Dunyagha Dangliq Edip Muhammed Hüseyin Şehriyar

Muhamməd Hüseyin  Shehriyar (1906-1988) Türkche we Parische eserliri bilen dunyagha tonulghan  türük shairidur. U 1906-yili Jenubiy Azerbeyjanning bashbaliq Tebriz sheheride  bir adwukat ailiside dunyagha keldi.

U bashlanghuch we orta mektepni jenubiy Azerbeyjanning payitexti Tebrizde oqudi we Türk, Paris we Erep edebiyati bilen bu yillarda estayidil tonushup chiqti.U shu yillarda Fransuzche ügünüshni bashlighanidi.1921-yili Iranning payitexti Téhrangha kélip, Tibbiy uniwérsititta aliy mektep hayatini bashlidi.Oqush jeryanida bir qizgha ashiq bolup, 1924-yili mektepni tashlap, qizning arqisidin Horasangha ketti.1935-yili Téhrangha qayitip kélip banka xadimi bolup ishlidi.

Muhamməd Hüseyin Shehriyar tughma talant igisi bolup, 1929-yili özining tunji shiérlar toplimini neshir qilip jamaet arisida tesir qozghidi.Zamanisining dangliq edipliridin Bahtiyar, Nafisi we Muhammed Tagha qatarliqlar uning tunji kitabigha kirish söz yézip, shairning ijadiyitige yoquri baha bergenidi.

1951-yili qelimi resmiy piship yétilgen Muhamməd Hüseyin  Shehriyar özining „Salam Haeyder Baba“ dégen kitabini neshir qildi.Shairning shu yillarda élan qilinghan,“Salam Heyder Baba“ dégen esiri Sherqiy Awropa, Türkistan we Ottura sheriqtiki  dangliq shairlarning qatarigha kirishige sewep bolup qaldi.

Shair Muhamməd Hüseyin Shehriyar 1988-yili 18-eylul késellik sewebidin qutquzush ünüm bermey Téhranda wapatetti.Iran dewliti uning dunya edebiyati jümlidin uning Iran edebiyatigha qoshqan töhpisini menggüleshtürüsh sewebidin, u wapat bolghan künini „Shieriyet bayrimi“qilip tebriklimekte.

Muhamməd Hüseyin  Shehriyari Türk we Paris tillirda yézidighan  shair  bolup, Türk we Paris kilassik edebiyatidiki nadir ipadilesh ussullirigha warisliq qilip, edebiyatini enenige uyghun shekilde rawajlandurup, Türk we Paris edebiyatining eng axirqi kilassik namayendilirining biri bolup qaldi.

Muhamməd Hüseyin  Shehriyari wapat bolghandin kéyin ana yurti Tebrizge depin qilindi.Shuningdin kéyin xeliq arisida, shayir öldi, shiér öldi, menasida:

„Shairler qebregahi Tebriz, Shehriyarning qebrisi Tebriz“ dégen maqal-temsil tarqaldi.

Wetenperwer we Milletperwer shair Muhamməd Hüseyin Shehriyar ejdatliri Hapiz Shirazi, Ümer Heyyam, Nizamiy Genjawi, Fuzuli we Alshir Newayilargha oxshahshla tilimizning jümlidin türük tilining ashiqi we qoghdighuchisi bolup, Azerbeyjan Türükchisi bilen:

Türükning  tilidek söyümlük, isteklik bir til bolmas,

bashqa tilni arlashtursang, pasahet öler, ésil bolmas!

Orginali: (Türkün dili tək, sevgili istəkli dil olmaz.

Özgə dile qatsan, bu əsil dil əsil olmaz.) dep yazidu.

Uning kitapliri:

Salam Heyder Baba , Tebriz, 1951;

Yad-i ez Heyder Baba, Téhran 1964;(Parische)

Muhamməd Hüseyin  Shehriyari Tallanghan Eserleri, Bakı, 1966;

Muhamməd Hüseyin  Shehriyari Divan-ı Türkiy Tebriz, 1992;

Yalghan Dünya, Baku, 1993;

Muhamməd Hüseyn  Shehriyari Eserleridin Tallanmilar (4 jilid), Téhran,1971

Selam Heyder Baba kitabi hazirghiche dunyadiki 76 tilda neshir qilinghan bolup, Azerbeyjan we Türkiyede shu  namdiki shiérgha köplep nezireler yézilghan.

——————————————————————————-

Eskertish:Heyder Baba shairning tughulghan yurtidiki bir taghning ismi.

(K.Atahan) .

*****

12.11.14 Gérmaniye