Matematik – Fizik – Kimya derslerinde sıkca karşılaştığımız amma her ne seweptinse muellimler tarafından parklı telafuzda sözlenidighan Yunan alfabesi…

Doç.Dr. Neva Çiftçioğlu gerçek bir Türk hanımefendisi.Finlandiya’da doçentlik ünvanını alan ilk yabancı. Kendisi kireçlenmenin müsebbibi olan ve nanobakteri adı verilen mikrobu bulmuş. Bu buluşu nedeniyle dünyanın her yerinden davetler, ödüller almış. 2,5 yıldan beri NASA’da (Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi) çalışan ilk Türk bilimkadını. Önümüzdeki yıllarda da kalp ve böbrek hastalıklarının teşhisine ilişkin, patenti yüzlerce milyon dolar değerinde önemli bir buluşu açıklanacakmış. Buraya kadar çok güzel. Ama Türkiye onu tanımıyor, Türk yetkililerden aldığı tek bir tebrik bile olmamış. Bilim dünyasında ona “Türklüğünden vazgeç, daha çok parla” diye akıl verenlere o inatla “asla” demeye devam ediyor.
Türk olması büyük sorun olmuş. Finlandiya’da Türk olduğu hiç anılmamış. Vatandaşlık başvurusu bile yapmamış ama, onu hep Finli gibi tanıtmışlar dünyaya. Mesela NASA’ya gittiğinde, “NASA’ya giren ilk Finli” diye başlık atmış bir gazete. 1996 da başarılı bilim insanlarının bulunduğu bir törene çağrılmış ; bu törende Türk bayrağının altına gittiğinde onu oradan alıp Finlandiya bayrağının altına almışlar. Çok ağırına gitmiş bu…
1996 yılında Finlandiya Hükûmeti onu buluşunu bilim dünyasına açıklamak üzere ABD’ye göndermiş. New York’ta bulunan dünyanın dört büyük laboratuarından biri olan Cold Spring Harbor Laboratories’e gitmiş. Meğerse Amerikalılar da o dönemde aynı bakteriyi Mars gezegeninde bulmuşlar. Bunun üzerine birlikte Astrobiyoloji Enstitüsü’nü kurmuşlar. Bulduğu bakteriyle ilgili olarak ABD’de kurulan büyük bir firmanın da sahiplerinden biriymiş. Firmanın CEO’su “senin Türk olmandan yoruldum” diyerek kendisine ABD vatandaşlığına geçmesini önermiş. Yanıtı kısa ve öz : ASLA ! Ve ekliyor : Ben milliyetçi olduğumu bilmezdim, ama dışarıda kalınca insan ülkesinde kızdığı şeyleri bile özler hale geliyor…Şaşırıyorlar Amerikalılar. Sana hiç kimse sahip çıkmıyor, sen neden Türk olmakta ısrar ediyorsun ? diye soruyorlar kendisine.
Ankara Tıp Fakültesi’nde asistan iken doktorasını bitirmek üzereymiş. Astım hastalığı hakkında bir tez hazırlamış hocalarına sunmuş. Bölüm başkanı olan hocası tezi herkesin gözü önünde çöpe atmış. O çöpe atılan tezi birkaç yıl sonra tıp dünyasının üç büyük bilimsel dergisinden birinde yayınlanmış. Ankara ona doçentliğini vermediği için Finlandiya’da doçentlik ünvanı alan ilk yabancı olmuş.
Finlandiya’da bakteri çalışmaları yaparken Bilkent Üniversitesi Rektörü ve Genetik Bölümüne başvurarak “gelin bunu birlikte yapalım, patenti Türkiye’ye ait olsun” önerisini yapmış. Gelen yazılı yanıtta “siz galiba iş arıyorsunuz” deyip kabul etmemişler. Hacettepe Tıp Fakültesi de “bu bizi aşar” demiş. Hasrete dayanamayıp Türkiye’ye dönmüş ve Başkent Üniversitesi’nde çalışmaya başlamış. Kendisine mikrobiyoloji kliniğinde 9 ay boyunca dışkı tahlili yaptırmışlar. Sonunda Finlandiya’daki profesörü “sen orada ziyan oluyorsun” diyerek isyan etmiş ve Türkiye’ye onu almaya gelmiş.
Bana yurtdışında “Everest’in tepesine bayrak diken kadın” gözüyle bakıyorlar, ama bugüne kadar hiçbir Türk yetkilisinden tebrik almadım. Sadece bir kişi, nasıl oldu bilmiyorum, İskandinav Tıp Ödülünü kazandığım zaman, Ziraat Bankası eski Genel Müdürü bir tebrik kartı gönderdi ; halâ saklarım diyor bu değerli Türk Bilimkadını…
Yetişmiş beyin gücünün başka diyarlara göçmek zorunda bırakılmadığı, kendi yağımız, kendi şekerimiz ve kendi unumuz ile kendi helvamızı yapabileceğimiz özlediğimiz o Türkiye çooook uzaklarda olmasa gerek…

https://www.facebook.com/MuhendisBeyinler?fref=photo

Lohman Aleyhisellam(as) bolsa  Hazreti(Hz)Davud (as) devride yashighan bir ulugh we ilim ademidur. Bir riwayetke asaslanghanda Hz.Davud (as)din ilim we Hékmet ügengen we Hz.Davud(as)ning weziri bolghan iken.

Muqedes Kitawimiz bolghan Kur`an Kérimdiki 31-süresi bolsa Lohman Hékimning nami bilen „Lohman süresi“ dep atalghan.

Lohman süresining 12-ayet:

Biz Lohmangha heqiqeten Hékmet ata qilduq.(uninggha éyttuqqi )“Allahgha shükri qilghin, kimki shükri qilidiken, öz üchün qilghan bolidu.Kimki kufriliq qilidiken, shukbisizki, Allah(bendilerdin) bihajettur, mediyege layiqtur.“

13-ayet:  Öz wahtida Lohman(Hékim) oghlugha nesihet qilip:“ Ich! Oghlum, Allahgha shérik kelturmigin, shérik kelturush heqiqeten zor gunahtur“ didi.

18-ayet:  (Ich! Oghlum) Késhilerdin mensitmeslik bilen yüz örumigin, zéminda ghadiyip mangmighin. Allah heqiqeten hakawur, özini chong tutquchilarni dost tutmaydu.

19-ayet: „Otturhal mangghin, awazingni pesletkin, awazlarning eng zérikerliki heqiqeten ésheklerning awazidur“.

Yuqarqi ayetlerde Lohman(as) ning bir ilim-hékmet  igisi  ikenligi  we oghlugha qilghan nesihetler zikre qilinidu we lékin peyghember ikenligi toghrisida bir iniq melemat yoqtur.

Bezi riwayetlerde yene Lohman(as) ning didisining ismining Baure ikenligi we Hz.Eyyup(as)ning singlisining oghli ikenligi riwayet qilinidu.

Lohman Aleyhisselem(as) maschinchi(kéyim tikkuchi) we yaghachchi idi. Xelqning kéyidighan kéyimlirini téketti we Xelqning aile ishlirida ishlitidighan  jabduqlarni yaghachtin yasayti. Paka , chérayi  qara , kalpukliri qilin kelgen kishi bolup, Chongqur tepekkur qilidighan, az sözleydighan, keskin adem idi. U beni Israilning Ramele sheride yashighan.

Kéyin Lohman(as)  Qaziliq qilghan bolup bu waqitlarda  Lohman(as) gha sining mendin arzu  qilidighining  Peyghemberlikmu? Padishaliqmu?  Yaki Hékmetmu? Dep sorighanda u Hekmetni tallighan. Shuning bilen Allah hémet ata qilghan. u  ilim – hékmetke ige, xelqning hörmitige sezawer bir ulugh adem bolup qalghan.

Kur´an kerimde :“ Biz Lohmangha heqiqeten Hékmet ata qilduq” deydu.

Hékmet digen toghra bilim, ilim, dindiki chongqur köz-qarash  we nahayiti uyghun pikir dimekliktur. Lohman hékim aldigha kelgenlerge waaz nesihet qilghan, hékmetlik sözlerni sözligen. Lohman Aleyhisselem yer yüzidiki ösumluklerdin her keselge dewa bolidighan doruluq izdigen, we Allahning yardimi bilen bu doruluq ösumluklerni tépip, késellerni dawalighan. Lohman Hékimning tiriship izdinishi we Allahning yardimi bilen shu dewrilerdiki  késsellerni dawaliyalaydighan  eng dangliq Téwipqa aylanghan.

Lohman Hékimdin bu dunyada nime ügending ? digen soalgha mumdaq jawap bergen iken.

1.Namaz qiliwatqanda qelbimge ige chiqishni ügendim.

2.Méhmandarchiliqta közumge ige chiqishni ügendim.

3. Tamaq waxtida qolumgha ige chiqishni ügendim.

4.Jemiyette tilimgha ige chiqishni ügendim.

5. Qilghan yaxshiliqlirimini untushni ügendim.

6.Manga qilghan eskiliklernimu untushni ügendim.

7. Allahning qudret we kérem igisi ikenligini ügendim.

8.Ölumning heqiqet heq ikenligini ügendim.

Lokman Hékimdin soraptu.
Bu güzel exlaqni kimdin ügending?

Jawap: Exlaqsizlardin ügendim.

Insanning bedinide eng paydiliq we eng ziyanliq organ qaysi?

Jawap: Lohman Hékim tilini chiqirip turup, “mana mushu” dep jawap biriptu.

Bir künni Lohman Hékimdin mundaq soal soruluptu.

Qoyning eng pakiz ikki ezazi qaysu ?

Jawap: Yurek bilen Til.

Qoyning eng paskina ikki ezasi qaysu?

Jawap: Yurek bilen Til.

Nime üchün mundaq bolidu?

Jawap: Niyetimizni toghra qilip, Yürigimiz bilen Tilimiz yaxshi ish, yaxshi sözlerge adetlendursek, bedinimizdiki  eng pakiz ezayimiz bolghan bolidu. Eger eski ish, eski sözlerge adetlendurse eng paskina ezayimiz bolghan bolidu.

Bir küni Lohman Hékimdin soraptu. Insanlarning eng bichariliri kimler?

Loxman Hékim shundaq deptu: “Insanlarning eng bichariliri, özi ishligen gunahlarni eske alghanda pushayman qilmighanliridur”

Uzun ömur körushning siri nime?

Loxman Hékim shundaq deptu: “Besh sherti bar. Az tamaq, az söz, az tama, az öchmenlik, köp sebir, ”

Loxman Hékimnimng bir oghli bar bolup, bir küni oghlini yénigha chaqirip mundaq nesihet qiptu:

1.Ey perzent ulugh we qudretlik yaratquchini tonighin.

2.Kimge pen nesihet qilsang awal uninggha özeng emel qil.

3.Sözni öz qedringge layiq qil.

4.Ademlerning qedrini bil.

5.Hemmining heqqi-hoquqini chüshen.

6.Siringi mexpi tut.

7.Dostungni qiyin künde sina.

8.Dostingdin payda-ziyanda imtihan al.

9.Exmeq we nadan ademlerdin qach.

10.Dane we zirek kishilerni dos tut.

11.Yaxshi ishqa mehkem kirish.

12.Ayal kishige heddidin ziyade ishenme.

13.Sap dil we dane kishiler bilen meslihet qil.

14.Sözni ispati bilen sözle.

15.Yashliqni ghenimet bil.

16. Yashliqta ikki dunya ishlirini qiliwal.

17.Dos-yarenliringni eziz bil.

18.Dos düshmenge yuzungni ochuq tut.

19.Ata-anangni ghenimet bil.

20.Ustazni atidin eziz bil.

21.Xejni kirimge qarap qil.

22.Hemme ishta ortahal yol tut

23.Alijanapliqni özengge shuar qil.

24.Méhmanning xizmitini qayda boyiche qil.

25.Birawning öyige kirginingde köz we tilinggha dihqet qil.

26.Kiyim-kichek  we bediningni pakiz tut.

27.Jamaet bilen bille bol.

28.Perzentingge ilim we edep üget.

29.Ilaj bolsa perzentingge chewendazliq we mergenlikni üget.

30.Ötuk we Kesh kiyishni ong putungdin. Silishni sol putungdin bashla.

31.Biraw bilen ish qilsang shu ademge layiq ish qil.

32.Kéchide sözliseng asta we Mulayim sözle, kündizi sözliseng etrapqa biqip sözle.

33.Az yéyish we az sözleshni adet qil.

34.Özengge yaqmighan nersini, özginingge zorlima.

35.Her ishni awal oylap, chare –tedbiri bilen qil.

36.Uqmay turup, ustazliq qilma.

37.Xotun we baligha sir éytma!

38.Bashqilarning yaxshiliq qilishini tama qilma.

39.Peskeshtin wapa kutme.

40.Herqandaq ishni kem-kütsiz dime.

41.Qilmighan ishni hésapqa qatma.

42. Bugünki ishni etige qoyma.

43.Özengdin chonggha chaq-chaq qilma.

44.Özengdin chonggha artuq sözlime.

45.Kishilerge yaman körunmeslikke tirish.

46.Hajetmen kishilerni na umut qayturma.

47.Ötken jidellerni eslime.

48.Bashqilarning yaxshilighini, öz yaxshilighing bilen arlashturma.

49.Bayliqingning miqdarini dos-düshminingge bildurme.

50.Qirindashni qirindashtin ayrima.

51.Yaxshi ademning gheywitini qilma.

52.Peqet özengnila oylima.

53.Köpchilik qozghalsa senmu ulargha egesh.

54.Barmaqliringni éghiz we burnunggha tekkuzme.

55.Ademlerning aldida chish kolima.

56.Esniseng éghizingni qolung bilen tos.

57.Tükuruk we burnungni yuquri awazda tashlima.

58.Ademlerge qarap kirilme.

59.Barmiqingni burnunggha tiqma.

60.Birawni biraw aldida xijil qilma.

61.Jiddi sözni chaqchaqqa aylandurma.

62.Qash közung bilen imlap-chimilap chiqimchiliq qilma.

63.èytqan sözungni tekrarlima.

64.Birawni menisiz küldurushtin saqlan.

65.Özungni we yéqinliringni bashqilar aldida maxtima.

66.Özungni ayallardek perdezlime.

67.Balilar nime dise shuni qilip biriwerme.

68.Tilingni aya.

69.Sözlewatqanda qolungni silkime.

70.Hemme ademni hörmetleshni unutma.

71.Ölgen ademdin yamanlap tilgha alma.

72.éghwager adem bilen hemsökmette bolma.

73.Ilajing bariche biraw bilen urushma we xusumet saqlima.

74.Birawning küch-qudritini sinap yurme.

75.Chonglarning sawaqlirini yaxshiliq bilen yadingda tut, gumanxor bolma.

76.Öz niningni bashqilarning dastixinida yéme.

77.Ishta aldiraqsanliqqa yol qoyma.

78.Mal-dunya tapimen dep özengni qiynima.

79.Biraw özini bilmise sen özengni bil.

80.Gheziping kelgende sözni tallap sözle.

81.Étiking bilen burnungni surtme.

82.Quyash chiqqiche uxlap yatma.

83.Bashqilarning aldida nerse-kérek yéme.

84.Chonglarning aldida mangma.

85.Bashqilar sözligende sözige qoshuq salma.

86.Béshingni sanggiltip mangma.

87.Kochida ong-solgha qarawermey, aldinggha qarap mang.

88.Méhman bar chaghda bir kishige achchiqlanma.

89.Mihmanni ishqa buyrima.

90.Sarang we mes kishilerge söz qilma.

91.Ishi yoq bikar, bipak ademler bilen kochining aghzida olturma.

92.Herqandaq payda ziyan aldida özengning abroyini saqla.

93.Lapxor we mughemberlik qilma.

94.Herqandaq kishini özengge dewager qilip qoyma.

95.Urush-jidel, pitne-pasat bar yerdin özengni yiraq qil.

96.Pulsiz, pichaqsiz bixud yurme.

97.Özengni xarlimasliqqa intil.

98.Addiy saddi, kemter bolghaysen.

99.Kishi milidin tama qilma, aldingha ekelse qayturma, mal jughlimay xuda yolida serip qilghaysen.

100.Allahtin qorqush, Xelqqe insap qilish, chonglargha xizmet qilish, kéchiklerge shepqet qilish,  kembeghellerge  saxawet qilish,  dos-yarenlerge nesihet qilish, Jahil nadanlargha sukut qilish, ölimalrgha hörmet qilish bilen ömrungni ötkuz.

Maqalini Teyarlighuchi: Hebibulla Ablimit.

02.07.2015 Germany (München)

(Eskertish: bu 100 nesihet Un didardin ilindi)

Pah kök Bayraq!

Bizning iptixarimiz, wijdanimiz, ghorurimiz  kök Bayraq!

Kök Bayraqqa bizning milliy, dinniy tuyghulirimiz mujessemlengen.

Kök Bayraq 1-qitim  1933-yili 11-ayning 12-küni Qeshqerde qurulghan Sherqiy Türkistan Islam Jumhurriyitining qurulush murasimida, ana diyar ezizane Qeshqerning köp-kök asminida, quyashning parlighan minglighan nürliri ichide jewlan qilghan idi. Shundin muqedem Ay-yulturluq kök Bayraq Uyghur millitining erkinligining, hörligining simwoligha aylinip, Uyghur millitining birdin-bir muqeddes bayriqi bolup qalghan.

Herqandaq milletning bayriqining renggi we uning ustige chushurulgen elementlarning menasi bolghinidek, bizning bayriqimizning renggining, uningdiki ay bilen yultuzningmu menasi bar.

Muqeddes bayriqimiz  hilal ay, yultuz we kök rengdin ibaret üch élémenttin terkip tapqan, tört chase shekildiki Bayraq. Bu üch élémentning hemmisi Uyghur millitining étik kélip chiqishi we dinni eqidiliri bilen zich mujessemlengen bir menagha ige.

Hilal ay bilen yultuz Uyghur millitining muqeddes itiqati bolghan Islam dinnigha simwol qilinghan. Kök reng bolsa Uyghur millitining milliy rohigha simwol qilinghan.

1.Hilal ayning menasi:

Hilal ayning musulmanlargha simwol qilinghanlighini hemmimiz bilimiz, biraq bu Hilal ay nime üchün simwol qilinghanlighi toghrisida köpinchimizning melumati yoq.

Tolun ayning qarangghuluqni toluq yorutidighanlighini bilip turup, nime üchün qarangghuluqta az yoruqluq beridighan, Oghaq shekildiki Hilal ayni simwol qilghan? Mana bular bizni bir az oylanduridighan mesiller. Uning üchün biz Hilal ayning heqiqi manasini toluq mahiyiti bilen bilishimizge toghra kélidu. Eger Ayning shekil jehettiki menasige ehmiyet bergen bolsa tolun ayni simwol qilip alghan  bolatti, lékin shekil muhim bolmay belki bu yerde isim jehettiki menasige ehmiyet birilgen. Bu seweptin élip éytqanda Allahning ismining arepche yézilishidin alghan.  Allahning  الله  yézilishi bilen Hilal هلال       ning ýezilishidiki herifler oxshash.

Hilalning bolsa bir”He”, bir “Lam”, bir “Elif”, yene bir “Lam” din terkip tapqan yeni bir”He” heripi, bir ”Elif” heripi we ikki “Lam” heripidin tuzulgen. Allahning ismimu oxshash erepchidiki bir ”Elif”, Ikki “Lam” we bir “He” din tuzulgen. Her ikki isimdiki herifler oxshash bolup, Allah sözide ishletken herifler bilen Hilal sözide ishletken herifler opmu-oxshash. Bayraqning ustige Allahning suritini sézish esla mumkin emes, undaqta Allah  sözini yazghandin téximu obrazliq qilip, Hilal ayning  suritini chushurush nahayitimu eqilge muwapiq bolidu. Uning üchünmu mutepekkurlirimiz hilal ayni islamdiki imanning simwoli qilghan yeni Allahning birligige, Allahqa bolghan cheksiz itiqatigha simwol qilghan.

2.Yultuz.

Hilal ayning qoynida yatqan Yultuz bolsa söyumluk Perghember efendimiz Muhemmed(s.a.v) simwol qilinghan.

Yeni yultuz bolsa Erepchidiki Muhemmedning   yézilishidin kelgen.

Söyumluk Peyghembirimiz Muhemmed (s.a.v) ning erepche yézilishida birinji herif “mim” ning béshi,  “ha” herifning jeyniki, ikkinji “mim” herifining qayrilghan yéri , “dal” herifining asti we usti qanatliri besh(5) tal chékitni meydangha kelturidu, bu yézilish top-toghra bir yultuz shekilni hasil qilidu.

Hilal (Allah) ning itiqadi bolsa yultuz (Peyghember) arqiliq meydangha kelturilidu. Bu menidin Hilal imanning (La ilahe illallah) simwol qilinghan,  Yultuz bolsa  söyumluk Peyghember efendimiz Muhemmed(s.a.v)  arqiliq emelleshken   islamning 5 shertige simwol qilinghan.

Bayraqtiki ay bilen yultuz muqeddes dinimiz Islamgha simwol qilinghan. Uyghur millitini özining muqeddes bayriqi arqiliq Islam dinigha bolghan cheksiz itiqadini, sadaqitini namayen qilgan. Chünki islam dini shundaq bir ulugh dinki, insanlar bu dunyagha apiride bolghandin bashlap, ulugh Allah islam dinning insanlar itiqad qilidighan din ikenligini muqeddes kitaplar we peyghemberlerning wastisi arqiliq insanlargha bildurgen.

Ulugha Allah biz insanlargha eng axirqi chushurgen muqeddes kitap  Kur´an kerim bolsa    islamni heqiqi menada ügunelaydighan birdin-bir kitaptur.

Eng axirqi Peyghem Muhemmed((s.a.v) (570-632) bolsa Kur´an kerim wehi arqiliq bildurulgen we uninggha eng toghra shekilde uyghan we insanlargha güzel exlaq weish –izliri bilen ulge bolghan bir Peyghemberdur.

“Ih Muhemmed! Sanga wehi qilinghan Kur´angha ching ésilghin, sen heqiqeten toghra yolda sen. Kur´an sanga we séning qewmingge ulugh shereptur, séler kelguside(bu toghrisida) soraq qilinsiler” (Zuhruf süresi. 43-44-ayet)

“Ih Muhemmed! Séni pütün eqli jahan üchün peqet rehmet qilipla  ewettuq”

(Enbiya süresi. 21-ayet)

“ Nahayiti shepqetlik méhriban Allahning ismi bilen bashlaymen. Yaratqan Perwerdigaringning ismi bilen oqughin. U insanni lexte qandin yaratti. Sen oqughin. Pewerdigaring insangha qelem bilen yézishni ügetken, bilmigen nersilerni bildurgen eng keremlik zattur.“ (Eleq süresi. 1-5-ayet).

…………..

Bu ayetlerdin shuni körimizki :

Isalam dini muhebet we téchliqqa tolghan dindur.

Isalam dinida sen´et we bilim asastur.

Isalam dinida er-ayal barawer asasda bir-biri bilen muhembetlik baghlanghandur.

Isalam dini Insan heq-hoquqi we demokratiyeni asas qilghan dindur.

Islam dini chongqur tepekkur  we yitilgen eqil bilen herket qilidighan dindur.

Shuning üchün uyghur milliti öz bayriqigha bu ulugh dinning simwoli bolghan Ay yultuzni chushurgen.

3.Kök reng.

Bayriqimizning renggining kök reng bolushi bolsa uyghur millitining iptidai itiqatti we folklor adetliri bilen munasiwetlik bolup, uyghurlar bashqa orta asya xeliqlirigr oxshash qedimqi zamanlarda kök asmanning renggini alemlerning yaratquchisining supitini bildurdighan simwolluq rengge aylanghan. Shunga uyghurlarda kök reng muqedesligi kilip chiqqan.

Oghuzxan dastanlirida bolsa  Oghuzxan tughulghanda yuz-közining köp-kök bolushi, Oghuzxan eskerlirini bir kök yayliq, kök tukluk, erkek börining yol bashlap mangidighanlighi riwayet qilinidu.

Shunga bizning adetlirimizde kök reng bek muhim bolup, ta hazirghgiche Qumul rayonida saqlinip qilinghan qedimlighi küchluk bolghan “Kök meshrep”  bar bolup , meshrepte mundaq Nezmiler éytilidu:

Ul xudaning qudriti bilen,

Birla kökerdi shu kököm.

Shahi renglik, ghunche menglik,

Dermehel östi kökum.

Kök öchkini ölturup,

Cherwisini otqa qaqlisilla.

Kökni tutqan biz iduq,

Bizni untup qalmisla.

Kök reng bolsa  Uyghurlarning pütün örpe-adet we yurush-turush, öy-imaret qatarliq pütün medeniyetige sighip ketken bolup, bu arqiliq uyghurlar özide bahardek illiq, ésil pezilet, güldek güzel xuluq, edli-adalet, sherim-haya, ilim, ishchanliq, umluk-birliklik, dosluq-inaqliq, köyunush-méhri, dadilliq qatarliq serxil illetlerni öz rohida  hasil qilghan.

Bu del shu kök reng muqedesligige baghlinidu. Shuning üchün Uyghurlar kök rengni özining  milli iptixar tuyghusining  simwoli qilghan.

Nihayet kök Bayraqning chichiwatqan ghuwa nürliri  qelbimizning pinhan yerlirige yoshurunghan qan daghlirini yorutup,  rohinimizni tirildurwatidu. Térilish bolsa insan rohi ata qilghan gherezlik imtihandur. Bu rohning tirilishi ana wetendin uzaq ayrilghan bizdek insanlargha, hayatimizning mewjutlughidur, millitimizning ghoruridur.

Kök bayraqning yash ewlatlarning qollirida leppildigen sadasi herbir Uyghurda oyghunush tuyghusini hasil qiliwatidu. Bu oyghunush öz-özide oylinish tuyghusi, ensiresh tuyghusi hasil qilidu, bu  bolsa öz hayatida ezeldin hés qilip baqmighan boshluqlargha qayta nezer sélishni kelturp chiqiridu.

Hazirqi  milletning ustige kelgen tiragidiyelik halaket yene öz nöwitide insanning qimmitini, hayatning cheksiz qedirligini his qilduridu. Millet mundaq  halaketning zerbiside rohi jehettin yene bir qitim chöchup oyghunup, özidin yoshurun küchning cheksiz nürini qézip chiqidu. Kök Börining   seltenetlik izlirini eslep, Tarixtiki ghayet zor meniwi étiqati we ishenchilirining sirliq qesirlirini özining toxtawsiz qedemliri bilen yene bir bisishqa umutlenduridu.

Aotori: Kurshat

12.07.2015 Germany(München)