Köyüwatqan bughday

Men ashu quyrughluq yultuz hemminglar qaghighan ,
Qarangghu ka’inatta nishansiz , qararsiz sergerdan .
Söygin méni qisaskarning qolidin bérip qoyghan ,
Eng axirqi qisas pursitidek .
Men ashu kishimen derextiki sayem oyup élin’ghan,
We shu kündin bashlap öldi dep qaralghan.
Söygin méni qizip ketken méngiside telwe qatilning,
Peyda bolghan qalaymiqan xam xiyalidek.
Men ashu bughdaymen jennetmu ot bilen daghlap köydürgen,
Tomuzdiki qoyash nurimu muzlitip titretken.
Söygin méni xarlinish késilige giriptar bolghandek.
Gheyri eqliy kishilerning qorshawida eqilge meptun bolghandek.
Men ashu börimen sughuq yaltirar ustixanlirim daxan ayal qolida…..
Tarqilimen epsundek tupraq, hawa, yalqun we sugha.
Söygin méni kün bilen ay bir siziqta toghra kélip hemel burjida,
Uchrashsimu altinji derijide, yüz bermigen möjizilerdek

2004- yili yil 25- awghust, ürümchi

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Ana til

Bir dostumning yawrupagha makanlashqinigha xéli yillar boldi
Uzaqi yil jiger rakida yat sheherde közini yumdi
Ayali yawrupaliq
Ballirimu shu yerde ösken
Köz yumush aldidiki birdinbir arzusi
Ana til – uyghur tilida wédalishish iken
Epsus, héchkim chiqmighan iken.
Shunga u ayaligha deptu :
Men tughulup anglighan tunji til uyghur che idi
Yighlisam ata – anam uyghur tilida bezleyti
Söyetti, silayti
Apam uyghur tilida elley éytatti
Elley tatliq uxlitatti, anglimay uxlimaytim
Kéchiche köz yummaytim, qara bésishtin qorqattim
Tunji bolup uyghur tilida söygüni tuydum
Tunji bolup uyghur tilida güzellikni sezdim
Tunji bolup uyghur tilida erkinlik ishittim
Tunji bolup uyghur tilida eqilge érishtim
Gep qilishni ügendim
Tunji bolup uyghur tilida bildürdüm manga lazimni
Tunji bolup uyghur tilida ayan qildim aghriq – zarimni
Tunji bolup uyghur tilida köz – köz qildim shatliqlirimni
Tunji bolup uyghur tilida bayan qildim muhebbitimni
Uyghur tilida qurup chiqtim pütün rohiy dunyarimni
Bu tilsiz bu dunyaning körisiz gumranini
Gösh tinim bashqilarchün tejribixanigha aylinar
Kallam zérikishlik girammatika kitabi we lughetke aylinar
Xuddi birsi méning éghizimda gep qiliwatqandek
Chünki men uzun yillar kéyin
Ana yurttin ayrilip bu dunyani andin bildim
Yene nurghunlighan özge millet we tillar bar
Til üginish jeryani hemishe ayrilish azabigha chirmishiwalidu
Ikkinchi tilning ögeylikidin qutulghili zadi bolmaydu
Men peqet mewjutmen ana tilimda
Birdinbir ziminimdur, yol yoq ishghalgha
Erkinmen men peqet ana tilimda
Birdinbir chüshümdur, yol yoq buzushqa.

2005-yil 11-ayning 29-küni biyjing

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Etigen tuyghusi

Herküni etigen
Eski tüski tergüchining qopal we set awazi
Ishiklerning qislachliridin
Dérizining qislachliridin
Bar küchi bilen kirer öyge sighdilip
Échinishliq emestur belkim bu awaz
Biraq qopal we setlikidin
Échinishliq anglinidu shu qeder
Yéter yadimgha
Nurghun jaylarda
Qélipqalghini adrésim we télifon nomurimning
Shuning bilen hés qilimen
Yoqatqandek nurghun nersini
Yoqatqandek sézimen hetta
Eng muhim ichki sirlirimni
Chong kochilarda
Qépyalingach hés qilimen özümni
Chünki héchkim kelmeydu izdep
Héchkim manga urmas télifon
Belkim ular oghriliqche nelerdidur köziter méni
Nomusizlarche qilar tamasha télifon nomur we adrésimni
Tamasha qilghandek reswalarche sirlirimni
Sirtqa chiqishqa pétinalmastin
Hemmini tillaymen bunda olturup
Eski tüski tergüchining set we boghuq awazi
Binalargha chüshken aptap jilwisi
Yotqandin kötürülgen tenning bedboy puriqi
Tang atqinini
Étirap qilishqa qistar kishini
1993 ürümchi

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Ayallar

Ayallar, ah, ayallar!
Sen ashu su sen barche yaritilishtin awal qarangghuluqta dawalghup turghan
Sen eng deslepki térritoriye, jennetni bedel qilip érishken
Sen eng deslepki esirisen erlerning ölüm bilen tégishken
Sen eng deslepki shadliqsen jinayet we azab bilen yükselgen.
Ayallar, ah, ayallar!
Insaniyet mehrum boldi jennettin ayallar üchün
Ige bolup azabqa sézip yetti ulughluqini özining
Shundin béri hem mehrum boldi ayaldin,
Érishkini peqetla sharabning tektidiki mestlik we xam xiyal
Ayallar xuddi jöylüshtek,xuddi jinayettek yoshurundi zulmet ilkige.
Ayallar, ah, ayallar!
Yumilaq shekillerge tolghan séning ézitqu téning
Meghlubtur u yerde barche pelsepe
Pétagoras éytqan ikkinchi ret ötkili bolmas birla deryadin
Lékin séning téningde
Oxshimighan dewrlerde we bashqa-bashqa jaylarda
Késip ötkinim yenila shu bir derya.
Hazirghiche wujudumda köyüwatqini hem
Sen yette bashliq yalmawuzdin sorap kelgen ot.
Ayallar, ah, ayallar!
Mehkumluqtekla eqilni qilisen weyran
Telwilikni tugh qilip tiklep
Siyasiyni ayighingda qilisen payxan
Béshi barlarni bash egdürduq,tizi barlarni tizlandurduq. Lékin
Zémin, bésiwélish, bayliq, hoquq we bulap – talash hemmisi yalghan
Zorawanliq bir wasite
Ayallargha erlikni körsitidighan
Ayallarni kemsitish, meghrurluq we zorluq
Emeliyette

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Qeside

Séning rohing pütün dunya
– hérmin hessy,«sddixartixa»din

Qach – qachta muzdawanda tonglap qalghan jesetler ichidin méni tonuyalamsen? Panah tartqan
Qérindashlar salduriwaldi kéyimlirimizni. Hazirmu undin ötseng uchraydu yalingach
Jesetlirimiz. Qetli’amni ular manga muhebbet dep tangghanda
Bilemsen men sen bilen bille
Üch yüz yilliq uyqudin oyghinip tonumaydu ular bir birini, bilmeydu hem özining uluqliqini
Zeherni ésil sharab bilip xoshalliq bilen ichiwetken men
Ular kochilardin ghayip bolghan gewdemni izdep tapalmay yürgende
Bilemsen men sen bilen
Kallilardin yasalghan ashu munar ichide bar méningmu kallam
Qilichning ittik galliqini sinash üchünla kesken méning kallamni. Qilich aldida
Biz söygen sewep netije munasiwiti xuddi telwe ashiqning wujudidek gumran bolghanda
Bilemsen men sen bilen bille.
Bazarda égiz tumaqliqlar qarigha élish meshiq nishani bolghanda méngisige oq sanchilghan kishining chirayi azabliq sozulup,
Özining ölüsh sewebini bilmek bolup qarighan közining aldida jallatning gewdisi ghuwaliship yoqalghanda
Oq sanchilghan méngidiki qizip ketken tepekkurda eks etkini méning gewdem, ashu chaghda
Bilemsen men sen bilen bille
Sharab ichish qan ichishtinmu éghir gunah hésablan’ghan ashu dewrlerde, bilemsen adem qénida chögiligen tügmende tartilghan unning temini? Elshir nawa’i
Esebiylerche xam xiyal qilip chiqqan sharabning temi ülge élin’ghan méning qénimdin
Cheksiz sirliqlashqan ashu mestlikning eng chongqur qatlamlirida
Bilemsen men sen bilen bille.

2006- yil 3- ay, béyjing, shixongmin

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Yalmawuz naxshisi

Ah , xuda !
«men ademmu emesmu ?»
Peyda bolup baqmighan bundaq xiyal kallamda
Chünki
Men ezeldinla adem
Yetmidim téxi yoqilish meqamigha
Qorqimen
Xuddi pichaq biligende chiqqan awazdek
Yaki shamalda lepildigen bayraq awazidek
Qaghighan ündin
Qorqimen
Tarixning qarangghu jaylirida sen bilen uchrishishtin
Gahida peryad qilimen sewebsiz
Gahida qah – qah külimen sewebsiz
Héchbir adem yémes güshümni méning
Ötküzmidim yette yilni étkapta öngkürde
Sinay téghighimu chiqip baqmighan
Ispat bular hemmisi ademlikimge
Yene ashu xunük karidor
Yene ashu muzdek soghuq égiz boy ayal
Peqet ular
Kuchilarda tolup yürgen qizlardek
Jinsiy ezasi yoqmidu dégen
Shübhige salalmas kishini
Lékin
«ular ademmu emesmu ? » dégen
Xiyal peyda bolup baqmighan zadi kallamda
Ular xuddiy xiyaly tuyghudek yéqin bolsimu
Ular xuddiy öz ténimdek yiraq bolsimu
Biraq bir qétim
Chong kochida
Ademler topining ichide
Adem emestek sézip qaldim özümni tuyuqisz
Chünki sen soriding mendin :
Liwingdiki u kimning qéni? Bérelmidim men jawap
Shundin béri
Qara renglik qan tammaqta séning qapqara kölenggengdin
Baliliqning yultuzlar nurigha tolghan asmini
Chüshlirimde emdi ayan bolmaydu qayta
Biraq néchün yene
Téxiche boynungda shu sedep marjan
Qutilalmay yüremsen yaki
Azapliq baliliqning
We yasap oynighan , yamghurda qélip irip ketken
Lay qonchaqlarning wehimilik sayiliridin
Qéni sendiki
Tügimes ewlad qaldurush istiki ?
Qéni sendiki
Teshnaliqimni qandurghudek qan ?
Qéni sendiki
Yételmeslik üchünla qilin’ghan arman ?
Kel , jinsiy zorawanliqqa giriptar bolghuchi
Shumluqtin bisharet bergüchi shamaldek
Süyüp ötkin yüzümni
Hoqushtek
Kéchilerni titiretsun nazliq ünliring

1991- yili 23– may ürümchi

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Reqibler

Ular – reqibler . Muresse yoq arida zadila
Yol mangar bir – birige tamamen qarishi yönilishke
Biraq haman bir küni
Peyda bolidu ular choqum birla noqtida
Chünki yer shari yomilaq
Mutleq qarangghuluqni nishan qilghuchi
We
Yoruqluqqa mangghuchimu qaytmas keynige
Biraq haman bir küni
Peyda bolidu ular choqum birla dewrde
Chünki tarixmu chember sheklide

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Franz kafka

Franz kafka ölüsh aldida
Bir dostigha qilghan wesiyet
Köydüriwétish heqqide qolyazmilirini
Xalimighan sirini ashkare qilishni namehremlerge,
Biraq dosti qilghan anga asiyliq.
Franz kafka
Yazghan dadisigha tapshurulmas xet,
Biraq ashkarilap
Qildi uninggha asiyliq pütün insaniyet.
Hemme adem tonup yetkende yerning yumilaqliqini
U bérip baqqan jahanning eng chet girweklirige,
Bayqighan yerning chasa ikenlikini;
Chünki dunyaning shekli da’irside emes gé’ométiriyening.
Ré’alliqtin chinraqtur uning xam xiyali
Shunga giriptar bolghan u qorqunch késilige,
Qorqunich bésip cheksiz girdawni körüp yetkende.
Bu yerdiki obzorlarda éytilishiche:
Girigoriy① yashighan bolsa bashqa tüzümde
Awaylap söyüsh we silashlargha érisher iken qurut bolsimu
Chünki qurut idi ashu obzorchilarmu.
Kafka da’im anglap qalatti
Ziminning nalisini we qoyashning chirqirishini,
Angliyalmas bundaq awazni héchkim,
Chünki héchkim chüshkünlishelmes uningdek.
Menmu anglap qalghandin kéyin shu awazlarni
Xiyal qilattim kafkadek yazghuchi bolushni
Biraq axiri aylinip qaldim peqet uning bir pérsunajigha.
Kafka ümidsiz emes,
Héchnimidin kütmise ümid, üziletti ümid némidin?
Del mushudur kafkaning barliq azabining menbi’i
Men kafkaning soghaq peryadini da’im sézip
Turimen. U öz jarahitige qelemni sanjip
Töshük achqan. Shuning bilen uning yiringliq gülliri②
Uning mexpi söygüsidek
Insaniyet aldida yalingachlan’ghan;
We basqunchiliq qilin’ghan. Chünki
Tenhalarghila xastur peqet söygü,
Söygü muhtaj xilwetke sirgha.
U özining jismaniy halitidin halqip chiqip
Tengri bilen alaqilashmaqchi bolghan siddixartxadek
Ayallarning béqinidin tughulghan emes,
Biraq u dadisi teripidin xarlan’ghanda
Öydin chiqip ketmeymu
Enjür derixi astida yette künni ach ötküzmeymu
Bilgüchige aylan’ghan.
Lamalardek
Sekratta yatqanlargha
Qandaq ölüshni ügitishni bileligen.
Menmu öydin chiqip kettim
Olturup tarim deryasi boyida
Yighlidim eslep ötüken téghini.③
Sezgülerning éziqturishidin zadila
Qutilalmidim. Axiri közümni oyup tashlap
Özümni chah ichige tashlidim
Perhat tursun qéni dégenlerge
Chahning ichide,
Yoldashliri yilan chayan dégeysen…④

2003- yil, noyabir

Izahatlar:
①girigoriy kafkaning «özgirip kétish» dégen esiridiki bash pérsunaj.
②kafkaning «yéza doxturi» dégen esirige qarang.
③dawud eleyhissalamdin kéyin beni isra’il qewmi duch kelgen chong tutqunluqta ular yol boyi éytqan naxshida mundaq ikki misra bar:
Olturup babil deryasi boyida
Yighliduq eslep zi’on téghini.
On ikki muqam tékstlirige qarang.

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Momiya

Chirimey keldi momiyalar nechche ming yillap
Toxtimastin ichip kelgech méning qénimni
Qedimiy qebristan’gha kirgen ékispiditsiychi
Éziqti sansiz sirliq belgilerning arilirida
Hazirqi dewrde peqetla belgilerbiz hemmimiz
Éziqidu arimizda erwahlar
Awan’gart sheperengler
Yol bashlaydu cheksiz zulmet ichige qarap
Qalaq perwanilar
Yol bashlaydu küyüp turghan otning ichige
Üchinchi xil tallash yoq
Yol tapalmaymiz otturisidin yalqun bilen qarangghuluqning
Biz choqun’ghan asmanni tosuwaldi qaghilar
Titiridim sayisida ularning . Janliqlar ichide
Tarixi eng uzun janiwar chiwin
Biraq u tutim bolup baqmighan . Chirqiraydu
Képinekler qiyamettin bérip bisharet
Ular gumran salahiyet weswessidin
Jimjitliqtin qorqidu tawap qilghuchi
Chünki mehrum bolidu u barche tallash pursetliridin
Biraq men sersan mamkapmen, shamal méni uchurar heryan
Qarghilish, haqaretke uchrash , süyqest we tehdit
Bizning birdinbir bayliqimiz mana bular hemmisi
Shunda momiyalar tirilidu xuddi wabadek
Tosiwaldi közlirimni qaghilarning sayisi
Körelmeymen qansirap ketken quyashni
Bekmu azapliq eng axirqi tallash basquchi
Momiyalar ayan bolar shu chaghda
Issiq qan’gha ige idi ashu tenler ilgiri
Qaghighin muhebbetni, nezir qilip
Éqit issiq qénimni. Zeherlik
Qorqunuchluq chüshlerni toqughuchi ömüchükler
Sersan mamkapmen, shamal méni uchirar heryan
Sergerdanmen asman bilen arisida zéminning
Xalimaymen qarangghuluq ichide ghayip bolushni
Xalimaymen lawuldighan ot ichide menggü küyüshni
Sergerdanmen gülxan bilen arisida zulmetning
Biraq sendek qorqmaymen qarangghuluqtin
Qorqmaymen soghuq tupraqtin
Shunga momiya bolghum yoq hergiz
Peqet
Peqet menggü axirlashmas tallashlar üchün

2004- yil 7- yanwar ürümchi

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Derwish

Bash süngiki quyashqa qaqlan’ghan asiy
Chöcheklerning chöllükliride
Yéqinlashsang otqa qanchilik
Barar sayeng zoriyip shunche
Birliship ket shunga ot bilen
Chünki sen ötküzeleydighan birdinbir gunah
Xam – xiyal qilish
Telwilikning éziqturishigha
Heqiqeten qiyindur berdashliq bérish
Sen sudin qorqisen. Chünki
Ölgili tas qalghan iding tunjuqup
Bash süyini ichiwilip qorsaqtiki chéghingda
Shunga sen tallighan derwishlikni susiz chöllerni
Telwiliking tutqanda hettaki otni
Tughulupla kön’gen qéchishqa
Qéchip chiqqandin kéyin qorsaqtin
Bash süyidin qéchish bilenla
Ötküzdüng pütün ömrüngni
Ot we suning uchrishishidin
Bulghanmighan altun renglik qum
Qizliqtek pak, pakliqtek mewhum
Qaraqchilarning depsendisi, aqti qilinish we yallugh
Ashu chöl üchün erziydu choqum .
Qachqin sudin !
Chak – chak bolup yérilsun tenliring
Qedimiy sheherning xarabisidek
Ziyaret qilsun söngekliringni
Karwanlarning ateshliri .

2004- yil mart ürümchi

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Chöl epsunliri

Cheksiz chöl hemmini yutup kétidu . Bizge qalghini
Peqetla ashu eqliyeler ölümdek sirliq hem cheksiz
Bu eqliyeler bizni tunjuqturmaqta. Uning wehimiside
Chong bolghan bir ewlad
Yüzlinelmes qarangghuluqtiki
Hayattekla özgirishchan, idrak qilish qiyin bolghan bisharetlerge
Ah , anar güli , ah men qachqunning panagahim
Qaytip chiq tepekkürning wehimisidin
Qaytip chiq zulmetning tesellisidin
Isteysen barche kishi teripidin tashliwitilishni
Qéchip bérip pütünley natunush bir sheherge
Chüshkünlishish xumaringni qandurghidek sheherge
Her bir kocha, her bir bulung
Élip kelgen natunushluqtin mest bolushni
Biraq bular özgiridu etila, xuddi ré’alliqtek
Ah , anar güli , ah , méning jinayitim
Qaytip chiq qarangghu obraz ilkidin
Qaytip chiq awal jaza höküm qilinip andin ötküzgen jinayettin
Qarap baq eynekke, körgining néme ?
U sen emes, kichiklitilgen körünishi qarangghuluqning
Sen méning söyginim, méning birdin bir zulmitim
Sen oyghunush mumkin bolmighan chüsh
Ejdadimiz bizni qaghap sorighan topa
Uchup kirdi ispirittin qurulghan qarangghuluqqa
Telwilerche yélinjatti sudiki anar gülini
Déding : unda taptim menggülük shebnem
Qaytip chiq ziminning bala yatqusidin
Qayitip chiq shu enjür derixi astidin
Tapalamsen zadi sen méni ? Her qandaq bisharet
Sanga körsitip bérelmes nishan
Tönügünki qara boran kömüwetti barche izlarni
Qum ichide qaldi qan izi
Anar güli köymekte jennet ichide
Chünki sayisi yoq peqetla otning
Ah , anar güli , ah , méning cheksizlikim
Qaytip chiq ziminning bala yatqusidin
Qaytip chiq shu enjür derixi astidin
Sen méning söygünüm, uruqlaymen dep
Hetta söngekliringmu kettimu yoqap ?
Aylinip axiri zeherlik yilan’gha
Astimda deryadek lömshiydu téning
Tapalamsen zadi sen méni ?
Men ashu deryadiki ün sélip yighlighan saye
Ah , anar güli , ah , méning axirqi telwilikim
Qaytip chiq iblisning yuruqluqidin
Qaytip chiq tengrining qarangghuliqidin
Bilmeymiz , uyunning rizhissori kim ?
Yoq bunda bizningki sehne sözimiz
Biz bu yerde peqetla jabduq
Köyüsh bizning birdin bir qatilliq quralimi
Amalsizmiz özimizni tutiwélishqa
Ah , anar güli , ah , méning idrakim
Qaytip chiq , söygüning tunjuqturishidin
Qaytip chiq azabning meptunliqidin

2004- yil 25- noyabir. Ürümchi

* * * * * * * * * * * * * * * * *

Zawalda uxlighuchi

Qorqunch we ghezep gumran qilghan
Imzasiz xet yazghuchining salahiyitini
Chingdalmaqta arxip xaltisi
Yürek tiqilmisigha giriptar bolghuchining yürikidek
Yézishmaqta ular toxtimay méning jinayitimni
Goya zawalda uxlighan ademning méngisige gugum singip kirip
Rak hüjeyrisi yaki qatnash hadisisini toqup chiqqandek
Ayalim hajigüldin kelgen télifun méni oyghutiwétidu
Tuyuqsiz tartip chiqidu méni chüshsiz qarangghu uyqudin
Dada! deydu oghlum
U bilidu körüp baqmighan bowisining ismini
Mana bu méning barliq yoruqluqum
Télifun simining yene bir uchidiki oghlumning
Qarashliri dadamgha, méyiqida külüshliri momamgha oxshaydighan chirayidiki
Ipadilerni inchike tesewur qilimen
Zawalda uxlap qalghanda
Peyda bolushtin awalqi we yoqulushtin kéyinki qarangghuluq
Tuyuqsiz kelgen wehimidek ténimni jansizlashturghanda
Oghlumning tatliq awazi manga ikki qarangghuluqning arisidiki cheksizlikni körsitidu
Zawalda uxlap qalghan ibrahimning chüshide
Ayan bolghini ikki ming yilliq sersanliq
Biraq men undaq uluq emes
Pütün milletning teqdirini chüshiyelmeymen
Méning chüshiyeleydighinim peqetla öz teqdirim
Oghlum xuddi tangdek bu chüshtin oyghutidu.