Proféssor, Dr. Sultan Mexmut Qeshqiriy Ependi yazghan “Ömrümning teqdir-qismet xatiriliri” namliq eser türkiyede oqurmenler bilen yüz körüshti.

Istanbuldiki “Teklimakan Uyghur neshriyati” teripidin neshr qilin’ghan eser jem’iy 8 bab, 823 bettin terkib tapqan bolup, eserde aptor özining Uyghurlar wetinide ötken hayati bilen 1980-yillardin kéyin muhajirette yashighan hayat kechmishlirini bayan qilghan. Bolupmu mezkur kitabning kéyinki qismi, yeni aptorning chet’elge chiqqandin kéyin eysa yüsüp alptékin we général mehmet riza békin ependiler bilen birlikte türkiyede élip barghan 30 yilliq siyasiy we ilmiy xizmetliri alahide diqqetke sazawerdur.

Mezkur kitabta aptor özining türkiyege chiqip kétishtin burunqi hayat musapisini teswirlesh arqiliq Uyghur diyarining ötken esirdiki siyasiy we ijtima’iy weziyitini yorutup béridu we oqurmenlerni muhajirettiki Uyghurlarning 30 yilliq weten dewasidin xewerdar qilidu.

Melumki, mu’ellip Proféssor, Dr. Sultan Mexmut Qeshqiriy Ependi 80-yillarning béshida türkiyege kelgendin buyan türkiyediki Uyghurlarning siyasiy pa’aliyetlerge aktip qatnishidu hemde weten dewasi yolida az bolmighan xizmetlerni körsitidu.

Proféssor, Dr. Sultan Mexmut Qeshqiriy Ependi kitab toghrisidiki ziyaritimizni qobul qilip, yéshi 80 yashqa tolghanda kéyinki ewladlarning paydilinishi üchün “Ömrümning teqdir-qismet xatiriliri” namliq bi’ografik eser yézishni pilanlighanliqini we 2 yil emgek serp qilip bu eserni yézip tamamlighanliqini bayan qildi.

Proféssor, Dr. Sultan Mexmut Qeshqiriy Ependi 1936-yili qeshqerde tughulghan bolup, u hayatida 3 hakimiyetning dewrini béshidin ötküzgen. Uning bayan qilishiche, bularning birinchisi shéng shisey we gomindang dewri, ikkinchisi sherqiy türkistan jumhuriyiti dewri, üchinchisi bolsa kommunist xitay hakimiyiti dewridin ibaret iken. Proféssor sultan mexmut ependi özi béshidin ötküzgen bu dewrlerde nurghun hadisilerge shahit bolghanliqini, kitabida bu kechmishlirini tepsiliy bayan qilghanliqini bildürdi.

Proféssor, Dr. Sultan Mexmut Qeshqiriy Ependi bashlan’ghuch mektepni qeshqerde püttürgendin kéyin, ottura mektepni ghuljida oqughan. 1956-Yili shinjang darilfununining til-edebiyat kespini püttürgendin kéyin taki 1982-yilighiche mezkur mektepning dawami bolghan shinjang uniwérsitétida oqutquchiliq qilghan. 1982-Yili türkiyege kélip istanbul uniwérsitéti, kéyinche tirakya uniwérsitétida oqutquchiliq qilghan shundaqla türkiyediki Uyghur dewasigha aktip awaz qoshqan. U kitabida bu mezgillerde béshidin ötküzgen weqelerni tepsiliy bayan qilghanliqini éytti.

Proféssor, Dr. Sultan Mexmut Qeshqiriy Ependi türkiyege kelgendin kéyin Uyghurlarning muhajirettiki lidéri eysa yüsüp alptékin we général mehmet riza békin ependiler bilen birlikte küresh qilghanliqini, 1992-yili istanbulda chaqirilghan “Sherqiy türkistan milliy qurultiyi” échilishidimu aktip rol oynighanliqini bayan qildi.

Proféssor, Dr. Sultan Mexmut Qeshqiriy Ependi “Ömrümning teqdir-qismet xatiriliri” namliq bi’ografik esirining Uyghurlarning muhajirette élip barghan ötken 30 yilliq küresh musapisini tetqiq qilish üchünmu bezi qimmetlik matériyallar bilen temin étidighanliqini tekitlidi.

Izmirdiki ége uniwérsitétining proféssori Alimjan Inayet ependi, sha’ir we edebiyatchi sultan mexmut ependining Uyghur edebiyatining türkiyede tonulushigha zor töhpe qoshqan kishi ikenlikini, uning yéngidin yoruq körgen bi’ografik esirining yash ewladlarning muhajirettiki Uyghur dewasining tarixini bilishide muhim ehmiyetke ige ikenlikini bayan qildi.

“Ömrümning teqdir-qismet xatiriliri” namliq kitab hazir istanbul zeytinburnu rayonidiki “Teklimakan kitabxanisi” bilen “Satuq bughraxan kitabxanisida” sétilmaqta.