Milliy Iptixarliq Tuyghusi we Milletning Kélichigi!

Ügettim, Ügetkin Ügetsun!
Uyghur medeniyiti 10 ming yilliq shanliq tarixqa ige bolup,bügünki künde perde arqisidiki qarangghuluq küchler teripidin ortaq yoqutiwitish obyékti bolup qaldi.Ular Uyghur millitini, bir étnik topluq süpitide tarix sehnisidin süpürüp tashlashni meqset qilghan bolup, weten ichi we sitritida öz-ara hemkarliship herket qilmaqta!Xelqimiz milliy kimligi jümlidin milliy medeniyitini qoghdap qélish üchün bar imkanlarning hemmini ishqa séliwatqan bolsimu, her türlük tehditlerdin toluq qutulup ketkini yoq!

Biz Uyghurlar bilen paralil yaki oxshash jemiyette yashawatqan bir qisim milletler, milliy kimliki we milliy medeniyitini qoghdashta ijabiy qedemlerni alghan bolsa, biz Uyghurlar xuddi milliy kimlikimiz we medeniyitimizdin özligimizdin uzaqlishiwatqandek halette sistimliq we programmiliq shekilde yatlashturulmaqtamiz! Tibet we Tungganlargha qaraydighan bolsaq, ulardiki milliy iptixarning barghanche küchlinip bériwatqanliqini körümiz! Biz Uyghurlarning milliy kimliki bir tereptin düshmen küchlerning mexpiy pilanliri sewebidin ajizlishishqa qarap yüzlengen bolsa, yene bir tereptin bizning meniwiy medeniyet, maddiy medeniyet hadisillirige bérip chétilidighan qurulushlarni milliy alahiyidilikimizge uyghun shekilde pilanliyalmighanliqimizdin boliwatidu.

Biz Xitay we xitayning mustemlike rayonlirigha nisbeten ayrim bir étnik xeliqqe oxshighinimiz bilen, bashqa rayonlardiki xeliqler bilen bolghan perqimizni rushen békitelmigenlikimiz üchün, dunyada ayrim bir millet dégen obrazni téxi tikliyelmiduq!Diniy, kultural we siyasiy meselilerde milliy alahiydilikimizge alahiyde yer bérishke sel qarawatimiz! Biz milletchilikimiz yéterlik dep qaraymiz, emma biznning milliy iptixarliq tuyghumiz intayin ajizliship ketken bir dewirde yashawatimiz. Bügünki künde Uyghurda Tibet yaki tungganlarchilik milliy iptixar yétilgen bolsaidi, weten nahayiti tiz azat bghan bolatti.

Xelqimiz qanche ming yildin béri bügünki kündimu zamaniwiyliqini hich yoqatmighan, kötürüp yürüshke eplik, herqandaq kéyim-kéchek bilen maslishidighan, mol we renggareng milliy medeniyitimizde yaquttek julalap turghan türi köp, lahelinishi addiy we körkem doppini etiwarliq ata mirasliri qatarida qoghdap kelmekte.Uyghur doppisi méditsina, pelesepe, din, sennet, algébra, astirnomiye we tarix qatarliq köp xil ilimlargha munasiwetlik mezmunlar gireleshken bir eser bolup, uningdiki motiflarning hazirgha qeder siri échilghini yoq!

Uyghur doppilliri, her xilliqi, tikish we keshtilesh jehettiki pirinsipchanliqi we oxshashliqi jehettin alahiyde özgichilikke ége bolup, dunya medeniyet ghezinisidiki tengdashsiz mirastur!

Dunya milletlirining medeniyitide Uyghur xelqide bar bolghan doppining peqet bir türi yaki shu doppidiki melum bir motif(Milliy Imag) we yaki adettiki bir belgidek nerse bar bolghan bolsa özlirini alahiyde medeniyetlik sanaydu. Uni bayraqliri, dewlet giribi, milliy bankillirining simiwoli, pul we imfort-ikisport pay-cheklirining belgüsi…qatarliq nurghun tereplerde etiwarlap ishlitidu!

Xelqimiz ming yillardin béri milliy kimlikimizning belgüsi süpitide qoghdap kéliwatqan doppa medeniyiti zamanisigha layiq tereqqiy qildurulmighan bolup, buning seweplirining biri xelqimizning bash kéyimi enenisige yéterlik ehmiyet bermigenlikidin bolmaqta. Hazir arimizda shu qeder güzel doppimizni kiyishtin nomus qilidighan mangqurtlarmu az emes! Uyghur kéyim-kéchekliri tarixning dehshetlik buran-chapqunlirida éghir sinaqlardin ötken bolup, uning insan oghlining yaritilishi yeni jismaniy we rohiy alahiydilikini téximu güzelleshtüridighanliqi heqqidiki heyranliq xelqara jemiyette barghanche kücheymekte!

Doppa dunyadiki bash kéyimlirining ichide Uyghurlargha eng yarishidighan kéyim-kéchekning biri bolup, doppa kiygen erler söletlik, doppa kiygen qizlar sülketlik tesir béridu.Tariximizda medeniyet jehette arqida qélish, iqtisadiy jehette namratlishish, siyasiy jehette qul qilinish sewebidin, xelqimiz rohiy we jismaniy jehettin chuwalchaqliship, tashqiy körünishimiz tarixtikige oxshimayla qalghan bügünki künde, uyghurlarni bir étnik topluq yeni musteqqil millet qilip körsütidighan bayliqlirimizning biri doppa bolsimu, bezilerning bashqa milletlerni dorap kiygen bash kiyimliri ademning könglini élishturidu.Bundaqlar özining jismaniy we rohiy tereplerdiki eyiplirini doppa qatarliq milliy kéyim-kécheklirimiz bilen bizey démeydu, manglur xitaylardek yürse yüriduki,pakistanliq we afghanlarning kültektek bash kéyimini, éghi yoq ishtanlirini, we ereplerning xalta köyneklirini kiyiship,diwanidek setliship yürse yüriyduki, doppa kiygenlerni kemsitidu, doppigha yéqin kelmeydu, kéyishni teshebbus qilghanlardin yirginidu.

Nöwette Uyghur kiyimlirige Uyghurlarning qiziqishining töwen bolishi, Uyghur yémeklirige Uyghurlarning xéridar bolmasliqi milyonlighan qiz-yigitlirimizning ishsiz qélip, yat ellerde sersan-sergerdan bolup yürishinila keltürüp chiqarmay, milliy rohtin yatlishish hadisinimu keltürüp chiqarmaqta! Milliy rohiy ajiz xeliqlerde milliy iptixarliq tuyghusi ölüp, hemme tereptin yat milletlerge qulchiliq qilidighan ang yétilidu.Bu xil ang milletning iqtisadiy, siyasiy, sotsiyal we kultural enenisini buzup, étnik topluqlarning kolliktip yoqulishini keltürüp chiqiridu.Shu seweptin tehdit astidiki milletler, tarixiy enenilliri arqiliq milliy kimlikini muhapizet qilip, öz xelqining milliy iptixarini oyghutup turidu.

Men tordin Tungganlarning bir qétimliq diniy bayramda, milliy kéyim-kécheklirini qandaq istimal qilghanliqini körüp, biz Uyghurlarning bu jehette bek ajizlap ketkenlikimizni, yaki milliy medeniyitimizdin barghanche uzaqliship, bashqa köp-xil medeniyetlerning buzghunchiliqigha uchrawatanliqimizni hés qilip, intayin ghezeplendim!

Sen Uyghur bolsang bashqa ishlarni qilishtin awal, eng deslepte tungganlarning bu jehettiki alahiydiliki heqqide yaxshi oylan.Ularning kiyim-kéchekliri özige xas xususiyetke ige bolsimu, bu jehette Uyghur kéyim-kécheklirining qoligha su quyup bérelmeydu! Shunche mol medeniyetni özige yughurup, güzellikte tengdashsiz ülge yaratqan, Uyghur kéyim-kécheklirini tereqqiy qildurush, markilashturush, bashlamchiliq bilen sétiwelip ishlitishni her bir uyghur wijdaniy buruchum, dep qarisa, shu arqiliq milliy iptixarliq tuyghumizni küchlendürüp, milletning kélichigini kapaletke ige qilishning daghdam yolini achqili we iqtisadiy jehettin arqida qéliwatqan, namratliq destidin ingirawatqan xelqimizge ünümlik yar-yülek bolghili bolidu!

Biz milliy kéyim kécheklirimizge, folklorimiz we her türlük örpi-adetlirimizge heqiqiy ige chiqalisaq, hich bolmisa xitay ölkilliride éghir milliy xorluqqa uchrawatqan hede-singillirimizni xizmet we turaqliq iqtisadiy kirimgha ige qilip, ularni ar-nomus we qulluq zenjiridin azat qilalaymiz! Bu heqiqiten büyük bir milliy inqilap bolidu!

Töwendiki resimde tungganlar özlirining bash kéyimi bilen sürlük, heywetlik, küchlük, jasaretlik körüngen.Uyghurlar namaz oqughan camening aldida tartilghan resimlerge qarisa, u yerde xuddi xitay dölitidiki 56 milletning hemmisi bardek körinidu.Bu échinishliq hadisini özimiz keltürüp chiqarduq!Tungganlarning bir yerim milyart düshmen ichide qandaq tik turghanliqining özimu biz uyghurlar üchün qattiq oylunishqa tégishlik bir möjize bolup, uning seweplirining biri, ulardiki buninggha oxshaydighan milliy xususiyetlerdur!Qarang bu tungganlargha, bundaq bir milletni körgen düshmen qorqunch ichide qalidu!

Tungganlar xitayning destidin aldirap, bir milliy dewlet quralmasliqi mumkin, bu tungganlarning biz Uyghurlargha oxshimaydighan yéri, lékin ular diniy itiqatta tallighan yolining toghriliqi, emeliyetchanliqi, milliy iptixarliq tuyghusining küchlükliki, ejdatliri shekillendürgen milliy enenillirige bolghan tewrenmes sadaqiti qatarliqlar seweblerdin étnik, kultural, iqtisadiy we siyasiy heq hoquqlirini baturluq bilen qoghdap kéliwatidu!

Hey eziz millitim, doppa we shuninggha oxshighan milliy kéyim-kécheklirimiz, biz üchün peqet bir bash kéyimi emes!Uninggha tariximiz, medeniyitimiz, diniy itiqadimiz, milliy örpi-adetlirimiz, siysiy ghayimiz qatarliq nurghun heqiqetler yoshurunghan!

Uyghur kéyim-kéchekliri jümlidin Doppa uyghurlarning milletchilik éngining möjizige tolghan xezinisi!.Bizni biz qilip turghini tilimiz, qénimiz, kulturimiz, dinimiz we ata miras wetinimiz! Doppa qatarliq milliyche kéyim-kécheklirimizning chirayimizni, hesiyatimizni, tuyghumizni, herkitimizni, pikirimizni, hayatiy küchimizni, ghayimizni qeyitsiz, sheritsiz dunyagha jakarlap turghan engüshter ikenligini Unutmayli! (K.Atahan)

11.08.14 Gérmaniye

Gepni nahayiti qisqartip éyitqanda, millitimizning qudret tépishi yaki halak bolishining achquchi özimizning qolida! Bügünki nomus we xorluq astida qalghan milliy teqdirimizning jawapkari yenela özimiz!

Biz Uyghurlarning küchlinishimizni eng aldi bilen qérindashlirimiz xalimisa, némila qilghinimiz bilen düshmenni yéngiyelmeymiz!Millitimizning qed kötürüshining aldinqi sherti, wetinimizdiki xitaydin bashqa milletlerge adil. heqqaniy we insanperwerlik bilen muamile qilish, xoshna millet(Dewlet)lerge eminlik, xatirjemlik, barawerlik tuyghusi bérish, diplomatik ussullar bilen uzaqtiki érqiy we diniy qérindashlarning könglini utush, bashqa yat millet(dewlet)lerge mukemmel insaniy tesir qaldurush! Ejdatlirimizning yaghi yandin, bela qérindashtin, dégen sözni ésimizdin her zamanqidin bekraq chiqarmasliq!

Qérindash türkiy xeliqler jümlidin türkmenler qanche on ming yilliq milliy enenimizge biwaste warisliq qilip, qaytidin güllinish basquchigha kirdi.Küchlükler iradisi ajiz, ishenchisini yoqutup qoyghan, milliy kimlikidin nomus qilidighan we teslimiyetchi peskesh milletlerni dessep ötüwatqan bu dunyada, biz uyghurlar milliy kimlikimizdin barghanche yatliship, ejdatlirimizgha asiyliq qilish derijisige bérip yettuq! Eger waqtida közimizni échip, rohiy jehettin eslimizge qayitip, ejdatlirimizning kütken yéridin chiqmisaq, teqdirning téximu yaman jazasigha uchraymiz!

Biz Uyghurlar bügünki künde hich bolmighanda qérindash türkmenlerchilik bir tereqqiyat pelliside bolishimiz kérekidi! Epsus, ming epsus xelqimiz téxiche mustemlikedin qurtulush uyaqta tursun, düshmenlerning zeherni shéker, shékerni zeher körsütidighan hiyle-mékirlik zéhin kontruli astida, kirse chiqmas qarangghu-patqaq yolgha kirip kétiwatidu!

Biz uyghurlar dunyadiki eng mukemmel milletlerning biri bolsaqmu, dunyagha yétilgen bir xeliqtek tesir bérelmiduq.

Biz uyghurlar tarixta qurulghan 16 Émparaturluq we yüzdin artuq dewletning qurulishigha sewep bolghan weyaki biwaste qatnashqan millet bolsaqmu, dayim wetinimizni milliy namimiz bilen atash jehette eng arqida qalghan qalaq milletlerning qolighimu su quyup bérelmiduq.

Biz Uyghurlar ejdatlirimizdin qalghan ata miras wetinimizni, wetinimizde dewlet qurushqa jan-jehli bilen qarshi turup kelgenlerning ejdatliri we bügünki ewlatliri qoyup qoyghan isim bilen atap, uninggha hazirghiche özimiz keskin bir milliy isim qoyalmiduq.

Bir dewlet birqanche qewim we milletning milliy kimlikini emes, shu jughrapiyilik rayonda yashawatan yerlik, eng chong, qedimiy we asasliq bir milletning milliy mewjutluqi we érqiy alahiyidlikini qoghdash üchün qurilidu.Birinchi dunya urushidin kéyin dunyada yéngi bir tertip ornutulushqa bashlidi. Dewlet=Millet pelesepisi insanlarning milliy teqdirini hel qilishtiki asasiy éqim bolup kelmekte!

Türkiye türklerning yeni türkleshken xelqlerning ihtiyaji üchün qurulghachqa, yene bir türkiy dewletning éhtiyaji bolmighanliqtin Qazaqistan, Üzbekistan, Qirghizistan…lar quruldi.Tarix tereqqiy qilip Sherqiy we Gherbiy türkistan dégen atalghular mawjut milletler we dewletlerning janijan menpeetlirige zit kélidighan mena ipadileydighan bolup qaldi.

Dunya nopusi 10 milyondin ashidighan hemme millet özini-özi idare qilidighan, hemme dinlar öz-ara bir-birini hürmetleydighan, hemme dewletler tinchliqta bille yashaydighan, hemme medeniyetler parallil tereqqiy qilidighan yéngi tertipke qarap tereqqiy qildurulidu.Tarix chaqi arqigha emes aldigha ilgirleydu…Uyghurlar dewirge, zamangha, makangha layiqlishishqa, bashqilar bilen bolghan zamaniwiylashqan inaq xoshnidarchiliq we dostluq munasiwetlirini shekillendürüshke téximu muhtaj.

Dewlitimiz bolmighanliqtin exlaqimiz buzuldi, bashqilar aldidiki sür-heywimiz, inawitimiz, itibarimiz yerge uruldi.Yasighan pichaqlirimiz qeghezni késelmeydu, tömürni emes yaghachnimu bashquralmiduq, yung, paxta we yipektin ishligen meshulatlirimiz bashqilarning arqisida qaldi, inshah qilghan binalargha tash we polat ishlitelmigenlikimizdin diwanidek tökülüp turidu.Qol-hünerwenchiligimiz weyran bolup qizlirimiz ishsiz qaldi, yéza-igilik qurallirimiz arqida qalghachqa yigitlirimiz milliy daramitimiz bilen alaqisi bolmighan kesiplerge bérilip kétip, yer köchmenlerning qoligha ötüp ketti…

Biz Uyghurlar qanche ming yildin béri, kéyinki ikki esirdikidek bolupmu kéyinki yérim esirdikidek bundaq qorqunchluq derijide zamanning arqisida qalghan emes!

Bu hadise biz uyghurlarningla emes, belki pütün dunyaning diqqitini tartishi kérek boliwatidu.Uyghurlar dunya medeniyitige öchmes töhpilerni qoshqan, tili-yéziqi, medeniyeti, diniy-étiqadi we örpi-adetliri shertsiz qoghdap qélinishqa tégishlik bir xelq bolup, insaniyet üchün uyghurlarning 21-yüz yildiki bir étnik qewim süpitide chöküshige héch ish bolmighandek hangweqip qarap turushtinmu artuq shermendichlik bolmaydu!

Biz Uyghurlar bir millet süpitide mewjutlughimizni qoghdash we qeddimizni qaytidin kötürüsh üchün qandaq qilishimiz kérek?!

1)Tariximizda untulushqa yüzlengen, emma mewjutluqimiz üchün eng kéreklik bolghan nersilerni tépip chiqip, özgertiwetmeslik, eslige sadiq bolush pirinsipi bilen yéngidin yashnitish.

2)Tariximizda eng qimmetlik dep qarilip kéliniwatqan, millet süpitide qed kötürüshimizge putlakashang boliwatqan hem tosqunluq qiliwatqan paydisiz sheyi we hadisilerni tépip chiqip uningdin waqtida waz kéchish.

3)Dunyadiki qudret tapqan we zawalliqqa yüzliniwatqan qewimlerni küzitishke mayir bolup, milletning parlaq kélichigini ilmiy pilanlash.

4)Kilassik qewmi-qérindash we dost-düshmen chüshenchisini chörüp tashlap, menggülük qérindash, menggülük düshmen we menggülük dostning bolmaydighanliqini étirap qilish.

5)Siyaset we qanunda, soda we iqtisadda, medeniyet we itiqadta, hüner we sanaette, edebiyat we senet qatarliqlarda adil, semimiy, rastchil we estayidil bolushni qedemmu-qedem ishqa ashurush.

6)Alemni, dunyani, insanlar we haywanlarni Xudaning iradisige uyghun shekilde qoghdash, perwish qilish we söyüshni ortaq qayidige aylandurush.

7)Dost we düshmen bilen sharait toluq piship yétilmigüche hergiz söhbette olturmasliq, qettiy sülhiy qilmasliq pirinsipida ching turup, ichkiy we tashqiy meselilerni hel qilishta bir qolda zeher, bir qolda hesel, bir qelibte nepret yene bir qelibte muhabbet, bir qolda qilich, bir qolda qelem bolushni ishqa ashurush.

8)Milliy qehrimanlirini medihiylesh, qewmi-qérindashlirini shertsiz hürmetleshni asas qilip, saghlam adem, saghlam aile, saghlam jemiyet, saghlam millet bolush terbiyisini kichiktin chongghiche élip bérish arqiliq millitimiz terkiwidiki, milliy teqdirimizge biterep muamile qiliwatqanlar, düshmenge mayillashqanlar hem hemkarlishiwatqanlar we üzil-késil düshmen terepke ötüp ketkenlerni, düshmen quchighigha téximu ittiriwetmey, heqiqetke qayitishqa dewet qilish herkitini qanat yaydurush.

9)Ejdatlirimizdin miras qalghan téritoriye, til-yéziq, edebiyat-sennet, pen-medeniyet, diniy étiqat we örpiy-adetlirimizni qanchilik imkan bolsa, shunchilik küch bilen qoghdash we perwish qilish.

10)Riqabetke tolghan bu dunyada yat millet we qewimlerning zamaniwiylashqan yirtquch tebiyitini tiz mölcherlep, ichidin we téshidin xuddiy yigirme tört saet meslihetlishiwatqandek öz-ara masliship, milliy kimlikimizni qoghdap qélishning yéqin, ottura we uzaq mezgillik pilanliri üstide bash qaturush, tüzüsh we ijira qilish!

Özige ishengenler, özini chüshengenler, özige köyüngenler üchün zeper derwazisi menggü taqalmaydu! Uyghurlarning parlaq kélichigi Uyghurlar teripidin inshah qilinidu! (K.Atahan)

*****

22.10.14 Gérmaniye

 

Rohiy Qehetchilikke Duchar Bolghan Bir Milletke Xitap!

Insan qarni achliqqa 7 kün berdashliq béreleydu.Ozuqluq yétishmigen, dayim qursiqi toyghidek yémek yéyelmeydighan namratlarni körüwatimiz.Ularning émont küchi ajizlap tiz sürette shexsiy yaki kolliktip qirilip kétidu.Insanning émont küchini ashuridighan élimintlarning biri vitamin.Vitamén dégen bilenla ish pütmeydu.Vitaminning A din Z giche bolghini bar.C eng muhimlirining biri.émont küchi ajizlap ketkenlerning turuqi ademge oxshimaydu.Tolimu qorqunchluq.

Rohiy jehettin échirqap kétishmu maddy jehettin échirqap kétishke oxshaydu.Undaq bolsa insan oghli meniwiy achliqqa qanche kün berdashliq béreleydu?!Yeydighan nerse peqet yoq bolsa topa yise bilidu.Emma meniwiy ozuqluq yétishmise, yaki pütünley yoq bolsa uning aqiwiti wabadinmu yaman.Ach qalghan kishi 7 kün berdashliq béreleydiken, emma meniwiy achliqqa 7 saetmu berdashliq bergili bolmaydu.Eger adem tamaq yémise 7 kündin kéyin, meniwiyet yétishmise 7 saettin kéyin ölidu.Maddiy achliq meniwiy achliqtin yaxshi bolup ölüpla tügüshidighan gep.Emma 7 saettin kéyiinki meniwiyetning ölüshi intayin échinishliq bolup, bu démek exlaq, wijdan, ghurur, iman, itiqat, muhabbet we nepret tuyghusini yoqutup, halal bilen haramni periq qilalmastin bir esirge yéqin ittek sörülüp yashash dégenlik bolidu!

Meniwiyiti ölgen insanlarning neziride weten, millet, qérindash we dost chüshenchisi bolmaydu.Ularning neziride iman, itiqat, xuda, ölüm, jennet we duzaq yoq!Ular kawap bilen polo üchün hemme töshüktin ötüdu…Hemme bazarning qazinida qaynaydu.Millitimizde meniwiyiti ölgenlerning sani hemmidin köp bolup, ular bu jehette meniwiyiti saghlam kishilerni késel deydighan derijige yetken.

Mana bu tereptin qarighanda biz Uyghurlar alla burun meniwiy échirqash dewrige kirip bolduq! Eger hayat qalghan bolsaq bügünkilerning yaki gheyri resmiy küchlerning sewebidin emes, tarixta ejdatlirimiz yaratqan shanliq medeniyetning yoshurun iniritsiyisidin boliwatqan bolishi mumkin.Biz Uyghurlar meniwiy ozuqqa Somalidiki namratlar nangha ihtiyaj bolghandek muhtaj boliwatimiz.Heptiyektin sawadimizni chiqirip, besh waq namaz oqup, 32 pare quraniy kerimni sudek yadilap kéyinki ikki yüz yilni qara basqandek ötküziwettuq! Démek hayatliq üchün kéreklik bolghan vitaminning bir xilidin her küni qursaq étilip ketküdek yigen bilenmu ish pütmeydiken.

Shuninggha qarighanda hayatliq, ölüm, madda, roh, milliyet we meripet heqqidiki chüshenchillirimizge téxiche ottura esir zéhniyiti hükmaranliq qiliwétiptu.Bizni düshmen emes, özimiz halak qiliwétiptuq.Biz özimizdin özimiz:
Siler yashash üchün téxiche polo bilen kawap yepla yürüwatamsiler?!
Siler téxiche kawap bilen polo yiyish üchünla oquwatamsiler?!
Siler téxiche kawap bilen polo yiyish üchünla xizmet qiliwatamsiler?!
Siler téxiche kawap bilen polo yiyish üchünla toy qiliwatamsiler?!
Siler téxiche kawap bilen polo yiyish üchünla aile quruwatamsiler?!
Siler téxiche kawap bilen polo yiyish üchünla bala béqiwatamsiler?!
dep soraydighan waqit alla burun yétip kelmidimu?!

Eger yashashtiki ghayenglar peqet kawap bilen polo bolup qalghan bosa halinglargha way!

Bundin kéyin yer sharida insanlar uyaqta tursun, haywanlarningmu qarni ach qalmaydu.21-yüz yil biz üchün jismaniy achliqni emes, rohiy achliqni toyghuzush esiridur! Millitimizning rohiy tarixta hichqandaq millette körülüp baqmighan derijide échirqap ketti.Bizning rohiy bayliq ishlepchiqiridighan dewlitimiz yoq.Emma medeniyet sahimizde ghayet zor miqdardiki rolini jariy qilduralmaywatan ölük mehsulat(Iqtisas igilliri)lirimiz bar.

Bir Yaponiyedila 300 ge yéqin doktur yétiship chiqti.Ulargha oxshaydighanlarning hemmisining sani 300, 000gha yétishi mumkin.Biz meniwiy jehettiki échirqash we qehetchilikning aldini élip, milletning rohiy jehettin gumran bolup kétishining aldini élish üchün, yoqarqi kalampay qoshundin paydilinishning yollirini keship qilishimiz kérek.Polo bilen kawap bolmisimu ölüp qalmaymiz.El-Farabiydek, Yüsüp Has Hajiptek, Elshir Nawayidek meshhur zatlarni yétishtürgen bu millet yene shuninggha oxshaydighan perzentlerni tughalaydu.

Bilimdarlirimiz tekshürüp tetqiq qilish, dewletsiz teshkillinishke qarap yüzlünüsh, bar bolghan herqandaq imkaniyettin paydilinip, jimjit dawarang qilmay, bashni ichige tiqip heriket qilish, ewlatlardin ilmiy qoshun yitildürüshke jiddiy köngül bölüsh, teshkillesh, pütün saheler boyinche chiqish yoli xeritisini sizishqa pidayi bolup qatnishish lazim.Ilim-penning we xelqara ijtimayi penlerning tereqqiyati üchün biz uyghurlar bolmisaqmu öz ritimi boyinche kétiwéridu.

Wetinimizdin yat dewletlerge köchken qérindashlirimizning meniwiy jehette millitimizdin yatliship kétishi, bilim we medeniyet sewiyisining barghanche chékinip kétishi, erkin-hür dunyadin behir alalmay, yashash muhitining barghanche tariyip kétishi méni intayin ümüdsizlendürdi.Wetendiki qérindashlarni we bularni qoghdap qélish bir-qanche kishiningla wezipisi bolmastin, shu dewirde yétiship chiqqan ziyalilarning ortaq wezipisi bolushi kérek! Nurghun qérindashlirimiz oqup diploma alghandin kéyinmu ailiwiy jahandarchiliq ishi bilen bolup kétiwatidu.Deslepte xizmet tapimen dédi, kéyin öylinimen, dédi,uningdin kéyin balam tughuldi, dédi, uningdin kéyin mashina alimen, dédi, uningdin kéyin wetenge bir bérip kéliwalay, dedi.Uningdin kéyin öy alimen dewatidu.Milliy dawayimiz ularni terbiligenge layiq menpeetlinelmidi?!Bichare xelqimiz chet-elde oquwatqan perzentliridin némilerni kütken bolghiydI?!

Men 13 yildin béri Awropada yashawatimen, balayi apet astida qalghan mezlum xelqimiz üchün bir chiqish yoli izdep waqtimni, zihnimni, iqtisadimini yétishtürelmey kétimen.Hazirghiche özemnila oylap bésip oqughan bolsam, bir-ikki aliy mektepning diplomasini élip bolghan bolattim.Emma rehimsiz riyalliqqa taqabil turush üchün millitimiz milyonlighan pidakar insanlargha ihtiyaj tuyghanda xatirjem shexsiy kélichigim üchün waqit ajritalmidim.

Bir küni Awropada oquwatqan bir dostum:Séni chüshinimen.Emma millet sendek ikki tok-tok ademning qiliwatqan bu ishliri bilen azat bolmaydu.Ailengni, balliringni, özengni oyla!, dédi.Men:Sen shunche yiraqtin hür dunyagha kelip nahayiti köp bilim alding, yene oquwatisen.Insanning bilimi ashqanche heq-naheq tuyghusi küchiyidu.Rastingni dep baqe, nimishqa oquysen?!-dédim.U:Insaniyetke bexit yaritish üchün,-dédi.Men séning ata-anang, qérindahliring we qewming haywanning künini körüwatidu.Ular insan emesmu?!-dédim achchiq külüp.
Toghra toxtimay ügünishimiz kérek, toxtimay mewjutluqimizni qoghdishimiz kérek.Bilim pul tépish, qursaq toyghuzush yaki rahet-paraghet üchünla bolghan bolsa, bu heqiqiten échinishliq bolup qalidu.Bilimlik bolush héchqachan meniwiy acharchiliqning axirlashqanliqidin, rohiy qehetchilikning yoqalghanliqidin dérek bérmeydu.

Elbette yaxshiraq bir xizmetke orunlushush muhim, purset tépip, bar imkanlarni muhtaj millitimiz üchün xizmet qilidurush uningdinmu muhim.Hemme adem binagha ot kétiwatsa xiyalida yoq, otning némilikini tetqiq qilish bilen bolup ketse, netije chiqquche adem ölüp, mal-mülükke ziyan bolidighan ish chiqidu. Nurghun tonushlirim bar bilimlik emma ölük mehsuklat!Ularning sayisi weten-milletke emes xotuni we ballirigha, iri yaki tuqqanlirigha chüshidu.Bu yéterlik emes.Millitimizning mawjutluqi üchün zadiche polo bilen kawapqa emes, bügünki mushundaq yaman peyitlerde millitimiz üchün eng paydiliq bolghan chaghdash pen-téxnika bilimliri, pelesepe we zamaniwiy sennetke téximu ihtiyajimiz bar! Biz muskullirimizning emes, pikirimizning tereqqiyatigha ihtiyajliq!(K.Atahan)

21.11.14 Gérmaniye