Sosyoloji’nin konularından birisi olan çatışma, her zaman ve her yerde, yalnız insanların değil tüm canlıların, yaşamlarını mücadele ederek korumaya ve kazanmaya yönelik olarak ortaya çıkan yıkıcı bir davranış modelidir. Bu nedenle çatışmanın önlenmesi gerekir. Çatışmanın sebeplerini ve ortaya çıkış biçimlerini bilmek çözüm yöntemlerini de beraberinde getirir. Zira her problem, kendi içinde çözümünü de barındırır. Bu yöntemlerden bir tanesi 5N1K’dır. 5N1K ile bir problem kısa zamanda amaca uygun bir şekilde çözümlenebilir. 5N1K şu soruları kapsar;

1. Ne / Neler (Hangi)

2. Ne zaman

3. Nerede

4. Niçin

5. Nasıl

6. Kiminle / Kimlerle

5N1K ile belirli bir çatışma çözümünü ele almadan önce çatışma ile ilgili kısaca şunları söyleyebiliriz; çatışma;karşıt iki durumun denk gelmesidir. Zıtlığın olduğu her yerde çatışma yaşanır. Güveni yok eder ve uyumu bozar. Tüm yaşam, insanlarla iletişime geçip ilişki kurarak sürer. Çatışmanın olduğu yerde ise ilişkiler zarar görür. Çatışma, kişinin kendisini eğitmesi gereken özel ve önemli konulardan birisi olduğu için bilhassa ele alınıp üzerinde çalışılması gerekir. Güvenli bir yaşam için çatışmalar çözüme ulaştırılmalıdır.

5N1K Yöntemine Göre Çatışma Analizi

1. Ne / Neler (Hangi) Konu(lar) Çatışmadır

Genel olarak çatışma konularını 3 maddede toplayabiliriz. Bunlar;

• Tatmin edilmeyen ihtiyaçlar: İhtiyaç; sağlanmadığında yaşamı tehlikeye atacak olan her şeydir. İçinde soyut-somut faktörler bulunur. Ör; yemezsek açlıktan ölebiliriz, dinlenmezsek sağlığımızdan olabiliriz, dostlarımız olmazsa kendimizi yalnız hissedip depresyona girebilir ve yine hayatımızı riske atabiliriz vb. Bu kategoriyi bu şekilde değerlendirmek gerekir.

• Kararsızlık: Kazan-kaybet algısı yaratır. Bir seçim dahilinde var olanı kaybetme durumunu ortaya çıkartır. Burada bir vazgeçiş söz konusudur. Bu nedenle karar vermek zordur. Belirsizlik özelliği taşıdığı için iki durum arasında sürekli bir kısır döngü halinde gidiş geliş yaşanır. Çözüm için; belirsizlikleri ortadan kaldırmak gerekir. Bunu yapabilmek için de seçmeye korktuğumuz şeyi, küçük bir kısmıyla sahaya çıkıp test etmek yeterlidir.

• Egonun istekleri: Ego sadece ister. Kanaat etmez, memnun olmaz, hep kazanmaya odaklıdır. İhtiyaç fazlası olan her şey istektir. Ego da bunları ister. Ör; kazancımızın yetmesine rağmen daha fazlasını istemek, yaşadığımız evin kendimize ait olmasına rağmen daha pahalısını istemek vb. Burada kendimize şunu sormalıyız; “Buna ihtiyacım var mı? Olmazsa zor durumda kalır mıyım?” Eğer cevap ‘evet’ ise yapmayı, ‘hayır’ ise yapmamayı seçmek doğru davranış olur.

2. Ne Zaman Çatışırız: Yaşamımız tehlikeye girdiğinde, kazanç durumumuz risk altında olduğunda, güvenliğimizi tehdit eden bir durumla karşılaştığımızda çatışma yaşarız. Bu gibi durumlar söz konusu olmadığında çatışma nedenlerimizi sorgulamalıyız. Gerçek bir sebebimiz olup olmadığını tespit etmeliyiz.

3. Nerede Çatışırız: Duygusal, fiziksel ve zihinsel olarak çatışırız. Duruma göre değişir. Hangisinde tehdit algımız varsa orada çatışma meydana gelir.

4. Niçin Çatışırız: Kendimizi güvene almak amacıyla korumak ve / veya kazanmak için çatışırız.

5. Nasıl (Hangi) Yolla Çatışırız: Savaşarak ya da kaçarak çatışırız. Savaşarak çatışmanın varabileceği en üst nokta saldırganlıktır. Kaçarak çatışmanınki ise intihara kadar gidebilir. Her ikisi de tehlike arz eder. Yapılabilecek en iyi şey dengede kalmaktır. Bunun için de önce sakin olmayı öğrenmeliyiz.

6. Kiminle / Kimlerle Çatışırız: Bize zarar verdiğini düşündüğümüz herkesle çatışma yaşayabiliriz. Fakat bazen ilüzyona düşeriz; bu bizim yanılgımız olabilir. Bu nedenle gerçekten bize zarar verip vermediklerinden emin olmalıyız.

Özetle çatışma;

• Tatmin edilemeyen ihtiyaçlar,

• Kararsızlık yaşanan durumlar,

• Egonun aşırı istekleri,

• Yaşamımızın tehlike altında olması,

• Kazancımızın riske girmesi,

• Güvenliğimizin tehdit edilmesi gibi durumlar söz konusu olduğunda;

  • Bize zarar verdiğini düşündüğümüz herkesle,

  • Varlığımızı sürdürebilmek için,

  • Korumak veya kazanmak amacıyla,

  • Duygusal, fiziksel ya da zihinsel olarak,

  • Savaşarak ya da kaçarak çatışırız.

5N1K yöntemiyle yapılan analiz sonucu büyük problemi inşa eden alt etmenleri tespit etmiş olduk. Çatışmanın ortaya çıkması ve gerçek nedenleri özetlediğim maddelerdir ancak bizler deneyimleri olan insanlar olduğumuz için öğrendiklerimizin, üzerimizdeki baskısına göre çatışma yöntemlerimiz de birbirimizinkinden farklı olacaktır. Siz de çatışma analizine göre çatışma tarzınızı tespit edebilirsiniz ve sizi gerçekten rahatsız eden çatışmalarınıza son verebilirsiniz.

Çatışmaya son verebilmek için 5N1K’ya ek olarak altın anahtarlar;

• Kimin sahnesinde rol alıyoruz? Kendi sahnemizde başrol, başkalarınınkinde figüran olabiliyor muyuz?

• Kendi sahnemizdeki görev ve sorumluluklarımızı hakkıyla ve vaktinde yerine getirebiliyor muyuz?

• Kendi hadlerimizi (hatlarımızı) ve haklarımızı bilip, sınırlarımızı çizip koruyabiliyor muyuz?

• Önceliklerimizi görev ve sorumluluklarımıza göre belirleyip, zamanımızı bu akışa göre düzenleyebiliyor muyuz?

• Yaşamımızda başrol olduğumuz alanlarda bulunan yetkiler bize mi ait?

Bu anahtarlar çatışma çözümüne büyük katkıda bulunurlar. Bu bilgilerin her birini farklı bir yazıda detaylı olarak paylaşacağım için burada sadece ek maddeler olarak yer verdim. Sizleri 5N1K ve bu anahtarlarla oyundan çıkıp gerçek bir yaşamın kapısını aralamaya davet ediyorum.

Uyumlu ve güvenli bir yaşam için çatışmalara son verin, huzurlu ve keyifli bir yaşam sizin olsun.

Sevgiyle kalın.

Yazar: Sosyolog Esma ÇERÇİL