otqa tashlinishi we öz oghli Hz.Ismailning boynigha pichaqni tenglishi (yaki Saredin bolghan oghli Hz.Is`haqni boghuzlap, köydurush üchün qurbaliq supisigha yatquzushi —Tewratta shundaq diyilgen iken).

Hz. Yaqupning öz mempeti üchün akisi Eswani aldishi we xeyrilik duani ilish üchün Dadisi Hz. Is`haqni aldishi—Tewratta shundaq yézilghan iken).

Hz. Yusupning quduqqa tashlinishi we xarlinip Misir qul bazarlirida sétilishi, Zindangha tashlinishi.

Hz. Musaning yol bashchilighida, Allahning yardimi bilen yérilghan qizil Déngizdin ötup, Zalim Frawundin qutulup, Sina téghi baghrigha kelgen insanalarning  bir-birlirini ölturshi.

Hz. Eysaning Kréstke miqlinishi.

Hz. Muhemmet(s.a.v) ning Mekkidiki Mushiriklar teripidin nahayiti éghir jebir-japalargha uchrishi we amalsizliqtin öz yurtini tashlap Medinige hijret qilishi.

Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Eli, Hz. Hesen, Hz. Husen qatarliqlarning qes bilen nahayiti ichinishrliq ölturlishi.

Öz tarixihlirimizdiki Padishaqlarning hoquq, iqtidar taliship bir-birlirini ölturushi (Meselen: Qaraxanilar dewride Mehemmed Bughraxan bilen öz akisi Sulayman Arslanxanning texti taliship qanliq jeng qilishi, gerche Muhemmed Bughraxan ghelbe qilip hoquq tutqan bolsimu axirida öz oghli Huseyin (Mexmud Qashqirining dadisi)  bilen orda ichide zeherlinip ölturlgen)…….

Chingizxanning Yer yuzude Kök yuzidiki “quyashtek parqiraymen”  dep pütün Asiye we yawropani öz atlirining qanliq tuyaqliri bilen pitiqlishi.

Appaq xojining öz iqtidari üchün wetenni munqerzge boghushi we bu yolda nurghun meripetperwer insanlarning ölturulishi.

Osmanliy Padishaxlirining öz iqtidari, selteneti üchün öz qini, janidin bolghan ewlatlirini bughup ölturushi we shuningdek nurghunlighan imperaturluqlarning ayighi uzulmigen urushliri.

Tajawuschi Zo zungtangning ana diyarimizni qangha boyushi.

1-2- Dunya sawashlirida millionlarche insanlarning ölushi.

Hazirqi  urushlarda bigunak insanlarning, kéchik bowaqlarning qanliri bilen boyalaghan Aq Déngiz, Qara Déngiz , Qézil Déngizlar.

Chöl bayawanlardiki insan söngekliri bilen hasil bolghan töpilikler, Achliqtin, Ussuzluqtin, makansizliqtin nelerge birip, makanlinishni bilmey nishansiz yolgha chiqqan millionlighan Musapirlar.

Rehimsiz qeqritan Qishning kilish harpisida kök yuzini dalda qilip, ashu titilip-chugulup ketken chidirlarda yatqan Millionlarche urush Musapirlirining ah –zarliri …..

Yawropadiki partilghan bombilar, itilghan oqlarning  sewebidin bigunah ölgen insanlar we ularning aili-tabatlirining ah-zarliri we nelerdindu biz hewersiz qalghan zulumlar, bu zulumlarning destidin ölgen bigunah inaslarning qanliri…. nale-peryatlar….

Köz aldimdin bir-birlep ötti.

Dimek Ulugh Allah Hz. Ibrahimgha Qoshqar ewettim, mexset bilen wastining chékini ayan qilghan bolsimu, emma insan öz nepsi üchün, özining “ulugh” luqi üchün yawuzluqtin ibaret bolghan  haywani mahiyiti dawamliq bu dunyada ustunlukni igenlep kelmekte .

Ulugh Allah biz insanlargha yol bashlighuchi Peyghemberlerni ewetish arqiliq bizni özining nizamlirigha boy sunushni telep qilghan bolsimu, biz insanlar dawamliq yene shu “1- gunah”ning sewebi bolghan “aldinish” bilen dawamliq gunah ishlep, sheytanning yolini tutup, bu güzel dunyani, dozaqqa aylandurwatimiz.

Men ene ashundaq  “Yaxshiliq” tepekkurliri ichide, Insanliqni terghip qilip, Zorawanliqqa qet´i qarshi turidighan “Bhagava Gita” namliq kitabni qolumdin birlirining kilip, tartiwilishidin qorqqandek  chiq tutup turattim.

Kitabni yene oqushqa bashlidim, herbir zorawanliqqa qarshi sözlerni bir-birlep huddi qichip kétidighandek, hélila öchup kitidighandek ensiresh tuyghuliri ichide hatiremge bir-birlep, xuddi özemning sözliridek qilip, kechurushke bashlidim, chünki mining hés-tuyghulirimda, pütün tepekkurumda we hetta pütün  bedinimde herturluk zorawanliqqa qarshi bir uqumning törelmisi yétiliwatatti.

Men bu dunyadiki pütün qan tökulushning sewebi, mashu atalmish “güzel” dunya tertiplirini qurghan ashu perde arqisidikilerning; radikal sexsiyetchiligidin, ach közligidin kilip chiqqan arzu-istekliri,  muddualiri we kibirlik debdebiliri üchün , insanning haywani tebieti bolghan zorawanliq wastisini qollunush sewebidin bolghan dep qaraytim.

Heqiqeten “güzel” bir dunya qurush üchün nime üchün insanlar özlirining esli mahiyiti bolghan “yaxshiliq, muhembet” ni qollaymaydu?

Eslidila bu dunya pütün insanlar üchün yartilghan idighu?

Maddi jehettiki zoqlinish heqiqeten ruhtin ustin turamda?

Pütün insanlarning itiqat qiliwatqan dinlirida, muqedes kitablirida ruhning muqedesligini terghip qilattighu?

Shunga ruh kökte, madda yerditighu?

Shuning üchün güzel ruhlar yerde xarlinamda? Shuning  üchün maddini dep ruhni kirlitimizma?

Nime dep bu güzel dunyani öz qinimiz bilen bulghaymiz?

Öz waxtida Habil akisi Qabilgha mundaq digentighu: “Eger sen mini ölturushke qolungni sozidighan bolsang, men sini ölturushke qolumni sozmaymen. Men heqiqeten alemning perwardigari Allahtin qorqimen” (Kur´an kerim Maide-süresi 28-ayet).

Bu dunyada Qabillar nime digen tola, ular nimandaq küchluk?  Rastila Tewratta diyilgendek Qabilni kishiler ölturushke pitinalmamda? Qabilarnining pishanisida rastinla Allah salghan belge barmu?

Adalet bu dunyada shundaq ajizma?

Mana mushu soalrning jawabini izdesh üchün uzun bir yolgha chiqtim belki bu soallargha hayatim boyiche jawap tapalmasliqim mumkin, emma men yenila ajiz, mezlumlar terepdari, söygu, muhembet terepdari chünki men özemmu ajiz bir mezlum,  Allahning ajiz qulimen dep bilimen.

Lenet bolsun Qabillargha!

Men yenila Kitabni oqushqa bashlidim we dawamliq xatirlewattatim.

Zorawanliqni terghip qilmaydighan  “Bhagavad Gita” namliq kitapqa eng yaxshi teswir yazghan we pütün emeliy ish-herketliride we siyasi küreshliride bu kitabni qiblename qilghan bu muberek zad Muhatma Gandhining hayatighimu qiziqip qaldim.

Muhandas Kanamchand Ganhi (1869 – 1948) bolsa Hindistan xelqining we Hindistan musteqqilliq herkitining siyasi we ruhani dayisi.

Gandi hem Adulkant, Ustaz we Sofi we eskilikke qarshi aktip emma zorawanliq ishletmey qarshi turush bilen munasiwetlik bolghan Satyagraha felsefesining ustazidur (yeni men oquwatqan bu Bhagavad Gita namliq kitab asasidiki Hindi Pelsepesi).

Gandi bolsa yene  Hindistanda we dunyada Tagore terepidin  birilgen we ulugh ruh menasida kelgen “Mahatma” we Ata menasida kelgen “Bapu”  digen namlar bilen atilidu.

Gandi Hindistanda resmi Hindi xelqining atisi dep tonulghan we tughulghan kün(10-ayning 2-küni) ni resmi tetil kün qilip bikitken. Shuningdek yene 2007-yili 6-ayning 15-küni Birleshken Milletler teshkilati Gandining tughulghan künini “Dünya zorawanliq cheklengen Kün” qilip ilan qilghan.

Gandi 1869-yili 10-ayning 2-küni bir sodiger ailiside dunyagha kelgen. 12 yashqa kelgende ailisining orunlashturushi bilen Hindi qaydiliri boyiche toy qilghan. 19 yashqa tolay digende   yeni 1888 –yili  9-ayning 4-küni Ata –anisining arzusi boyiche Adulkant bolush üchün Engileyege birip “Universty College London” gha qanun oqush üchün kirgen. Bu buyuk Impératorluqning paytexti Londondiki chaghlirida Gösh, Haraq we jinsi munasiwetlerdin uzaq turushtek Hindi dinning qaydilirige boysunushqa munasiwetlik bolghan ishlarda Apisigha bergen wediliride ching turghan. Derisxanilarda ötulgen derisler arqiliq gheripning medeniyetidin xewerdar bolghan bolsimu lékin ijarige alghan öyining igisi teripidin  Qoy göshi bilen  mizilik qilip, pishurulghan tamaqlargha zihar éghiz tegmigen. Yalghuz anisining digenliri bilenla cheklinip qalmay yene göshsiz yémeklikler toghrisida yézilghan ilmi maqalilarni oqush arqiliq özini ilmi usulda pelsepewi bilimler bilen qorallandurup, yétildurgen. Gösh yémeslik uyushmilirigha qatniship, u teshkilatlarda heyet ezasi bolup saylanghan. Shuning bilenla qanaetlinip qalmay yene öz aldigha bir shöbe teshkilatmu qurwalghan, buning bilen özini teshkilatchanliq jehettiki qabilyetlirini yétildurgen. Shu chaghlarda 1875-yili qurulghan Buddis we Hindi edebiyatti tetqiqati bilen shughullindighan “Teosifi” namliq teshkilatqa eza bolup, ularning tewsiyesi bilen birinji qitim “Bhagavad Gita” namliq eser bilen yuz körushke muyesser bolghan.

Gandi buning bilenla qanaetlinip qalmay yene Hindunizim, Xiristianliq, Buddizim, Islam, Yehudi dinlirigha ait pütün muqedes Kitablarni bir-birlep oqup chiqqan.

Oqush putkendin kéyin Hindistangha qaytip adulkantliq qilghan bolsimu ishliri taza aqmighan.1893-yili Hindistanning jenubi Afriqidiki bir shirkitige xizmetke kirip, Afriqigha seper qilghan.

Gandi jenubi Afriqida Hindi yallanma ishchilirining uchrawatqan naheqchiligi we irqi kemsitishlirini öz közi bilen körgen we özimu bu kemsitishlerge uchrighan.

Buning bir misali: özi bir qitimliq Poyuz sepiride qolida 1-derijilik wagonning biliti tursimu bilet teshurguchi aq tenlikler uni mejbur 3-derijilik wagunda olturushgha mejburlighan. Buninggha qarshi kelgen Gandini qoltuqidin köturup poyuzdin tashliwetken. Bu seweptin Gandi sepirini bir At harwusi bilen dawamlashturushqa mejbur bolghan.

Yene bir qitim yolluchilar Aptowuzida Aq tenlik bir yashqa orun boshatmiding dep, aqtenliklerdin tayaq yégen we nurghun seperliride yataqxanilarda kemsitilishke uchrap yataqxanilarda yatalmay kök asmanni dalda qilip, dalarda tangni kutiwalghan.

Mana mushuningdek bir qatar irqi  kemsitishler sewebidin öz aldigha bu adaletsizlik qarshi küreshke atlinip, 1894-yili “Natal Hindi Qurultiyini” qurup chiqqan. Bu teshkilat arqiliq jenubi Afriqidiki  Hindilarni ommomi bir siyasi küchning astigha yiqqan.

1906-yildin bashlap Johannesburg sheride 1-bolup özi ügengen we öz qoli bilen teswir yazghan “Bhagavad Gita” ning  pelsepewi idiyesini, emeliyet bilen birleshturup, Passiv qarshi turush usulini qollunup, paaliyet élip barghan.

Bu arqiliq Hindi millitining téximu yaxshi, pakiz we toghra bir hayat yashishi üchün we ularni bir yerge jem qilip, itipaqlashturushta zor netijilerge irishken.

Zorawanliq , heqsizliq we yalghanchiliqni oxshash bir eskilik dep bilip, heqiqi bir yolni tépishning yalghuz yoli birla, u bolsimu zorawanliq qilmasliq ikenligini otturgha qoyghan. Bu yolning mujdiliri düshmenni bichchida qilish emes, belki  ghelbe qazinishta dep jezimleshturgen.

Gandi zalimlargha qarshi küreshte üch qoralni ishlétishning muhimlighini otturgha qoyghan.

1. Ular bilen ish birligi oruntush we bille bolush, bille ishlesh.
2. Düshmenlirige zulum qilmasliq we ulargha jismani jehettin dehli-tewruz qilmasliq. Eger zalimlargha qarshi zalimliq qilsa, u halda ular bilen bir perqimizning bolmaydighganliqi, shunga hertürluk wehshilikke qet´i qarshi turush.
3. Reqiplirige zörul tipilghanda insani yardem qollirini sunush.( Afriqida Hindi xelqining mujadilisini qiliwatqanda Vaba késili tarqilidu. Mana  mushu chaghda Gandi pütün küreshlirini toxtutup, qarshi tereptikilerge yardem qilish üchün öz xelqini seperwerlenduridu).

Uzluksiz 7 yil Passiv qarshi turush kürushi jeryanida Ish tashlash, téchliq bilen Namayish qilish, achliq ilan qilishtek usullardiki qarshi turush herketliride minglighan insanlarning qanliri tökulgen, minglighan insanlar Türmilerge tashlanghan, her-xil qiyin-qistaqlargha uchrap, éghir ten jazaliri bilen xarlanghan. emma Hökumet qanche qilip bolsimu bu Passiv qarshi turush herkitini jimiqturalmighan. Axiri shu chaghdiki qarshi tereptiki  Geniral Jan Christian Smuts mundaq digen  :” Hindilarni qet´i yaxshi körmeymen, biraq silerge qarshi amalsizmen. Biz silerni shunche qattiq bashtursaqmu likin ihtiyajimiz tughulghanda siler bizge yardem qiliwatisiler, emdi silerge qandaqmu qoral ishliteleymiz. Siler bizge qarshi qoralliq bir küch ishletken bolsanglar, silerni qandaq jimiqturushni omdan bilettuq, lékin siler öz düshmininglarghimu zinhar mush atmaysiler, özenglar azaplinish arqiliq ghelbige érishmekchi boluwatisiler, bu seweptin aldinglarda charisiz qiliwatimiz”

Gandining bu Passiv qarshi turush usuli jenubi Afriqida ghelbige érishken. Mana mashu küresh jeryanida ,Özining idiyesi piship yitilip, Passiv qarshturush pelsepesi tekemullashqan. Shuning bilen Gandi bu usulni öz ana wetini Hindistanning musteqqiliqi üchün ishlitish qararigha kélip, 1915-yillirida Hindistangha qaytidu. U chaghda Híndistan engiliyening mustemlikisi idi.

1-dunya urushida Hindistanning erkinlikke irishish bedilige 985 ming Hindi eskiri Engiliye üchün urushqa qatniship, zor bedel töwlidi. Emma urushtin kéyin engiliye wedisidin yiniwaldi hemde Hindi xelqi ustidiki zulumni téximu éghirlashturdi. Del mana mushu chaghda yeni 1919-yili Gandi Hindistan erkinlik herkitining yol bashchisi boldi.

Buning bilen Gandi öz pelsepesini shehirlep:” Hindistanda qan tökulmeydu emma Hindistan musteqqilliqqa érishidu. Her türluk ish we paaliyetler memliket miqyasida ommi yuzluk toxtilidu. Peqet qol hünerwenchilikkila tayinip we bu mexsulatlarni sitish arqiliq hayat dawamlishidu” dep otturgha qoydi we emelleshturdi.

1924-yili Gandi égir kisel bolup qaldi shundaqtimu türmige tashlandi we shuchaghdiki hindistan valisi Gandini emdi bu öludu, buningdin qutulimiz dep oylap turmidin chiqirwetti.  emma Gandidiki yuksek meniwi quwet uning ajiz bedini saqlap qaldi. Buning bilen yene Gendige ageshidighan yashlar hessilep ashti mana mushu chaghda Gandi pütün meliket boyiche bayqut herkitini bashlidi. Gandi yene Türmige tashlandi. Birnechche yildin kéyin qoyup birilip, 30-we 40-yillirigha kelgende Gandi yene Türmige tashlandi, lékin özining prinsipidin qet´i waz kechmey öz meqsidi üchün  passiv qarshi turush usuli bilen mujadilesini  dawamlashturup, düshmenlirige  söygu bilen, wujumlirigha  shepqetlik bilen qarshi turdi.

Düshmenliri mushundaq bir exwalda nime qilishini bilmey ganggiraydu chünki aldida turghan küresh usuli yip-yingi bir küresh usuli idi.

Axiri 1947-yili Engiliye mustemlikichiliri Hindistanning musteqqilighini itirap qildi.

Héchqandaq bir ghelbe asasliqche qolgha kelmeydu, muwepiqiyet qazinish üchün aldi bilen insan uninggha layiq  bolush lazim. Muwepiqiyet qazinishning yolini aldi bilen héyal qilishimiz, nishanni toghra belgilishimiz bu nishan, mexset üchün umudke tolgha yurek bilen herketke ötushimiz lazim. Bu yolda uchrighan qiyinchiliqlargha hergiz bash egmeslikimiz, horunluq, kalwaliq bilen emes belki tirishchanliq , eqilliq bilen küresh qilish iradisini yétildurushimiz lazim.

Gandi 1948-yili 1-ayning 30-küni axshamda yéngi Delhidiki baghchida kéche beden chiniqturush üchün kitiwatqanda, Hindi radikali bolghan bir yash teripidin üch pay oq bilen yarilinip, hayatidin ayrildi. Eyni chaghda hindistan bilen pakistan arisida urush partlighan bolup, bu urush sewebidin Hindistan tereptiki Musulmanlar mejbur digudek pakistangha köchurulgen idi. Bu musulmanlar öy makanliri tashlap, yolgha chiqan mana mushundaq ichinishliq bir aqiwette, Gandi emdila musteqqil bolghan Döwlitining ichki urush otida qalmasliqi üchün, hemde Musapir musulmanlarning Pakistanda makanlishishi üchün Hindistan parlamitining qarshi chiqishi qarimay 550 Milion Rupini Pakistangha töleshni qarar qilghan we töwligen idi. Mana mushu ilinghan qarargha qarshi kelgen küchlerning qoli bilen ölturuldi.

Shuchaghda Hindistanning périzinti Nehru özining Radio teziye nuqtiqida mundaq  sözligen idi: “ Doslar, yoldashlar, yoruqluq bizni tashlap ketti we heryerni qarangghuluq qaplidi. Silerge nime diyishimni we yaki qandaq sözlushimni bilmeymen. Söyumluk dahimiz, Bapu, döwletninga atisi emdi yoq. mundaq dimeslikim kirek idi, emma shunche yillardin biri körup turghandek uni körelmeymiz, nesihetlirini anglash , tessellisige irishish üchün uning aldigha baralmaymiz. Bu peqet mining üchünla emes, bu döwletimizdiki millionlarche insanlar üchün millionlarche bir zerbe.”

Mahatma Gandhi Hindistanni musteqilliqila irishturup qalmay yene Hindi xelqige we pütün dunyadiki téchliq perwer insanlargha téchliq ülgisini  tiklidi we ajayip ésil hékmetke tolghan  sözlerni qaldurdi we qolumda turghan Bhagavad Gita namliq Kitab we uning teswirini qaldurup ketti.

Gandi bu Kitab toghrusida mundaq digen:  “Gumanlar ichide qiynalghan, umudsizlikke chömgen chaghlirimda we qarangghuluq qaplighan yollirimni yoritidighan bir yoruqluqni körelmigen ashu künlirimde, qolumgha “Bhagavad Gita” ni élip, betlirini achqan chaghlirimda herwaqit manga tesselli bergen, umud bighishlighan bir Béyitni oqudum we pütün wujudumni qaplighan ashu dertlerge qarimay yuzumde külkining julalisini kördum”

Mahatma Gandhining Hékmetlik sözliridin uzunde:

• Heqsizlikke béqinip pütün dunyani özengge qaratqandin, Adalet yoluda méngip yalghuz qalghining yaxshi.
• Addi yashighinki bashqa nersilermu sende bar bolsun.
• Altun késhenler, Tömur késhenlerdin téximu eskidur.
• Adaletsizlikni, adalet bilen yémirip tashlap, chawak chalghanlar aldigha qanyuqusiz qolunglar bilen chiqinglar.
• Küchsiz insanlar kechurushni bilmeydu, kechurwitish peqet küchluklerge has bir halettur.
• Shexsiyetchi késhilerning közliri kördur.
• “Qangha-qan, jangha-jan” deydighan késhilerning chushenchisi pütün dunyani weyran qiliwatidu.
• Heqiqet bezide tashtek qattiq, bezide Mamuqtek yumshaq.
• Heqiqi küch sining jismani jehettiki küchingdin kelmeydu, belki Boyun egmes iradengdin kélidu.
• Tertiplik, pakiz we shereplik birsi bolushta pulning héchbir roli yoqtur.
• Bir Milletning hayati üchün késhlik erkinlik we musteqqilliq shert.
• Héchkimning paskina putliri bilen öyumde yurishige yol qoymaymen.
• Özimizdin yiraq tutidighan nersiler:

Asassiz siyaset, Wijdanini bulghaydighan köngul ichishler, ejirsiz bayliq, özini bilimlik”Insan” dep yuruydighan harektirsiz insanlar, exlaqsiz bir tijaret dunyasi, insan söygisini ayaq-asti qilidighan atalmish bilimler, dingha eqil-parasiti bilen sadaqet körsetmeydighan késhiler.

• Eger heqiqi anglaydighan bir qulaqqa ige bolsang, Tengri bizge öz tilimiz bilen nida qilidu.
• Yerni aghdurup uni tirimisaq, özimizni unuttuq dimektur.
• Erkinlik héch bir zaman her oylighinimizni qilimen digenlik emestur.
• San jehettiki köpluk küchluklikning ipadisi emestur, esli küchluk bolghini yénida Allah bolghan késhidur.
• Dinlar eslide oxshash bir nuqtida kisishken, periqliq yollardur. Oshash bir nuqtigha yetmechi ikenmiz, nemishke yatlishimiz.
• Bizning bedinimizdi halet qandaq bolsa bu kainatning halitimu shundaqtur. shunga biz pütün dunyaning yukini yukleshke hazir bolushimiz lazim.
• Insanlar bashqilargha eskilik qilip turup, özige yaxshiliq telep qilmisun. İnsanlarni bir kachat üchün ikki kachat urushqa heqqing yoq.
• Bir insanning ichini ilimning nüri qaplap, jahaletning qarangghuluqini ilim nüri yorutqanda, Tengrining mubarek nüri uninggha körinidu.
• Altun, Kömush, Almas, Yaqutlar hemmisi eslide tupraqtin kelgendur, emma héchbirining qimmiti yoqtur, herbiri tozughan tupraqtin ibarettur. Ach közluktin qutulghan chaghda pütün bulargha ene ashundaq qaraymiz.
• Heddidin ziyade tamaq yégen we heddidin ziyade uxlighan késhi bu dunyada héch bir ishta ghelbe qilalmaydu.
• Her türluk arzularning sewebidin ilimdin mehrum qalghan insanlar peqet dunyanila köridu, emma dunyada yoshurun bar bolghan Tengrini körelmeydu.
• Heqiqet mengguluk bolsa, u halda yalghanchiliqmu  shundaq. Shuninggha oxshash Nür mengguluk bolsa, qarangghuluqmu shundaq. Emma bizler peqet mengguluk bolghan nürluq heqiqetni baghrimizgha basimiz.
• Dunyani qandaq körushni arzu qilsingiz özingizmu shundaq bolung.
• Qollirini qan bilen boyughanlar, héchqandaq wijdan azabi tartishni bilmigenlerdur.
• Eger bir insan heqiqeten uxlawatqan bolsa uni oyghutush mumkindur, eger u yalghandin uxliwalghan bolsa , pütün küchimizni serip qilsaqmu uni oyghutush mumkin emestur.
• Bu dunyada shundaq ach insanlar barki, Hetta Tengrimu ularning közige bir parche Nan shekilde körunidu.
• Söygu insanlargha, wehshilik haywangha xastur.
• Söygu bar yerde, hayatliq bardur.
• Turulgen mushlar bilen qol ilishmaymen.
• Zorawanliq qilmasliq mining itiqatimning birinji maddisidur u hem eng axirqi maddisidur.
• Bu dunyada wijdanimdin bashqa héchkimdin qoruqmaymen.
• Pikirliringlargha diqqet qilinglar, hés-tuyghuliringlargha aylinip qalmisun.

Hés-tuyghuliringlargha diqqet qilinglar, ish-herkitinglarda ipadilinip qalmisun.

İsh herkitinglargha diqqet qilinglar, adetke aylinip qalmisun.

Adetliringlargha diqqet qilinglar, qedirlik nersiliringlargha aylinip qalmisun.

Qedirlik nersiliringlargha diqqet qilinglar, mijez-xarektiringlargha aylinip  qalmisun.

Mijes-xarektiringlargha diqqet qilinglar, Teghdiringlarni belgilep qoymisun!

 

01.12. 2015 Germany

Hebibulla Ablimit

 

• .