Birawning nam-sheripini shu kishi özi yaxshi körüdighan ünwan, texellus we leqem bilen atash xudagha qilin’ghan eng aliy éhtiramdur!
-xatiremdin
Autori:Korash Atahan
Birawning Nam Emili we Ünwanini Atash Heqqide!
Insanlarning yep-ichish, sayahet qilish we qanun yol qoyghan dayiride eyish-ishret qilish, aile qurush we perzent körüsh erkinliki bolidu.Bu erkinlikni kapaletke ige qilish üchün dewletke ihtiyaj bar. Dewlet bu wezipini sot, ediliye we teptishning birlikte élip barghan heriketi arqiliq kapaletke igeqilidu!
Insanlarning yep-ichish, sayahet qilish we qanun yol qoyghan dayiride eyish-ishret qilish, aile qurush we perzent körüsh qatarliqlar insanning tughma heq-hoquqliri bolup, dewlet uni yoq qilish üchün emes, bu muqeddes hoquqlarning bixeterliki we xewipsizliki üchün qurulidu. Muningha xilapliq qilghanlar insanlar teripidin hetta ilah teripidin kechürülmeydu!
Insan ewladi meyli yaxshi we yaman, biguna we gunahkar bolsun qanun aldida barawer bolup oqush, terbiyelinish we jemiyetning tereqqiyatigha hesse qoshushta teng hoquqluqdur! Qanunda insanning til-yéziq, örpi-adet, diniy-étiqat we qayide-yosunliridin ibaret tughma heq-hoquqlirini qoghdash, tereqqiy qildurush we ewlatlirigha pen-maarip arqiliq miras qaldurush yolluq dep qaralghan.
Telim-terbiye we uzaq yilliq japaliq izlinish, keshpiyat hemde nam-abroy qatarliqlar étirap qilinishi we qoghdulishi, ilmiy, penniy we maddiy jehettin netije qazanghan Birawlarning nam-emel we ünwanliri hörmet bilen tilgha élinishi we kishilerning ismining axiri er bolsa ependi, xotun bolsa xanim diyilishi medeniyetlik jemiyetning belgüsi bolup, bundaq namlandurush rabbimizning ilahiy qanunigha bolghan itaet we shu kishilerning tughma, özgermeydighan ilahiy sheripini hürmetligenlik bolidu.
Qanunda herqandaq bir ademning, türmidiki tughma jinayetchilerning wehetta ölümge höküm qilinghan qatillarningmu japaliq izdinish we hayat-mamatliq küresh arqiliq qolgha keltürgen ghelbe méwiliri insanning anadin tughma shan-sheripi qatarida qoghdilidu!
Rabbim insanni yaratqanda uni yaxshi körüp turup yaratqachqa, Adem neslila bolidiken texiche tughulmighan bebek, yéngi tughulghan buwaqtin tartip, qérighan boway-momaylardin ölgen ölüklergichemu heqqi-hoquqi bar bolup, insanning shan-sheripi toqunulmastur!
Insanlarni özliri pexirlinidighan namlar bilen atash we xitap qilish rabbimizning ilahiy qanunlirigha körsütülgen insangha qilinghan hürmet we izzet bolup, bu halni téximu riyalliqqa uyghunlashturup béridighini asasiy qanunlar, qanunlar, xelqara qanunlar we ehdinamilerdur. Herqandaq qanun we ehdinameler bu meselige kelgende noqul insane eqli, hökümdarning iradisi we ilmiy ijadiyetke emes, samawiy kitaplarning- Quraniy Kerim hem buning ichide- rohini asasiy ölchem qilghan!
Diwanelerning, Ölüklerning We Saranglarning Könglige Azar Bermenglar! Barliq Charesizlerning Tek Sahibi Alemlerning Rabbidur! Sarangni Tepme, Ölükke Qarap Tükürme, Diwanilerni Qoghlima! Sotchi Sen Emes Belki Alemlerning Rabbi Perwerdigaringdur!
Adettiki ehwalda: Kündilik turmush, gheyri-resmi yazmilar- astida düshmenni bolupmu weten satquchlarni, munapiqlarni, bigunah adem öltürgenlerni we zinaxorlarni hürmet süpetliri we ünwanliri bilen atimisaqmu bolidu. Emma ularni eyipleydighan we aqlaydighan mundaqche qilip éyitqanda ofitsiyel/resmiy qarilighan, aqlighan yazmilarda-eyipname, hökümname, kechürümname, erizshikayet we ölüm xeti-shu kishi er bolsa ependim hotun bolsa xanim dep, xuddi mertiwisi yoquri kishilerni atighandek xitap qilimiz, bu bir insaniy exlaqtur!
Herqandaq ademning insanliqqa uyghun shekilde hürmet we izzet körüsh hoquqi bar yerde elbette tariximizda ötken Burhan Sheyidi, Seypidin Ezizi, Abdukérim Abbasof, Isa Yüsüp Alip Tekin, Mesud Sabiri qatarliqlarni ependim diyish xata emes beliki teshebbus qilishqa erziydighan ishtur! Hilighu millitimiz yétishtürgen her xil ediologiyeni özining dunyaqarishi we iddiysi süpitide toghra dep qarighan tarixiy shexislirimizni, Ölümge höküm qilinghan qatil, hetta herqandaq jinayetchinimu hürmetlesh üchün qollunilghan ependim yaki xanim digen nam bilen qoshup atash hergiz xata emes!
Herqandaq adem qanun aldida bap-barawer bolup, hemmisining mertiwisi, inawitiwe shan-sheripi qanuniy shertlerge uyghun halda hürmet qilinishi lazim! Bolupmu tarixiy shexislerge salmaqliq bilen baha berginimiz yaxshi! Bu yerde men ependim yaki xanim dep atashni teshebbus qilghanlar tariximizdiki selbiy kishiler bolghini bilen, ular yenila mening qan-qérindashlirim, ular özlirining iddiysi, dewirning cheklimiliki we millitimizning qalaqliqi sewebidin nurghun xata ishlarni qildi. Buningliq bilen biz ularni pütünley inkar qilip düshmen qatarigha chiqirip qoysaq, hetta ulargha düshmendinmu qattiq pozitsiye bildürsek toghra bolmaydu!
Herqandaq ademni resmiy sorunlarda we resmiy yazmilarda meyli u kim bolsa bolsun -hetta qatil Shing shisey xitay, qatil Wang lechüen Xitay we qatil Ching chuengo xitaymu shuning ichide-ependim dep turup meselini hel qilishni ügünishimiz lazim. Ademge hürmet we izzetning, chetke qéqish we nepretning oxshimighan meydan we sorunlarda emel qilinishqa tigishlik qizil we yéshil siziqliri bar bolup, u shexistin üstün bolghan topluqlar, topluqtin üstün bolghan milletler we millettinmu üstün bolghan samawiy kitaplarning iradisi boyinche bir terep qilinidu!
Biz bir ish qilghanda adem peyda bolghandin tartip ilghar jemiyetlerdin bixewer yawayi yashighan we bizge zulum séliwatqan medeniyetsiz xitaylarni emes, insangha allahning ilahiy qanunliri asasida heq-hoquq tonuydighan, qedimki yunan, qedimki babilon, qedimki rum we qedimqi sak we toxar medeiyetlerini özide sintizlep, xas rayon xaraktirlik medeniyet berpa qilip, büyük dewletlerni qurghan ejdadlirimizning yolida méngishimiz lazim!
Dunyada xitaylarla insanning sherepini hürmet qilmaydu.Birawni ependim yaki xanim digenlik insan neslini hörmetligenlik bolup bu bir milletning ang sewiyesige baghliq chong ishtur! Emma qatil we jinayetchilerni ependim digenlik hergizmu ularning jinayitini aqlighanliq yaki shiriklik hisiyatida bolghanliqni bildürmeydu! Insan esli mahayitidin ulugh yaritilghan, shunga uning insaniy heq-hoquqliri muqeddestur!
Uyghuristan Kultur Merkizi
22.07.2018
Tengritagh Akademiyesi 