Autori: Korash Atahan

Uyghur medeniyiti yer sharidiki tarixi eng uzun medeniyetlerning biridur. Uyghur medeniyeti özige xas xususiyetliri bilen insaniyet mededniyet gheziniside kam körülidighan engüshterlerning biridur! Arxilogiylik qizilmilar, tash kemir senniti, her türlük qol yazmilar we milliy folklorik miraslardin Uyghur xelqining tarixning uzaq qaranghuluq yilliridin bashlapla özige xas yol bilen milliy medeniyitini shekillendürgenlikini körimiz!

Insaniyet medeniyitining jümlidin Uyghur medeniyitining terkiwi qismi bolghan uyghurlarning yasinish we jabdunish kulturi millitimizning dunya qarishi, milliy istekliri we istetik intilishlirining alametliridur. Tarixning qarangghuluq yilliridin hazirghiche qolimizgha yétip kelgen her türlük qeyitlerdeki kiyinish, yasinish, jabdunush we perdezleshlerde ishlitilgen zibu-zinnetler, matériyallar, reng we shekilleride insanlarni heyretke chümdürüp ekis etkini, millitimizning milliy iradisidur!

Künimizgiche ulushup kelgen bizning milliy medeniyitimizning muhim bir terkiwi bolghan kultural alahiydiliklirimiz ming yillar awalqi we ming yillar keyinki tereqqiyatimizgha wekillik qilidighan maddiy we meniwiy shayidlar bolup, uningda awal közge tashlinidighini qoghdash, zamaniwiylashturush we zamanisigha layiq derijide güllendürüshni kütüp yatqan özige xas orginal halitidur…

Bugünki mustemlike astidiki hayatimiz milliy mediniyitmizning chöküsh dewri hesaplinidu! Shunga biz uyghurlar milliy medeniyitmiz tekshi tereqqiy qilip, jahan medeniyetliri arisidiki közni qamashturidighan menziridin mehrum yashawatimiz!

Uyghur medeniyeti bay, rengareng we mezmunluq bolushtek alahiydiliki, qanche ming yillardin beri ilmiy uslupta tereqqiy qilghan, milliy medeniyitimizdiki artuqchiliqlar we eqidiwiy alahiyidiliklerimiz toluq gewdilendürülgen özining kilassik we yerlik xususiyetliri bilen közlerni qamashturup kéliwatidu.

Dunyadiki medeniy xeliqlerning arisida meyli sheriqte yaki meyli ghepte bolsun uyghurlarning kilassik medeniyitining terkiwiy bolghan Uyghur keyim-kéchek medeniyitning tesirige uchrimighan milletler bek az! Bu hadise yeni uyghur medeniyitining dunyawiy tesiri hunlarning, hazarlarning, kök türüklerning we munghullarning chong köchüshliri bilen alaqidar bolup, inchikilep tetqiq qilsaq dunyaning bulung pushqaqlirighiche milliy medeniyitimiz iznalirini tapalaymiz!

Biz Uyghurlarning keyim-kichek medeniyiti dimisimu hazirghiche özining riqabet küchini we jelipkarliqini yoqutup qoyghini yoq!Bizning milliy medenyitimizni jümlidin kultural alahiydilikimizni dunyawiylashturush ishigha bashqa milletlerningkidek köp küch ketmeyla qalmay, kiyim-kicheklirimizning shekli, lahiyilinishi, istitik alahiydiliki we rengliri dunyawiy sewiyedein anche uzaqta emes!

Biz özimizning tibabet, Pelesepe, edebiyat, sennet we muzika tereptiki alahiyidiliklirimizdin ghurur tuyghandek, kiyim-kichek medeniyitimizdinmu pexirlinishimiz lazim!

Pakistanliqlar, Keshmirlikler,Baluchlar we Tajiklar qanche yüz yillap uyghurlarning milliy bayriqi astida yashighan. Pakistanliqlar, Baluchlar we Keshmirlikler Uyghur medeniyiti we islam dinini biz uyghurlardin qubul qilghan.

Pakistan, Baluchistan we Keshmirlikler uyghurlarning ming yilliq kiyim-kechek medeniyitini we kultural adetlirini özige xas uslupta tereqqiy qildurup kéliwatqan, meniwiyet tereptin bizge yer sharida eng yéqin bolghan xeliqlerdur!

Ordu, Baluch we Keshmir xelqi özini Babur we Jahangirning hakimiyitining dawami dep qaraydighan Pakistandek bir awiatsiye we atom dewlitide birlikte yashaydu!

Pakistan, Baluch we Keshmirlikler Awropa we Amerikining awat kochilirida chong kichik we er we ayal dimestin milliy iptixarliq ichide özining milliy keyim-kicheklirini bir-biridin qélishmaydighan derijide özlirige yarashturup kiyiship, milliy we diniy jehettin erkin yashaydu….

Pakistan, Baluch we Keshmirliklerning kultural alahiydiliki ekis etken keyim kechekliri islamiy enene we eqidilerge uyghun bolup, xelqara jemiyet jümlidin gherip dunyasi teripidin milliy medeniyet, dep toluq étirap qilinghan.

Biz özimizning milliy medeniyitning ayrilmas bir qismi bolghan yasinish, zinnetlesh we jabdunush qatarliq bir yürüsh kulturimizni, xuddi meniwiyitimizge waba tegkendekla tereddutsiz xitaylashturiwatqan, erepleshtüriwatqan we gheripleshtüriwatqan bir mezgilde, pakistan xelqi özlirining milliy iradisi yolida küchiyiwatidu, gülliniwatidu, dunyagha özgiche yol bilen yüzlinwatidu!

Milliy güllinishning, Milliy musteqilliqning we Milliy hüriyetning shanliq yoli Milliy iptixarliq köwrükidin ötidu! Bu qisqa yazmida ilgiri sürülgen merkiziy iddiye biz Uyghurlarni etrapliq oylandurishi kerek!

Uyghuristan Kultur Merkizi

02.07.2018