Milletler bilen milletlerning ottursidiki kultural we étnik qérindashliq tildin bashqa medeniyet, irisiyet we kolliktip pissixologiye tereptiki alahiyidilikler teripidinmu belgilinishi kérek.Ilgiri milletlerni we milliy qerindashliqni belgüleshte peqet til, jughrapiye, yeziq qatarliqlar ölchem qilinp kelingenidi. Emdi bolsa til jehettiki ortaqliqni milliy qérindashliqning ispati we pakiti süpitide qollunishning allaqachan waqti ötüp ketkenligi melum boldi.
Bizning tilimizda sözlishidighan, medeniyet we örpi-adet tereptin tesirimzge uchrighan düshmen xeliqler bar bolghandekla, biz bilen bir dewlet yaki bir jughrapiyelik rayonda yashimaydighan, erisiyet we kultur tereptin qan-qerindash kilidighan nurghun xeliqler barliqini eqlimizgimu keltürmey yashawatimiz.
Magarlar, Bulgharlar, Girmanlardin bashqa Finlar qatarliq Sikandinawiyediki bir qisim milletlerge oxshashla Yehudiylar teximu toghrisi Aschkinazilar bilenmu qérindash kélidighanliqimiz heqqide kultural, tarixiy we arxiologiylik menbeler bilen yéngi-yéngi uchrishiwatimiz. Tarixning medeniyet, érisiyet we dinlar heqqidiki chökündilliri uchur almashturush tarixning herqandaq dewrige qarighanda tiz yükselgen bu yillarda asta-asta su yüzige chiqip, 21-esir untulup ketkinige qanche ming yillar bolghan qan-qérindash xeliqler yene uchrishidighan bir dewir bolidighandekla qilidu.
Möhtirem Kasim Mirshan ependi, Emel Esen xanim we Nuray Bilgili xanim… qatarliq yene nurghun milliy alimlirimizning qedimqi xeliqler, tamghalar, motiflar, simwollar we sennetke ayit izdinishliri digital imkanlarning yardimi bilen tepekkurimizni qanatlandurup, mumyagha aylinip, zamanning qapqarangghu qebristanliqigha kömülüp yatqan dunyani ghuwa yorutushqa bashlidi.Bolupmu irisiyet we gen tetqiqatchisi Ilhan Chengiz qatarliqlarning yiraq qedimqi ejdatlirimiz, ottura esirdiki xishi-eqrebelirimiz we bügünki qewmi-qérindashlirimiz heqqide élip barghan irsiy izdinishliri untulup ketkinige qanche ming yillar bolghan qan béghimizgha nur chüshürmekte.
Tarixchi, arxolog, tilshunas we biologlarning ortaq izdinishliri Uyghurlarning ejdadliri bilen Jehudiylarning ejdatlirining ottursidiki sirliq munasiwetlerni ilmiy tekshürüsh, tetqiq qilish we bilimge aylandurush arqiliq insaniyetke aqturulushni teqezza qilmaqta. Qedimqi dewirde parallil yashighan xeliqlerning kolléktip yoshurun éngidiki sheyi we hadisiler ortaq bolup, u keyinki waqitlarda shu milletlerning siyasiy, iqtisadiy we kultural tereqqiyatining yönülishini belgüligen.Ersiyiti, milliy xaraktiri, medeniyiti ortaq xeliqlerning tarixidiki kechmishlirining ortaqliqi kishini heyran qalduridu.Uyghurlar tarixiy melumatlargha qarighanda intayin qedimqi bir xeliq bolup, uning béshidin ötkenliri insaniyetning xéli zor bir böligining öp-öz kechürmishidek qilidu.
Qedimqi Uyghurlarning bir qoli bolghan Hazarlar Otura Asiya, Sherqiy Awropa we Ottura sheriqte qanche ming yil bash qehriman bolup yashidi.Yiraq sheriqte ata wetendiki Uyghurlar, gheripte Hazarlar soda yollirini jiddiy kontrul astida tutup, dunyaning medeniyat we iqtisad tereqqiyati üchün öchmes töhpilerni qoshti.Ular yaratqan yüksek medeniyetning yiltizini peqet Qedimqi uyghur medeniyiti sözlüki arqiliq téximu yarqin chüshendürüsh mumkin.
Nurghun xeliqler ilgiri bir yerde yashap kéyin ayrilip ketken bolsimu ularning arisidiki qan we medeniyet tereptiki erisiyet bugüngiche saqlinip keldi. Buningdin Awropa, yiraq sheriq we ottura sheriqtiki bezi milletlerning medeniyet we étnik baghlinishlirini körüwalalaymiz. Uyghurlar bilen Anadolu we kawkaziye diki türkiy xeliqlerning ichidiki bagh nisbiten ayding bolup, Osmaniye émparatorlirining yiltizining Uyghur(Kök Türk) hökümdarlirining nesebige bérip chétilidighanliqini hemme adem blidu.Emme tarixtiki Ibraniy milletlerning qirali dep atalghan hezriti Dawut we hezriti Sulayman bilen qanuniy Sultan sulaymanning tuqqanliqini bilidighanlar az. Osmaniye Émparatorliridin Sultan Sulayman dunyawiy shexis bolup, ene eshundaq sirliq sewepler tüpeylidin bügünki kündimu Yehudiy qatarliq nurghun yat milletler teripidin hürmet bilen xatirlinip kelmekte!
Yehudiylar teripidin „Yehudiy Ulusining büyük qutqazghuchisiı we İsrailiyening Kiralı“ dep hésaplanghan Sultan Sulayman qedimki Ibraniy xeliqlerning ejdadi bolup, muqeddes kitaplarda yer alghan peyghember we hökümdardur.Biz türüklerning büyük ejdadimiz Qanuniy Sultan Sulaymanning ismi peyghembirimiz Sultan Sulaymanning ismidin kelgen bolup, xuddi ilgirki Sultan Sulaymangha oxshashla qimmetliktur. Osmaniye emparatori Sultan Sulayman Amerikida her yili ihtiram bilen xatirlinip turidu!Amerika parlaménti binasining salonidiki tamda chember shekildiki Akatsiye yopurmiqi ichige neqishlengen muhteshem bir heykel bar.Bu heykel Osmaniye dewide ötken dunyagha meshhur, jahan hökümdari qanuniy Sultan Sulaymanning heykilidur!
Akatsiye Yawropa edebiyatida sonsuz hayat we büyüklükni ipade qilidu.Yehudiy Énsikilopediyesi „Judaica“da, Ibraniy xeliqlerning Sultani Sulayman Israiliyening shanu-shewketlik ikkinchi Kirali,dep izahlanghan.
Zamanisining dangliq Yehudiy alimliridin Shelomo ben Mazal (1545), R. Isaac Bar Sheshet (1556) ve Shemuel Halevi, Rabi Abraham Zacuto (1566) Hezriti Sultan Sülayman üchün yazgharı eserliride Qanuniy Sultan Sulayman üchünmu alahiyde yer ayrighan.
Ibraniy alimlar eserlerde omumen xuddi hezriti Sultan Sulaymangha oxshash Qanuniy Sultan Sulaymannimu, yehudilerning nomusidur. Shanu-shewketlik we yücedur. Sionizimning asaschisi ve İsrailiyening kiralıdur.” dégendek ibareler bilen uluqlighan.Osmaniye sultani Sultan Sulaymanning Yehudi alimliri teripidin ulughlinishining bir sewebi Awropadin jümlidin Indilus hazirqi Ispaniyedin qoghlap chiqirilghan yurt-makansiz yehudi musapirlirining qutsal tupraqlargha qayitishigha we birlikte yashishigha Osmaniye tupraqliridin yer bérgenligidedur.
Menbe: Encyclopedia Judaica, Jerusalem, 1971. Vol. 19, p. 303, Bibliyografia:M. Rozen, A History of the Jewish Community in Istanbul, he Formative Years, 1453–1566 (2002)
Hazarlar Yudayizimgha itiqat qilghan Uyghur nesillik xeliq bolup, ilgiri büyük asiya hun emparaturluqi, kök türk emparaturluqi we uyghur emparaturluqining qurulishida aktip rol alghan xeliqtur.Yehudi dinigha étiqar qilidighan hazarlarning qachandin bashlap shu dingha étiqat qilghanliqini, qachandin bashlap Awropadiki dewletlerge tarqilip ketkenlikini ispatlash qiyin bolsimu, ularning medeniyiti Türük medeniyitining eneniwiy éqinigha mas tereqqiy qilip, gherip medeniyiti bilen sheriq medeniyiti arisida yüksek bir dolqun shekillendürgen.Nuray Bilgili xanim Hazarlar yaratqan yüksek medeniyetning misali süpitide :
Türk Hazar Devleti Parası. Üzerinde Türk Oğuz Salur Boyu Tamgası Vardır. Ayrıca „Üç“ ya da „İç“ okunan Türk Runesidir. Paralarında „Türk Runik Yazısını“ Kullanmışlardır,-dep yazidu FB seyipiside pexirlinip turup.
Diqqet:
Pakitlar ispatlidiki Osmaniye Impériyisining arqisidin yölep turghanlar-xuddi qudretlik we seltenetlik Uyghur Émparaturluqining arqisidin yölep turghanlar Soghdiy(Uyghurliship ketken)lar bolghanidek-qedimki Yehudiylar(Türkliship ketken) bolghan!
Bezi tarixiy menbelerde tarixtiki soghdiylar bügünki yehudiylar terkiwidiki ashkinazilerning étnik yiltizi, dégendek melumatlar bar! Shuningdin körüwélishqa boliduki, Büyük asiya hun (Uyghur) émparatorluqi, Uyghur köktürük emparatorluqi, Uyghur émparaturluqi, Hazar émparatorluqi we Osmaniye emparatorluqi qatarliqlarning küchlinishide yehudiylarning alahiyde töhpisi bolghan!
Möhtirem Nuray Bilgili xanim ejdatlirimiz bilen Yehudilarning erqiy we kulturla qérindashliqi heqqide toxtulup-586’dan sonraki Bizans kaynaklarında Hazarlar, „Türkler“ olarak geçmektedir ve çoğu, 740’lı yıllarda Museviliği benimsemiştir. Hazar kelimesi, gez(mek) anlamına gelen kaz- kökünden türemiştir. Ka-zar; gezer yani serbest dolaşan, bir yere bağlı olmayan anlamına gelmektedir. Hazarların bir süre Büyük Hun Devleti’ne bağlı kavimler arasında bulunmuş olmaları ihtimali vardır.
Bizans İmparatoru III. Leo, oğlu V. Konstantin’i Hazar kağanı Bihar’ın (sonradan İrene adıyla vaftiz edilecek) kızı olan „Çiçek“ ile evlendirmiştir. Bu evlilikten doğan IV. Leo Hazar, 25 Mart 775’te tahta çıkmıştır. Aslında şuna bağlıycam. 6 ve 7. yüzyıllardan sonra görülen Bizans eserlerinde, „Türk Özelliği“ dediğimiz ve mitsel ve ritüel geçmişi olan ikonografiler de dikkat çeker. Yazma eserlerde ve Mozaiklerde sadece Türk-Moğol halklarına özgü mitsel ve ritüel bir gelenek olan „At Kuyrukları“ bağlıdır. Ve Türk usulü Tamgalıdır..Hazar Türklerinin hanedan mensubu olmaları ile birlikte, Paralarda da sıkça Ay-Yıldız sembolleri kullanılır.. -dep yazidu
Türkler bilen Yehudiylarning bolupmu Uyghurlar bilen yehudiylarning kultural we étnik munasiwetlirining yiltizi chongqur bolup tarixning qarangghuluq yillirigha qeder arqigha sürüshke bolidu.Uyghurlar tarixta Yehudiylar bilen diniy, kultural we siyasiy jehettin parallil yashighandin bashqa eriq we medeniyet tereptin qérindashliq munasiwitigemu igedur.
Bu heqte éngilizche menbelergimu bash urushqa erziydu.
TURKIC KHAZARIA
The Khazars (Turkish: Hazarlar, Tatar: Xäzärlär, Hebrew: כוזרים (Kuzarim),[7] Arabic: خزر (khazar), Russian: Хаза́ры, Persian: خزر, Greek: Χάζαροι, Latin: Gazari[8][9]/Cosri[10]/Gasani[11][12]) were a semi-nomadic Turkic people who created what for its duration was the most powerful polity to emerge from the breakup of the western Turkish steppe empire, known as the Khazar Khanate or Khazaria.[13] Astride a major artery of commerce between northern Europe and southwestern Asia, Khazaria became one of the foremost trading emporia of the medieval world, commanding the western marches of the Silk Road and played a key commercial role as a crossroad between China, the Middle East, and Kievan Rus‘.[14][15] For some three centuries (c. 650–965) the Khazars dominated the vast area extending from the Volga-Don steppes to the eastern Crimea and the northern Caucasus.[16]
Khazaria long served as a buffer state between the Byzantine empire and both the nomads of the northern steppes and the Umayyad empire, after serving as Byzantium’s proxy against the Sasanian Persian empire. The alliance was dropped around 900. Byzantium began to encourage the Alans to attack Khazaria and weaken its hold on Crimea and the Caucasus, while seeking to obtain an entente with the rising Rus‘ power to the north, which it aspired to convert to Christianity.[17] Between 965 and 969, the Kievan Rus ruler Sviatoslav I of Kiev conquered the capital Atil and destroyed the Khazar state.
Beginning in the 8th century, Khazar royalty and notable segments of the aristocracy converted to Judaism; the populace appears to have been multi-confessional—a mosaic of pagan, Tengrist, Jewish, Christian and Muslim worshippers—and polyethnic.[18] Khazar origins for, or suggestions Khazars were absorbed by many peoples, have been made regarding the Slavic Judaising Subbotniks, the Bukharan Jews, the Muslim Kumyks, Kazakhs, the Cossacks of the Don region, the Turkic-speaking Krymchaks and their Crimean neighbours the Karaites to the Moldavian Csángós, the Mountain Jews and others.[19][20][21] A modern theory, that the core of Ashkenazi Jewry emerged from a hypothetical Khazarian Jewish diaspora, is now viewed with scepticism by most scholars,[22] but occasionally supported by others.[23] This Khazarian hypothesis is sometimes associated with antisemitism[24] and anti-Zionism.[25]
Bu yoqarqi Engilizche maqalida Yehudi we Hazarlarning qaysi jughrapiye we rayonlarda, kimler bilen billle we kimler bilen xoshna yashighanliqigha dayir uchurlarni we Türüklerning yeni téximu chongqurlashtursaq tarixning qarangghuluq yilliridila sheherleshken Uyghurlarning qandaq qilip yehudiylar bilen qan we medeniyet tereptin baghlinidighanliqini tessewur qilalaymiz.
Uyghurlarning turmush adetliri, reng we tat ishtiyaqi, kiyinishi usulliri, diniy jehettiki rohaniyetchiligi, yazma we aghzaki edebiyatidiki pelesepiwiy pikirler, xeliq muzikillri we wujut sennitidiki yéqinchiliq, motif, imag we tamghilliridiki ortaqliq qatarliq jehetlerdin Yehudiylar bilen kishini chöchütkidek derijide öz-ara yéqin.
http://s155239215.onlinehome.us/turkic/btn_Coins/Mukhamadiev/MukhamadievKhazarCoinsEn.htm diki melumatlar qarashlirimizni téximu küchlük akadimik qarashlar bilen temim étidu we bizning bilim we nezer dayirimizni téximu kéngeytidu.
Elbette buni téximu ichkirlep tetqiq qilip béqishqa erziydu.Shek-shühbisizki biz tarixiy hadisilerge muamile qilghanda heqiqetni emeliyettin izdesh we shakilini chiqiriwétip, méghizini qobul qilish pirinsipini untup qalmasliqimiz lazim!(K.Atahan)
*****
https://www.facebook.com/onthisday/?source=shared_feed_story&pnref=story
Tengritagh Akademiyesi 