Dunyada hichqandaq bir bizge oxshaydighan milletning siyasiy teqdiri biz uyghurlarningkidek téragediyilik hem échinishliq bolghan emes! Keyinki 500 yildin béri özimizmu bilmey xelqarada düshmenlik bolup qalduq. Uyghur Seyidiye dewlitining, Qeshqeriye dewlitining, chong-kichik xojilar hakimiyetlirining we axirqi ikki jumhuriyitimizning yiqilishida tasgqiy küchlerning yeni derijidin tashqiri dewletler hesaplanghan Büyük biritaniye émperiyisi, Osmaniye émperiyesi, charrussiye émperiyisi we Manju émperiyisi qatarliqlarning barmaq izi bar. Bundaq bolishini perde arqisidki qarangghuluq küchler keltürüp chiqarghan. Hélihem shundaq boliwatidu. Chünki ana wetinimiz Uyghuristan xuddi yene bir Afghanistandekla dunyadiki derijidin tashqiri siyasiy qutuplar menpeet talishish yolida öz-ara küch sinishidighan shiddetlik jeng meydangha aylanghan.

Ruslarning we Engilizlarning menpeet toqunushliri ichide qoldin-qolgha ötüp oynalduq, exmeq qilinduq we aldanduq.Hésabini sormiduq, qassapqa pul bérip, nawaygha qarawatimiz! Bu resimde biz emes, ular yazghan achchiq tragediyening bash qehrimanliri öz-ara chandurmay xojayinliri taqighan maska bilen olturidu. Bular bir Uyghur millitidin bolghini bilen, tomurlirida bir ataning qéni éqiwatqini bilen, yoshurun düshmen küchler teripidin bir-birining xeterlik küshendisige aylandurulup qoyulghan reqipleridi.
Ah! Méning hamaqet millitim, échinishliq yéri bugünmu sizning hich özgermestin, pétingizni buzmay mana mushundaq olturushingizdur. Bu milletning wabalini qandaqmu tartip bolarsiz, qiyamette allahqa we ejdatlargha, naheq qirilip ketiwatqanlargha qandaqmu yüz kélersiz?!!!
Qarang bulargha, bugünkilerni bularning ornigha olturghuzup béqing! Ishekmu jenida puti kirip ketken köwrüktin ikkinchi qétim ötmeydu….! Kichchikkine wijdaningiz qalghan bolsa digenlirimni perwasizliq qilmay yaxshi bir oylap béqing!
Soldin Onggha: 1)Mesut Sabiri ependi (Milletning hüriyet ümidni Xitay dewlitige baghlighan we Xitaygha aldanghan az sandiki puldar baylarning wekili),

2)Ahmetjan Qasimi ependi (Milletning hüriyet ümidni milliy dewletke baghlighan, xelqara munasiwetlerge emeliyetke uyghun aldin körerlik bilen muamile qilghan izilgen xeliqlerning wekili),

3)Isa Yüsüp ependi ( Milletning hüriyet ümidni xelqara pashizimining asyadiki qol chomaqchisi Gomendangchi xitaylargha baghlighan, baylarni qutrutup ruslarning tesiri astidiki milliy jumhuriyetke qarshi turidighan tunggan we xitay melitaristlar bilen ish birlikide bolghan gomendangchi xitaylarning parlament ezasi.

Isa Yüsüp ependi kéyin muhajirette heqiqetke qayitip, xelqara kommenizimgha qarshi heriket NATO sépide turup, gheripning tesiri astidiki milliy dawani qurup chiqqan we uning aldinqi sépide Teywen bilen birliksep tüzüp kommenist xitaylargha qarshi küresh qilghan weten ewladi ),

Isa Yüsüp Ependi muhajirettiki miliy dawayimizning hulini sélip, yolini sizip chiqti.

4)Abdukerim Abasof ependi(Milletning hüriyet ümidni Xitay kommunistlirigha baghlighan, Rus we gherip tesiridn özini uzaq tutqan, xitaydinmu xeterlik Xitay jasusi)…

Kishiler diqqet qilmayduki, Türkiyede ikkinchi jumhuriyitimiz hergiz tilgha elinmaydu. U jumhuriyetke qarshi turghanlar qehriman, dahi we tengritagh bürküti, altay qaritali dep medihiylinidu….

Hazir milliy dawa Isa Yüsüp Aliptekin ependiler achqan yolda kétiwatidu. Emma bu yol Amerika qatarliq xelqara emperiyal küchlerning bizning azatliqimizni nezerde tutup emes, ruslarning küchlünüp kétishining aldini élish üchün yolgha qoyghan uzaq musapilik projekti bolghachqa bizge hichqandaq payda bermidi. Biz hüriyet yoli dewatqan bu yölünüsh Amerika qatarqliq dewletlerning Türkiyening qoli arqiliq sizip chiqqqan bir tuyuq yolidi.Gherip biz arqiliq Xitay we Ruslar bilen bolghan siyasiy, iqtisadiy we eskiriy meselilirini hel qiliwaldi. Biz bir esirge yeqin bu yolda koldurlutulup, emdi elqayidichiler we dayishchilarning qoshunigha ittiriwetilduq!

Bu tragediylik aqiwetni bizdin sir tutuwatqanlar del bugünki dawa sepidiki milliy dawa arqiliq jan beqiwatqanlardur!

Milliy herkitimizning bugünki sépimu, mushu töt kishining mangghan toghra yaki natoghra yollari üstige inshah qilinghan bolup, ghelbe yaki meghlubiyetlirimizning yiltizi bolup qaldi.

Bu yerde tilgha élinghanlar xelqimiz 20-esirde yétishtürüp chiqqan ezimetlerdur. Ular öz aldigha bir tarix yézip ketti. Emma bizchu?! hemmidin échinishliqi hazirqi ehwalimizning eshu chaghdikidinmu better yaman bolishi. Bular tariximizdiki tashqiy küchlerning küchlük tesiri astida qalghan siyasetchi we inqilapchilerdur. Bu siyasetchi we inqilapchilerning ichide Tömür Helife, Sabit Damullam, Hoja Niyaz Hajim we Mahmut Sijangdek niyiti dorust emma kalte pehem we süprge ziyankesh milliy qehrimanlar yoq.Hemmisi her bir qedimni inchike hésaplighan we tesirige uchrighan küchke sadiq bolghan.

Memet Emin Hezret janaplirining yéri bashqa, u xotan inqilawidin bashlap ölgiche xataliq sadir qilmighan bolsimu, düshmenning yoshurun halettiki jismaniy, pissixik we pikiriy muhasiriside qélip, xuddi sugha gheriq bolup ketken ademdek, siyaset asminidin saqighan yultuz!Memtimin Bughra Janapliri milliy dewletchilik iddiymizning pikiriy atisi, ölgen bolsimu hergiz küchidin qalmighan milliy inqilawimizning meniwiy dahisi!

Ismi yoqarda tilgha élinghan tarixiy shexisler heqiqiten küchlük ademler iken, ular tutqan yéridin az bolsimu bir nersini xuddi bürküttek yulup aptu. Bugün nime ish qilduq, qilaliduq, qiliwatimiz?!

Biz ilgirkilerning yolini uning toghra buning xata dep qarasigha höküm chiqarmastin, tejirbe sawaqlarni yaxshi yekünlep, ilgirkilerning ijabiy iddiysige tenqidiy warisliq qilishimiz kerekti, qilalmiduq, ulardinmu küchlinishimiz kerekti küchlinelmiduq. Qettiylik bilen késip eytish kerekki ehwalimiz nahayiti échinishliq! Ilgirkilerchilikmu bir ish qilalmiduq, milliy dawa yetim aqsaqalliq, sewiyesizlik we menmenchilikning ichide bitap halette jan talashmaqta!

Allah ularning weten-millet yolida qilghan gunahliri bolsa kechürgey, weten-millet yolida qilghan yaxshi ishliri bolsa mukapatini bergey!

Bular bugüngiche qirilip ketken milyonlighan kishining yaki bugüngiche hayat qalghan milyonlighan kishining aqiwitige sewepchi bolghan tarixiy shexislerdur!

Hazir bizning teqdirimiz xitaylar bilen hemkarlishiwatqan teximu xeterlik düshmenlerning qoligha chüshüp ketti…Herqanche qilsaqmu, hetta beshimizni tashqa uriwalsaqmu bu yoldin waz kechmey turup, yengi yol tapalmaymiz.

He! Islamni menbe qilghan azatliq yoli…Siz zaten shu yolda…Kéyinki yigirme yil shundaq ötüp ketti…Siz bilmiginingiz bilen shu yolda ölümge ketiwatisiz…Dunya Uyghur Qurultiyi… u…bu deysiz…ularning hemmisi bir tashqiy körünüsh….bashqilar yat dese yatidighan, qop dese qopidighan….qilip yasap chiqilduq! Milliy inqilap, insan heqliri dawasigha, igilik hoquqi diniy erkinlik dawasigha, milliy mawjutluq qoghdash, milliy barawerlikni qoghdash derijisige chüshüriwétildi!

Biz bir pütün millet bolush süpitimiz bilen dostni toghra tallayli, pikirni toghra tallayli, yolni toghra tallayli…dorust, semimiy we wapakar bolayli…Yollar andin özligidin échilidu!

Shuni dep qoyay.Ejdatlirimiz Rus meselisini toghra bir terep qilalmighan, bizmu shundaq qiliwatimiz.Tarixiy xataliqimiz bu. Biz meyli yaxshi yaki meyli yaman künge qalayli, xitayni we gheriptiki bizge qarshi küchlerni emes, ruslarni tallighan bolsaq, milliy teqdirimiz bugünkidek échinishliq bolmayti…

Ruslar bizning tam xoshnimiz. Eger pütün dunya birliship bizge erkinlik üchün élip bériwatqan küreshlirimizni qollighan teqdirdimu ruslar bu ishqa tetür qarisa, derhal qamchimiz sugha chilishidu.

Ruslar bu ishni alla burun oylap qoyghan we biz ularning dostluqigha semimiyet bildürmigechke, inqilabimizni xata we tuyuq yolgha bashlap qoyghan. Bilishimiz kérekki pütün dunyada bizge düshmen bolushta rustek xeterlik bir millet weyene bizge qiyametlik dost bolushta rustek yene bir eng ishenchlik millet yoq.

Milletler arisidiki dostluq menpeetler üstige qurulghachqa, xatalarni tüzütüp, munasiwetni tamamen yéngidin qurushqa bolidu. Hemmidin muhimi ruslar bizning tam xoshnimiz, ular bizning musteqilliqimizni yaki aliy derijilik heq-hoquqlirimizni xalisa, xitay arqigha chékinishke yaki zor imkanlar bilen yol qoyushqa mejbur bolidu.

Biz bilmigen wetinimizning egilik hoquqi we millitimizning dewlet tewelikige ayit nurghun mexpiy höjjet we toxtamlar Ruslar bilen xitaylarning arxipxanisida saqlanmaqta. Ruslar bu toxtamlarni xitay bilen bizge uxturmay bizge wakaliten tüzgen.

Asasiy xelqara arxiplarda biz xitay puqrasi, Uyghuristan xitay téritoriysi körüniwatqini bilen téxiche ilgirki qazaq, qirghiz we Üzbek…ellirige oxshashla ruslarning mülüki hésaplinimiz! Xelqara we dewletler ara toxtamlarning mudditi 100 yil iken. Teqdirimizge ayit eshu toxtamlarning bezillirining waqti alla burun ötüp ketken bolsa, bezilirining ötüp kétey, dep qaldi.

Xitaylar bilinmigendek qilghini bilen ruslarning eng chong düshmini. Xitay dewliti Engilizlarning himayisi astidiki qaranchuq bir dewlet! Ruslarning milliy xaraktéri bizge xitayningkidek natonush we xeterlik emes! Hazirqi ehwalda éngilizlar, musulman erep yaki qandash türükler bizge hergiz wayigha yetküzüp yardem qilalmaydighandekla qilidu. Ular hazir xitaylar bilen perde arqisidiki bir janggalning börilliri bolup qaldi.

Biz milliy dawani ruslar arqiliq ghelbige érishtürüsh ishini pilanlashni, ruslar bilen esirlep birlikte yashighan ottura asiya Uyghurliri we rusiyediki uyghurlargha bérishimiz we ulargha xelqara ölchemlerge uyghun shekilde hemkarlishishimiz kérek! Bizning ruslar bilen hemkarlishishimizning tejribe sawaqliri köp. Tarixiy dostluqqa ige ikki xeliqmiz. Ruslar bilen birlishishning jughrapiylik, tarixiy, siyasiy, iqtisadiy we eskiriy tereptin imkanliri küchlük.

Gheriptiki hichqandaq bir dewlet Uyghuristan meselisini hel qilishta ruslardek istirategiylik qimmetke ige emes! Shundaq qilidighan bolsaq bugünki qalaymiqan xelqara weziyette uzaqqa qalmay kam degendimu qazaqistanchilik bir dewlitimiz bolup qalidu.

Helimu kech emes, emdi yéter, közümizni échishimiz,milliy mewjutluqimiz, hüriyitimiz we istiqbalimiz heqqide yéngi pilan tüzüshümiz lazim.
15-May 2015 Gérmaniye