„Delinin Defteri“
Seslendiren: Akın ALTAN
Tag: 16. Januar 2018
An Animated Introduction to Friedrich Nietzsche’s Philosophical Recipe for Getting Over the Sources of Regret, Disappointment and Suffering in Our Lives
Advertisement
The idea of acceptance has found much, well… acceptance in our therapeutic culture, by way of Elisabeth Kübler-Ross’ five stages of grief, 12-step programs, the wave of secular mindfulness practices, the body-acceptance movement, etc. All of these interventions into depressed, bereaved, guilt-ridden, and/or anxious states of mind have their own aims and methods, which sometimes overlap, sometimes do not. But what they all share, perhaps, for all the struggle involved, is a general sense of optimism about acceptance.
One cannot say this definitively about the Stoic idea of amor fati—the instruction to “love one’s fate”—though you might be persuaded to think otherwise if you google the term and come up with a couple dozen popularizations. Yes, there’s love in the name, but the fate we’re asked to embrace may just as well be painful and debilitating as pleasurable and uplifting. We cannot change what has happened to us, or much control what’s going to happen, so we might as well just get used to it, so to speak.
If this isn’t exactly optimism in the sense of “it gets better,” it isn’t entirely pessimism either. But it can become a grim and joyless fatalistic exercise. Yet, as Friedrich Nietzsche used the term—and he used it with much relish—amor fati means not only accepting loss, suffering, mistakes, addictions, appearances, or mental and emotional turbulence; it means accepting all of it—everything and everyone that causes both pain and pleasure, as Alain de Botton says above, “with strength and an all-embracing attitude that borders on a kind of enthusiastic affection.”
“I do not want to wage war against what is ugly,” he wrote in The Gay Science, “I do not want to accuse; I do not even want to accuse those who accuse.” Readers of Nietzsche may find themselves picking up any one of his books, including The Gay Science, to see him doing all of the above, constantly, on any random page. But his is never a systematic philosophy, but an expression of passion and attitude, inconsistent in its parts but, as a whole, surprisingly holistic. “My formula for greatness in a human being,” he writes in Ecce Homo, “is amor fati”
That one wants nothing to be different, not forward, not backward, not in all eternity. Not merely bear what is necessary, still less conceal it… but love it.
Although the concept may remind us of Stoic philosophy, and is very often discussed in those terms, Nietzsche saw such thought—as he understood it—as gloomy, ascetic, and life-denying. His use of amor fati goes beyond mere resignation to something more radical, and very difficult for the human mind to stomach, to use a somewhat Nietzschean figure of speech. “It encompasses the whole of world history (including the most horrific episodes),” notes aLeiden University summary, “and Nietzsche’s own role in this history.” Above all, he desired, he wrote, to be a “Yes-sayer.”
Is amor fati a remedy for regret, dissatisfaction, the endlessly restless desire for social and self-improvement? Can it banish our agony over history’s nightmares and our personal records of failure? De Botton thinks so, but one never really knows with Nietzsche—his often satirical exaggerations can turn themselves inside out, becoming exactly the opposite of what we expect. Yet above all, what he always turns away from are absolute ideals; we should never take his amor fati as some kind of divine commandment. It works in dialectical relation to his more vigorous critical spirit, and should be applied with a situational and pragmatic eye. In this sense, amor fati can be seen as instrumental—a tool to bring us out of the paralysis of despair and condemnation and into an active realm, guided by a radically loving embrace of it all.
Related Content:
The Philosophy of “Optimistic Nihilism,” Or How to Find Purpose in a Meaningless Universe
The Digital Nietzsche: Download Nietzsche’s Major Works as Free eBooks
Josh Jones is a writer and musician based in Durham, NC. Follow him at @jdmagness
Uyghurlarin Göç Destanı
Uygur ülkesinde, Togla ve Selenge ırmaklarının birleştiği yerde Kumlançu denilen bir tepe vardır. Bu tepenin adına Hulin dağı denirdi. Hulin dağında birbirine çok yakın iki ağaç büyümüştü. Bu ağaçlardan biri kayın ağacı idi. Bir gece, kayın ağacının üzerine gökten bir mavi ışık düştü. İki ırmak arasında yaşayan kişiler bu ışığı gördüler, ürpererek izlediler. Kutsal bir ışıktı bu; kayın ağacının üzerinde aylar boyu kaldı. Kutsal ışığın kayın ağacının üzerinde kaldığı süre içinde ağacın gövdesi büyüdükçe büyüdü, kabardı. Ağaçtan, çok güzel türküler gelmeye başladı. Gece oldu mu, ağacın otuz adım ötesine değin bütün çevre ışıklar içinde kalıyordu.
Bir gün, ağacın gövdesi birdenbire yarılıverdi. İçinden beş küçük odacık görünümünde beş küçük çadır çıktı. Her odacığın içinde bir çocuk vardı. Çocukların ağızlarının üzerinde asılı birer emzik vardı; onlar bu emziklerden süt emiyorlardı. Işıktan doğmuş olan bu kutsal çocuklara halk ve halkın ileri gelenleri çok büyük saygı gösterdiler.
Çocukların en büyüğünün adı Sungur Tigin, ondan sonrakinin Kotur Tigin, üçüncüsünün Tükel Tigin, dördüncüsünün Or Tigin, beşinci ve en küçüğünün adı da Bögü Tigin idi. İnsanlar, bu beş çocuğu Tanrı’nın gönderdiğine inandılar. İçlerinden birini kagan yapmak istediler. Bögü Tigin ötekilerden daha güzel, daha yiğit, daha akıllı idi. Halk, Bögü Tigin’in hepsinden üstün olduğunu anladı, onu kagan seçti. Bögü Han, büyük bir törenle tahta çıktı. Kendisinden sonra gelen otuzdan fazla soyu da Uygurlar’ın başında kaldı.
Yıllar yılları kovaladı. Bir gün geldi, Yolun Tigin Uygurlar’a kagan oldu. Yolun Kağan’ın Kalı Tigin adında bir oğlu vardı. Yolun Kağan, oğlu Kalı Tigin’e çin konçuylarından (=prenseslerinden) Kiu-Lien’i eş olarak almayı uygun gördü. Kalı Tigin ile Kiu-Lien evlendiler.
Evlilikten sonra Kiu-Lien, sarayını Kara-Kurum’daki Hatun Dağı’nda kurdu. Hatun Dağı’na “Gök Ruhlarının Dağı” adı da verilirdi. Hatun Dağı’nın çevresinde daha bir çok dağ vardı. Bu dağlardan biri Tanrı Dağı idi. Tanrı Dağı’nın güneyinde de Kutlu Dağ bulunmaktaydı. Kutlu Dağ, koca bir kaya parçası idi.
Günlerden bir gün Çin elçileri, yanlarında falcılarla birlikte Kiu-Lien’in sarayına geldiler. Çin elçileri ile falcılar aralarında konuşup şöyle dediler.
“Türk ülkesinin tüm varlığı, bütün mutluluğu Kutlu Dağ denilen bu kaya parçasına bağlıdır. Türkler’i yıkmak istiyorsak bu kayayı ellerinden almalıyız.”
Elçiler aralarında böyle konuşup anlaştıktan sonra Kalı Kağan’a gittiler. Ona dediler ki:
“Siz bizim bir konçuyumuzla evlendiniz. Bizim de sizden bir dileğimiz olacak. Kutlu Dağ’ın taşları sizin saygıdeğer ülkenizce kullanılmamaktadır. Sizin yerinize biz bu taşları değerlendirelim.”
Yeni kagan, bu isteği yerine getirdiğinde sonucun nereye varacağını düşünemedi; Çinliler’in isteğini kabul etti. Böylece yurdun bir parçası olan kayayı onlara verdi. Oysa Kutlu Dağ kutsal bir kaya idi. Türk ülkesinin mutluluğu bu kayaya bağlıydı; kutsal taş Türk yurdunun bölünmez bütünlüğünü temsil ediyordu. Tılsımlı kaya düşmana verilirse bu bütünlük parçalanacak, Türkler’in tüm mutluluğu yok olacaktı. Kağan bu kutsal kayayı Çinliler’e verdi. Ama kaya, kolay kolay sökülüp götürülecek gibi değildi. Bunu gören Çinliler kayanın çevresine odun kömür yığdılar, kayayı ateşe vurdular. Kaya iyice kızınca üstüne sirke döküp paramparça ettiler. Her bir parçayı aldılar, ülkelerine götürdüler.
İşte, ne olduysa o zaman oldu. Türkeli’nin bütün kurdu kuşu, bütün hayvanı dile geldi; kendi dillerince kayanın düşmana verilmesine duydukları acıyı anlattılar, ağladılar. Yedi gün sonra günahı bağışlanmaz düşüncesiz kagan öldü. Ne var ki, kaganın ölümüyle de ülke felaketten kurtulamadı. Bir Çin konçuyu (=prensesi) uğruna çekinilmeden bağışlanan yurdun kayası, Türkeli’nin felaketine neden oldu. Halk rahat yüzü görmedi. Irmaklar birbiri ardınca kurudu. Göllerin suyu buğulaştı, uçup gitti. Topraklar kurudu, ürün vermez oldu. Yolun Kağan’dan sonra başa geçen kaganlar da arka arkaya öldüler.
Günlerden sonra Türk tahtına Bögü Kağan’ın torunlarından biri oturdu. O zaman yurtta canlı-cansız, evcil-yaban, çoluk-çocuk, soluk alan-almayan her ne varsa bir ağızdan “Göç!… Göç!…” diye çığrışmağa başladılar. Derinden, iniltili, hüzün dolu, eli böğründe kalmış bir çığrışmaydı bu. İnlemelere yürek dayanmıyordu.
Uygurlar bu çığrışmaları bir ilahî buyruk bildiler. Toparlandılar, yola koyuldular. Yurtlarını, yuvalarını bırakıp bilinmedik ülkelere göç ettiler.
Sonunda adına Turfan denilen bir yere geldiler. Burada sesler kesildi. Uygurlar bu yere kondular, beş kent kurup yerleştiler. Adını da Beş-Balıg koydular. Burada yaşayıp çoğaldılar.
http://blog.milliyet.com.tr/goc-destani-hulin-dagi-nin-isigi/Blog/?BlogNo=520397
KUTADGOBİLİK VE ATABETULHEKAYIK BM.- UNESCO’NUN 2018 KUTLAMA LİSTESİNE ALINDI
KUTADGOBİLİK VE ATABETULHEKAYIK BM.- UNESCO’NUN 2018 KUTLAMA LİSTESİNE ALINDI
KUTADGOBİLİK VE ATABETULHEKAYIK BM.- UNESCO’NUN 2018 KUTLAMA LİSTESİNE ALINDI
Türkiye açısından diğer önemli bir gelişme Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacip’in eseri Kutadgu Bilig’i (Mutluluk Veren Bilgi) yazışının 950. yıl dönümü Kazakistan ve Azerbaycan’ın desteğiyle 2019 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri programına alındı. Ayrıca, Edip Ahmet Yükneki’nin 12. yüzyılda kaleme aldığı Atabetül Hakayık’ın basılışının da 100. yıl dönümü Kazakistan ve Kırgızistan’ın desteğiyle gelecek yılki Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri Programı’na girdi.
Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan Türkiye, kültürel ve tarihi zenginlikleriyle bu yıl, Birleşmiş Milletler Bilim, Eğitim ve Kültür Örgütünün (UNESCO) kültür ve yaratıcı şehirler ağı gibi birçok listesinde yerini aldı. Türkiye için bu yılın en önemli gelişmesi, örgütün 2017-2021 yılları dönemindeki Yürütme Kurulunda yer almaya hak kazanması oldu.
Fransa’nın başkenti Paris’te 30 Ekim- 14 Kasım tarihleri arasında düzenlenen UNESCO’nun 39. Genel Konferansı’nda yapılan seçimde Türkiye örgüte üye 134 ülkenin oyunu alarak kurula girmeye hak kazandı. Türkiye, kurulda 4 yıl görev yapacak.
Türkiye açısından diğer önemli bir gelişme Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacip’in eseri Kutadgu Bilig’i (Mutluluk Veren Bilgi) yazışının 950. yıl dönümü Kazakistan ve Azerbaycan’ın desteğiyle 2019 UNESCO Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri programına alındı. Ayrıca, Edip Ahmet Yükneki’nin 12. yüzyılda kaleme aldığı Atabetül Hakayık’ın basılışının da 100. yıl dönümü Kazakistan ve Kırgızistan’ın desteğiyle gelecek yılki Anma ve Kutlama Yıl Dönümleri Programı’na girdi.
UNESCO’nun Paris’teki Genel Merkezi’nde 24-27 Ekim’de düzenlenen Uluslararası Danışma Komitesi Toplantısı’nın ardından 78 yeni miras Dünya Belleği Kütüğü’ne alındı.
Türk Lehçeleri Divanı anlamını taşıyan ve 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınan Divanü Lugati’t-Türk ve Piri Reis’in haritası da “Dünya Belleği Kütüğü”ne kaydedilen eserler arasında yer alarak Türk toplumunu gururlandırdı.
Atebetul Heqayiq Kitabining Toluq Tékisti
Birleshken Milletler Teshkilati Pen-Maarip Kommétiti (UNESCO)ning 2018-Yilini Buyuk Alimimiz, Peylasof we Edip Ahemt Binni Mehmut Yükneki yazghan „Atebetul Hayqayiq“ (Heqiqetler Bosurghisi) Yili Qilip Békitlenlikini Qizghin Tebrikleymiz!
Aptori: Edib Axmet Binni Mexmut Yükneki
Neshirge teyyarlighuchilardin
«etebetulheqayiq» hazirghiche melum bolghan qedimqi uyghur tilidiki muhim yazma yadikarliqlarning biri bolup , mezkur zor hejimlik shé’iriy eser «etebetulheqayiq» (heqiqet ishiki) edib exmet yukneki teripidin yézilghan. Eserning yézilghan waqti éniq emes, biraq uning mezmuni we til xususiyitige asasen , uni 12 – esirning axiri, 13 – esirning bashlirida , yeni qaraxaniylar dewrining axirqi mezgilide yézilghan dep perez qilishqa bolidu .
Eser 14 bap, 484 misradin terkip tapqan . Uninggha kiyin bashqilar teripidin ilawe qilin’ghan 3 parche shé’irni qoshqanda, hemmisi bolup 512 misra bolidu . Eser aruz wezinning muteqarip behride yüksek maharet bilen yézilghan .
Eserning aptori eserning axirida özini «edib exmet» dégen nam bilen ataydu . Eserge ilawe qilin’ghan parchilarda aptor «edib» nami bilen atalghandin bashqa, bir parchida edipning yurti «yüknek» ikenliki, atisining ismi «mexmut yükneki» ikenliki étilidu . Shuning üchün aptorning toluq naméni «edib exmet binni mexmut yükneki » dep atashqa bolidu .
«etebetulheqayiq» didaktik dastan bolup, aptor özining exlaqi, pelsepiwi qarashlirini obrazliq shé’iriy til bilen bayan qilidu . Aptor ilim – meripetke, bilim ilish üchün tirishqan kishilerge, mertlik, adilliq, kemterlik qatarliq insaniy xisletlerge qizghin medhiye oquydu; Bilimsizlik, jahilliq, xesislik, achközlük, tekebburluq qatarliq illetlerni qattiq eyibleydu we mesxire qilidu . Aptorning bu xil qarashliri öz dewri üchün éytqanda zor ilgharliqqa ige . Lékin dewr cheklimisi tüpeylidin, aptor bir munche passip qarashlarnimu otturigha qoyghan . Biz bu eserning mundaq passip tereplirige tenqidiy mu’amilide bolushimiz kérek, elwette .
Bu eser uyghur edebiyati tarixida muhim orunni égerlesh bilen birwaqitta, uyghur tili tarixini tetqiq qilishtimu nahayiti muhim ehmiyetke ige . Büyük emir arslan xoja tarqan teripidin yézilip eserning axirigha ilawe qilin’ghan bir shé’irida eser «qeshqer tili» bilen yézilghan dep éniq eskertilgen . Bu yerde tilgha ilin’ghan qeshqer tili bilen mehmud qeshqiri «diwani lughetit türk»te tilgha alghan «xaqani türk tili» emeliyette bir til bolup, her ikkisi qedimqi uyghur tilini körsitidu . Eserde qedimqi uyghur tili amilliri bilen chaghatay tili (14 – esirdin 20 – esirning bashlirighiche qollinilghan uyghur yéziq tili) amillirining arilash qollinilghan liqini, eser tilining qedimqi uyghur tilidin chaghatay tiligha köchiwatqan ötkünchi tilni eks ettürgenlikini körimiz . Bu hal uyghur yéziq tilining tarixini aydinglashturushta, uyghur tilining türki tillar ichidiki tarixiy ornini aydinglashturushta biz ni intayin qimmetlik matériyal bilen teminleydu .
Hazir bu eserning 3 xil qolyazma nusxisi bar: biri qedimqi uyghur yiziqida köchürülgen nusxisi ( a nusxa) bolup 1444 – yili zeynul abiddin, sultan bext, höseyin qatarliqlar teripidin semerqentte köchürülgen . Hazir bu nusxa istanbul diki aya sofiya (ayasofya) kutupxanisida saqlanmaqta; Ikkinchisi qedimqi uyghur yéziqi bilen ereb yiziqida qurmu – qur parallil qilip köchürülgen nusxisi (b nusxa) bolup, 1480 – yili abdulrazzaq qatarliqlar teripidin istambolda köchürülgen, bu nusximu istamboldiki aya sofiya kutupxanisida saqlanmaqta; Üchinchisi, yalghuz ereb yiziqida köchürülgen nusxisi (k nusxa) bolup bumu istambolda köchürülgen, bu nusxining köchürülgen waqti we köchürgüchisi éniq emes, bu nusxa hazir istamboldiki topkapi – sariyi (topkapi-sariyi) kutupxanisida saqlanmaqta .
Bu eser bezide «hetebetulheqayiq» (heqiqetler sowghisi) dégen nam bilenmu tilgha ilinidu . Bu nam eserning b,k nusxilirigha bérilgen namidin kélip chiqqan . Eserning a nusxisi nusxilirining hemmisidin kona hem toluq bolup, shunusxida eserning nami «etebetulheqayiq» déyilgenliki hem bunam eserning mezmunigha téximu uyghun kélidighanliqi üchün, hazir eser omumen shu nam bilen atalmaqta .
Biz keng ijtima’iy pen xadimlirining bolupmu til – edebiyat we tarix tetqiqatchilirining tetqiq qilishi we paydilinishi üchün, bu eserni türkiye türkologi rishit rexmeti aratning teyyarlishi bilen türkiye atesh neshriyati teripidin 1951 – yili istambolda neshir qilin’ghan neshirdiki qolyazma nusxilirigha asasen we rishit rexmeti aratning 3 xil nusxini sélishturup toghrilash asasida békitken tékisti we türkche terjimisidin paydilinip kona uyghur yiziqida tiranskiripisiyileshtürüp hazirqi zaman uyghur tiligha terjime qilip chiqtuq . Sewiyimiz cheklik bolghanliqtin kemchilik xataliqlarning bolishi tebi’iy . Bu jehette bérilgen tenqidlerni semimiy qarshi alimiz .
Töwendikisi tékist hazirqi zaman uyghur tilidiki yeshmisi
Bismillahir rehmanir rehim
1 ******ning medhiyisi heqqide
1 . ****** sanga köplep medhiye oquymen,
(da’im) sining rehmitingdin yaxshiliq kütimen .
2 . (sini) layighingda medhiyileshke méning bu tilim yararmu,
Iqtidarimning bariche sözley, manga yari ber .
3 . Janliq, jansiz, uchqan, yügürgen(hemme)nersiler,
Sining barlighinggha guwahliq béridu .
4 . Sining bir likingge delil izdigenler,
Bir ishtin minglarche delilge ige bolidu .
5 . Yoq idim, yaratting, yene yoq qilip,
Ikkinchilep bar qilisen, men buninggha .iqrar men .
6 . Ey, shek yolida yürgenler, oyghininglar,
Kélinglar, ölüshtin burun özünglarni ottin qutquzunglar .
7 . Qadir(******)tünni we kündüzni yaratti,
(ular)bir birige masliship aldin – kiyin mangidu .
8 . (u)künni ketküzüp tünni keltüridu .
Tünni hem ketküzüp qaytidin tangni yaritidu .
9 . (u)ölükni tirildüridu hem tirikni öltüridu ,
Körisen ,buni yaxshi bil .
10 . Bu qudretning igisi bir tengridur,
Ölüklerni tirildürüsh – uninggha asandur .
2 peyghember medhiyisi heqqide
11. Emdi peyghember pezlidin bir az söz ishtinglar,
Sözümni eqil – hushunglar bilen anglanglar .
12 . U xelq serdari, insanlarning qutlughidur,
(shuni)bilingki, yaritilghanlarning(ichide) uning teng – tushi yoqtur,
13 . Resullar aq yüz(kélidu). U bolsa bu yüzning közidur,
Yaki ular qizil mengizliktur, u bolsa shu mengiz diki mengdur .
14 . (men) uni medhiyilisem tilim tatliq bolidu ,
(chünki)uning medhiyisi men üchün shehdu – shikerdur .
15 . Ete nurgha chömülsem, qolumdin tutquchi bolidighan,
U(resulgha)bügün mendin salat we salam tegsun .
3 töt sahabe medhiyisi heqqide
16 . Yene chariyarlargha salam yollaymen,
Men ulardin héchqachan tanmaymen .
17 . Biri etiq, (biri)faruq, üchinchisi zinnureyindur,
Tötinchisi eli – qehriman yigittur .
18 . Kimki bu töt yaren’ge bed étiqadliq qilsa,
Men uninggha ming lenet oquymen .
19 . Ilahi, kechürgüchi rebbimsen; Men sining aldingda
Qanchilik gunahkar qul bolsammu méni kechürgin .
20 . Himmitingge irishsem qutulimen,
Eger adalitingni qollansang, bu men üchün palaket bolidu .
4 büyük emir muhemmed dat ispehsalar beg medhiyisi
21 . Ey, til, medhiyiler yaratqin we sun’ghin, qini,
Men uni shahimgha sogha qilay .
22 . (men)shahim medhiyisi bilen kitabni bizey,
Oqughan kishining jini söyünsun .
23 . Uning yaxshiliqliri, merdliki we mislisiz ihsani,
Medhiyileshni bilmigen kishige medhiye ögitidu .
24 . U eqil – hush we pem – paraset makani,
Bilim ochiqi we pezilet kanidur .
25 . U (öz) himmitini simak(yultuzi) din yüksek tutidu ,
Merdlik bilen keng qorsaqliq(uning)ikki dermanidur .
26 . U re’iyege qarita shepqetchan, lilla we yumshaq tildur,
Lékin ghezeplen’gende shera arislanidur .
27 . (u)gheyret – shija’ette xuddi ömerge oxshaydu,
Merdlik we aliyjanapliqta (bolsa) osman’gha jör bolidu .
28 . U zireklikte ayasni bésip chüshidu,
Adalet we heqqaniyliqta anoshirwanning özidur .
29 . Uning ihsani aldida bulut xijil bolidu ,
Bu sözning toghriliqini uning düshmenlirimu étirap qilidu .
30 . Ey shahimning yaxshiliqlirini sanighan (kishi),
Chöldiki qum we shighilning sani (uninggha)teng kilelmeydiken .
31 . Siyaset, riyaset, qiyaset we keng qorsaqliq,
(bulargha) adaletni qosh: bularni angla we chüshen .
32 . Yene sherep, insaniyetchilik we merdlik – hemmisini
Qadir (******) shahimgha ata qildi .
33 . Bulut ushshaq qetrini hediye qilsa,
Déngiz(uni) az – köp démey qubul qilidu .
34 . Shahimning köksi – qarni déngizdin ming hesse kengdur,
Bu erzimes hediyini qubul qilsa, ejep emestur .
5
Kitabning yézilishi heqqide
35 . Bu kitabni dad ispehsalar beg üchün yazdim,
Uning nami dunyada qalsun dep .
36 . Kitabimni körgen we anglighan kishi,
Shahimni du’a bilen yad etsun dep .
37 . Köngüller uning muhebbiti bilen tolup,
Jahan uning yadi bilen tolsun dep .
38 . Kiyin dunyagha kelgen kishiler arisida,
Uning xatirisi mislisiz yüksek bolsun dep .
39 . Bu kitabni eng ésil sözler bilen bizidim,
(uni)körgen, oqughanlar behir alsun dep .
40 . Men bukitabni shahimgha sogha qilip ewettim,
Hawadar lighimni tügel bilsun dep .
6-bilimning paydisi we bilimsizlikning ziyini heqqide
41 . Sözümge bilimdin asas salimen,
Ey dostum, bilimlikke özüngni baghla .
Sa’adet yoli bilim bilen échilidu,
Bilim al, sa’adet yolini ach .
42 . Bilimlik kishi qimmetlik dinardur,
Bilimsiz nadanlar qimmetsiz yamaqtur .
Bilimlik bilen bilimsiz héchqachan teng bolalmaydu .
Bilimlik ayal goya er, nadan er goya ayaldur .
43 . Ademde bilim bolushi söngekte ilik bolghan’gha oxshaydu,
Ademning zinniti eqil bolsa, söngekning iliktur .
Bilimsiz(kishi) iliksiz söngektek kawak bolidu,
(halbuki) iliksiz söngekke héchkim qol uzatmaydu .
44 . Adem bilimi bilen tonulidu,
Bilimsizler tirik turup közge körünmeydu .
Bilimlikler ölsimu, nami tirik qalidu,
Bilimsizler tirik bolsimu nami ölük bolidu .
45 . Bir bilimlik ming bilimsizge teng kélidu,
Tengleshtürgende bilimning salmiqi ayan bolidu .
Emdi eqling bilen bayqap körgin,
Bilimdin paydiliq yene qandaq nerse bar .
46 . Alimlar bilim bilen yuqiri kötürlidu,
Bilimsizlik erni yerge chökürdi .
Bilimni zérikmey izde, shuni bilginki,
Heq resul: «bilim junggoda bolsimu izdenglar» dégen .
47 . Bilimni da’im bilimlikler izdeydu,
Bilim teméni ey dost, bilimlik bilidu .
Bilingki, bilim qedrini bilim bildüridu ,
Bilimsiz exmeq bilimni néme qilidu?
48 . Bilimsizge heq söz temsiz bilinidu,
Uninggha pend – nesihet paydisiz tuyulidu .
Herqandaq kirni yuyup tazilighili bolidu,
(lékin)nadanliq yuyup tazilighili bolmaydighan kirdur .
49 . Qara, bilimlik kishi ishning peytini bilidu,
U ishni bilip qilidu, kiyin ökünmeydu .
Bilimsiz hemme ishqa ökünidu .
Uninggha buningdin bashqa qismet yoq .
50 . Bilimlikler kéreklik sözni qilidu,
Kéreksiz sözlerni kömüp tashlaydu .
Bilimsizler da’im bilmestin sözle wiridu .
Uning öz tili öz béshini yeydu .
51 . Yaratquchi ige bilim bilen tonulidu,
Bilimsizliktin yaxshiliq körgen(kishi)barmu?.
Bilimsizliktin birmunche xelq,
Öz qoli bilen but yasap, shuni igem dédi .
52 . Bilimlikning sözi pend – nesihet we edebtur,
Bilimlikni ejemmu, erebmu maxtidi .
Mülüksizge bilim tügimes mülük,
Nesepsizge bilim üzülmes neseb .
7 -tilni tizginlesh heqqide
53. Bilimliklerning sözige qulaq salghin,
(ular)eng birinchi pezilet tilni tizginlesh deydu .
Tilingni qamaqta tutqin, chishing sunmisun,
Eger(u) qamaqtin chiqip ketse, chishingni chaqidu .
54 . Oylap sözligen kishining sözi söz jewhiridur,
Köp memedanliq qilghan til qarshi turghili bolmaydighan düshmendur .
Aghzinggha kelginini sözle sözlewerme, tilingni yighip tut ,
Éghiz boshluqi axir béshinggha chiqidu .
55 . Aghzi bosh kishini eqilliq dégili bolmaydu ,
Éghiz boshluqi nurghun bashni yédi .
Kishini til bilen azablima, shuni bilginki,
Oq yarisi saqiyidu, (lékin) til yarisi saqaymaydu .
56 . Tentekning tili öz béshigha düshmendur,
Öz tili sewebidin nurghun kishilerning qini töküldi .
Köp sözligenlerdin ökün’genler köp,
Tilni tizginligenlerdin ökün’gini qini? .
57 . Kishige her ish kelse, tilidin kélidu,
Kimning yaxshi, kimning eskiliki tilidin melum bolidu .
Bu sözni anglighin we uninggha ishen’ginki,
Ten hertangda turup tilgha yükünüp yalwuridu .
58 . Eger bir kishide (munu)ikki nerse birikse,
U kishige ademgerchilik yoli étilidu:
(uning)biri quruq gepni köp qilish bolsa,
Ikkinchi yalghan sözleshtur .
59 . Yalghanchidin yiraq turghin we tezgin,
Ömrüngni rastchilliq bilen ötküzgin .
Rast gen éghiz we tilning bizikidur,
Rast gep qilip tilingni bize .
60 . Tilingni tizginle, az sözligin,
Tilingni tizginliseng, özeng qoghdilisen .
Resulilla :«kishining yüzini otqa atquchi tildur»dédi,
Tilingni yigh, ottin özüngni qutqaz .
61 . Rast gep heseldek, yalghini piyaz,
Hesel yigin, piyaz yep aghzingni achchiq qilmighin.
Yalghan söz goya késel, rast söz shipadur,
Bu burundin tartip déyilip kelgen meseldur .
62 . Rastchil bol, rastchilliq qil, rastchil atal,
Kishiler sini rastchil adem dep bilsun .
Egrilikni qoyup, rastchil tonini kiygin,
Kiyimlerning yaxshisi rastchilliq tonidur .
63 . Ching saqla siringni kishiler bilmisun,
Sözüngdin özengge tügünch kelmisun .
Barliq yushurun ishliring ashkara bolup,
(buni)körgen we anglighanlar sanga külmisun .
64 . Dostum dep ishinip siringni éytma, hezerqil,
Herqanche ishenchlik yéqin dostung bolsimu .
Siringni özeng saqliyalmisang ,
Dostung saqliyalarmu, buni yaxshi oylan .
8-dunyaning özgirishi heqqide
65 . Budunya(yoluchilar)chüshüp ötidighan saraydur,
Saraygha chüshküchiler méngish üchün chüshidu .
Karwanning aldi qozghilip uzap ketti,
Aldi bilen qozghalghan karwan qandaqmu kéchikip qalsun ?!
66 . Némishqa bu dunyaning keynidin yürgülük?
Xesisliktin saqlinishqa özeng küche .
Némishqa mal – dunyagha munchila köngül bérisen?
Bu mal – dunya ettigende kelse kechte yene kétidu .
67 . Mülük pereslikni köngüldin chiqarghin,
Engliq pütün, qosughung toq bolsa shuninggha qana’et qilghin .
Etige ozuqung bolmisa, bu yoqsulluqtur,
Mülük yoqluqini yoqsulluq déme.
68 . Bu dunya nersiliridin yeydighan bilen kéyidighannila al,
Artuq tilime, gunah yüklinidu .
Resul bu dunyani étizliq dep atighan ,
Bu étizliqta ishle, yaxshiliq tiri .
69 . Bu dunyaning lezziti baqiy emes,
Mezze mudditi xuddi ötkünchi shamal.
Yigit qiriydu, yingi koniraydu ,
Qawullar küchidin qilip ajizlishidu .
70 . Bu dunyaning nersiliri bügün bar, ete yoq,
Méning dégen nerseng bashqilarning qismiti .
Hemme köp(nerse) aziyidu,tel (nerse)kimiyidu,
Barliq awatliqning axiri xarabliq bolidu .
71 . (ademliri)sighishmaydighan birmunche yerler bar idi,
(hazir)ademliri kétip, yéri bosh dégüdek qaldi .
Qanchilik alim we peylasoplar bar idi,
Qini bügün ularning mingdin biri?
72 . Dunya külümsireydu we qapiqini türidu,
Bir qolida hesel tutup, birqolida zeher saqlar .
Awal hesel bérip, aghzingni tatliq qilip qoyup,
Kiyin zeher qitilghan qedehni sunar .
73 . Tatliqni tétighan bolsang, achchiqni tétishqa teyyarlan,
Rahet birlep kelse, zexmet onlap kélidu .
Ah, ghem ümidke qoshulmay iqiwiridu,
Budunya qachan ümid orni bolghan?
74 . Bu dunya goya yilandur, yilanni urush kérek,
(u)qol bilen yoqatmaqqa yumshaq,(lékin uning) ichi zeher bilen tolghan .
Yilan yumshaq bolghini bilen yawuzluq qilidu,
(shunga uningdin)yiraq turghuluq, yumshaq dep azmighuluq.
75 . Bu dunyamu sirttin qarimaqqa güzeldur,
Lékin(uning)ichide tümenligen naxushluqlar bar.
Sen uning tashqi bizikini körüpla,
(uninggha)köngül berseng, bu eng chong xataliq bolidu.
76 . Dunya bezide niqabini qayrip yüzini achidu,
(u)quchaqlimaqchi bolghandek qolini yayidu , (lékin)yene tiz qachidu .
Bext goya yaz buluti yaki bir chüshtur,
Turmastin kiter yaki qushtek uchar.
9 -mertlik we béxilliq heqqide
77 . Ey dost, bilimlikning izidin mangghin,
Eger sözlimekchi bolsang bilip sözligin .
Maxtisang mertni maxtighin,
Bixilgha ching ya oqini betligin .
78 . Hemme til mertlerge medhiye oquydu,
Mertlik barliq eyiplerning kirini yuyidu .
Mert bol, sanga til – ahanet kelmisun,
(chünki)u til – ahanet yolini étidu .
79 . Égilmes köngülni mertler igidu,
Yetkili bolmaydighan muratqa mertler yétidu .
Bixilliqni maxtighan til qini, qeyerde,
Merdlikni addiy we xas – pütün xelq maxtaydu .
80 . Qara, mertler chongqur bilimge ige bolidu,
Mal – dunyani shuninggha satti we medhiye aldi .
(ular)miskinlerge tilekdash bolup yashidi,
(bu)dunyada yaxshi nam qaldurup ketti .
81 . Béxil haramdin köplep altun – kümüsh yighdi,
(özige) gunah we qarghish yüklep ketti .
(uning) mal – dunyasi kishiler arisida teqsim qilindi ,
Buningdin bixilgha tekkini pushaymandin ibaret boldi .
82 . Ey, mal igisi – mert, yaxshi adem,
Tengri sanga bergendikin, senmu bergin .
Eyiblen’gen we qarghishqa qalghanlar yighishni bilip, bérishni bilmigenlerdur,
(eger) bérishnimu bilseng, qanchilik yighsang yigh .
83 . Insan tebi’itining we adetlerning eyipsizi merdliktur,
Bilginki , béxilliq (ularning eng) chirkinidur.
Qollarning ichidiki eng qutluq qol – bergüchi qoldur,
Ilip bérishni bilmeydighini qollarning qutsizidur .
84 . Béxilliq dawalap saqaytqili bolmaydighan kiseldur,
Bérishke kelgende bixilning qoli intayin chingdur .
Yighish bilen achköz bixilning köngli toymaydu .
U mal – dunyagha quldur, mal – dunya uninggha hakimdur .
85 . Xelq ichide eng yaxshi adem – mert ademdur,
Mertlik sherep, iqbal we jamalni ashuridu .
Kishiler arisida izzetke érishmekchi bolsang,
Mert bol, mertlik sini izzetke irishtüridu .
86 . Béxil – nakes, exmeq, mülük saqchisidur,
Yémey – ichmey yighidu we uni ching tutidu .
Hayat waqtida dostqa tuzinimu tititmaydu,
U ölidu, (mili) qalidu,(axirda)milini düshméni yeydu.
Neshirge teyyarlighuchilar: Xemit Tömür, Tursun Ayup
Tengritagh Akademiyesi 