-Milliy Oyghunush Ürgütliri-Azatliq Yolida Izdinishler

 

Birqanche kündin beri milliy inqilapni, Ahmetjan Qasimiy Ependini, Bezi teshkilatlarni yene bir qisim siyasiy paliyetchilerni kichik chüshüridighan gheywet we söz chöchekler virustek tarqiliwatidu. Ahmetjan Qasimi shek-shühbesiz tariximizda ötken shereplik milliy qehrimanlarimizning biridur!Hazirqi zaman milliy herkitimizning meniwiy mimarlirining biri Turghun Almas „Kéyinki tariximizda Uyguristan xelqi üchün dahi bolushqa layiq iki kishi ötti.Eshu ulugh zatlarning biri Muhemmed Emin Buğra yene biri bolsa Ahmetjan Qasimi ependidur“dégen idi.Men bu ikki shexisning chetke qéqilghini yetmigendek emdi kélip Ahmetjan Qasimini milliy munapiqqa, xelqimizni yirginishlik mexluqlargha oxshatqan eshu atalmish yazmini körüp, towa dep yaqamni tuttum we Allahning izni bilen sükütni buzup, büyüklirimizning shenige sanchilghan eshu xuddi baghchidiki yawa tikenge oxshaydighan shumluqni chillap turidighan yazma heqqide dadilliq bilen ikki éghiz pikir bayan qilishni milliy sherep dep hésaplaymen we shu munasiwet bilen eshu yazmani, yazmining igisini we bu yazmini tarqitiwatqanlarni milliy herkitimizning nigizlik menpeetini asas qilip olturup shidet bilen eyipleymen, shundaqla bu heqtiki pikirlirimni xelqimiz bilen ortaqliship ötümekchimen!

Tenqit- ilmiy bolishi kérek!
Tenqit- tenqit exlaqigha boy sunghan bolishi kérek!
Tenqit- ijabiyliq pirinsipigha emel qilghan bolishi kérek!
Tenqit- jemiyet tereqiyatigha paydiliq bolishi kérek!
Tenqit- ittipaqliq, birlik we Qérindashliqqa ündigen bolishi kérek!
Tenqit- jamaet pikir éqimigha layiqlashqan bolishi kérek!
Tenqit- yaman süpetlik özgürüsh yasap özini-özi inkar qilishqa ötkende netije pütünley kütülmigen yerdin chiqidu!

Shunche köp weten xayinliri turghan yerde, milliy herikitimizning omurutqisi hésaplinidighan Ahmetjan Qasimigha oxshaydighan bir qisim shexislerni milliy munapiq dep haqaretlep, Milliy inqilapni hemde shuning bilen bir dewirde ötken xeliq qehrimanlirini etibarsizlashturush, millitimizning béshigha kéliwatqan xeterlik bir ishning bisharitidur we bashlinishidur!

Biz hezer eylimisek milliy tariximizdiki nurluq yultuzlarni qarilap, millitimizni ochuqtin-ochuq haqaretlewatqanlar, bu ishqa masliship heriket qiliwatqanlarning arqisida xitay tajawuzchiliri bar bolup, bu xeyirsiz mangqurtlar uzaq ötmey rast deptiken deysiler Sabit Dewmolla we Memtimin Bughralarghimu arqa-arqidin zeherlik tillirini uzartip, gül-chichekke tolghan meniwiy baghchimizgha wijdansizlarche ot qoyup béridu!

Bu büyüklirimiz heqqidiki yazma normal tenqitke peqet oxshimaydu.Tenqit opiratsiye qilghangha, tenqitte ilmiy uslup qolunush xeterlik yaragha melhem sürgenge oxshaydu.Torlarda éqip yürgen bu yaman süpetlik yazmining qilghinini hergiz tenqit deyishke bolmaydu we qollinilghan uslubni yaragha melhem bolidighan dorigha emes, keselni öltürüp dawalaydighan zeherge oxshawatidu, déyish téximu eqilge uyghun bolidu.

Ahmetjan Qasimini Milliy Munapiq, xayin we milletning düshmini dep teswirligen bu yazmining igisining yüriki qaridap, öz xelqige bolghan nepret shu derijige yetipturki uni aldirap söz bilen ipade qilghili bolmaydu!Nime üchün bizning qénimizdin bolghan bir adem öz xelqidin bundaq nepretlinidu, eqil hergiz qobul qilalmaydu.

Eshu yazmini oqughan kishi Uyghurgha xitaymu bunda öch emes, Uyghur turup uyghurgha qandaqlarche bunche öch bolup kétidighandu, dep tashlaydu ixtiyarsiz! Yazmining sayibida millitimizge bolghan öchmenlik, nepret we wehshiy haqarettin bashqa bir nerseni ipadileydighan gherez tamamen yoq! Yazma sahibining millitini, özini kemsitish tuyghusi shu derijige yetkenki, rohiy késeller doxturigha qettiy körünmise özini öltüriwélish ihtimalini chetke qaqqili bolmaydu.

Lenet bolsun, xelqimizning qediriyetlirige ilmiy we tenqidiy muamile qilishni bilmey qara-qoyuq til uzartidighan bundaq özini bilmeydighan, özini chaghliyalmaydighan we anillirimizdin emgen aq sütlerge asiyliq qilidighan exmeq we xeyirsiz hamaqetlerge!

Qaranglar mana emdi Xitaylar hemme yerde quturap ketti, bizde hazirche süküt qilish, qisasni qelbimizge xatirlesh we towa demektin bashqa chare yoq.
Qerindashlirim bu jandin ötüdighan yaman künlerdiki derdimiz yetip ashidu, xelqimzning sunuq köngluge bundaq rehimsizlerche azar bermenglar, bu maqala emes eksiche meniwiyetni weyran qilidighan bir virus boluptu.

Buni yazghan ademning ismnimu atighum kelmeywatidu.Öz millitige adem qandaq qilsa bundaq nepretlineleydu, nerdin kelgen zeherxendilik bu, xitay bundaq insanlargha nime wede qilghandu, aldin tesewur qilmaq tes.
Bu kishilerning xitaylar heqide yazghan mushundaq uzun, tesirlik we hayajangha tolghan maqaliliri barmu?Bar deydighanlar bolsa yollap qoyunglar nezer aghdurup baqayli.

Eger yazmining igisining mengisige birawlar tapancha tenglep turup, mushundaq bir maqala yaz degen bolsa uni bashqiche chüshinishke bolidu. Eger undaq bolmay, yazmining apturi Uyghurlardin nimishqidur öch élish meqsidide bu yolgha atlanghan bolsa, yazarmenning pisixik saghlamliqidin azraq emes xélila köp gumanliniwatqinimizdin hich shühbilinishke yer qalmaydu. Bu xil késelge giriptar bolghanlar dangliq kütüpxanilargha ot qoyiwétish, Tarixiy Binalarni partilitiwétish, Ammiy sorunlarda ewritini chiqirip hayasizliq qilish, meshur shexislerge böhtan chaplash, kichik balilarni görege éliwélish arqiliq awamgha özining kim ikenlikini, kimlikini, nime qilalaydighanliqini tonutup qoyidu.Xitay zulimining éshishigha egiship, ilgiri wetenni ular azat qilghuche biz xitaylar bilen inaq yashap turimiz. Weten azat bolghanda yene eng bashta biz barimiz, dewatqanlarda bu xil késellik alametliri körülishke bashlidi.

Xitaydin qorqup, barliq achchighini ejdatlardin chiqirip, barliq öchini Uyghurdin almaqchi bolup tereddut qiliwatqanlarnimu yoq dégili bolmaydu.Pissixologiye ilimide ailisi yaki jemiyettin köngli qattiq azar yep, achchiqni ichige yutalmay qisas élishqa atlanghan bu tiptiki hadisini Antisotsiyal Sindromi, dep ataydighan bolup, bu xil rohiy bonormalliq axiri kishining depressiyongha kirishni keltürüp chiqiridu. Bu ehwalni hazirqi zaman Uyghur jemiyitide yoq deyishke hergiz bolmaydu.

Bundaq késelge giriptar bolghan kishiler yoshurun éngidiki isteklirini qandurush meqsidide zorawanliq filimliridiki bash qehrimanlarning obrazi bilen özini baghliwélip, özi öchekep ketken, bizar bolghan we yirgengen insanlar türkimi bilen küresh ichide yashaydu. Bu tiptiki ademlerning késel ikenliki deslepte anche bilinmeydu, kéyinche oturgha chiqidu we jemiyetke ziyini bekla éghir bolidu. Bu xil ademler dangliq shexisler, meshur qehrimanlar, netije qazanghan siyasiyonlar bilen özini halak qiliwalghuche bolghan ariliqta özi talliwalghan yol we shekil arqiliq keskin tirikishish halitide yashaydu! Ahmetjan Qasimi qatarliq dangliq shexisler we téxiche ghelbe qilalmighan milliy heriket bezi nirwisi ajiz ademlerge alergiy qilishqa bashlighan bolishimu mumkin.

Biz özimizge diqqet qilishimiz lazim. Herkitimiz, oy-xiyalimiz we pikirlirimizni dayim tekshürüp turmisaq bolmaydu. Kisel bolush hichkimning gunahi emes, lékin késellikini bilip turup dawalitishqa orunmasliq, bedenni we rohni yarilandurush, jemiyetke yük bolup qélish hemde uning aldini almasliq gunahtur. Qérindashlarim allahning ashiqida bolsimu bundaq zeherlik viruslarni ishlep chiqarmayli. Budaq meniwiyetni chökertidighan mehsulatlarni yazmayli we xelqimizning arisigha chachmayli.

Ahmetjan Qasimi qatarliqlarni, milliy inqilapni we chet-eldiki teshkilatlarni normidin ashurup qarilaydighan bu tiptiki öchmenlik, zeherxendilik we qulchiliq rohigha bay ghelite yazmalar, bir qarimaqqa toghridek körüngini bilen, emeliyette bizge hergizmu yaxshiliq yaki birer xeyir keltürmeydu! Xitaylarning nöwette qiliwatqini meniwiyitimizdiki binani yiqitish. Xitay bir heriket bashlisa ishni mushundaq bashlaydu, dep oylisaq zinhar xata bolmaydu.

Bu yazmaning elan qilinishi jallat Chin Chuengo emdi üch xil küchke zerbe berishni chetelde bashlaymiz, degen chaghqa toghra keldi. Bu yazmigha qarap baqsam bir-ikki künde yezilghandek emes, xeli ilgirila xitaylar teripidin, millitimizge ghum saqlap yürgen birsige zakaz qilinghan mal ikenligi perezdin anche uzaqtek qilmaydu! Bizge belki qandaq zerbe beridu?! Bizge meniwiy dunyasimizdiki tariximizgha ayit iptixarliq tuyghulirini meniwiyitimizdin öchürüsh we tariximizda otturgha chiqqan, milliy shan-sheripimizning simiwoli bolup qalghan Sabit Dewmolla, Ghujaniyaz Hajim, Mehmut Muhiti, Alihan Töre we Ahmetjan Qasimigha oxshaydighan motiflarni xeliq arisida étibarsizlashturush arqiliq zerbe béridu.

Eger biz Qeshqeriye dewliti we birinchi-ikinchi qétimliq jumhuriyetchilik herkiti bizge qaldurup ketken qediriyetlerni özlikimizdin inkar qilsaq, milliy herkitimiz ixtiyariy shekilde tarqap kétidu. Bu inkasni yézishqa mejbur qilghan yazmalardin birqanchisi bar bolup, bundaq zeherlik yazmilarni mushu ay mushu künlerde xelqimiz arisida tarqitish allahning heqqide éghir gunah bolidu.Bu maqala saghlam bir pisixik keypiyatta yézilmighachqa meniwiyitimizde peyda qilidighan yara saqaymay nurghun qediriyetler arqa-arqidin gumran bolup kétishi mumkin.
Tarixqa, tarixiy shexislerge baha bérishte hayajangha bérilip aldiraqsanliq qilishqa, bilip-bilmey weten-millet üchün éghir ziyan sélishqa bolmaydu!Tarixi hadisiler we tarixi shexisler millitimizni, rohiyitimizni teshkil qilghan binaning parchiliri bolup, teyarliqsiz biri yulup chiqirilsa pütün bina ghulap chüshidighan xeter bolghachqa, bu meselige alahiyde diqqet qilishqa erziydu.

Tarixqa Birtereplime Muamile Qilish Eqilning Düshmnidur! Tarixiy Shexislerge Bérilgen Xata Baha Bolsa Milletning Düshminidur!

Tarixi Yoq Bezi Milletler Tarixni Toqup Chiqiriwatidu!Biz Bolsaq Tariximiz Turup, Uningdin Pexirlinishte Yoq, Uni Köydürüp Kül Qiliwatimiz!

Tarixqa Tebir Bérishte Mueyyen Bir Formula Yoq! Tariximizni Peqet Zamanning Éqishigha Egiship Özgiche Izahlaymiz!

Tarixni Qara-Qoyuq Inkar Qilghanliq Özini Xorlighanliq We Kemsitkenlik Bolup, Bu Xuddi Özini Özi Ésiwalghanghila Oxshaydu!

Jesser Ejdatlirimiz Bizge Qarighanda Eqilliqraqidi.Emma Düshmen Dewletler Bizning Bash Kötürishimizni Hazirqidekla Xalimayti!

Teshkilatni Chishlep Tartqanda Qawan Tongguzdek Bolup Ketkenler, Nöwet Xitaygha Kelgende Lalma Ittek Yawashliship Qalidu!

Ejdatlar Ata-Ananghila Oxshaydu! Ilmiy Exlaqini Bilmey Turup Tarixni Toluq Inkar Qilish Ata-Anisidin Tanghanghala Oxshaydu!

Gep Qilish Asan, Höddisidin Chiqish Tes! Chong Gep Qiliwatqan Bezi Exmaqlarning Emeliyette Kichik Ishlarmu Qolidin Kelmeydu!

Milletke Xitap Ang Sewiye, Siyasiy Sapa we Ilmiy Iqtidar Telep Qilidu! Bu Heqte Salahiyeztsiz Ish Qilghanlar Yaki Sarang Yaki Xayindur!

Tariximizgha, Tarixiy Shexislerge Baha Bérishte Étnologiykiliq,Sotsiologiykiliq, Politilogiykiliq, Pissixologiykiliq Ölchemler Hemde Tarix Pelesepesi Pirinsipliri Asas Qilinidu!

Tariximizdiki Sheyi We Hadisilerning Bugünki Normisi We Chek-Chigirisini Xalighan Bir Qulaqkesti Emes, Belki Shu Dewirdiki Sotsiyal Penler Boyiche Yétiship Chiqqan Mutexesisler Békitilidu!

Beziler Xitaygha Masliship Addiy Hadisilerdin Yüze Xulase Chiqirip Tariximizgha Zeher Qusuwatidu! Agah Bolunglar Qérindashlar!

Tarixtin Heqiqetni Körüsh Asan Emes! Bilmey Turup Tarixtiki Heqiqetler Üstide Pikir Bayan Qiliwatqanlargha Lenet Bolsun!

Tashqiy Düshmenni Haman Yéngiwalghili Bolidu! Düshmen Eger Pikiringde Bolsa Béshingni Tashqa Urghan Bilenmu Meghlup Bolisen!

Bilimlik Bolghanliq Hemme Ishning Hel Bolghanliqi Emes! Bilim Aqil We Tedbirlik Bolmighanlarning Görini Qazidu!

Tarixmu Bir Eserge Oxshaydu! Kechmishimizni Ejdatlar Yaratqan! Tariximizni Biz Yazimiz We Ewlatlargha Miras Qaldurimiz!

Ejdatlirimizning Milliy Mawjutluqimizni Qoghdash Üchün Élip Barghan Barliq Küreshlirige Adil, Semimiy we Ijabiy Baha Béreyli!

Tarixni Ejdatlirimiz Yaratti, Biz Tiklep Chiqtuq! Milliy Kechürmishlirimiz Barliq Rengliri Bilen Muhteshem We Birpütündur!

Biz Tarixqa Nezer Tashlap, Özimizni Meshur Shexislerimizning Chirayidin Körümiz we Téximu Éniq Tonuymiz!

Tarixqa Baha Bérish Undaq Asan Ish Emes!Tarixqa Birqisim Nadan We Exmaq Ademler Emes Dana Xeliqimiz Baha Bersun!

Shanliq Tariximiz Bizning Qimmetlik Ana Mektibimizdur! Bu Mektepni Oqumay Turup Özimizni Hergizmu Yaxshi Tonuyalmaymiz!

Ejdatlargha Qilinghan Hojum Militimizge Qilinghan Eng Chong Haqarettur! Meshur Shexisler Milliy Gewdimizning Bir Parchisidur!

Tariximizdiki Meshur Shexislerge Tenqidiy We Ijabiy Hadisatlarni Birleshtürüp Baha Berginimiz Téximu Aqilaniliktur!

Tariximizgha, Tariximizdiki Meshur Shexislerge Tenqidiy We Ijabiy warisliq qilalmisaq kelgüsining yol xeritisini pilanlighili bolmaydu!

Tariximizgha Baha Bérish Nazuk Bir Ish! Alahiydilik We Kemchiliklirimiz Bilen Biz Bir Pütün Millet Hésaplinimiz!

Mushu Künlerde Sabit Dewmolla,Memtimin Bughra,Aliyhan Töre We Ahmetjan Qasimigha Tilteküzgenler Milletimizning Düshmenliridur!

Hey eziz qérindashlar gep qildim dep dewermenglar, qiliwatqininglar xitayning wetende qiliwatqan ishining del özidur! Men silerge dep qoyay, Xitaylar mushundaqla mangsa teliyinglar ongdin kelidu-de, silerdin burun, siler qarghawatqan bu tarixni we eshu dewirdiki tarixiy shexislerni uzaqqa qalmay özliri pak-pakiz yoq qiliwetidu!

Bu ishqa hazirdin bashlap xelqimizning arisida hazirliq qilishqa bashlidinglarmu-yaki?! Millitimizdin qorqmisanglarmu Allahdin qorqunglar!Insap qilinglar, bichare xelqimizge uwal qilmanglar, mezlum xelqimizning bergen aq sütini haram qilmanglar!

Milletning ötmüshi bugüni bilen, bugüni bolsa kélichigi bilen bir pütündur!
Tarixshunasliq élimide tarixqa bugünki ölchemler bilen qarashqa bolmaydighanliqini, tarixiy hadisilerge méghizini qobul qilip sakilini chiqirip tashlash pirinsipi bilen muamile qilishni tekitleydu!

Millitimizning tarixtiki yashash sharayitliri, yashaghan jughrapiyeliri, dunya qarashliri, diniy we siyasiy étiqatliri, boy sunup yashashqa mejbur bolghan qanunliri we kultural xususiyetliri oxshimighachqa, tariximiz we tarixiy shexislerge baha bergende ijabiyliq bilen selbiylikni rushen periqlendürishimiz, xulasilerni bugünge eynen köchürüp kelmestin tenqidiy özleshtürüshimiz lazim!

Tariximizdiki paydisiz, selbiy we xata hadisiler, yaxshi we yaman shexislerning hemmisini bugünimiz we kélichigimiz üchün xizmet qilduridighan qimmetlik bayliq dep qariyalisaq, u halda pikirimiz échilip tariximizdin qéydash, ejdatlirimizdin yamanlash pissixikisidin qurtulup, pikir yolimiz wallide yorup kétidu!

Hey beghrezler siler uni qildi, buni qilmidi dep renjiwatqan milliy qehrimanlirimiz téxi 30 yashqimu tolmighan, burutliri yéngidin xet tartqan militimizning munewwer perzentliri idi.Siler aq-saqal bolup newre körgiche bolghan ariliqta ular örüyelmigen qaysi taghni yiqitiwettinglar?!Düshmen shu chaghdimu küchlük we köp idi.Xelqimiz shu chaghdimu az we ajiz idi!

Pütün dunyada bizning ayrim dewlet bolushimizgha qarshi birliksep bolmighan bolsa, ular bashlighan inqilap we qurghan jumhuriyet asiyaning ottursida bu chaghqiche yaponiyedek sanaetleshken qudretlik bir dewletni allaburun shekillendürüp bolghan bolatti.

Tariximizni, dunya tarixini, xelqra siysiy sürkülüsh we qutuplishishlarni yaxshi örgensenglar andin, qisqa bolsimu dewlet qurup, musteqilliq bayriqini merkizi asiyada tikligen eshu shanliq ejdatlirimizgha aperin oqumay qalmaytinglar! Bilip qoyunglarki xelqimiz silerdek döt-kalwa emes, ilgiri purset kelgende nime ish qilghan bolsa yene waqti kelse nime ish qilishni özi bilidu, hosh kallanglarni tapmisanglar tarixning lenetlik tamghisi pishanenglargha urulup qalidu!

Maqala Autori: Küresh Atahan

14.02.2018 Germaniye