1. Pesendilerche , nadanlarche , hayasizlarche , rezillerche yashashni yashash dégendin köre asta xaraktérliq ölüsh dégen tüzük .
2. Rohqa paydiliq nersilerni qoghlashqanliq muqeddes nersilerni qoghlashqanliq bolidu ; Ten’ge paydiliq nersilerni qoghlashqanliq chakina nersilerni qoghlashqanliq bolidu .
3. Yaxshi adem bolush yaki yaxshi ademlerdin öginish kérek .
4. Insanni bextlik qilidighini jismaniy küch quwwet yaki pul emes , belki durusluq we heqqaniyliq .
5.béshigha kün chüshkendimu mejburiyitige sadiq bolush bolsa bir xil ulughluq .
6. Ziyankeshlik qilghuchi ziyankeshlikke uchrighuchidin bextsiz bolidu .
7. Shermendichiliktin kéyin ökünüsh hés qilalisa , bumu hayatni qutquzup qalalaydu .
8. Ögenmey turup her qandaq hüner-téxnika igiligili bolmaydu .
9. Nadanlar dunyada yashighan bilen kishilik hayatning xushalliqini tétiyalmaydu .
10 . Nadanlar pütkül ömride birersinimu razi qilalmaydu .
11. Tibabet kishilerning tinidiki késelni dawalaydu , pelsepe rohning azabigha shipa bolidu .
12. Paraset mundaq üch xil méwe béridu : tepekkurdiki ötkürlük , gep-sözdiki mahirliq we ish-herikettiki aqilanilik .
13. Kishiler ilahqa du’a-tilawet qilip özige saghlamliq ata qilishini tileydu , biraq saghlamliqning igisining özi ikenlikini bilmeydu : ular özini tizginlmey saghlamliqqa ziyan salidu , nepsini bolushiche qoyup bérip , öz saghlamliqigha özi asiyliq qilidu .
14 . Kishiler keyip-sapani tizginlesh we turmushini maslashturush arqiliq andin rohiy tinchliqqa érishidu . Ziyade kemlik we ziyade artuqluq almiship tola kelse , rohning dawalghushi kélip chiqidu . Bu ikki ziyadilikning arisida uyandin buyan’gha éghip yürgen roh hem turaqsiz , hem teshwishlik bolidu . Shunglashqa , köngülni özining küchi yétidighan ishlargha bergülük , özi qilalaydighan ishlardin qana’et tapquluq . He désila bashqilarning hesiti we hewisining obyékti bolghan ashu kishilergila qarimighuluq , idiyede ularning keynidin palaqishimighan yaxshi . Eksiche , nezirini turmushta namrat kishilerge aghdurghuluq , ularning azap-oqubitini oylap qoyghan yaxshi . Bundaq bolghanda , özining hazirqi ehwalining unchiwala nachar emeslikini , bashqilarning hewes qilishigha erziydighanliqini hés qilghili bolidu . Chünki , eger bir kishi baylarghila hewes qilsa , bashqilar teripidin bextlik dep qaralghan kishilerge heset qilsa , shundaqla her da’im ularni yadidin chiqiriwitelmise , undaqta u özimu bilmigen halda herdem xiyallargha bérilip , özining nepsaniyetchiliki sewebidin bolalmay qilip , qayturiwalghili bolmaydighan qanunsiz qilmishlarni sadir qilip qoyidu . Shunglashqa , özige tewe bolmighan nersilerning tamasida bolmasliq kérek , shundaqla özide barigha shükür qilish zörör . Özining turmushini téximu bextsiz kishilerningki bilen silishturghan yaxshi : kishiler bextsizlerning azap-oqubitini oylighinida , öz teqdirining ularningkidin yaxshiliqidin xushallinidu . Bundaq köz qarashni qobul qilghanda , téximu tinch yashighili bolidu , bundaq bolghanda , hayatliqtiki bir qanche shumluqtin néri bolghili bolidu , bu shumluqlar bolsa : hesetxorluq , qizil közlük , toymasliq .
15. Dölet menpetining hemmidin üstün turidighanliqini muqimlashturush kérek , shundila döletni yaxshi idare qilghili bolidu . Jidel-majraning adaletke buzghunchiliq qilishigha qet’iy yol qoymasliq kérek , shundaqla zorawanliqning jama’et menpetige ziyan sélishighimu yol qoymasliq kérek . Chünki yaxshi idare qilin’ghan dölet bolsa eng ishenchlik kapalet , hemmisi döletke baghliq . Dölet güllense hemmisi rawajlinidu , dölet xarablashsa hemmisi tügishidu .
16. Démokratik dölette namratliqta qélish mustebit dölette bay bolup ketkendin yaxshi , xuddi erkinlik qulluqtin yaxshi bolghan’gha oxshash .
17. Ichki urush ikkila terepke ziyanliq , u yenggen-yéngilgen ikkila terepni xarablashturidu .
18 . Peqet ittipaqliship birlikke kelgendila andin chong ishlarni wujudqa chiqarghili bolidu , mesilen urush qilish dégendek . Ittipaqlashmisa héch ish qilghili bolmaydu .
19. Qanunning meqsiti kishilernibextke érishtürüsh . Bu meqsetke yétish üchün , kishiler choqum bextke érishishni xalishi kérek . Qanun qanun’gha boysunidighan kishilerdila andin inawetlik .
20 . Hakimiyet teb’iyla yuqiri tebiqidikilerge mensup .
21 . Qulni xuddi put-qolungni ishletkendek ishlet : bezilirini bu ishqa , bezilirini u ishqa sal .
22 . Hayatliqning nazukluqi , qisqiliqi shundaqla balayi-apetlik ikenlikini chongqur körüp yetmek lazim , shunga peqet otturhal mal-dunyanila közlesh kérek , özining eng zor tirishchanliqini eng muhim ishlargha serp qilghuluq .
Memtimin terjimisi
Izahat :
[1] mezkur üzündiler soda kitab basmixanisi 1981-yil 6-ayda neshir qilghan « gherb pelsepisi esli eserliridin tallanma oqushluq » ( xenzuche neshiri ) dégen kitabtin élip terjime qilindi .
[2] qedimki yunan peylasopi démokritning qiran waqti miladidin burunqi 420-yilgha toghra kilidighan bolup , liyukipos bilen birlikte atom nezeriyisining eng deslepki yaratquchisi dep qarilidu . Eserliri intayin mol bolup , fizika , étika , matimatika , muzika , téxnika qatarliq sahalerge chétilidu . Bu eserlirining hemmisi yoqilip ketken , qismen üzündiliri saqlinip qalghan .
« gherb pelsepisi esli eserliridin tallanma oqushluq » dégen kitabtiki démokritqa alaqidar mezmunlardin qarighanda , démokritning atom nezeriyisige a’it telimatliri peqet kéyinkilerning , mesilen aristotélning eserliride uchrighanliri boyiche bayan qilin’ghan bolup , uning atom nezeriyisige a’it esli eserliri bizge yétip kelmigendek qilidu . Chünki , matériyalizmliq idiyening dölitimizdiki tesiri we ornidin qarighanda , eger démokritning atom nezeriyisige a’it üzündiliri bizge yétip kelgenla bolidiken , undaqta « gherb pelsepisi esli eserliridin tallanma oqushluq » dégen kitabning uni öz ichige élishida gep yoq idi . Biraq , körüwilishqa boliduki , yuqirqi üzündiler peqet démokritning étikiliq ( exlaq pelsepisige alaqidar ) köz qarashliridinla ibaret .
[3] shuni dep ötüshni zörür taptimki , bizde matériyalizmliq idiye bilen exlaqni qarimu qarshi orun’gha qoyuwalidighan bir xil ghelite hem bimene qarash mewjut , bu xil xataliqni tonup yétishte , matériyalizmchi peylasop démokritning exlaq köz qarashlirini körüp ötüshke erziydu .

Memtimin ABC hazirlighan