Tikilgen köz

Tasadip ötidu ömrimiz bizning,
Uninggha kar qilmas ulughwar sözler.
Tughulup ölümge yétip barghuche,
Tuyuqsiz pursette tikiler közler.

Özige te’elluq muhebbet dégen,
Tikilgen shu közler yatqa xas emes.
Bermidim sangimu bashqa nersini,
Qisindim azghina béqishnimu tes.

Dunyani patquzup bolalmas baghrim,
Uninggha yüklen’gen sansiz yiqilish.
Bir-birlep jemlidim tene gépingni,
Oylap baq, erzimdu manga tikilish!?

* * * * *

Deryadiki eslime

Biz chüshken qéyiqlar baghlaghliq bügün,
Sholilar bérelmes chalghitilghan su.
Aqqular ötidu yighlap, boghulup,
Yiraqni közlimes, ah dertlik ashu.

Kökrektek kengri bu qéyiqsiz derya,
Biz iduq kökrekke izlarni salghan.
Qéyiqning sudiki izi öchmigen,
Aqqular qaniti chilinip mangghan.

Quyashning sayisi chüshti béshimgha,
Shundimu renglerni tosalmidi u.
Zenggerreng srghinish béliqlargha yem,
Közümni untulghan naxshang baghlaydu.

* * * * *

Dékabir kéchisi

Singidu aq qarning achchiq soghuqi,
Azabliq söygü bop kütüshlirimge.
Yaqamni kötürdim, ghuwa kochidin
Qar güli qonidu ötüshlirimge.

Zériktim tündiki mungluq naxshidin,
Küylerdin ap’aq qar tozidi dertmen.
Ishikler muzlidi ingrashta her bir,
Chiqqanda ésedesh ghuwa öylerdin.

Ushshaq qar qaplighan tünni tamamen,
Oylap baq: etraplar xiyal ichide.
Izlarni kömüshke barmidim yiraq,
Esebiy külkiler yütken kéchide.

Qar yaghqan ah ashu muhebbetsiz tün,
Köz yashsiz yighidek ulugh, muqeddes.
Muzlighan tamchilar boshluqta hazir,
Yoqalghan naxshidek azab bérelmes.

* * * * *

Bu yerde

Bu yerde tikleklik qirliq yaghachlar,
Qipqizil perdiler tosar yetküche.
Yoshurun yoruqlar silkip qoyidu,
Perdiler keynidin maraydu kéche.

Ademler tizilghan üsti-üstige,
Éqin su aldigha ötken ularning.
Kök asman mixlaghliq qirliq yaghachqa,
Köksidin süt tamar qatqan qizlarning.

Eynekke su bergen teshtektiki gül,
Yéqinla arida sowuydu pat-pat.
Béghirreng isqirtish choqup muzlarni,
Teshtekning astigha qoyidu qat-qat.

Uxlighan sim karwat xorek tartmaydu,
Körpisi paxshe xish, yotqini adem.
Perdini silkigen yoshurun yoruq,
Shu yaqtin ésidu birdem-yérim dem.

Jiringlap qoyidu kona qeghez pul,
Lampilar öchkende üni chirqiraq.
Ghuwaliq chaynaydu yétim binani,
Toshquzup qoyidu sheherni liqraq.

* * * * *

Jenupqa seper

Kettim,
Bedinimde pütünley nem iz.
Shamal yalap hewesler yalingachlansa,
Peqet yaqa yurtluqlarla hijran ﯪzabini chüshinidu.

Meghlup bolghan qatar yézilar
ﯴmdni ﯴzgen yalghuz sheherler
Téximu qoyuqlishidu.

Payansiz ﯪsman.
Payansiz zémin.
ﯰyqu basidu.
Bostanliqlar ﯪlmishidu.
Sus qara renglik yol idiyige éqip kirip,
Quyash nurini pütün bir ﯬsir tenha qalduridu.

ﯪdem ﯪdem ﯲltüridu,
ﯪdem hem ﯲltürilidu,
Biraq, jenup ﯮxshimaydu,
ﯰ ghuwa chiray bilen méhmanlarni kütiwélip,
ﯪndin ﯰzitip qoyidu.

* * * * *

Qeshqerge qaytish

Qeshqerning sirliq we natonush turqigha qarap
ﯴlughwar ﯪxshamlarning wehimisidin ténim shürkiner.
Toy qilghan qizlar, ﯲlüp ketken dostlar, qurghaq bahar.
Zémindin yoqalghan bir chimdim topa köz dégen:
Téléwizor, moxurka, kir paypaq, terjime ﯪrginali.
Kök köwrük we köktat baziri xire ésimde,
Söngeksiz mexluqtek yattim sozulup,
Qorsiqim ﯪch, chirayim qara, qelbim qupquruq!
Lékin, yiraq ﯴrümchide muzdek tashni chaynaydu birsi,
Közi, yüzi nem ; ﯪldida gunah, ﯪrqida xuda.

Qent salghan ﯰmachtin süzük hor chiqar,
Tok simida ﯪsta dessep quchqachlar yürer,
Pakar ﯪsmanda mudhish éghirliq ,
Miskin qérilar, ﯪljighan yashlar, hérismen balilar,
ﯴch yildila hemmisi qérip setliship ketti.
Qeshqer _ qash bilen kirpik ﯪrisidiki deqiqe,
Quyash yüzige chaplan’ghan qeghez, menggülük qara siyah ,
Konirighan, shelwerigen yara , bichare muhebbet.

Biraq, siz
Shamalni pomlap ﯪsman’gha étip,
ﯪndin manga qarap qoydingiz,
Xiyalimizda tenggidek töshüktin yamghur tamchilar.

1998-yili mart , qeshqer

* * * * *

Men bildim

(1)‏

Hérip halidin ketken seherde
Chüshümde körgen tagh ot bolup yan’ghan sheherde
Xamxiyal yene saqip chüshti oruq yüzümdin
Külkilik epsane-riwayetler uchti közümdin
Saxtiliqqa kön’gen qolumda tutuwaldim qizil lewlerni
Tosiwaldim xuma közlerni, shu chagh yighlap tashlidim
Men bildim, ‏
Belkim xuda qelbimde aylandi tuzgha
Karwat-wetinimdek qattiq,bi’aram we‎‎konirap ketken ‏
Torustin kördim: tuman oyghanmaqta bir qiz qoynidin

(2)‏

Men bildim
Yiraqlarda sen bar sergerdan
Burunqi zamandiki bir güzel chokan ‏
Ürümchining uzun qishida,méning bilen yatqung kélemdu?
Bediningde zaghra puriqi, sumbul chéchingni örüp bolalmay
Söyginingni söyüp bolalmay, ölgüng kélemdu?
Yultuz teshken közliringni tikisen manga
Men bildim
Azablan’ghung yoq, ölümdin qorqisen, ölgüng bar emma
Asan ölüm tileysen da’im:‏
Ibadette olturghan péti ölüp ketsengchu!?
Tatliq uxlighan péti ölüp ketsengchu!?
Men bilen yatqan péti ölüp ketsengchu!?
Xuddi ashu oqughuchi qiz nashtiliq tamaqqa xémir yughurup
Tang atarda jimjitqina ölüp ketkendek ‏

(3)‏

1947-yili qeshqer darilmu’ellimatta oqughan bir qiz
Ölüp ketti téxi yéqinda
Uning éside uruq-tughqanliridin bashqa héchkim qalmighan
Chala-puchuq bir muhebbet hékayisi bar
Turup oylaymen: yashisamchu ashu yillarda
U chaghlarda choqum künde yéngiliq, künde hayajan
Künde jan qayghusi, künde ölüm , künde muhebbet! ‏
Men bildim ‏
Tarixning bizge yéqinliqini,biz bilen bille turghanliqini
Men bildim
Dostluqning éghir yükini, muhebbetning késellikini
Ata-anining‎‎bimenilikini, balilarning ajizliqini ‏
Qériliqning meynetlikini, yashliqning kalwaliqini
Erlerning saxtiliqini, ayallarning azabliqini
Men bildim
Barliq eslimilerning berheq rastliqini!‏

(4)‏

Mana ashundaq bir seherde
Bélige qizil, sériq,kök, yéshil latilarni
Baghlighan derwish yétip kéler héyit bolghan yerge
Közliri xire, bedini qasmaq, turqi körümsiz
Lékin, küchi qudretlik, gépi ilahiy, qiliqi sirliq
Uning alqanliri tengliner manga:‏
Heq dos, illella! ‏
Men néme dey? Némemnimu bérey uninggha?!‏
Egiship kéteymu bille chöllerge
Mazarlargha, bazarlargha, taghlargha, baghlargha?!‏
Tutup béreymu özümni‏
Yilanlargha ,chayanlargha, pitlargha, bürgilerge?!‏
Men qandaq qilay?!‏
U dunyani oylaymu, bu dunyanimu?!‏
Men bildim ‏
Choqum ölüshimiz kéreklikini!‏

(5)‏

Men bildim
Qiyamet küni quram tashlar etiwarliship
Qoldin qolgha ötüp yerge tegmesmish
Qiyamet küni jahan ot bolup yénip
Bir tüp buya sayisida sayidarmish qiriq erkek
Qiyamet küni eng mungluq naxshilarni éytip
Éshek minip kélermish jeddal
Qiyamet küni qutquzarmish éliwetken tirnaqlar bizni

(6)‏

Men bildim,
Méning ayshem abduwahit dégen hammam shundaq dégen:‏
Xuda özi chigken tügünni özi yéshidu!

* * * * *

Ürümchi

Bir sheher.
Ölük muzlar ichide
Élip ketken qedrini uning
Uzaq zamanlardin qalghan sogh shamal.
Chiliq-chiliq höl bolup ketken
Yultuzlarning sudiki eksi;
Yer tégidin hor chiqqan yerde
Ésedeshni kördüm kündüzi.

Bir sheher–
Tekrar sözlen’gen qalaymiqan bir hékaye,
Lékin,bu hékayining ichide men yoq.
Hetta
Uzun yil burunqi aptapliq küni,
Muhebbettin qorqqan péti
Bu sheherdin yoqap ketken késelmen bir qiz,
Chüshen’gili zadi unimay
”sizni söyimen!“ dégen uyghurche gepni.

Bir sheher,
Manga oxshash harghinliq yetken;
Bir sheher,
Bahar we küzni terk etken;
Bir sheher,
Tuman ichide yiraqlap ketken.

2007 -yil 30-mart

* * * * *

Aghriq

«méning baghrim siler bilen.»
Uyghur shamanlirining «azayim qoshiqi» din

1

Kéchide kéyimini salmayla uxlap qalghanlar
Chighir yolgha xeterlik külni töküp mangghanlar
Puti bilen qumni jijap shé’ir yazghanlar
Qizil rengdin sériq rengni ayriwalghanlar
Tang seherde yüzini yüymay nashta qilghanlar
Zawal peyti xudani söyüshtin qutulalmighanlar
Ölüm yéninglardin ötüp ketti, kördunglarmu?!

Bir chaghlarda, tinish belgiliri yoq jaylarda yashighan idim
Qeghezdiki qongur daghlarni tükrükimde sürtken péti
Ashu kona qeghezning we jan talishiwatqan qara siyahning söyümlük puriqi neqeder yumshaq!
Lékin, ichim aghriyti, tinish belgiliri yoq jümlilerdiki babur mirza we bashqilargha
(seltenet derdide saranglarche gherq mest bolghan)
Mana bügün, sun’ghan sol qolumni aq lata bilen mehkem téngip, aghriqni sezmey
Ong qolumdiki özümning resimige qarawatimen, resim keynidiki xenzuche xetni oquwatimen
Dep béreymu buni
Yol boyidiki tash üstide olturghan jimjit juwan’gha
(kün nuri uning boynigha chüshüp turatti, astidiki quram tash qattiq emes ching idi)

Men silerni körüshke shunche küchidim, tomurlirim chingqaldi, közlirim taldi
Lékin, siler méning aghriqimdin zériktinglarmu
Xuddi, men téxi yéqindila natonush güzel qizlargha telpünüshtin üzül-késil zérikkendek
Silerge ayan (mangimu shundaq), méning nepritim échinishliq israp bolup tügep ketmekte

2

Yette yashliq bir bala
Chinggilekning ghunchisini yégen bir bala
Jigdining yopurmiqidiki heselni yégen bir bala
Aq qonaqning shéxini yégen bir bala
Chüchük buya yiltizini yégen bir bala
Qolyaghliqqa chigilgen bir jing öchke göshini kötirip kétip baridu
Burnida qan
Bu bala kimning balisi, bildinglarmu?!
Aptap kötirip turghan asmanning bir parchisidek
Siler toplashtinglar méni körmey, siler néme bolmaqchi, siler némige aylanmaqchi
Men némidin waz kechmekchi, men némini silap baqmaqchi, men némini silerge körsetmekchi
Men silerning yéningladin ötüp ketken shamalning aldini tostum
Turup turunglar, shamalgha bir gépim bar éytiwalay
(ey shamal, méning üchün ejep derd tartting
Ejep ichim aghriydu sanga
Manga ayan, közümning göhiri sende tozup ketken
Qéni, sen manga éytip béremsen: zeher dégen qandaq nerse u
Uni tutsam qolum titremdu, bir otlamgha adem ölemdu?!)
Men silerge putumni qilip, kiyimim bilenla düm yétip uxlidim
Chüshümde, qapqar zulmetni taptim
U méni basti, boynimda yögiship, qoltuqlirimdin, ikki yotam arisidin we jénimdin ömilep ötti
Men qongghuraq gülini chaynighach tikenlerge dessep esebiylerche yügrewatqandek
Ün-tinsiz wehimidin hozurlan’ghach, aghzimni yoghan achtim!

3

Deste-deste nur
Ochum-ochum su
Siqim-siqim tupraq
Tekrar-tekrar aghriq
Taram-taram jan
Ey siler, méning baghrim siler bilen, tuydunglarmu?!
Mextumsula choghni élip mangghanda tökken kül siziqning u teripige
Men bolmaqchi bolghan men yene keldim
Qarangghuluqtin sughurup alghan pichaqtek, méning qoynumdin chiqip kettinglar
Men silerni sheret qilimen, her zikri zikri qilimen, tiniqimda altun tor toqup,
Andin silerge
Pelempeylerde uyup qalghan barmaq izimni körsitip qoyimen

2009-yili 1-ayning 15-küni, ürümchi

* * * * *

Déngiz

Ghuwa bir döwe tash méning xiyalim
Terge chümgen hawa méning etrapim
Sésighan qulule qépining ghemkin gewdisi
Chüshtin kiyin sa’et töttiki dolqun ewjisi
Qelbim shu tap béliq puraydu!
Tumanni késip ötken upuq siziqining bu teripide
Yüriki hesret we saxtiliqqa tolghan bir top adem
Kichikleydu nurgha egiship
Yiraqta
Zibaliqi sizge oxshaydighan bir parche bulut
Putini tash tiliwetken bir wijik eblex
Chatirqini kérip turghan qizil köynek qiz
Tiklip turghanda maymaq quyashqa
Hés qilghili bolmaydiken qum sahilnimu
Ey déngiz, sen méning emes
Biraq, yalghuzluqtin senmu qorqamsen?!

1994-yili, béydeyxi.

* * * * *

Ortaq jinayet

Yangaq derixi astida
Ana séghizxan qanatlirini retleydu.
Men chimliqta méngip yürimen,
Misning datliship kétishini bashtin kechürgech
Sergerdanning intiqamini tapmaqchi bolimen.

Gerche
Biz téxi nahayiti yash,saq-salamet bolsaqmu,
Emma
Ehdimizde ching turup,
Xuddi bir dolqun’gha oxshash chékinishni
Derexning azabliq baliyatqusigha
Ölümning heqiqiy makanigha chékinishni arzu qilimiz.

Qowzaqla pütünley tökülidu
Yangaq derixi öchekke kirmekchi,
Biraq séghizxanni chöchütmekchi emes.
Men esli ornumgha qaytimen,
Nurdin hasil bolghan shilepemni qolumgha alimen.
Sersanliq
Özining yaman niyitini ashkarilash démektur.

Men esli ornumgha qaytimen.
Jinayetkar balilar pinhan yerlerge tash atidu,
Ghem-endishisiz hujum qilidu!
Men birtal yumran yopurmaqni alqinimda izip
Murekkep we özgirishchan suyuqluq yasaymen.
Bir tal qara siziq yenggil chaqchaqqa aylinidu.
Men özümning mol xiyallirim bilen
Séghizxanning qanatlirini yuyimen.
Intiqam
Bir deqiqe chidash démektur.

Biz téxi nahayiti yash,
Özimiz oylighandinmu yash.

1993-yili 5-ay béyjing

* * * * *

Ariliq

Biz tomuzghilarning sayrishigha taqabil turalmaymiz.
Köpünki eynekning arqisida
Doxturxanining binasi, ariliq.
Séstiralarning shekli özgergen chirayi
Bizning hejwi resimdek olturishimizni közitidu.

Biz soghuq su bilen haraq ichkech
Derizini échiwétip, yérim yalingach halda
Turmush,millet we qizlar toghrisida
Zeherxendilerche paranglishimiz.
Tomuzghilarning awazi pat-pat öyge basturup kirip
Paringimizning eng muhim yerlirini buziwétidu.

Ular bir bahanilarni tépip
Méni yalghuz tashlap chiqip kétidu.
Quruq botulkilardin hasil bolghan
Turmushning bundaq romantik menzirisi
Méni xuddi par munchisi ichide turghandek
Hés qilduridu.
Men ishikni quluplaymen:
Ishqa bérishim kérek!

Méning mollaq atqum kélidu.
Méning özümni öltüriwalghum kélidu.

1993-yili 6-ay, béyjing

* * * * *

Chek – chégra

Ikkimizniﯪyriwetmek tes
Shungamen zorluq küch ishlitishke pétinalmaymen
Chünki her’ikkimizge zexme yétishi mumkin
Méningnezerimde
Béyjingtashning hasilati
Chek-chégradel ﯪshu yerde
Butxaniningﯪrqa hoylisigha tutishidighan
Tash tamning ﯴstide
Xuddiﯮttura ﯪsiyaliqlarning yalingach nérwisidek
Mutleqtemkin

Wehalenki, men temkinlikni tilgha ﯪlsamla
Nérwiningqurulma güzelliki
Misirfirﯬwnlirining papa kütküchiliri
Séningghelite teleppuzung…qatarliq
Nahayitiﯮmaqbirmunche ﯰqumlar ésimge kélidu.

1994-yili féwral, béyjing

* * * * *

Ikki ademning epsanisi

Menpütünley parlidim. Zérikishlik muzika awazi,
Gösh bilen söngekning ajrishi ölük sugha yoluqti.
Külkilik merwayit, gürüch, yep tügitilgen chish we
Eqilning éléméntliri méwe, aghriq hemmisi bar,
Taki tarimning qorsiqi sésighan’gha qeder!
Birparche chirigen yaghach suning üstide, uning puti yoq, birqoli
Qushtuxumliri bilen séning köz chanaqliringni tolduridu.
Iyun éyining quyash nuri astida, sen bilen men kütken
Étiqadning yan teripi asta asta yimirilip chüshidu.
Taqirtaghlar idiye tüpeylidin mejruh bolghan bostanliqlarni körsitip:
Barghin, barghin, bashqilarghateqlid qil, deydu.
Eyméning pishanemge pütülgen zöhre, sen méni söy!
Toqulmilarningmenisi tesewwuringning éghir yükiniyenggilletküsi,
Senshamalning renggini bilishing kérek. Sansiz neyze we
Cheksiz sheytan azabining hemmisi méning,chünki,men tahir!
Mana, aldimdabir kora süt qaynimaqta.
Mangayaghach sanduqni bir haraqkesh bergen,
Menyat dölet deryasida toptoghra sekkiz yil aqtim!
Biraq,mingyil ötüptu, men téxi séni körüp baqmidim.
Birsimanga: uni izlep tap, uning léwinichishlep üziwal,deydu.
Ay’arqa teripimde yéshil hem ötkür is chiqiridu,
Hergiz boldiqilmaydu, xuddichüsh ichidiki bisharettek.
Korla ghemkin sheher ,nem sheher, ﯰ yumulaydu ,
Men uning yénidin ghipla qilip ötüp kétimen.
Yanchuqumde kichik bir«qur’an» bar,
Néme dégen büyük qiliq-he ! men yashashtin qorqmaymen,
Biraq, yene shunche toxu yürek: qaghash aldida kékechleymen.
Bilimen, zöhre, sen haman birsini söyüshke muhtaj.
Men hazir gherq mest, yalang ayaq öre turimen,
Baxshilar qaytip keldi, ular jinlirini chaqirip késilimni dawalaydu,
Mana bu qedimqi kishilerning yashash usuli!

* * * * *

Tash eynek

Burun men séning tash eynekke qarap turghiningni körgen,
Shu chaghda séning su tepchirep turghan idiyeng manga nahayiti yéqin idi.
Bügün sen qish shamilining temini tétiding, achchiq tem .
Oxshash bir chüshkünlük késili, oxshash bir hesretlik qiyapet .
Emdi néme qilish kérek? Ey gülüm,séning közliring!
Sen körüp baqmighan wetenni tesewwur qilalmaysen.
Tash eynekni nedin tapqansen? Qedimqi dewrdinmu? Yaki chüshüngdin?
ﯰ chaghlarda yüreklerning hemmisi qum idi,shamal idi ,
Yene qapqara puraq idi, biraq tarqap ketmigen.
Mana emdi, bulutlar séning qulaq tüwingge qistap kélidu, anglimaysen,
Hesretlik soghuqni sézisen, béshingni asta kötirisen,
Ghéripliq ghéripliqqa egishidu, quyash nuri quyash nurigha singgendek.
Éytqina, men muzlap ketken léwim bilen séni söyelermenmu?
Éytqina, tash eyekni yorutqan quyash bizni yutup kétermu?
Xosh, ey gülüm, senmu qachqin, yiraqlargha ket!
Biraq, derex dégen zémin’gha qarshiliq körsetmeydu,
Bu yer téxi qish, derexler téxi yopurmaq chiqarmidi.
Sus altun renglik bir tutam roh alqinimda, barmaqlirimda.
Bahar pesli méning iradem.
Waqit téxi uzun, xuddi waqitqa oxshash,
Ey gülüm, qéni jawap ber : ikkimizdin kim awwal ölsun?!

* * * * *

Ilahiy murasim

Boysundurulghan bir parche nur érimekte
Chiraylar keynimdin ayan bolidu
Shallaq kök nur marap turidu
Quyash nurini yögep kétidu
Tilim gügümni yalap téshidu
Yol chirighi waqitning eng üstide
Ömüchük tori kökke yéyilghan
Men chaqmaq bilen qol élishimen
Piyadiler yolida mangimen
Erwahlar üstidin dessep ötimen
Qarangghuluqtin qarangghuluqqa
Aghzimda bir tal qush péyi chishleglik
Derexlerge ésilghan emchekler külümsireydu
Putum
Esirni titriter
Özümni titriter
Sheherni titriter
Bash söngikim iptida’iy sheklini yoqitidu
Kéyimlirim échinishliq awaz chiqiridu
Bu
Tomuz, erkinlik yaki unutush?
Nurghunlighan parche latilar yer üstide
Sekreydu
Sürülidu
Nepes alidu
Nurghunlighan xünük nur siziqliri yer üstide
Chaqnaydu
Yighilidu
Sükütke chömidu
Men bir istakan sudin mazghap tileymen
Men bir döwe exlettin halreng tileymen
Kocha tinjiq
Her bir yol meggülük natonush
Bir qétimliq asta qézish
Bir meydan aylanma oyun
Kéche üni sheher qusqan simani yutup tashlaydu
Xuddi bir tamche süzük su yilan yürikini yutqandek
Échilmas tömür penjiriler köz’aldimda köpidu
Qapqara eynekler hasirashni, du’ani anglaydu
Herpler ölüp ketküsi
Resimler pak-pakiz parchilan’ghusi
Méngemge liq tolghan chirqirash, ésedesh
Yene bir qétim heywet bilen yerge chüshidu
Qolum terleydu, bu−
Bir xil qutulush
Bir xil erkinlik
Chünki birsi mundaq dégendek qilghan:
«isimlar asmandin chüshidu!»
Jesetlerning puriqi kéche asminini kézidu
Ömüchük tori uning astida leyleydu
U bir parche aq reng, xuddi
Chümbelge oxshash
Eslimige oxshash
Muhebbetke oxshash
Etrapqa qaraymen
Ajiz ténimni quchaqlighum kélidu
Karniyimni usturida boghuzlisam deymen
Bir parche aq qeghez yüzümde yéyilidu
Tuyuqsizla bir tal qowurghamning kamliqini hés qilimen
Méningche
Men nurghun qétim ilahiy murasim ötküzüshüm kérek:
Qushlar toplishidighan jaygha wesiyitimni kömüshüm
Mewhumluq we chüsh ichide chaqmaq tashni yandurushum
Yoqluqni toygha aylandurushum
Tilni yerge yatquzushum
Qarangghuluqni yaram éghizigha tiqishim
Heweslerni qandurushum
Ölümdin ölümge qarap méngishim kérek
Mana bu-chaqmaq, teqdir, berbatliq!
Men terep tuyghumni yoqiqitimen
Chaqmaq bilen élishimen
Körüsh sezgüm toxtap qalghandek
Tashlinish ichide dawamliq qalar
Derexler kochidin yoqilidu
Men yenggillikke yéqinlishimen
Küch sinishishni inkar qilimen
Kéchining üni paniy alemdiki ebgah kishiler topidin halqip kétidu

1993-yili féwral, béyjing

* * * * *

Yaz bir süyqesit

1

Men terge chömülüp turup anni sékstonni oquwatimen,
Asmandin chüshken tozanlar hawani qoghlap,
Sansiz sheher qushlirigha aylinip, wogzalgha qarap uchidu.
Shamal
Tükürüklirini chachritip,
Her terepke mikroblarni tarqitidu.
Lékin sen
Heqiqiy yashap baqmighan,
Sen aq tumshuq qagha emes,
Sen qizil renglik chimliqmu emes.
Men biwasite sezgümge ishenmeymen,
U xuddi tünügün mitroda héliqi qéri xotun éytqandek:
− aldamchi
Ikkimizning birdinbir ortaqliqi−wehime,
Biz da’im birlikte uning chöyündek awazini anglaymiz,
U xuddi chaygha oxshash yiliklerge singip kirip
Andin mehkem uyup kétidu.
Men taghning midirlishini körüwatimen,
Mawzu ijad qilishning zörürlikini séziwatimen,
Déngizning qarlighach uwisidiki perwazigha qarawatimen.
Sen méni ré’alliqqa sörep kélidighan qorqunchluq küch,
Mashina dessiwetken qonchaq,
Chinliqta poqqa we sen’etke oxshaysen.

2

Yaz pesli, u bir süyqest
Ilastikiliq eslimilerde aqsap kétiwatqan
Dadamning öydin qoghlan’ghan chaghdiki qaytar makani,
Lay kariwat.

Tünügün yamghur yaghdi, sen bilmeysen,
Uning bichare awazi hélighiche derex gholliri ichide yangrimaqta,
Men özümni barliq qurt-qongghuzlargha chétishim kérek:
Guman birdin yoqalghanda
Peqet shularla
Peqet shularla manga özümni gumran qilidighan küch béreleydu.
Qeshqerdiki héytgah meschitining aldida parche
Sétilidighan neshe éniq ésimde,
U méning erzimes baliliqim.
Bügün men bir qolni
Poyiz dérizisidin sunulghan bir qolni eslep qaldim,
Uni mehkem este tutush üchün men ghayet zor bedel tölidim.
Chünki u
Sésip kétish hoquqidin waz kechken idi.
Etrapimdiki heqiqiy boshluq ölüm shatliqini élip kélidu,
Boghuzumgha asta kirip, ashqazanning eng chungqur yérige qarap aqidu.

3

Men jinsiy ajizlarning sapma keshke bolghan
Öchmenlikini ögen’gen.
On töt yéshimda
Chish aghriqi tüpeylidin urghan prokayin
Okulining tesiri téxiche pütünley tügigini yoq,
Ümitsiz bir chüshtin kéyinde. Lékin
Men qaytalaymen, séning yéninggha qaytip baralaymen!
Döngköwrüktiki sésiq su azgilidin bashqa
Men yene némidin ümid küteleymen?
Men layning puriqini purawatimen.
Menmu heqiqiy yashap baqqan emes,
Chiragh öchken chaghdiki soghuq qarangghuluq,
Oghriliqche ananizim
Piyenchükke aylan’ghan bir millet
Manga hujum qilip kélidu.
Esqer manga qarap:
«yaraysen kasapet!» dep warqiraydu.
Wehalenki,
Men shekil yaratmidim.
U méning eng axirqi kozirim.
Men oquwatimen, terge chömülüp oquwatimen,
Erwahlarning obrazi süzük tére renggini chekkilep chiqidu,
U közümge tashlan’ghan büyük nur qayturghuch.

Tahir hamutning terjimhali

Sha’ir, rézhissor tahir hamut 1969-yili qeshqerde tughulghan.1986-yildin bashlap edebiy ijadiyetke qedem qoyghan. 1992-yili merkiziy milletler inistituti (hazirqi merkiziy milletler uniwérsitéti)ning uyghur til-edebiyati kespini püttürgen. Hazirghiche yüz parchidin artuq her xil zhanirdiki edebiy eserliri, terjime eserliri we maqaliliri türlük metbu’atlarda élan qilin’ghan. Uning xenzuche yézilghan «yaz bir süyqest», «ariliq» dégen ikki parche shé’iri xéylongjiyang xelq xelq neshriyati 1994-yili neshr qilghan «esir axiri: junggodiki gholluq 500 sha’ir» dégen toplamgha kirgüzülgen. Uning bir qisim shé’irliri «yüreksiz söygü(1996)», «qeshqerdiki yer shari(2000)» qatarliq toplamlargha kirgüzülgen. 2000-yili uning «gherb modérnizim edebiyati éqimliri» dégen kitabi shinjang xelq neshriyati teripidin neshr qilin’ghan. Tahir hamutning «jenubqa seper» we «93 qurban héyt harpisi» namliq ikki parche shé’iri amérikida chiqidighan «esebiy at» (Crazyhorse) zhurnilining 2011-yilli aldinqi yérim yilliq sani (omumiy79-sani)da in’glizche-uyghurche sélishturma shekilde élan qilin’ghan. Bu zhurnalgha tahir hamutning qisqiche terjimihalimu bérilgen bolup, uningda tahir hamutni «uyghur modérnizm shé’iriyitining eng közge körün’gen wekilliridin biri» dep atighan. Tahir hamutning «qeshqerge qaytish» namliq yene bir parche shé’irining én’glizche terjimisi amérikida chiqidighan dangliq edebiyat zhurnili «déngiz qoltuqi qirghiqi» (Gulfcoast) ning 2012-yilliq 24-sanida élan qilin’ghan we terjimihali bérilgen. Tahir hamut 1998-yildin bashlap kino-téléwiziye sahesige kirip, köpligen téléwiziye hékaye filimi, höjjetlik filim, edebiyat-sen’et filimi we chong tiptiki sen’et kéchiliklirige rézhissorluq qilghan. 2007-yilidin bashlap tekliplik profféssor süpitide, shinjang sen’et inistituti kino-téléwiye-drama fakoltétida ders ötüp kéliwatidu. U 2009-yili shinjang izgil kino-téléwiziye shirkitini qurghan, hazir shu shirkette ishleydu.

 

 

http://www.azizisa.org/index.php/2016/03/18/tahir_hamut_sheirliri/