Autori:Izchimen
Milliy Musteqillighimizni Qolgha Keltürüsh Imkaniyetlirimiz Barmu?
Xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqining musteqil dölet halitige qaytip keliwilishidin qorqup, tarixi menbelirimizni tup yiltizidin qurutush, uqumushluq kishilirimiz we milliy qehrimanlirimizni toluq yoqutush, xelqni mezmut dessep turushqa imkan beridighan barliq maddi asasliridin mehrum qaldurush, xelqimizning oz salahiyet we menligini eslitip turidighan diniy etiqadi, milliy orpe-adetliri, chet’eller bilen bolghan alaqilirini toluq uzup tashlash, hemde her bir qedemde xitay tajawuzchi banditlirigha qayil bolush, ulargha mejburi baghlinish, qulluqqa shükri qilish jehetlerde jenining bariche urunup kelishmekte. Netijide xelqimiz arisida heqiqetenmu bir qisim ümidsiz kishilerni yetishtureligen boldi. „Bunche köp xitay tajawuzchilirigha endi teng kilelmeymiz“ digichiler xitay tajawuzchiliri wastiliq yaki biwaste yollar bilen yetishturup chiqqan qorqunchaqlirimizdur. Bunimu az dep, xitay tajawuzchiliri xelqimiz arisida „shinjang ezeldin musteqil bolup yashap baqmighan, uyghurlar tarixtin buyan xitaylarning bashqurushida yashap kelgen“ digendek tarixqa xilap sepsetilerni tarqitiship, xelqimiz arisidiki bir qisim kishilerge „biz heqiqetenmu musteqil bolup baqqanmiduq?“ digendek gumanlarnimu yaritalighan boldi.
Xitay tajawuzchiliri tarixtin buyanla wetinimiznining tarixi ejdatlirini, yeni Honlarni, Türklerni, Uyghurlarni, Qaraxanilarni, Se’idiyiliklerni boy sunduralmayla qalmastin, eksiche bizning we etirapidiki milletlerning ejdatliridin ölgidek qorqup dunya tarixida shermendilerche qorqunchaqliqning eng büyük simwoli bolghan nechche ming kilometirliq Seddichin sipilini soqup qoghdinishqa mejburlan’ghanidi. U dewirlerde bizning biwaste ejdatlirimiz bolghan Honlar,Türkler, Uyghurlar dunya tarixida büyük shan-shereplerni yaratqan impériyilerni qurup, asiya-yawropani öz tezginide tutup kileligen idi. Bolupmu özlirige Islam dinini tallap alghan biwaste ejdatlirimiz bolghan Qaraxanilar döliti dunya pen-medeniyet tarixida we Islam dunyasida Türklerning esirler boyiche dahiliq qilalishining asasini salghuchi Farabi, Ibni Sina (Avisina), Eljebiri, Yüsüp Has Hajip, Mehmud Qeshqiri qataridiki alim-peylasoplarni yaratqan idi. Dunya, Chinggizxanning otturigha chiqishi sewibidin üzülüp qalghan asiya yipek yolining ornigha dengiz yollirini keship qilghinidin kéyin, wetinimizning eyni waqitlardiki tarixi orni zor derijide ajizliship, xuddi ottura asiyadiki nurghun yerlerge oxshash nispi turghunluq dewrige kirip qélip, köp ajizliship ketken dewirliridimu ejdatlirimiz xitaylarning dölet sepilidin halqip chiqip gherpke yamirap ketishini ünümlük tosap qelishqa qadir bolalighan idi.
Dimek shu nerse eniqki, wetinimiz tupraqliri yeqinqi zaman tarixigha kelgiche izchil türde milliy musteqillighini qolida tutup yashap kelgenidi.
Xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqige bu shanliq tariximizni unutquzush üchün barliq tarixi pakitlirimizni yoq qiliwitishi yetmey, bügünki Sherqiy Türkistanliqlarning asasi qismi bolghan Uyghurlarni Hunlardin, Türklerdin, Uyghur doliti, Uyghur Idiqutlighi, Uyghur Qarahanlighidin, Se’idiye Xanlighidin ayriwitishke küchep urunushti. Emma bu tarixi eniq pakitni komiwitishke közi yetmigendin kéyin, Xelqimizni Türki qerindashlirimizdin, dunyadin, elim-pendin, Etiqatidin we milliy orpe-adetliridin mehrum qaldurushqa, shu arqiliq milliy musteqili yashighan tariximizdin we dunyadiki qerindashlirimizdin xewersiz qaldurushqa jan-jehli bilen hepiliship kelmekte. Hetta Honlar tarixini tonushturup kélip goya Honlar asman’gha chiqip ketkinidek, Honlarning tarixi dawami bolghan Türkler bilen bolghan izchillighini qet’i tilgha almay yushurushqa urunup keldi. Xuddi shuningdek Uyghurlarningmu Türklerning bir tarixi dawami ikenligini yushurup bolalmay, Quju-Beshbaliq Uyghur dölitini, Uning biwaste dawami bolghan Qaraxanilar Uyghur dölitini, uning biwaste dawami bolghan Se’idiye Uyghur xanlighini, Uning dawami bolghan Yaqupbeg Uyghur dölitini qet’i mexpi tutushqa yaki tüptin burmilap körsitishke hedep urunup kelmekte. Qisqisi, bügünki xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqining musteqil dölet bolup texi yeqinqi esirlergichila yasap kelgenligini, hemde buni qayta dawamlashturush üchün Birinchi we Ikkinchi Sherqi Türkistan Jumhuriyetlirini qurghanlighini izchil türde yoshurup yaki inkar qilip kelmekte!
Bu tarixni sistemiliq halda ashikarilap bergen Merhum Yitekchimiz we tarixshunas alimimiz merhum Memtimin Bughra heziritimizni ana wetinige kelishtin menggüluk chekleshkenidi; xuddi shuningdek bu tariximizni xitaylarning öz tarixchilirining yezip qaldurghan tarixi materiyalliri asasida pash qilip echip tashlighini üchün Turghun Almasimiznimu bir omur turmiler we nazaret astida tutup qiynap kelgenidi. Yeqinqi zaman milliy musteqil Jumhuriyet qurush küresh tariximizni echip bergen Abdurehim Tileshup Ötkür ependimiznimu bir ömür türme we nezerbentlerde qiynap öltüriwitishkenidi. Hetta kesipi zörüriyet bilen wetinimiz milliy tarixini wastiliq yollar bilen otturigha chiqirishqa mejbur qalghan nurghun tilshunas yaki edebiyatchi tilshunas alimlirimiznimu wetenperwer bolush-bolmaslighidin qet’i nezer, bir ömür türme-sürgünlerdin beri keltürmidi.
Halbuki, Tarix hergizmu yushurghili bolidighan unche-marjan emes! Biz Ejdatlirimizning musteqilliq küresh rohi we qehrimanliq izlirini bügün bolmisa ete, ete bolmisa ogun choqum tapimiz, hetta jahan’gha mas bir onumluk shekilde tapimiz! Eger biz tapalmisaq balilirimiz yaki eng kechikkendimu ularning newriliri choqum tapidu! Bu izni qum-boran kömüwételmigen iken, xitay tajawuzchiliri tünügün peyda bolupla hergizmu yoqutalmaydu! Biz musteqil milliy dölitimizni jezmen eslige keltüreleymiz!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Bighemlik Késilimiz
Nöwiti kelgende bu jeryanda xelqimizde peyda bolghan, bügün’giche selbi tesirini yoqatmighan bir mijezimizning kelish menbesini tilgha élip ötsek ziyini bolmas.
Biz Sherqiy Türkistanliqlarning qedimqi ejdatliri Hon bolush bilen birge, Honlar ichide eng etiwarliq Hon qebililiridin biri bolghachqa, Honlarning ana yurti bolghan wetinimiz da’irisidiki bipayan zemin izchil türde bügünki sherqiy Türkistanliqlarning biwaste ejdatliri bolghan bizlerge miras qaldurulup, bu zemin’gha bashtin-axiri igidarchiliq qilip keliwatqan iduq. Bügünki künde xelqimiz ichide eng keng omumlashqan, yuquri mertiwilik, bilimlik kishilerni „Ahun“ dep atap kiliwatqanlighimiz buning bir ispatliridin birsi. Ahun eslide „Aq hon“ din kelgenligini hemme bilse kérek. Aq Honlar eyni waqtida Honlarning yuquri tebiqiliridin bolghan aq söngek tebiqisini teshkil qilatti. Biz ene shu Aqhonlarning ewladimiz. Honlar özlirini Türk dep atap kelginidin bashlap, xitay seddichin sepilining sirtidin bashlap bügünki ottura asiya tupraqlirida Nurghun qetim büyük impiriyilerni qurghan idi.
Bolupmu Türkler özini kök böre ewladi dep atiship gherpke qarap yengi zemin axturup kitiwatqan dewriliridimu, bizning ejdatlirimiz Türklerning eng ilghar terkiwi bolghan Uyghurlar sheklide yenila bügünki tupraqlirimiz sahesini asas qilghan zeminge birdin-bir mirasxor bolup yashap kelgenidi. Bügünki xitaylarning biz Uyghurlarni hazirghiche „Langwaza“ (Böri pushti) dep atap kelishliri ene shuningdin kelgen. Bu xil mirasxorluq alahidiligimiz bizge ozige temenna qoyush, ozini chong tutush, abroygha ehmiyet berish mijezlirini singdurup kelgenidi. Bu xil mijezler eyni waqtida bizning ejdatlirimizgha heqiqetenmu ghorur bérip kelgenidi. Bu xil ghorur, bizni tedriji halda hechnimidin ensirimeydighan bighem mijezlik haletke keltürgenidi. Bu bighemlik eyni zamanlarda bizge ghorur bérip kelgen mijezlerdin bolup, her jehettin üstünlukke ige qilip turiwatqan yipek yoli ronaq tapqan eyni waqitlarda bu xil mijezimizning bolishi bir ghorurlandurghuchi muqerrerlik idi. Emma bu mijezimiz bizge kéyinche selibi tesir körsitish dewrige kirdi.
Chenggizxan weqesidin kéyin, wetinimizning gherp bilen sherqni baghlighuchi yipek yoli tuguni bolushtek ewzelligimizni yoqutushqa bashlidi. Yipek yoli soda-tijaret kirimi menggüluk uzulup qaldi. Shuninggha qarimay xelqimiz bighemlik mijezini qet’i ozgertmey dawamlashturup keldi. „Ghem qilmayli, saqlap tursaq malchilar choqum qayta peyda bolidu!“ dep yetiwerduq. Biz bu türdiki ghem yimesliktin esirler boyiche zerikmiduq. Haman bir küni bu soda yoli qayta echilidu dep, bighemlik bilen saqlap yetip kelgeniduq! Bizning shu dewirlerdiki soda ishlirigha mahir alahidiligimiz peqet leqem ornidila saqlinip , „Sartlar“ (Satarlar – setiqchilar, sodigerler) dep bügün’giche yashap kelduq. Emma heliqi bighemligimizni zadila tashlimiduq. Mongghullar keldi, ular beribir ketidu dep, bighem yetiwerduq; Manjular, xitaylar keldi, ularmu ishlirini tugutup beribir ketidu dep, yenila bighem yetiwerduq. Hetta bu türdiki tajawuzchi düshmenlerni tarixtiki manjulargha oxshutup bighemlik bilen teklip qilishqan we alahide kutiwelishqan waqitlirimizmu boldi! Sodiger millet, eslidila sulhichi, kelishimchi bir millet bolghachqimikin, bügünki kündimu bu tur tenchliq erwahidin qutulup kitelmiduq. Xitay tajawuzchilirining ishliri putmek turmaq, eksiche jiddi eqin qilishqa bashlighandimu, biz yenila bighem halda yetishimizni ozgertmey bügüngiche saqlap kelduq!
Ehwalimiz kündin–künge eghirlishishqa bashlidi. Midir qilghidek, Abduxaliq Uyghurning diyishi boyiche xitay destidin put qoyghidek yermu tapalighidek imkaniyitimizmu qalmidi – Olum bosoghimizgha kélip qaldi! Abduxaliq Uyghur qataridiki sha’irlirimizning, aqillirimizning agahlandurushliri, uyghutushlirigha pisent qilmiduq. Bizning tarixtiki abroyimizim etiwarliq ornimizdin qilche esermu qalmighanliqigha qarimay, biz tarixta undaq iduq, mundaq iduq dep, tarixtiki abroyimizni bügün üchünmu küchke ige dep dawa qilishqa küchep urunduq, aqmidi. Hetta biz eng közge ilmaydighan xitaylar teripidin depsende qilinip, chekidin ashqiche xarliqta qalduq. Endi hayatimizdinmu ensireshke bashliduq, bizni ensizchilik qaplashqa bashlidi. Biz bügün bighemliktin ensizchilikke qarap özgirishke bashliduq. Ensizchilik ichide etirapimizgha qaraymiz, hemme bizge düshmen boluwatqandek, hemmidin guman qilidighan uchigha chiqqan gumanxorluq patqiqigha petishqa bashliduq. …
Mana bu – Biz Sherqi Türkistanliqlarning bügünki heqiqi qiyapitimiz! Buni biz qandaqmu etirap qilalaymiz? Bu mijezimizni etirap qilish bizge herqanche eghir kelsimu, u beribir bir pakit! Emma shunisi barki, bighemlik kesilimizge qarighanda ensizchilik rohi halitimiz birqeder yaxshiraq. Chünki bighemlik bizning közlirimizni, his-tuyghulirimizni, tepekkurlirimizni perdilep turghan idi. Ensizchilikimiz bolsa bu xil perdilerni aziraq bolsimu yirtip tashlap, rialliqni sel enighiraq bolsimu koriwelishimizgha imkaniyet bermekte.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Mustemlike Mijezlirimiz
Bügün bighemlik dewrimizdin kelgen abroyperestlik, maxtanchaqliq adetlirimizge ensizchiliktin kelgen gumanxorluq adetlirimiz qoshulup, eqlimizni ishlitishke eghir tosalghu bolmaqta. Buni az digendek xitay tajawuzchilirining biwaste yaki wijdansiz xa’inlarning wastisi bilen singdürüshke bashlighan ümidsizlik, yurtwazliq, qebiliwazliq, mez’hepbazliq qataridiki illetlirimiz xelqimizni bir mexset, bir niyet, bir noqtigha toplashqa eghir tosalghu bolmaqta. Bularning tesiride xelqimiz arisida ghelite mustemlike, qulluq pelsepesi yerlishishke bashlap, herqandaq bir tetqiqat, pilan, ghayilarni yaritishimizgha tosalghu bolmaqta. Yeni, xelqimiz arisidiki herqanche bilimlik, ghururluq, etiqatliq dep tonulghan kishilirimizmu xitay tajawuzchiliri teripidin singdürülüshke bashlighan mustemlike illetlirining istixiyilik qurbanlirigha aylinip, ümidsiz pikirler, xiyali perezler, otopiyilik ghayilerning otturigha chiqishigha sewep bolmaqta. Netijide bu kishilirimiz xitay tajawuzchilirining biz Sherqiy Türkistanliqlarni baldaqmu-baldaq yoq qilishning pilani bolghan sulhi pilani, birleshme hökümet pilani, aptonomiye pilani, … digendek aldam xaltilirigha chushup, „bu xil shertnamilar, qanunlar eslide yaxshi tüzülgen idi, biz ijira qildurushta ching turalmiduq“ dep, angsizliq bilen xitay tajawuzchilirining himayichilirige aylinip qalmaqta.
Birinchi Jumhuriyitimiz dewride ene shundaq mustemlike, qulluq mijezlirimizning qurbani bolup, ghelibilik kitiwatqan milliy musteqilliq kürishimiz paji’elik meghlubiyetlerge uchuritilghanidi. Ikkinchi Jumhuriyitimizdin xitay tajawuzchiliri sulhi telep qilishqa mejbur qalghinidimu bizning nurghunlighan ilghar kishilirimiz, jengguwar kishilirimiz, dini olimalirimiz ene shu xil mustemlike, qulluq pelisepesining damigha chushup, eng mukemmel milliy musteqilliq herikitimizning meghlubiyitige ortaq sewepchi bolushti. Netijide, sulhi bahanisida xitay tajawuzchilirining qaytidin küchliniwilishigha purset yaritip berishken boldi.
Eslide Jang Jijong eyni waqtida hergizmu ’11 madda‘ ni talash-tartish qilishqa kelmigen, eksiche urush toxtitip meghlubiyitidin qutulushning birer charisini qilish imkani qalghanmidu dep kelgenidi. Xuddi shuningdek, xitay komunistlirimu xelqimizge „intayin puxta“ pedezlengen aptonomiye qanonlirini sogha qilghinida, bu qanonlarni ijra qilishni meqset qilghan bolmastin, belki milliy armiyimizni yoq qilish, milliy igiligimizni yoq qilish, milliy ghorurimizni yoq qilishni özlirige meqset qilishqanidi. Yeni, bügünki paji’elik halitimizni yaritiwelishni meqset qiliship biz Sherqiy Türkistanliqlargha „Uyghur Aptonom Rayon“ (Uyghur özini özi bashqurush rayoni!) digen posmini keygüzgenidi.
Epsuski, bügünki kündimu xeli uqumushluq digen kishilirimizning aghzidin „bizge aptonomiye qanunlirini ijra qilip bersun, bizge yüksek aptonomiye, fédratsiye bersun“ digendek qorqunushluq sözlerni pat-pat anglap turiwatimiz. Bu xil kishilirimiz özlirini goya xitaylarning, hetta dunyaning dahisi bolup qalghinidek hes qiliship, „xitaylar Sherqiy Türkistan’gha tench yol bilen musteqilliq bersun, dunya jama’eti bizge xitaylardin tench yol bilen musteqilliq élip bersun, Sherqiy Türkistanliqlar musteqillighini qet’i qan tökmey, pütünley siyasi yollargha tayinip qolgha keltürishi kérek“ digendek mentiqisiz, heyran qalarliq buyruqlarni chiqirishmaqta.
Bu kishilirimizni eqilsizlar digendin kore mustemlike, qulluq pelisepesining istixiyilik qurbanliri demey nime deyish kérek?! Bunimu az dep bizning nurghun kishilirimiz „aldirimayli, tewekkulchilik qilmayli, ghem yimeyli, xitay hamini bir küni parchilinidu, xitay demokratliri pat yeqinda xitay komunistlirini aghdurup tashlap hakimiyetni qolgha alidu, shu chaghda biz sherqi türkistanliqlargha musteqillighimizni sogha qiliwitidu, buninggha idiyide teyyarlinip tursaqla kupaye, …“ digendek teximu bimene sözlerni qiliship xelqimizning jengguwarliq iradisige soghuq su sepishmekte. Hetta dunyadiki qaysi bir dölet, qaysi bir teshkilatlardin ümid kutush, Deng Shyawpengning olumi, Shyanggangning qayturulishi, teywenning qaytarma hujumi, üchünchi dunya urushining partilishi, Afghanistanning ghalibiyiti, qaysi bir perishtining yardimi, … digenlerdek xamxiyallar wastiliri arqiliq musteqilliqqa erishish qataridiki kulkilik zamaniwi xurapatlarnimu terghip qilishmaqta! Bu xil eqillerge kulush kérekmu yaki yighlash kérekmu?! Bu xil mentiqisiz, xiyali, xurapi we otopiyilik pikirler bu kishilirimizning eqlige nedin kelgenlikige adem heyran qalidu! Eslide bu bicharilardin tola bek aghrinip ketishningmu hajiti yoq. Chünki eslide bu xil zamaniwi xurapatlar shu kishilirimizgila mensup bolup qalmay, putkul xelqimizning kallisida hakim boluwatqan bimene qarashlardin ibaret. Yeni, bu xil eqilge sighmaydighan pikirler bighemlik, ensizlik, eqidisizlik, mustemlike mijezlirimizning xelqimiz arisidiki selibi inkasliridur. Insan bighemlikke giriptar bolghinida, ensizlikke giriptar bolghinida, qulluq rohi halitide qalghinida ozige ishenmeydu. Ozige ishenmigen kishi hech bir ishqa tewekkul qilalmaydu. Bu digenlik, insan jasaritini yoqitidu digenliktur.
Xelqimizning bu türdiki passip mijezlik bolup qelishigha intayin muhim tesir körsetken yene bir amil bolup, bu amillarnimu közdin saqit qilishqa bolmaydu.
Wetinimiz Sherqi Türkistan intayin özgiche tebi’i joghrapiyilik orun’gha ige bolup, tarim etirapidikiler hayatliq menbesi bolghan su mesiliside igiz qarliq taghlardin erip kelidighan qar suyige qarashliq. Eger qarliq taghlardin su yiterlik miqtarda erip kelmise, bashqa hechqandaq yerde zapas su tepilmaydu. Shuningdek mirasxorluq mijez bu xelqni bashqa yerlerge kochup ketishigimu yol qoymaydu. Bu yerde bighemlik mijezi yene ortigha chiqidu: „Ghem qilmayli, birer yil chidap otseng kiler yili choqum su kelidu!“ Bu xil tebi’i ozgichilik xelqimizning bighemlik mijezining teximu küchiyip ketishini ilgiri suridu. Su kelishi bek kechikip ketse bashqa yerlerge kochup ketishtin kore, shu yerdin kolap su izdeshni ewzel korishidu. Buning netijiside minglarche karizning otturigha chiqishigha sewep boldi. Bu xil mijez dehqanchiliq rayonlirimizdila höküm surup qalmay, yaylaqlardiki charwuchilirimizdimu ozini körsetmekte: Bu yerde yaylaq qurup ketse nerisigha barayli deyiship, Tengri tagh-Altay taghliri arisida aylinip yuriwerdi.
Bu yerde yene bir muhim mesile otturigha chiqidu: Özgiche siyasi joghrapiyimu biz Sherqiy Türkistanliqlarning bighemlik mijezini kücheytip berdi. Sherqiy Türkistan xelqi yipek yolidin mehrum bolup qalghinidin kéyin, dunyadin yiraqliship ketken bu ziminda dunyani zil-zilge salghidek tuzuk bir dagh-dughiliq tajawuzchiliq urushliri körülmidi. Bu dewirlerde gherp dunyasida Islam alemi kücheygen, Babur, Osman impiriyiliri, Engiliye, Fransiye, Prossiye, Awistro-Wengir qataridiki bir munche impiriyiler dunyagha kélip we oz-ara tinimsiz urushlarni qiliship, gherpni astin-üstün qiliwitishkenidi. Shunga gherp dunyasi taki yeqinqi esirlergiche ottura asiyani esidin chiqirishqan idi. Wetinimiz bu dewirlerde nispi tench hayat ichide yashap kelgendek qilsimu, dewrimizning yengi bilimliridin xewersiz xelqimiz qurghaqchiliq, boran qataridiki tebi’i apetlerdin bash kötürelmey, intayin qalaq we namiratliq ichide bir-biri bilen jidel qilishipla ötkenidi. Bumu wetinimiz xelqini tajawuzchilardin bighem qilishqa sewepchi bolghanidi.
19-esirdin bashlap gherpte Charrossiyining, Jenupta Beritaniyining, sherqte Xitayning körülishi xelqimizni az-tola heyran qaldurghidek qilsimu, yenila bighemlik ichide ichki majiralar bilen aware bolup, herbir yurt kündin- kün’ge nacharliship kitiwatqan muhitidin qutulush üchün oz beshimchiliq bilen heriket qilishiwatqanidi. Gerche Yaqupbeg buxil chechilangghu haletni ozgertish üchün on nechche yildin artuq hepiliship, weten birligini qolgha keltürüsh üchün korinerlik qedemlerni tashlighan bolsimu, tashqi düshmen’ge taqabil turghidek shara’itini toluq teyyarliyalmighanidi. Bu rayon, eyni waqtidiki uch chong impiriyining bir-birige uzaqtin xiris qilishidighan nispi siyasi boshluq halitige kirip qalghanidi.
Buxil nispi siyasi wako’umluq weziyetni axiri Charrossiye chikip kördi. Buningdin tüzük bir eks tesir chiqmighanlighini körgen xitay-manjur impiriyisi Zo Zongtangning uzun muddetlik teyyarlighidin kéyin, zor kulemlik eskiri küch bilen sherqtin basturup kirdi! Yiraq sherqte bir-biri bilen qanliq urushiwatqan xitay bilen rossiye, ortaq düshmini En’giliyedin mudapiye korush birliksepi qurushup, Bedölet hakimiyitimizni En’giliye gomashtisi digen bohtan bilen yoqutushqa kirishti. Derweqe tez aridila wetinimiz xitay tajawuzchilirining beqindisigha aylinip qalghanidi. Bu jeryanda qarimaqqa chet’el tajawuzchi küchliri üstün rol oynighandek qilsimu, mahiyette xelqimiz arisida küchiyip ketken bighemlik rohi haliti düshmen’ge yochuq echip bergenidi.
Zo Zongtang, xelqimizning bu xil ehwalini körüp, bu zeminni menggü xitay yerige qoshiwelish xiyaligha kelgenidi we wetinimizning ismini wetinimiz ichidimu xitaychilashturush, xelqimizning barliq qoralliq küchlirini we barliq uqumushluq zatliri bilen baylirini qirip tugutush, barliq altun-kumushlirini bulap eliwelish, putkul hakimiyet amillirini xitaylashturush qataridiki tedbirler bilen, wetinimiz xelqini xeli uzun mezgilgiche bash kötürelmes qiliwaldi. Xelqimizmu nime weqe bolghinini perq qilip bolghiche etirapini yüzminglighan xitay tajawuzchi eskerlirining qorshap bolghanlighini korginide, nime qilarini bilmey hangwiqipla qaldi. Bu dewirdin bashlap kona ijtima’i kiselliklirimizge qolluq illetliri qoshulushqa bashlidi. Xelqimizdiki ensizlik mijezi tedriji üstünlukke irishishke bashlighanidi. …
Xelqimizning yerim mustemlike hayati yuquriqidek kona-yengi ijtima’i mijez illetlirining birlishishi netijiside dolqunsiman tereqqi qilip, bügünki paji’elik haletke kelishimizning tarixi asasini yaratqan boldi. Eslide xitay tajawuzchilirining wetinimizge besip kirgen waqtliri dunyaning eng qalaymaqan dewirlirige toghra keliwatqan bolup, sherqte xitay manjur impiriyisi ichki-tashqi urushlar tupeylidin eng axirqi mehsher künlirini yashawatqan, keynidinla kelidighan tugimes ichki urushlirining amilliri yaritiliwatqan, gherpte Balqan-Qirim urushliri, keynidinla partilighan birinchi dunya urushi meydangha kélip Fransiye, Prissiye, Avüstir-Ven’gir, Charrossiye, Xitay-Manjur, Osmaniye impiriyiliri birla waqitta aghdurulghan bir weziyet shekillen’genidi. Emma wetinimiz xitay mustemlikisige aylinip qeliwatqan bolsimu, yenila nispiy siyasiy boshluq ewzelligini saqlap, wetinimiz xelqimu yenila dunyadin bixewer halda bighemligini dawamlashturmaqta idi. Buninggha egiship künsayin küchliniwatqan ensizchiligimu xelqimizni bulghashqa bashlighanidi.
20-esirning kirishi bilen, xelqimiz gerche xitay tajawuzchilirining ichki-tashqi parakendichiligidin istixiyilik paydilinip ikki qetimliq milliy azatliq qozghilingigha atlan’ghan bolsimu, Birinchi Jumhuriyet dewrimizni ghil-palla körsitip qoyup yene jimip ketkenidi.
Ikkinchi dunya urushi biz üchün milliy musteqillighimizni eslige keltürüshning tepilmas pursitini yaritip bergenidi: Ros komunizimi yimirilish xewipi astida qalghan, Beritaniye jenobi Asiyadiki mustemlikiliridin ayrilishqa mejbur qeliwatqan bolup, wetinimizning shimal, gherp we jenup teripidin hechqandaq mudaxile tehditi qalmighanidi. Bolupmu xitay doliti yaponlarning qoligha chushup qeliwatqan, buni az dep tugimes ichki urush yeghiliqigha petip qeliwatqan intayin xaniweyran halette idi. Shunga xitaylarningmu wetinimizdiki tajawuzchi qoshunliri üchün hechqandaq yardem qolini uzartish imkanliri qalmighanidi.
Ensiz mijez basquchigha qedem qoyiwatqan xelqimiz arisidiki bir qisim tewekkulchi kishilirimiz Gheni Batur qatarliqlar yitekchiligide Awral dawanlirida xitay tajawuzchilirigha qarshi istixiyilik tewekkulchilik herikitini bashlidi. Bu heriket derhal netijige eriship, tezlikte kengiyip milliy musteqilliq herikitige aylan’ghanidi. Nurghun tejribe-sawaqlargha ige xelqimiz bu azatliq herikitini tarixta körülmigen bir teshkilatchanliq, ittipaqliq, pilanliq türde qanat yaydurushqa bashlidi. Anilirimiz azat rayonlirida suyumluk perzentlirini „dumbengdin oq yiseng balam bolmay kitisen“ digendek wetenperwerlik rohi bilen urushqa yolgha salidighan tesirlik menzirilerni yaratqanidi. Ikkinchi Jumhuriyitimiz waqitliq hökümitimizmu urush qaynimigha petip qalghan sovet ittipaqini eyweshke keltürup bir qisim yardemlerge erishkidek haletnimu yaritalighanidi. Netijide yüz minggha yeqin xitay tajawuzchilirini bir yilgha yetmigen qisqighine waqit ichidila tire-pireng qilip 40 minggha yetmes halgha azaytalighanidi! Hetta Jang Jijongning etirap qilishiche wetinimizdiki qoralliq xitay tajawuzchilirining jem’i sani 8 minggha chushup qalghan, buning ichidiki eng jengguwar dep qaralghan küchlirimu bügünki „Shixenze“ ornigha chushkün qilghan 20-30 ming milliy armiyimizge qarshi Manas deryasining gherbi qirghiqigha istihkam qurghan bir-ikki ming neper teshkilsiz eskiri idi.
Ular Ürümchini qoghdash üchün herbi mektep oqughuchilirini asas qilghan urush tejribisimu yoq 2-3 ming yighindi tajawuzchilirigha tayinishqa mejbur qalghan bolup, milliy musteqillighimiz bir shiddetlik xelqilghuch hujumghila baghliq bolup qalghanidi. Xitay tajawuzchilirining katiwishi Jang Jijongning bolsa wetinimizdiki 40 mingdinmu aziyip ketiwatqan xitaylirini saq salamet dolitige chékindürüp ketishning charisini qilishtin bashqa bir ish eqlige kelmes halgha kélip bolghanidi. U derhal telegramma bérip bir diwiziye qoralliq qoshun keltürüshke buyruq qilish bilen birge, milliy armiyimizning baldur hujum bashliwilishini toxtutup turishi üchün anisini setiwitishkimu teyyar haletke kilip bolghanidi! U eng axirqi herqandaq shermende charilarni sinaq qilishqa teyyar idi. Uning xiyaligha ikkinchi dunya ghaliplirining birige aylinip qalghan Sovetler Ittipaqi konsuli keldi-de, dolitide ittek düshmenliship turghanliqigha qarimay komunist xitayliri wastisi bilen milliy armiyimizning baldur hujum qilishini aziraq waqit bolsimu toxtatquzush üchün ulargha yalwurushqa mejbur boldi.
Öz menpe’etini birinchi orun’gha qoyushqan Sovet Ittipaqimu ottura asiya Türki mustemlikilirining yenida kelgüsi ijtima’i tüzümining qandaq bolishi namelum bolghan we komunizimni ret qilish ehtimali bekla chong bolghan bir Türkiy jumhuriyitining peyda bolishini esla xalimatti. Shu seweptin ularmu xitaylar bilen bolghan düshmenliklirini bir chetke qayrip quyup, Ikkinchi Jumhuriyitimiz waqitliq hökümitini urush toxtutup xitay tajawuzchilirining sulhi tekliwini qobul qildurushqa zorlash wedisini berdi we uzun otmeyla Ikkinchi Jumhuriyitimiz hökümitining sulhi qobul qilish üchün urush toxtatqanlighi ashkarilandi!
Peqetla xiyaligha keltürmigen bu urunushining bunche zor netijige erishkenligidin gulqeqeliri echilip ketken Jang Jijong, nime qilarini bilelmey derhal xitaygha qaytip, wetinimiz xelqini qayta qul qilish we wetinimiz tupraqlirini xitayning hayatliq makani qiliwilishning charisi üstide heriketke atlandi. Bu heqte „Üch Ependilirimiz“ teripidinmu resmi bir sulhi telep qilish maddilirining tepsili layihisi xitay katiwishi Jang Jijonggha sunulghanda, bu layihini alghan Jang Jijong bu layihini köp özgertmeyla xitay sulhi layihisi süpitide derhal Ürümchige atlandi. Chünki bu layihide uning beshini eng bek qaturidighan milliy armiyimizning teghdiri qilche tilgha elinmighan idi. Shunga Jang Jijong Ürümchi söhbiti jeryanida milliy armiyimiz heqqidiki herqandaq pikir-tekliplerge qet’i yol qoymasliq jehette axirghiche tirkeshti. Buning netijisini chiqiralmay, awal „birleshme hökümet“ qurashturup bolup andin muzakire qilish wedisi bilen „Sulhi shertnamisi“ gha imza qoydi. Halbuki, bu jeryan’ghiche wetinimizge toluqlap kirgüziwalghan xitay qoralliq tajawuzchilar qoshunining saninimu allimuqachan milliy armiyimiz bilen tirkisheligidek halgha keltürishiwalghanidi!
Atalmish qorchaq „Birleshme hökümet“ ning barliq shertliri pütünley Jang Jijongning kütkinidek bolghanidi. Yeni bu qorchaq birleshme hökümet terkiwidikilerning yerimidin köpiregi xitay tajawuzchiliridin we ulargha sadaqet körsitidighan xitay ghalchiliridin teshkil tapqanidi. Hetta bu qorchaq birleshme hökümetning terkiwige kirgen bir qisim kishilerni gerche Jang Jijong yaxshi körüp ketmisimu, emma ularning köp qismi milliy hökümitimiz rehberliri bilen qet’i chiqishalmaydighan kishilerdin terkip tapqanlighini sezgen bu hiliger xitay, ghing qilmidi. Netijide bu qorchaq hökümet ichini tugimes zidiyetler qaynimi ichige paturiwitip, uzun’gha qalmay bu rehberlirimiz arisida yarashturghusiz parchilinishlar chiqiriship, atalmish birleshme qorchaq hökümetni pütünley xitay tajawuzchilirining tizginige eliwilishti. …
Yeqinqi zaman tariximizda eng mukemmel shekilde qurulup zoriyiwatqan milliy armiyimiz bilen Ikkinchi milliy Jumhuriyitimiz özlirini xelqperwer, milletsöyer, dini alim dep atishiwalghan kishilirimiz arisidiki, hetta özlirimu nime ikenligini eniq bilmeydighan atalmish idiyiwi eqimlar talash-tartishliri, xitay tajawuzchiliri we ular yetishturgen weten xa’inlirining buzghunchilighi bilen meghlup boldi. U künlerdiki bizning dahilirimiz özliri etiqat qilip kiliwatqan idiyiwi eqimlargha mensup bolmighan herqandaq bir dahining yenigha yeqin kelmey, xitay tajawuzchilirigha yaki roslar bilen yeqin turushni talliwilishti! Bu dahilirimiz öz eqidilirige bolghan sadaqitini milliy musteqillighimizdin üstün körüshti! Aqiwette, wetinimiz Seypidin Eziz we Burhan Shehidi qataridiki weten xa’inlirining wastisi bilen xitaygha setiwitildi. Yeni bighemlik peyda qilghan abroyperestlik bilen, mustemlikichilik peyda qilghan qulluq idiyisi üstünlukke erishken boldi!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Xitay Mustemlikichiler
Xitay tajawuzchiliri hergizmu bizning bilermenlirimizdek eqidisini weten menpe’eti üstige dessitiwalmastin, milliy menpe’eti üchün 20 yilliq qanliq jeng qilishqan düshmenliklirini qilche ikkilenmestin chorup tashliship, milliy menpe’eti üchün öz eqidilirini qurban qilishti. 45-yilining küz aylirida bir-birsige bir gherich yernimu tartturup qoymasliq üchün qanliq jeng bashlighan Gomindang xitayliri bilen Komunist xitayliri wetinimizdin ayrilip qalmasliq üchün, Kengsu karidoridiki urush halitini peseytiship, Gomindangning bir diwiziye qoshunining urushtin chiqirilip wetinimizge basturup kirish qararini chiqarghan bolsa, 49-yili wetinimizge qechip kiliwalghan nechche tümen Gomindang qoshuni qilche ikkilenmestin komunistlargha „teslim bolush“ni qarar qilghan idi.
Bügünki künde Beijingni merkez qilghan komunist xitay tajawuzchiliri wetinimizde biwaste bulangchiliq, qirghinchiliq, milliy yoqutush élip berishni kücheytiwatqan bolsa, Amerika, Yawropa, Awistiraliyige „qechip chiqiwalghan“ „demokratchi“ xitaylar özlirini “ „perishte xitay“ lardin qilip körsitiship chet’ellerdiki Uyghur we Sherqiy Türkistan teshkilatlirining küresh yönülishini burmilash, xelqara jemiyetning közini boyash üchün „hesdashliq“, „Uyghurdin ibaret az sanliq milletke ich aghritish“ we „yardem bérish“tin ibaret ustiliq bilen pedazlan’ghan yumshaq tajawuzchiliq we kona mustemlike döletlerge xelqarea éqimdin ustiliq bilen paydilinip asanla mirasxorluq qilishtin ibaret hile neyrenglirini(xuddi 1912-yili junghua min’guo manju empiratorliridin Sherqiy Türkistanni hechqandaq bedel tölimeyla miras alghandek) „demokratiye“, „kishilik hoquq“, „gep qilish hoquqi“ digendek shéker yalitilghan oghilar bilen emeliyleshtürüshke urunup, Sherqiy Türkistan tupraqliridin xitaylarni qoghlap chiqirishni ghaye we heriket programmisi qilghan teshkilarlarni Beijing komunist terrorchilar gorohi bilen tamamen oxshash teleppuzda „terrorchi teshkilat“, -dep, xitay tajawuzchilirigha keskin qarshi turidighan, ularni wetinimizdin qoghlap chiqirishni eng asasliq meqset qilghan shexslirimizni bolsa Beijing hökümitige masliship „terrorchi“-dep hemme yerde teshwiq qilmaqta.
Sherqiy Türkistan’gha qanunsiz kiriwalghan xitaylarni qoghlap chiqirimiz, eger chiqip ketmise qoral küchi bilen qoghlaymiz,-digen heqiqet qaysi Sherqiy Türkistanliqning aghzidin chiqsa demokratik xitaylarning quyqa chéchi tik turidu-de, u shexsni derhal yoqutushqa urunidu, u tewe bolghan Uyghur yaki Sherqiy Türkistan teshkilatini özliri turghan döletlerdiki hökümet we xelqara teshkilatlargha chéqishturup yoqutuwétishke urunidu! Ular tajawuzchiliq mahiyitini yoshurush üchün wetinimizning mubarek namini qesten togha atashmaydu „chégrimiz tereptiki yéngi mustemlike „-deydu, xelqimizni bolsa Beijing komunist tajawuzchilirigha oxshash teleppuzda „az sanliq millet“-dep atap, bizning teshkilatezalirimiz qatnashqan sorunlarda bolsa aghzining uchida „Uyghur“-dep atap qoyidu.
Bu bizning musteqilliq kürishimizde ahalide diqqet qilishqa tégishlik mesile bolup, sülhi-salagha aldinip kétip nishandin uzaqliship ketishtin hushyar bolushimiz lazim! Herqandaq dostluqning, hemkarliqning bir pirinsipi we ortaq noqtisi bolidu.
Xitay komunistliri özliri bilen shertsiz birlishiwalghan „Gomindang xitay qalduqlirini tazilap bolupla chiqip ketimiz“ digen aldamchilighi bilen xelqimiz arisidiki diniy dahilar, lebiralist pikir eqimidikiler, musteqilliqni himaye qilghuchi we komunizimni xalimaydighan kishilirimizni „gomindang qalduqliri“ digen qalpaqni keygüzüp qirip tashlashti. Keynidinla milliy armiyimizning ofitser-jengchilirini xizmet guruppisi namida milliy qoshunimizdin ayrip yerlikke tarqaqlashturup, milliy armiyimizni yitekchisiz we azat rayonsiz halgha keltürüshke tirishti. Qalghan birqanche milliy polklirimiznimu wijdani, ghururi bolmighan yaghach qapaq kishilerning qoligha tutquzup heli Altay, heli Qumul, heli Xoten’ge yorghulitip, azat rayon asasidin pütünley ayriwitishti. Xelqimiz xitay tajawuzchilar qoshuni ichige tarqitiwitilgen bolsimu yenila eng söyümlük himayichiliri dep tonuydighan milliy polklirimizning nede turup-nede qopiwatqanlighini bilelmes halgha keltüriwitishti. Atalmish „Hindistan chegra urushi“ bahanisida 7995-milliy polkimizdin bashqa polk-qisimlirimizni Tibet igizligidiki quruq taghlar arisigha chechiwitip tebi’i qirilip tügitishini kütken idi. U yerlerdinmu saq qalghanlirini qayturup kélip sheher-bazarlirimizgha dem aldurush bahanisida tarqitiwitip, jenggiwarlighini tamamen yoqatqan halgha keltürüshup, axiri jimmitila tarqitiwitishti. Eng axirida qalghan bir milliy polkimiznimu Long Shujinning zorlishi, Lin Biyawning testiqlishi we Seypidinning biwaste uxturushi bilen Pukangda tarqitiwétishti!
Bu jeryanda chishining eqini körsitiship yurgen xitay komunistliri Jang Jijongning mesliheti bilen putkul tarim wadisining toghraqliqlirigha, Ghoja Niyaz Hajim qoshunliri bilen urushta eghir meghlup bolghan we ikkinchi Jumhuriyitimiz qoshonliridin eghir meghlup bolghan kona urush meydanlirigha, muhim qatnash tugunlirige, muhim milliy ahale rayonlirimiz etirapi we kona azat rayonlirimizgha hisapsiz muntizim xitay tajawuzchi qoralliq qoshonlirini mokturup, xelqimizning qozghulang qilish ehtimalini basturushqa teyyar qilindi. Bu qoshonlirini milliy rayonlardin mexpi tutush üchün iqtisadi qiyinchiliqlirini oz yeride xelqilish meqsidide he-dep dehqanchiliq ishliri bilen shughullandi. Xitaydin yardem keltürgidek halgha keliwalghan we milliy armiyimizning tehdit qilishidin qutulghan bu tajawuzchi qoshonlirini zor küch bilen maddiy yardem bilen yulep, wetinimiz milliy igiligimizni sunduridighan mexsus xitaylashturulghan yengi sana’et sheherlirige aylandurushqa mexpi tutush qilishti. Yetishmigen emgek küchi üchün mexsus xitaydin köchmen köchürup kélip, nechche milyon kishilik yerim muntizim-yerim ishlepchiqirish xarakteridiki sansizlighan „bingtwen“ sheher-polk meydanlirini berpa qilishiwaldi.
Bu türdiki sun’i xitaylashturulghan mexpi herbi sheherliri arqiliq wetinimizning milliy igiligini toluq weyran qiliwetkinidin kéyin, herxil bahanilar bilen milliy sheherlirimizni igelleshke bashlidi. Bügünki künde wetinimnizning tarixi milliy sheherlirimizdiki barliq sana’et we tijaret yerlirinining hemmisi desliwide bingtwen alaqilishish ponkiti, mihmankutush, oteng-gerejliri namida sheherlirimizge kirip kelgen herbi yaki bingtwen noqtilirining kingeytilishidin barliqqa keltüruldi. Xitay tajawuzchiliri ene shu xil mutleq herbi küchi wastiliri bilen wetinimizni xitaylashturushni ishqa ashurghanidi. Mana bügün bundaq mexpi nopos köpeytishke hajiti qalmighachqa, herqandaq bir yengi sana’et, kan, ferma, meydan, tijaret, herbi sana’et, qatnash esliheliri qurulishi bahanisida xitaydin köchmen keltürüshmekte.
Desliwide epkesh koturup yolgha chiqqan bu xitay tajawuzchiliri mana bügün tömüryol qatnishi wastisi bilen yiligha milyon kishilik sun’i köpuyush shara’itige erishiwaldi. Emma xelqimiz ‚Shixenze‘, ‚Kuytung‘, ‚Ushshaqtal herbiy sana’et-atom yadro sinaq rayoni‘, ‚daxiyen qatnash tuguni‘, ‚Ujachuy herbi shehiri‘ digendekler, undin bashqa barliq bingtwen-diwiziye rayonlirining qandaq meqsette peyda qilin’ghan sun’i xitaylashturulghan yerler ikenligini birer qetimmu oylap qoyushmidi! Bularning hemmisi wetinimizni xitaylashturushning, wetinimiz xelqini qanliq basturushning pilanliq, uzun muddetlik pilanliri idi. wetinimiz bügün ene shu türdiki xitay köchmen küchlirining qurbanigha aylinip ketti. Shundaq kesip eytishqa bolidiki, eger kelgüside milliy azatliq herikitimiz xelqilghuch ghalibiyet basquchigha kirgen dewride, ene shu sun’i xitaylashturulghan sheher-bingtwen yerliri bizge eng eghir bedel tolitidighan noqtilar bolup qalidu!
Melum menide kishini qayil qilish we ishendurush küchige ige „Uyghur Özini Özi Bashqurush Rayoni–Atalmish uyghur aptonom rayoni“ qanunlirining tüzülishi, yuquriqidek weqelerning meydan’gha chiqishigha pütünley qalqan bolup bergenidi. Bügün ularning xelqimizdin qorqup undaq qalqan tutishigha zadila hajiti qalmidi. Shunga bu qanunlardiki ‚Uyghur‘ ismining ornigha xitayni wekil qilip körsitidighan ’shinjang‘ ismini dessitishti we shuningdek bir qisim axmaqlarni qolida tutup turush üchün teximu pedezlengen ‚aptonom qanun‘ lirini tüzüshup xelqimizge sunushmaqta. „Axmaq Uyghurlar bu qanunlarni ijra qildurimiz dep aware bolup tursun“ diyishken xitay tajawuzchiliri wetinimizge qosh relisliq tömüryol yatquzushup tajawuzchi köchmen ahalisini yüz milyon’gha yetküzüsh, nefit-gaz turba yoli yasap toshulidighan nefit-gaz bayliqlirimizni yüz milyon tonnigha yetküzüsh üchün jiddi tutush qilishmaqta!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Ténchliq Késilimiz
Xitay tajawuzchiliri xelqimizni tench pa’aliyetler bilen melike qilip tutup turidighan „Uyghur aptonomiye“ qalqini bilen öz meqsidige eriship kelmekte. Halbuki, bizning bir qisim kishilirimiz yene ‚aptonomiye‘ telep qilishni milliy musteqilliq herikitimizning aldinqi sherti dep (mezkur kitap yeziliwatqan 5 yil awalqi muhajir teshwiqatlirigha qaralsun) dawrang qilishmaqta! ‚Aptonomiye‘ ni siz meqset qilghiningiz bilen, xitay tajawuzchiliri wetinimizni teximu toluq igellesh, xelqimizni teximu tez yoqutushning eng mukemmel wastisi qilishni arzu qilip kelishmekte! Shu seweptin xelqimiz herqandaq bir ‚aptonomiye, ali aptonomiye, xitayning fédratsiyisi‘ digendek teleplerning hemmisila bügünkidin qilche perqi bolmaydighan, hemde wetinimizning musteqilliq heriketlirini chekleydighan amillar ikenligini qet’i tonup yétishimiz shert!
Kim bilidu, bu xil teleplerni shu’ar halitige keltürishiwalghan uqumushluq kishilirimiz ehtimal bügünki aptonomiye qorchaq hökümiti üstidiki xa’inlarning ornigha qorchaq emeldar boliwilishni konglige pukkenmu texi! Buningdin bashqa yene nime meqsetke yitelishi mumkin? Diqqet bilen kuzitidighan bolsaq Yang Zingshin, Jing Shorin, bolupmu Sheng Shisey dewriliri wetinimiz sheklen bolsimu ‚fidratsiyi‘ ge erishken bolmidimu? U dewirlerde wetinimizdiki ‚fidratsiye‘ tüzümi shekil jehettin asasen qurulup bolghanidi. Xelqimiz bu xil ‚fidratsiye‘ lerdin nime menpet alalidi? U chaghlarda wetinimiz xelqi teximu wehshi xitay tajawuzchilirining millitarist terrori astida ezilmigenmidi?
Bu millitaristlar qolidin kelse, küchi yetkinide biwaste qirghin qildi, küchi yetmise chet’el küchlirini chaqirip kirip bolsimu xelqimizni qirdurghuzdi! Wetinimiz ichide xalighanche bulang-talang qilish bilenla qalmay, wetinimiz xelqi arisigha qimar, ichimlik, zeherlik chikimlik, fahishe, oghurluq, parixorluq, cheqimchiliq, zomigerlik illetlirini keng tarqitip xelqimizni bozek qilish we jasaritidin mehrum qaldurushta chekidin ashuriwetkenidi! Abduxaliq Uyghurimiz, Memtili tewfiq Ependimiz, Tömür Xélipimiz, Ghoja Niyaz Hajimiz, Sawut damollimiz, Lotupulla Mutellipimiz, … ene shu dewirlerde eng wehshi yollar bilen olturulmidimu?!
Mana bular xitay tajawuzchilirining bizge bergen atalmish „fidratsiye“ sining heqiqi ülgiliri! 50 minggha yetmigen xitay tajawuzchiliri bar waqtida erisheligen fidiratsiye hoquqimiz ene shunchilik bolghaniken, bügünki on milyonluq xitay tajawuzchiliridin alidighan ‚fidratsiye hoquqi‘ miz nime bolmaqchi!
„Beyjing hökümitining bizge tutqan pozitsiyisi yaxshi idi, emma yerliktiki xitay chérik emeldarliri ishimizni buzmaqta!“ – Bu neqeder kulkilik we axmaqane qarash! Yang Zinshinni, Jing Shurinni, Sheng Shiseyni, Wu Jongshinni, Jang Jijongni, Wang Jinni, Wang Enmawni, Long Shujinni, Yang Yongni, Wang Fengni, … undin kéyinki barliq xitay tajawuzchi ‚gobernator‘ lirini biz Sherqiy Türkistanliqlar ixtiyari talliwalghanmiduq? Ularni, ular yürgüzgen fashistik siyasetlerning hemmisini shu „pozitsiyisi yaxshi xitay mergizi“ pilanlap bermidimu? ‚Aptonomiye‘ hoquqining özlirige paydisiz terepliri körülgen haman, ene shu xitay mergizi bu türdiki ‚aptonomiye‘ siyasetlirini bir chetke qayrip qoyup, sun’i jiddi siyasi weziyet uydurup chiqiship neq eksilinqilapchilargha, zomigerlikke, gomindang qalduqlirigha, ongchilargha, yerlik milletchilerge, uch qizilbayraqqa qarshi chiqqanlarni tazilash, totni eniqlash, sotsiyalizimgha kondurush herikiti, medeniyet inkar qilish herikiti, küresh qilish, tenqit qilish, özgertish qirghinchiliqliri, Lyu Shawchi, Lin Byaw, Deng Shyawpeng, hetta atam bilmigen Kongzi-Mingzi gomashtilirini tazilash herikiti qatarliq fashistik heriketlerni orunlashturup, özliri chiqarghan „milliy“ qanunlarni waqitliq bikar qilip kelishmidimu? Bundin kéyin yene bundaq fashestik uyunlarning oynalmaydighanliqigha kimmu kapaletlik qilalaydu?!
Bu xil rezil siyaset-qanunlargha ishen’gen dangliq erbaplirimiz pütünley qulluq patqiqigha petip qélip pikir qilishiwatqan kishilirimizdur! Düshmen weziyiti tüptin ozgergen bügünki künde, bizning bu xil dangliq erbaplirimiz yenila shu kona muqamlirini aztola perdazlap bazargha sélip, xelqimizning milliy musteqilliq jengguwar heriketlirini qanat yaydurush qizghinliqlirigha soghuq su sepishmekte! Bügünki dunya bizdin tench yetip berishimizni, jidel chiqirip ularning beshini aghritip bermesligimizni telep qilishmaqta! Yeni, dunya jama’iti bizni bilmeydu emes, intayin yaxshi bilidu. Ular bügün yetti qat asmanda turup yer yüzidiki qaysi bir yerde turghan birer ademning saqilini chushurup-cheshermiginigiche bilidikenu, bizning tartiwatqan naheq azawimizni bilmey qalarmu? (bu sözlerdin 5 yil ötken bügünki künde Amerika we BDT özlirige homuyush xiyalini qilip qoyghan tot tok-tok Uyghurni ta Afghanistan chollukliridin tepip kilip „dunya tenchlighini buzghuchi terrorchilar“ dep, jazalashqa kirishmidimu?!
Halbuki, ular qanche xitayni yaki qanche amerikiliqni öltüreligeniken? Shularni bahane qilip xitaylar wetinimizde uchuq-ashkare her yili nechche yüz qerindishimizni quruq gumanlar bilen qolgha élip sotsiz-soraqsiz xelqi-alem aldida etip olturgenligini birer medeniy dunya chiqip terrorchilar dep jazalash xiyaligha kilip baqqanlighini bügün bilidighanlar bolsa chiqip sözlep baqsun!) Qisqisi, bügünki dunya bizdin zulumgha hijiyip turup berdashliq bérip olumge razi bolishimizni telep qilishmaqta. Bügünki dunya jama’eti shuning bilen teng yene qaysi bir haywan, qaysi bir hasharet we yaki qaysi bir giyaning nesili qurup kitiwatidu dep ensiriship, milyartlighan dollar xejlep qoghdashqa atlanmaqta. Birer janiwar dostimiz uchurap qalarmu digen tamalar bilen milyartlighan dollar xejlep ka’inatni axturup yürüshmekte.
Emma tapinining astida engirawatqan biz Sherqiy Türkistanliqlargha qarap qoydimu? Bizning nechche on milyonlighan xelqimizni bir tal giyachilik, bir tal qurt-qongghuzchilik kördimu? Tenchliq, demokratiye, kishilik hoquq, muhit asirash digendek jarangliq shu’arlarni towlap yürüshken dunya jama’eti bizning xitay tajawuzchilirining changgilida gor azawini tartiwatqanlighimizgha qarap qoydimu? oz waqtida Hindistan xelqi en’giliyiliklerning changgilidin qutulmaqchi bolghinida, Jenobiy Afriqa negirliri erqchilarning zulümidin qutulushni telep qilighinida, Pelestin xelqi wetinini telep qilghinida, Tibetlikler musteqillighini telep qilip heriket bashlashqa teyyarlinish aldida ene shu dunya jama’eti bu xelqlerning etiqat qilip keliwatqan dahilirigha „xelqingni zulumgha berdashliq bérip jim yetip olumni kutushke mejburlashta insaniyetke qoshqan tohpeng üchün“ dep Nobel tenchliq mukapatini boynigha esip aghzini tuwaqlashqanidi. Bekérek heddidin ashqinimizda bundaq usulni bizge qollinishtinmu yanmaydu!
Bügünki künde wetinimizning gherbiy we shimaliy qisimliri komunizim qorshawidin qutuldi. Nurghun tarixi qerindash we xoshnilirimiz milliy dölitini deslepki qedemde eslige keltüriwelishti. Buningdin rohlan’ghan bir qisim ulugh erbaplirimiz derhal heriketke atlinip, „pat arida xitaydimu komunizim halak bolidu, uning ornigha chiqidighan ‚aq kongul demokratik xitaylar‘ bizgimu musteqilliqimizni soghat qiliwitishidu“ deyiship, atalmish demokratchi xitaylargha dadisigha ishengendek ishinip xelqimizni jim yetip berishke zorlashmaqta! „Bügünki xitaylar dunyani qorqutalighidek qoral we eqtisadi küchke erishiwaldi, Sherqi Türkistanliqlar peqetla tench yollar bilenla milliy erkinligini qolgha keltürelishi mumkin,…“!!!
Bu xil qarashtiki kishilirimizning ustazliri bundin 50 yil awalmu shu sepsetisi bilen xelqimizni aldap, 40 minggha yetmeydighan xitay tajawuzchilirining bügünki on milyonlighan apet haligha keliwilishigha birdin bir sewepchi bolghanidi. 40 minggha yetmigen xitay tajawuzchiliri bizge tenchliq yolida musteqilliqimizgha yol qoyushmighaniken, bügünki 10 milyongha yeqin xitay tajawuzchiliri qolida milyon kishilik zamaniwi qoralliq qoshoni, on minglarche tanka-zembirekliri we urush ayropilanliri, hetta atom bombiliri bar turughluq, wetinimizdiki tugimes nefit baylighini, herxil kam tepilidighan kan bayliqlirini, bipayan tupraqlirini, yawrupa-ottura sherqqe chiqish qurughluq yolini körüp turup biz Sherqiy Türkistanliqlargha tench yollar bilen musteqillighimizni soghat qilishini qiyas qilish mumkinmu? 50 yil burunqi xitaylar demokratchi emesmidi?
Bügünki demokratchi xitaylar wetinimizge miqtek qadiliwalghan 10 milyondek tajawuzchi yurtdishini öz dölitige tench we shertsiz élip chiqip ketishke razi bolarmu? Xitay demokratchilirining dahiliridin Yen Jachi qataridikiler buni helitinla keskinlik bilen ret qilishmaqta! „Dunyaning herbir parche yeri dunya insanlirining ortaq mülki!“ – Mana bu bügünki eng ‚yaxshi niyetlik‘ xitay demokratchilirining, insanperwerlirining, kishilik hoquqchilirining birdin-bir köz qarishi. (Herhalda bu xitaylar dölitide hakimiyetni qolgha alalighidek bolghinida wetinimiz puxralirining ularning elige bérip qalghinida bügünkidek addi bir yataqmu bermey qoghlap chiqirishlirini özgerteleydu, dep ishinidighanlirimizdin anche köp kishi bolmisa kérek) Yeni, Sherqiy Türkistanliqlarning tuprighini xitaylarghimu tewe dimekchi bolishidu. Emiliyette buningdinmu ashuriwitishmekte! Bundaq bir demokratchi xitaylar bilen xitay komunist tajawuzchiliri arisida birer perq barmidu?
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Wetinimizdiki Xitay Tajawuzchilirining Bügünki Haliti
Xitay tajawuzchiliri Zo Zungtangdin bashlap ta bügün’giche wetinimizni herxil bahanilar bilen, herxil meqsetler bilen besip yatmaqta. Ularning tajawuzchiliq qara niyiti künsayin yéngilinip barghansiri wehshi tus almaqta! Xelqimiz bu jeryanlarda nurghun qetim ashkare qoralliq qozghulanglarni qozghap, düshmen’ge qarshi seplerni tüzgen, nurghun qetim siyasi namayish, yighilish, shikayetlerni qilip körgen, nurghun qetim sülhilerge olturup baqqan. Bu türdiki heriketlirimizge qaytidin nezer salidighan bolsaq, xitay tajawuzchilirining qoralliq küchi üstün waqitlirida xelqimiz üstide qilche ikkilenmey ashkare qirghinchiliq qilghanlighini, ajizlashqanlirida özlirige eng esheddi düshmen bolishidin qet’i nezer Roslar bilen, gomindang bilen wetinimizni yutiwelishta qilche ikkilenmey, barliq idiologiyilik zidiyetlirini bir chetke qayrip qoyup birliship ketkenligini eniq körmektimiz.
Qet’i imkani qalmighinida sülhi bahanisida waqitni qolgha keltürup qayta küchlinip üstünlükke ériship kiliwatqanlighini körimiz. Purset tapalisa ashkare basturush, purset tapalmisa sülhi oyuni bilen qayta küchlinip purset yaritish, töhmetlerni oydurup basturushqa bahane chiqirish, jiddi weziyetni hijiyip-yalwurup, yalghan wediler qilip peseytiwalghinidin kéyin, waqitni uzartish, untuldurush, andin qolgha elish, nazaret qilish, surgun qilish yollirini tutup kelmekte. Qisqisi wetinimizni qolida tutup turush üchün herqandaq rezil yaki wehshi charilardin paydilinishta qilche ikkilinip baqqan emes!
Bulardin qarighanda, xitay tajawuzchiliri birinchi qedemde wetinimiz xelqini milliy siyasiy hakimiyitidin we muntizim qoralliq qoshunidin ayriwitishning barliq usulliridin paydilandi. Andin barliq wetenperwer küchlirimizni her xil siyasiy töhmet we ichki zidiyet yolliridin paydilinip yoqatti. Arqidinla mustemlike hayatqa razi bolmighan kishilirimizni herxil rezil charilar bilen xelqimizdin ayrip yoqatti. Bundin bashqa milliy dolitimizni peyda qilish ehtimali bolghan barliq tarixiy izlarni, materiyallirimizni, barliq medeniy, milliy, diniy adet we eqidilirimizge zerbe berdi. Bir millet süpitide mewjut bolishining barliq iqtisadiy, siyasiy, diplomatik, medeniy, tarixi, zamaniwiy bilimler, sana’et, sheher hayati qatarliqlardin xelqimizni qet’i uchuratmasliqning barliq tedbirlirini ishqa saldi! Bu jeryanda xelqimiz arisida eghir zidiyet yaritip bir-birimizge düshmen qilip milliy, weten teghdirimizge munasiwetlik chüshenchiler heqqide qayta uyghunup qalmaslighimiz üchün barliq charilar bilen xelqimiz arisida eghir wehime menzirisi yaritip, xelqimizni erkinlik pikirliridin mehrum halgha keltüriwitishti. Hetta arilap yalghan teshkilatlarni qurashturush yaki uydurup chiqirish, ehmiyetsiz pa’aliyetlerni teshkilat pa’aliyiti qilip körsitish wastiliri bilen muddet boyiche xelqimizning oyghan’ghan tebiqilirini yoqutup keldi.
Buning netijiside xelqimizning teshkillinishini, qorallinish imkanlirini toluq yoqitiwaldi. Bundaq bir ehwalda xitay tajawuzchilirigha qarshi küreshni herqandaq bir shekildiki ashkare qoralliq qarshiliq, ashkare namayish, ashkare toplinish, ashkare shikayet, ashkare heq telep pa’aliyetliri qataridiki heriketlerge mutleq imkaniyet qoyushmidi. Buni yeqinqi bir qanche yilliq heriketlirimiz toluq ispatlap chiqti. Bu heqte shundaq kesip eytalaymizki, biz bu jeryanlarda xelqimizning heriket tejribisining yiterlik bolmighanlighidin emes, belki düshmen weziyitige bu xil heriket shekillirining qet’i uyghun kelmesligidin meghlup bolmaqtimiz.
Xelqimiz ashkare qozghulup qoralliq heriket bashlighinida wetinimizdiki yurtlirimiz arisining bek yiraqlighi, susiz chollirimiz, qurghaq taghlirimiz, xelqimiz ichidiki sun’i ensizchilik qatarliqlar tezlikte yotkilish, qechip yushurunush, ozara yardemge kelish imkaniyetlirimizni eghir derijide cheklep turmaqta. Bu xil tebi’i we sun’i tosalghulardin bügünki ehwalimizda bosup otelishimiz mumkin emes. Etirapimizdiki xoshnilirimizning hemmisi digidek biz bilen diniy, irqiy yaki tarixi baghliri bolghini bilen, ularning hemmisi intayin ajiz yaki yengidin musteqillighini qolgha keltürgen döletler bolghachqa tenchliqqa, hetta xitay bilen tench herbiy, deplomatiye, siyasiy, iqtisadiy hemkarliqlirigha bekla muhtaj halda turmaqta. Shu seweptin bu xoshnilirimizning bizge herqandaq shekildiki yardem qolini uzartishliridin ümid qilalmaymiz. Ular hazirche biterep turup birelisila bizge eng chong yardem qilghini bolidu.
Bizge eng zor xewp we tosalghu shuki, wetinimizge jayliship alghan milyon kishilik muntizim, zamaniwilashqan qoralliq xitay tajawuzchilar qoshuni bilen, yerim muntizim bingtwen qoralliq tajawuzchiliri, mehelle saqchiliri wetinimizning barliq sheherlirimizni, muhim qatnash tügünlirimizni, barliq chegra boylirimizni toluq tizginige eliwalghan. Bu tajawuzchilar qoshunliri xelqimizdin mutleq mexpi halda, xalighan waqitta, xalighan yerlirimizge ayrupilan, aptomobil, poyizlar bilen derhal yetip baralaydu. Ularning qorallirigha, ayrupilan, top-zembirek, tanka-birowniklirige taqabil turushning herqandaq bir imkaniyiti xelqimizde yoq. Shu seweptin xelqimizning herqandaq bir nispiy ashkare partizanliq qoshunlirining bügünki wetinimizdiki xitay tajawuzchiliri yaritiwalghan yaki tebi’i tosalghulirimiz astida birer baza tiklep uzun muddetlik qoralliq qarshiliq herikiti bilen shughullinishimiz mumkin emes. Buning üchün chare qollinip muwapiq shara’it yaritishimizgha toghra kelidu.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Xata Heriketlirimiz
Biz bügün’giche xitay tajawuzchilirining emeliy küch ehwali we özimizning ajizlighimizni közde tutmighan bir qatar xata heriketlirimiz arqiliq wetenperwerlik herikiti bilen shughullan’ghanlighimizni pesh qilip kelduq. Buning üchün emeliy weziyitimizni toluq tonishimiz we uni etirap qilishimizgha toghra kelidu.
Biz awal yeza qishlaqlirimizgha qaraydighan bolsaq, bizning barliq sheherlirimizning etirapi we ahalimiz zich yezilirimizning etirapliri, barliq muhim noqtilirimiz toluq qorallan’ghan xitay tajawuzchiliri we yerim herbi bingtwenler bilen qorshalghan weziyette turmaqta. Shu seweptin bügünki weziyet astida Tömür Xelpimiz, Ghoja Niyaz Hajimiz, Gheni Baturimiz paydilan’ghan ushtumtut hujum, tuyuqsiz qozghilip qorshawgha elish shekilliri bilen sheherlirimizni xitay tajawuzchiliri qolidin tartip elish imkanlirimiz tügidi. Bipayan yézilirimizdimu mexpi qorallinish pursetlirimiz yoq diyerlik, hemde yezilirimizni asas qilidighan qoralliq azat rayon heriketlirini yaritishqa urunishimiz düshmenning zamaniwi qorallar bilen qorshap yoqutishigha purset yaritip berginimiz bolup qalidu.
Buning üchün düshmen qoralliq küchlirining yezilirimizgha asanliqche yeqin yoliyalmaydighan weziyet yaritishimizni aldinqi shert qilmaqta. Uning üstige yezilirimizda zamaniwi qorallan’ghan düshmen’ge izchil zerbe bireleydighan qoral-yaraq, oq-dora, jiddi turmush buyumliri, eqelliy qatnash wastiliri, kam bolsa bolmaydighan dawalash boyumliri qataridiki eqelliy shara’itlarni teyyarlash imkaniyetlirimu yoq. Bundaq ehwalda seldek basturup kelidighan düshmen’ge izchil zerbe berish yaki chekinishke imkanimiz yoq. Herbir wetenperwer bu achchiq pakitlarni qet’iy unutmaslighi lazim.
Sheherlirimizge qaraydighan bolsaq, yengidin shekillen’gen toluq xitaylashturulghan bingtwen-herbi sheherliride herqandaq bir pa’aliyitimiz üchün zadila shara’itimiz yoq. Bundaq yerlerge zerbe berish üchün belkim u yerlerdiki xitay tajawuzchilirini türküm-türkum sirtqa chiqirish charisini tepip zerbe berish shara’itini yaritishqa mejburmiz. Shunga yenila xitay tajawuzchiliri bilen nispiy arliship turiwatqan sheherlirimizge diqqitimizni tartishqa mejbur bolmaqtimiz. Bundaq sheherlirimizge qaraydighan bolsaq, u yerlirimizdiki barliq dölet igiligidiki yaki köpuratip xaraktiridiki barliq idare-organlar, nazaretler, shirketler, zawutlar, kan-karxanilar, ferma-meydanlar, mulazimet yerliri, hökümet organliri, medeniyet, ma’arip, tetqiqat, dem elish-kongul echish yerlirining hemmisi digidek xitay tajawuzchiliri teripidin igellen’gen bolup, bu xitay tajawuzchilirining mutleq köp qismi wetinimizge qoralliq wezipe uteshke kelgen herbilerdin kesip almashturghan zapas eskerlerdin terkip tapmaqta.
Yeni sheherlirimizning mutleq köp qismi qoralsiz zapas eskerler teripidin igelliwilin’ghan. Bular yene dawamliq herbiy telim-terbiye körüp turidighan minbing qoshunlirining yaki yerlik xelqning narazilighini biwaste basturghuchi zomigerler qoshuni, raziwitchikler guruppiliri qatarliqlarning asasiy qisminimu teshkil qilmaqta. Bundaq bir muhitta sheher ichidiki xitay tajawuzchilirigha qarshi tuyuqsiz qozghilang koturup ushtumtut ashkare zerbe berish shekli bilen qarshi chiqishimiz mumkin emes. Xuddi shuningdek bundaq düshmenlik engigha ige zapas düshmen eskerlirige qarshi shikayet, namayish, achliq elan qilish, yighilish, metbu’at, … qataridiki tench siyasiy wastilar bilen düshmenlikliridin waz kechtürüshni xiyal qilishmu pütünley xiyalperestliktin bashqa nerse emes. Dimek, sheherlirimizde tench yaki ashkarilinip qalidighan muntizim qoralliq shekillerdiki qarshiliq heriketlirimizdin ümid kutishimiz bügün mutleq mumkin emes.
Ijtima’iy noqtidin alghinimizdimu, xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqi arisida yurtwazliq, qebiliwazliq, tar milletchilik, abroyperestlik, menpetperestlik, dini ayrimichiliq jehetlerde tugimes sun’iy zidiyetlerni peyda qilip, bir-birimiz bilen orun talishish, abroy talishish, menpet talishish halitini peyda qiliwetkenligidin, sheher ichidiki xelqimiz arisida herqandaq shekildiki mustehkem teshkilatlargha uyushush imkanlirimiznimu qoymidi. Ensizlik, ishenmeslik, ümidsizlik, gumanxorluq illetliri xelqimiz arisida bekmu chongqur yeyilip ketkechke, azghina bir zidiyet yaritilsila bir-birimizni wastiliq yaki biwaste shekillerde ungayla pash qilip qoyimiz. Bulargha az-tola terbiye körgen jasus-xa’inlar ariliship qalghinida ehwalimiz teximu echinishliq tuske kirip qalidu.
Xelqimizning nispiy istixiyilik halda teshkillinip melum bir naheqchilikke naraziliq bildurush, melum bir heqqaniy telepte bolush namayishlirini uyushturghinida qismen bolsimu achchighini chiqiriwilish heriketliride bolishi, qarimaqqa xitay tajawuzchilirini ensirtip qoyghandek korunushni bergendek qilghini bilen, mahiyette bu xil heriketlirimizning otturigha chiqishi yushurun milletchilirimiz, yushurun yitekchilirimiz qatarliqlarning tonulup qelishi üchün düshmen’ge tepilmas pursetlerni yaritip bermekte. Bu xildiki heriketlirimiz qozghalghan haman xitay tajawuzchiliri derhal barliq jasuslirini ishqa sélip bir mezgil kuzitishidu. Andin söhbetke razi bolghan qiyapetler bilen awan’gartlirimizni teximu muqimlashturidu. Hetta bezide qilche roli bolmaydighan bir qatar shertlergimu qol qoyghan qiyapetlerni ipadiliship, rehberlirimizning otturigha chiqishini jasaretlendurmekchi bolishidu.
Andin xelqning hayajini bir mezgillik besilidu. Nöwet xitay tajawuzchilirining basturishigha kélip, barliq bulung puchqaqlardin tartip bu xil ashkare siyasi heriketlerge qatnashqanlarni tekshurushke, nazaret qilishqa, qolgha élip jazalashqa bashlaydu. Bolupmu yitekchilik qilghanlarni, qozgghughichilirimizni, qollighuchilirimizni tepip chiqishqa alahide küch serip qilishidu. Aqiwette, xelqimizning qimmetlik hisiyatliri mislisiz derijide zerbige uchirap xulasilinidu! Bu noqtidin alghanda xitay tajawuzchiliri bu xil ashkare siyasiy namayish, yaki yighilish heriketlirini astiritin arzu qilishidu ( Bu türdiki arzuliri ashkarilinip qalidighan qoralliq qozghulanglar üchünmu körülishi ehtimal).
Yuqurqilar düshmen ehwali we öz halimizni közde tutmay heriket qilishlirimizning ziyanliridur. Bulardin shuni xulasilashqa bolidiki, nöwettiki Sherqiy Türkistan weziyiti astida élip berilidighan herqandaq shekildiki ashkare qarshiliq heriketliri we ashkare telep heriketlirimiz wetinimizning milliy musteqilliq herikitimizni qanat yaydurushimizning bashlinish dewrilirige qilchimu paydisi bolmaydighan, hetta ziyanliq heriket shekilliridur. Bu jehette chet’ellerdiki muhajirlirimizning kökke kötürüshüp yürgen deplomatiye asas deydighan terghibatlirimu alahide misal bolalaydu.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
„Bilim Hemmini Xel Qilidu“- Digüchilerge
Bu jeryanda nurghun bilermenlirimiz „bilim hemmini xelqilidu“ telimatigha choqunup, awal xelqimizning ilim-pen sewiyisini yuquri köterginimizde, xelqimiz özligidin oyghunup milliy azatliq herikitige atlinalaydu yaki ilim-pen üstünligi bilen xitay tajawuzchilirini riqabette yengip chiqip xitayni soraydighan halgha kelishke bolidu- dep terghip qiliship, nurghun kishiler „Bilim sewdaliri“ din bolup kétishti. Emma ulardin közge körün’gidek birer ilim-pen netijisi yaritalighanlarni ta bügün’giche uchurtalmiduq! Buning eksinche xitaygha qulluq qilidighan, xitaydin maash we unwan östürüp bérishni tama qilip öy haywanliridek yashashni bext sanaydighanlar köp. Hetta weten xa’ini bolup ketken ilim-pen „sewdaliri“ din xeli köp uchritalaymiz.
Xelqning ang sewiyisini östürüsh asasida muntizim milliy musteqilliq pa’aliyetlirige asas yaritish telimati – Pütünley emelge ashmaydighan fantaziyidin bashqa nerse emes. Bizning musteqil bolishimizdiki eng muhim meqsetlirimizdin birsi, xelqimizni zamaniwi bilimge ige qilishtin ibaret.
Shundaq iken, xitay tajawuzchiliri bizge bu pursetni menggü bermeslikke tirishidu. Her halda xitay tajawuzchiliri özlirini qoghlap chiqirish üchün bizni yetishtürüshke razi bolmisa kérek. Uning üstige yüksek bilimge tayinip musteqil bolghan birmu milletni bilmeymiz. Noqul bilim üstünligi hemmini hel qilalisa idi, dunya tebi’iy penler nobel mukapatining yüzde 70%ini qolgha chüshüreligen yehudilar dunyani qolida tutalisa bolatti. Ularning bir qismi kichikkine isira’iliyide ta bügün’giche urushtin beri kilelmey yürmekte.
Halbuki, xelqimiz bügünki ehwalida dunya etirap qilghidek bir ilim-pen netijisini yaritalighidek ijtima’iy, maddiy we bilim asasigha zadila erishelishi mumkin emes. Bilim jehettiki üstünlük, milliy musteqil dölitimiz eslige keltürülgendin kéyinmu xeli uzun’ghiche xam xiyalimiz halida qélishi muqerrer. Shunga biz bir qisim kishilirimizning bilim posmisini kiyiwélip qilghan teshwiqatlirigha aldinip yürmesligimiz lazim. Nöwette bilimdin wetenni söyidighan qelb, insaniy wijdan we iman téximu muhim orunda turidu. Milliy musteqilliq – Bilimlik bolishimizning birdin-bir asasi ikenligini hergiz unutmaslighimiz lazim. Bu noqtidin alghanda, bilimni bahane qilghuchilarning xeli köp qismi özlirining milliy musteqilliq kürishige biwaste qatniship qelishidin ensireshlirini meqset qilishqanlar, toxu yürek, imani sus yaki imansiz, jan baqtilar diyish mumkin.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
„Pul Hemmini Xel Qilidu“- Digüchilerge
Yene shuningdek, xeli köp kishilirimiz beyish arqiliq milliy musteqilliq herikitimizge asas seliwelishimizni terghip qilishmaqta. Buning astidimu iqtisadni bahane qilip özini milliy musteqilliq kürishige qatnashturulishidin qachurush héssiyati yatqanlighi muqerrer.
Iqtisad–Ilim-pen’ge oxshashla bir milletning hayat qelishi we küchlinishidiki intayin muhim amillarning biri. Shundaq iken, xitay tajawuzchiliri wetinimizde bir kün mewjut bolidiken, özlirini qoghlap chiqirishqa asas bolidighan bu pursetnimu qet’iy bermeslikke tirishidu. Uning üstige bügünki künde meyli wetinimiz ichide bolsun yaki chet’ellerde bolsun, milliy azatliq herikitimizning kéreklik iqtisadi ehtiyajlirini üstige alalighidek birmu milyonirimiz yoq. Bar diyishke toghra kelgendimu, undaqlar intayin béxil, intayin shexsiyetchi, qilchimu weten, millet söyerligi bolmighan abroyperest yaki chirigen kishilerdur.
Ularning ichidiki atalmish milletchi yaki wetenperwerlerning xeli köp qismi wetenperwerlikni tijaretning wastisi qilishiwalghan. Hetta ularning mutleq köp qismi az-tola desmayisini xitay meligha tayinip qolgha keltürgen bolghachqa, xitaylarning közige set körünidighan herqandaq bir herikettin özini chetke alidighan kishiler! Bolupmu ularning kündilik turmush rasxotigha diqqet qilidighan bolsaqla, ularning öz hayati üchün neqeder bérilip ketken kishiler ikenliginiochuq körüwalalaymiz. Ularning ilajisiz wetenperwerlik namida qilghan yardemlirige qarighinimizda, wetenperwerlerge goya bir tilemchige tutqan pozitsiyeni tutup kelishmekte. Shunga béyighandin kéyin heriket qilish sepsetisige qet’iy ishenmesligimiz lazim. Wahalenki, musteqil bolishimizning yene bir muhim meqsetlirimizning birsi–Pütün xelqimizni beyish shara’itigha ige qilish. Shundaq iken, biz awal béyishni emes, awal musteqilliq herikitimizni meqset qilishimiz kérek.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Burmilan’ghan Eqidilirimiz
Yuqurqilardin bashqa din heqqidiki teshwiqatlarghimu alahide diqqet qilishimiz kérek. Din mesilisi intayin nazuk mesililerning biri bolup, yeqinqi zaman tariximizda bu mesiledüshmen teripidin chetke qéqilip, burmilinip,millitimizning meniwi tüwrüki bolghan islam dini haqaretlinip imansizlashturush süyiqesti(Atizim teshwiqati) kücheytilmekte. Buning bilen qarmu-qarshi chüshenchiler otturigha chiqishqa bashlap,kishilirimiz arisida beziler musulmanliq dawasi qilip turup musulmanliq burchini we perzlerni ada qilishtin bash tartidighan, imani üchün bedel tölestin qachidighan, teqwa musulman qérindashlirini haqaret qilidighan, arigha almaydighan, düshmen bilen bir meydanda bille eyipliship béridighan gheyri normalliq kapirliq qilmishliri peyda bolmaqta.
Ming yildin köprek waqittin buyan etiqad qilip kiliwatqan mubarek Islam dinimiz ezeldin milliy musteqil dölet qurushimizning eng küchluk himayichisi bolup kelgen. 20-esirde Sherqiy Türkistanni azat qilip jumhuriyet qurghanlarmu diniy etiqadi saghlam mujahitlar idi. Weten ichide tajawuzchi xitaylarxelqimizni imansizlashturup haywandek rohsiz haletke ekilip bashqurush we qul qilish üchün,din öginishni qattiq cheklep, heqqani we samawi İslam dinimizni haqaretlep „insanlarni bixutlashturghuchi dora“-dep tetür teshwiq qilip, qur’an, hedis, tarix qatarliqlar muhim ilahi qanun we medeniyet miraslirimizni köydürüp tashlash bilen bir waqitta, bir qisim jan baqti, saxta diniy zatlarni sétiwelip, İslam dinini tajawuzchi xitay hakimiyitining menpe’eti üchün xizmet qilidighan waste qilip qollanmaqta.
Islam dini -bendining bendige qulluq qilishini qattiq chekleydighan din bolup,tajawuzchigha qilche ikkilenmey keskin jihat qilish perz qilin’ghan.
Qur’ani Kerim, Hedisi Sheripler heqqide munasiwetlik kitaplarni oqup we ölimalardin sorap kéreklik ilimlerni öginishinglarni soraymiz. Biz qur’anda herxil ehwalda Allahning düshmenlirige we xata xahishlargha, jinayi qilmishlargha qarshi, öz nepsimizge qarshi jihad qilish heqqide 600 ge yeqin yerde zikir qilin’ghanliqini hergiz unutmaslighimiz shert. Allah hemmini bilgüchüdur, Allah digendek qilsaq her ikki dunyada hergiz ziyan tartmaymiz, sawapqa érishimiz, axirette dozaq azabidin qutulup jennetke kirimiz. Qur’ani-Kerimning rohi boyiche weten azatliqi üchün shehit bolush- jennetke udul kirishning eng asan yoli bolup hésaplinidu. Shunga, qur’ani-kerim we hedis sheripni, Muhemmed Eleyhissalam(S.E.W)ning körsetken yolini weten musteqilliq kürishidiki qibliname qilishimiz kérek.
Biz milliy musteqilliq herikitimiz jeryanida xitay tajawuzchilirining bizning bir qisim aynighan kishilirimiz wastisida Qur’ani-kerimning rohini burmilaydighan, weten tajawuzgha uchrighanda tajawuzchi kapirgha qarshi derhal jihad qilish perz digendek eng muhim mezmunlarni „atlap ötküziwetip“, (xitay- kapir, tajawuzchi, zalim tursimu) uning emri wajip-deydighan kapir tajawuzchigha qulluq qilishqa köndürüshke urunidighan teshwiqatlargha keskin qarshi turushimiz lazim. Bir qisim özini ölima chaghlaydighanlarning xelqimizning weten musteqilliq kürishige atlinish, xitay tajawuzchilirigha qarshi jihat qilish rohigha we heriketlirige soghuq su sepishige yol qoymasliqimiz lazim.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Bügünki Pursetlirimiz
Yuqurida milliy musteqilliq heriketlirimizdiki bir qisim xata chüshenchiler heqqide qisqiche toxtalghaniduq. Bu xil ehwalda biz qandaq qilishimiz kérek? Buning üchün bizde qandaq imkaniyetler bar? Tarixta netije yaritalighan heriket shekillirimizni bügünki künde ijra qilish imkaniyitimiz hazirche yoq iken, undaqta milliy azatliq herikitimizni qanat yaydurushning qandaq imkanliri qaldi?
Xitay tajawuzchiliri tarixta bizning ejdatlirimizdin qorqup, nechche ming kilometirliq igiz seddichin sepillirini soqup dölitining chegrasini bizdin qoghdashqa mejbur bolghanlighini hemmimiz bilimiz. Yeni, xitaylar bügünki dunyadiki eng qorqunchaq milletlerning biri. Bu heqte mutleq köp sandiki yurtdashlirimizning biwaste tejribilirimu yoq emes. Bolupmu yeqinqi tariximizda körülgen Ghulja-Böretalalardin xitay tajawuzchilirining qechish weqesi hemmimizning iside. Bu xil hadisiler yeqinqi künlergichimu arilap körülup turmaqta.
Kichikkine Peyziwat yashlar herikitige, Barin dehqanlirining üstige xitay tajawuzchilirining urush ayripilanliri, nechche diwiziye esker keltürüshliri, Ghulja namayish weqesini basturush üchün on minglarche qoralliq qoshunini ishqa selishi, her qetimliq mexpi partilitish weqelirini pash qilish üchün yüz minglarche jasuslirini ishqa sélip milyonlighan xelqimizni aylarghiche hetta yillarghiche tekshurushke mejbur bolishi, kücha-küchilarni qoralliq charlighuchi eskerliri bilen tolduriwitishliri, … xitay tajawuzchilirining neqeder qorqunchaq nersiler ikenligini toluq ispatlap beridu. Yeni xitay tajawuzchilirini qorqutush imkanlirimiz helimu yetip ashqiche saqlanmaqta.
Bizning milyonlighan dehqan-charwuchilirimiz asasen xitaysiz mehelilerde yashaydu. Wetinimiz teweside bu türdiki sap milliy yeza-qishlaqlirimizdin on minglighan yeza kenti we milyonlighan xelqimiz bar.
Bu xelq özining milliy söygüsi, yurt söygüsi we diniy söygüliri bilen özlirini saqlap yashap kelmekte. Bu bizning pütmes-tügimes arqa sep qoshunimiz bolalaydu. Nöwiti kelgende ular yol eghizlirida, taghlarda, chöllerde, sheher etiraplirida eng mexpi türde xitay tajawuzchilirigha parakendichilik salalaydu yaki mexpi qoralliq qarshiliq körsitish heriketlirige yardemchi bolalaydu.
Bizning sheherlirimiz, kan rayonlirimiz we sana’et rayonlirimizdiki xitay tajawuzchiliri asasen yerlik xelqtin ayrim yer yaki binalarda yashaydu. Ularning a’ililik binaliri, zawut-kanliri, soda orunliri, idare-shirketliri, tetqiqat orunliri, mektepliri, dawalinish-dem elish yerliri asasen xitay köchmen tajawuzchiliridin teshkil tapqan bolup, adette post qoyulmighan, qoghdash küchi ajiz noqtilar diyish mumkin. U yerlerde birer weqe peyda qilinsa yerlik xelqmiz asasen zehmetke uchurimaydu. Yeni, birer amal qilsaqla noqul xitay tajawuzchilirigha biwaste zerbe berish imkanlirimiz helimu mewjut. Uning üstige mutleq köp sanliq xitay tajawuzchi köchmenlirining oyliride gaz tungi, haraq-sharaplar mewjut, eliktir-gaz bar.
Mutleq köp sandiki aptomobil, aptowuz, poyizlar asasen xitay tajawuzchi köchmenlirining qolida. Ulardin asasen xitay tajawuzchiliri behrimen bolmaqta. Bu xil benzinliq qatnash wastiliri we ularning yeqilghu menbelirige mexpi hujum qilsaqmu asasen xitay tajawuzchi köchmenlirige zerbe berish mexsitige yiteleymiz. Bolupmu xitay köchmen tajawuzchilirining a’iliside emes, resturan, tansixana, méhmanxana, ashxana, qehwexana, kino-tiyatirxanilarda köngül echish aditining bolishi ulargha ayrim zerbe berish pursetlirimizni teximu köpeytip we asanlashturup beridu.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Bizning Küchlirimiz
Bu xitay köchmen tajawuzchiliri arisigha kim wehime peyda salalaydu?
Asaslighi bizning milliy sheher ahalilirimiz arisidin chiqidighan wetenperwer pida’ilirimiz bu wezipini üstige alalishi mumkin. Yeni yoqurida deyilgen xitay tajawuzchi köchmenliri mergezleshken yerlerning mutleq köp qismida az sanda bolsimu milliy qorchaq ishchi-xizmetchilirimiz birge turmaqta. Bu türdiki sheher ahalilirimizning mutleq köp qismi xitay tajawuzchi köchmenlirining biwaste zulumi, haqariti, kemsitishi we zerbisige uchurighan bir qeder ghezeplik kishilirimiz bolghachqa, ular özlirige ishench turghuzalisa, xitay tajawuzchi köchmenliri arisigha eng asan we eng wehimilik parakendichiliklerni peyda qilish imkaniyitige ige.
Sheherlirimizde olturaqlashqan ishchi, texnik, memuriy xadim, mulazimetchi, tijaretchi, medikar, hunerwen-kasiplar, ishsizlirimiz we oqutquchi-oqughuchi, … qataridiki kishilirimiz xitay tajawuzchilirigha zerbe beridighan eng muwapiq küchke aylinalaydu. Bolupmu dölet organlirida ishleydighan kishilirimiz imanliq bolup azraqla milliy ghorurigha tayinidighanla bolidiken, xitay köchmen tajawuzchiliri arisida yetkiche wehime peyda qilalighidek shara’itlargha ige.
Bügünki künde wetinimizning sheherliride xitay köchmen tajawuzchiliri bilen birge ishleydighan milliy memuri kadir, texnik, edebiyat-sen’etchi, oqutquchi-oqughuchi, tijaretchi, hunerwen-kasip, ishchi-xizmetchi, saqchi-emeldar we qorchaq herbi-eskerliktin kesip almashturghan qatarliqlar özlirining kesipi alahidiligi, bilim-kesipi sewiyisi, xitay tajawuzchiliridin koriwatqan bezi imkaniyetliri, ular bilen mu’amililiride, iqtisadi ehwalidiki igiz-pesliklerde his qilidighan tengsizliklirige asasen milliy hisiyatliri, dini etiqatliri, weten-millet soyguliri, milliy musteqilliq arzulirida belgilik perqler körülishi mumkin. Emma ularning ortaq bir alahidiligi – herwaqit xitay tajawuzchiliri teripidin kemsitilishi bolup, ularning hemmisining digidek nowiti kelgende belgilik derijide hisiyatliq peyitliri bolidu. Bu xil hisiyatlar köpunche hallarda xususiy söhbet sorunlirida angliq yaki angsiz bir shekilde ipadilinip turidu. Emma ensizlik rohi halitining tesiride ozige, oz etirapidiki kishilerge ishench qilalmasliqtek alahidiligi üstün orunda turup kelgechke, ozi pilan tuzup musteqil birer heriket qilish jasariti yoq diyerlik.
Adem – Qilidighan ishining netijisini qiyas qilalmisa, bundaq ishqa asanliqche jasaretmu qilalmaydu. Buning üchün tewekkulchilik rohigha ige bolishi kérek. Shuningdek bu kishiler herbir herikitidin kéyin ozining ijtima’iy ornida birer korinerlik xeterliközgirishning bolmaslighini, bolupmu norimal ish we hayatigha tehdit yaritidighan aqiwetlerning bolmaslighini arzu qilidu. Yeni bu kishiler nöwette qiliwatqan ishidin ayrilip qalghinida turmushini qamdashqa kapaliti qalmaslighidin bekla ensirishidu. Shunga qilidighan tewekkulchilik herikitining düshmen’ge emiliy tesir yaratmay qelishidin we bihude qolgha chushup qelishidin bekla ensirishidu. Ulardiki bu ensizlik herbir kishidin guman qilidighan gumanxor mijezini yetishturgen, etirapidiki kishilerdinla guman qilip qalmay, hetta özliriningmu birer ishni ongushluq qilalishidin gumanlinidighan haletke bérip yetkechke, jasariti bekla ze’ip kishilerdur.
Emma insandiki jasaret küchi eqilge, bilimge biwaste baghliq bolmighan we menggülukmu bolmighan birxil waqitliq hisiyat hadisisidur. Shunga insanning jasariti belgilik tashqi muhit astida ajizlishish bilen birge, yene mu’eyyen tashqi shara’itlarda qaytidin küchiyip ketishimu mumkin. Bir qisim kishilirimizde bu xil jasaret hayatidiki eng zor netijige erishken peyitliride alahide küchiyip otturigha chiqidu. Bu ehwalda bu shexisning jasariti eqil bilen ishqa selinip, qiyas qilinmighidek yengi pikir we yengi charilerni yaritidighan küchke aylinishi mumkin. Emma yene bir xil ehwallarda intayin ümidsiz hallarda otturigha chiqip, oz jasaritini eqilsizlarche qaramlarche ishqa sélip bir munche xeterlik heriketlerge jasaret qilalishimu mumkin. Yene bezide haraq qataridiki nerwini tormuzlighuchi maddilar wastisidimu sun’iy we waqitliq jasaretke erishelishimu mumkin. Bumu eqilsizlik bilen otturigha chiqidighan sun’i jasaret hésaplinidu. Adette kishilerdiki jasaret meyli tebi’iy otturigha chiqidighan yaki sun’iy otturigha chiqidighan telwilerche jasaret bolsun, birer keskin heriket qilduralaydighan jasaret bolghachqa, her ikkisila paydiliq haletke aylinalishi mumkin. Jasaret yene tunji qetim birer tewekkulchilik herikitige sewep bolalishi bilen teng yene, muweppeqiyetlik ishlen’gen bu tewekkulchilik heriket qayta bir jasaretni otturigha chiqirishningmu turtkisi bolup qalalaydu.
Bolupmu jasaretning bir muhim alahidiligi shuki, u kulkige oxshash „yuqumluq“ xarakterige ige bolghachqa, bir shexisning alahide gewdilen’gen jasariti etirapidiki shexslernimu jasaretke keltüriwiteleydighan xususiyetke ige. Ademdiki bu xil jasaret hemmidin mehrum qalghan kishilerde, eghir naheq zerbe yigen peyittiki kishilerde, hayatidin ümidi qalmighan peyittiki kishilerde, qimarwazlarda, oghrilarda, kücha nochilirida, yashlarda eng köp meydan’gha kilish imkaniyitige ige. Eger bundaq halettiki kishilerning jasariti özliri pütün wujudi bilen etiqat qilidighan kishiler teripidin eqil we pilanliq türde yiteklense, adem qiyas qilalmighidek netijilerni yaritish mumkin. Melum menidin alghanda, herqanche sirliq korun’ginidek qilsimu, Gitler xarakteridiki kishilerni insanlar arisidiki jasaretke teyyar turghan kishilerni perq qilalaydighan we bundaq jasaret menbesini qozghitip etirapidiki kishiler arisigha tezlikte tarqitishqa mahir kishiler diyish mumkin. Yatlarning gipini qoyup turayli, bizning yeqinqi tariximizdiki Ghoja Niyaz Hajim, Elixan ture, Exmetjan qasim qataridiki kishilirimiz tar da’irilik bolsimu xelqimiz arisidiki jasaretni uyghutalaydighan kishilirimiz deyish mumkin. Xuddi shuningdek, Gheni Batur qataridiki kishilirimiz bolsa jasaritini eng asan jari qilduralaydighan kishilirimiz hésaplinidu.
Xelq jasaretke erishkinide, ularning aldidiki düshmenmu shunche ze’ip korinidu, ularning eng ze’ip waqitliri we noqtilirimu eng asan sezilidu. Shunga jasariti ulghayghan kishiler üchün bilim, iqtisad, qoral-yaraq, oq-dorilar peqetla waste bolush rolini oynap, hechqachan meqset derijisige koturilelmeydu. Shundaq bolghachqa, bu türdiki kishiler birer ishqa jasaret qilghanlirida, bu ishqa munasiwetlik bilim, qoral yaki iqtisadni bekla asan xelqilalaydu yaki bu türdiki ehtiyajlarni eng töwen derijige chushiriwiteleydu. Bu heqte Gyoti „bir ishqa jasaret qilghan ikensen, u ishqa derhal atlan. Chünki jasaretning astida eqil, küch we tewekkulchilik yushurun’ghan bolidu“ digen mesh’hur sözini qaldurghanidi. Shu seweptin xitay tajawuzchilirigha qarshi heriketke atlinishta qolida iqtisadi bar, bilimi bar kishilerning aghzigha qarap qalmasliq yaki bu türdiki shertlerni teyyarlighandin kéyin andin heriket qilimen dep saqlap yatmasliq lazim. Bekla zoruriyet bolghinida, bu türdiki shara’iti bar kishilerni zorlash yaki ujuqturush arqiliq heriket ehtiyajigha erishsimu ziyini yoq. Eng muhimi, xelqimiz arisidiki jasaretni otturigha chiqiralaydighan kishilerni herikitimizge jélip qilishimiz üchün tirishchanliq körsitish.
Biz shunimu unutmaslighimiz kérekki, Wehimilik pa’aliyetler xelqimiz arisida resmiy bir dolqun, heriket halitige kelishige egiship, xelqimiz arisidiki gheywetxorluq, cheqimchiliq, qorqunchaqliq qataridiki passip illetlirimizgimu tedriji orun qalmaydu.
Bu yerde wetinimizdiki yurtlar arisidiki alahidiliklergimu diqqet qilishni oylinip korushke erziydu. Bizning nurghun yurtlirimizdiki kishilirimizde bashqa yurt kishilirimizde kam körülidighan bezi alahidilikler mewjut. Mesilen, Qeshqer xelqini bashqa yurt kishiliri teswirliginide ularning mal bahasigha qoyghan özgirishchanlighi we salamlishishlardiki ozgichiliklirige qatrapla baha berishke tirishidu. Halbuki, Qeshqer wetinimizning eng chong qedimqi sheherlirining biri. Bolupmu Qeshqer xelqining heyt-bayram namazlirini yigane Heytika jamiysige toplinip otishini bir xil alahide uyushqaqliq we bir mergezge boy sunushning simowuli deyishke bolmasmu? Melumatlardin qarighanda heyt namizini pütün yurt boyiche birla jamide utesh ehwali peqet Heremdila körülidighan ehwal ikenligi melum. Buningdin Qeshqer xelqini milliy musteqilliq herikitige yitekleshte özgiche bir usul qollinishni teqezza qilidu deyishke bolmasmu? Derweqe, bu jehette Appaq ghoja mazarlighi etirapini ayrip qarashqa toghri kelidighandek. Buningda tarixtiki appaq ghoja bilen birer tarixi ang munasiwiti barmu-yoq, tetqiq qilishqa toghra kelidu.
Yene bir misal alsaq, melum menidin alghanda Atush xelqini Qeshqerlik dep qarashqa bolatti. Emma, Atushluqning alahidiligi Qeshqerliktin, bolupmu „bir tagh xoshnisi“ hésaplinidighan Beshkiremliktin tüptin perq qilidu. Shunche molluq bilen qaplan’ghan Appaqghojam mazarlighi etirapida doxmushta bir tilemchi uchuritishqa bolsimu, Emma yerining we suyining tayini yoq, hetta bir menide yerni yasap terishqa mejbur qalghan diyishke bolidighan Atushta birmu yerlik tilemchi uchurimaydu. Bolupmu Atushluq shunche qiyin bir yerdin kelginige qarimay, wetinimizning herqaysi jayliridiki dangliq shexsler ichide ene shu yerni sun’iy yasap teriqchiliq qilidighan, tirekliri bilektin bek chongiyalmaydighan, qehetchilik purap turidighan yerdin kelgen Atushluqlar köp sanliqni igellep kelgenligimu bir inkar qilinmas pakit. Yene kilip Qeshqerning bosughisigha jaylashqan, hechqandaq bir qatnash tuguni bolush ewzelligimu bolmighan Atushning jenobi yurtlirimiz arisida tijaret mergizige aylinip qelishi qatarliqlarni qandaq chüshendurush kérekligini oylanmay turalmaymiz.
“ …Yetimchini qollaydu, Hezsultan mazari bar“!
Bu xelq naxshisi bu heqte birer isharet bermesmu? Sherqiy Türkistan tupraqlirida tengdashsiz Xanliq qurghan we Uyghurlargha Islam dinini ozleshturgen Heziriti Sultan Stuq Boghra Qara Han (Heziriti Sultanim, Hezsultanim) qewrisining Atushta bolishi buninggha bir tarixi ang sewebi bolalmasmu? „Atam qolgha alghan barliq zemin mening oyum!“ digendek istixiyilik tarixi yoshurun ang bilen barghanla yeride, herqandaq bir ishida özlirige tarixi yushurun engidin jasaret élip kiliwatqan bolishi mumkin emesmidu?
Buninggha oxshaydighan Qaghiliqlarning, Qomulluqlarning, Qaraqashliqlarning, Qaraghoja-Astaniliqlarning, Ghuljiliqlarning, Uchturpanliqlarning, Toxsun Ilanliqchilarning, Gomiliqlarning, Niyiliklerning, … özgiche jasaretlikligi, jenggiwarliqlighi we shuningdek yene bezi yurtlirimizdiki ijabi yaki selibi alahidiliklirige ige bolishi tarixiy yushurun engigha baghliqmidu yaki joghjrapiyiliközgichiliklirige baghliqmidu? Bu türdiki alahidilikler Wetinimizning azatliq heriketliri üchün qandaq ijabi tesirlerni qozgxiyalishi mumkin? Bularmu wetinimiz azatliq ishlirida mexpi tetqiq qilip paydilishqa tigishlik ilmi temilar hésaplinishi kérek. Emma bu türdiki alahidiliklerdin yurtwazliq yaki kemsitish sheklide paydilinishqimu hergiz yol qoymaslighimiz lazim. Chünki, wetinimizning milliy musteqilliq herikitini qozghishimiz qandaqtur bir yurtqa baghliq ushshaq mesililerdin emes!
Bulargha yene herqaysi mewsum, ay, kün yaki qandaqtur bir özgiche ehmiyiti körülgen sanliq melumatlarnimu qoshup oylinip korishimizge bolidu. Mesilen, ’12‘, ’11‘, ’51‘, ’72‘, Ramzan eyi, bahar, kuz, na’heq olumler, na’heq zulumlar, jengguwar heriketlerge sewep bolalaydighan xurapi kün, herxil sirliq qarashlar, jengguwar heriket peyda qilishqa türtke bolidighan siyasi qarash, siyasi guruhlar, mehelliwi örpe-adetler, düshmen parakendichilikliri, riwayetler tesiri, hikaye-roman tesiri, herxil kolliktip yaki xususi murasimlar, xa’inlar gurohi, qara qol yaki exlaqsiz gurohlar, xitay tajawuzchi köchmenliri arisidiki zidiyetler yaki ularning öz ichige wehime peyda qilidighan gurohliri, … qisqisi tench muhit terghibatliridin, düshmenni hatirjem qilishqa yitekleydighandin bashqa, bularning xurapi körünüshler berishidin qet’iy nezer, ularning ijtima’iy rolidin mexpi pa’aliyetlerde toluq paydilinishimizgha bolidu.
Biz tariximizdiki milliy musteqilliq heriketlirimizning tunji partilishigha sewep bolghan weqelirige diqqet qilidighan bolsaq, Tömür Xélipe, Ghoja Niyaz Haji, Gheni Batur, Barin Qehrimanliri, Ghulja Shehitliri, … qataridikilerning hechqaysi baylardin, ziyalilardin, diniy olimalardin bolmastin, belki eng namirat, eng eghir künlerde qalghan, eng bilimsiz kishilerdin ikenligini koreleymiz. Bu heriketlermu mexsus pilanlinishtin yaki birer resmiy teshkilatning biwaste qozghitishi bilen emes, belki tuyuqsiz qozghalghan istixiyilik heriketlerdin barliqqa kelgenligini koreleymiz. Bundaq heriketlerdiki dangliq, bilimlik yaki bay kishilerning köpunchisi heriket tereqqiyatining belguluk basquchliri, hetta axirqi dewrliridila qatnashqanlighi hemmimizge melum bolsa kérek. Bu xilm dangliq kishilerning beziliri heriketke mejburi qatnashturulghanlighimu riwayet qilinmaqta. Qisqisi, tariximizda yüz bergen milliy musteqilliq heriketlirimiz bilim sewiyisi, diniy sewiyisi, iqtisadiy haliti, joghrapiyilik alahidiligi, düshmen küchlirining ehwali qatarliqlar bilen birer qanuniyetlik baghlinishi yoq. Yeni bu xil heriketlerni xalighan yerde xalighan peytlerde, xalighan shekillerde, xalighan weqe uchqunliri we xalighan kishiler teripidin qozghashqa bolidighanlighini körsitip beridu.
Emma her qetimqi heriket shekli choqum eyni waqtidiki düshmen’ge zerbe berishte heqiqi roli bolishi muhim ehmiyetke ige. Shu seweptin her bir wetendishimiz ozini Yetti Qizlirim, Sadir Paliwan, Tömür Hélipe, Ghoja Niyaz, Gheni Batur, Riziwan’gul, … dep tonup, xalighan waqitta, xalighan yerde we eng muwapiq dep qarighan shekillerdiki heriket usulliri bilen belgilik bir düshmen’ge qarshi jengge atlinishi kérek. Belkim bu xil heriketlerning melum birsi omumiy weziyetke aylinip ketishi mumkin.
Heqiqetenmu Ghoja Niyaz Hajim Qarataghda tunji oqini atqinida, Gheni Batur Awral taghlirida düshmen mashinisigha tunji oqini atqinida uzun’gha qalmay bir milliy azatliq inqilawining, bir milliy musteqil Jumhuriyitimizning, bir Milliy Armiyimizning peyda bolidighanlighini hergizmu qiyas qilalighan emes idi! Shunga herbir wetenperwer xitay tajawuzchilirigha zerbe berish üchün bir kishilik hessem bolsun digen irade bilen heriket bashlishi lazim. Bir qetimida bolmisa, yene bir qetim heriket qilsun, heriketning izchilliqigha kapaletlik qilishqa tirishchanliq körsetsun!
Yuquridiki mulahizilirimizdin melumki, wetinimizde xitay tajawuzchilirigha zerbe berishning yenila nurghun imkaniyetlirini yaritalaydighanlighimizni körüp alalaymiz.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
- Düshmenning Ajiz Noqtiliridin Qandaq Paydilinish Kérek?
Yuqurida biz xitay tajawuzchilirining nurghun ajiz noqtilirining bolidighanlighi, bizdimu nurghun pursetlirimiz we pida’iliqqa teyyar küchlirimizning bolidighanlighini, muwapiq heriket sheklini qollan’ghinimizda xitay tajawuzchilirini qoghlap chiqirish dolqunini yaritalaydighanlighimizni körüp chiqtuq. Biz bu yerde düshmenning kimligi, uning ajiz noqtiliri, ulargha zerbe berishning usullirini muhakime qilimiz.
Mexpi Wehime Peyda Qilish
Wetinimizni besip yatqan xitay tajawuzchilirini herqandaq bir sahe boyiche tetqiq qilip koridighan bolsaq, xitay tajawuzchilirining dunyadiki eng qorqunchaq kishiler toplimi ikenligini ispatlap chiqalaymiz.
Wetinimizge tajawuz qilip kirip yerimizni besip yatqan bu xitay tajawuzchilirining qedimqi ejdatlirining qorqunchaqliqta dunyada tengdishi yoq nimiler ikenligining eng tipik ipadisi – Ularning dunyada bir bolghan nechche ming kilometirliq seddichin sepilini soqup oz dolitining chegrisini orap chiqishi. Bu sepilni maxtinish bilen bügün’giche nomus qilmay saqlap keliwatqanlighi – Bügünki xitaylarning qorqunchaqlighini irisi shekilde miras qilip kiliwatqanlighini körsitidu. Buningliq bilenla qalmaydu: Tarixtin buyan xitaylarni qorqutup kelgen Xuangxe deryasini tizginlep bolalmay uningdin qorqup „bizni bashquridighan dadimiz“ dep biliship, uni qorqunushluq ejderhagha oxshutup choqunup keliwatqanlighimu ularning qorqunchaqliqining tarixi yushurun engigha yerliship ketkenligini körsetmekte. Unche yiraqlargha ketmeyli, texi yeqinqi yillardila 7 ming kilometir yiraqtiki Wetnam chegirasida urush boluwatqinida wetinimizning Böritala-Ghuljidiki xitay tajawuzchilirining qorqqinidin zimistan soghuqta bowaq balilirinimu almay yollarda muz üstige tashliwitip mashinilargha esilip dolitige qarap qechishliri, chegra boyi sheherlirimizdin aptowuz biletlirini 20 hesse qimmet bahadiki welisipitlirige tigiship qechishliri, Urunchi poyiz istansida qistaqchiliqta biliti bar turughluq poyizgha chiqalmay uyghur balilirigha yalwurup 20 yüwendin heq bérip poyiz derizisidin ittirip kirgüziwitishni telep qilishliri, … xitay tajawuzchilirining nime digen qorqunchaq bir mexluqlar ikenligini toluq körsitip turmaqta. Ularning bu xil qechishi özlirining bu weten’ge tewe kishiler emesligini, bu weten’ge düshmenlik bilen kelgenligini, tajawuzchiliq jinayitidin qorqup qechip kitishiwatqanlighini angsizliq bilen bolsimu etirap qilishiwatqanlighini ispatlimaqta.
Xitay tajawuzchiliridiki bu xil ajiz noqta – Bizning tunji hujum qilishimizni saqlaydighan bir boshluq bolup qelishi muqerrer. 1992-yili xitay chaghan bayrimining axshimisi sa’et 19 larda keyni-keynidin partilighan ikki bomba sadasi bir yilliq tajawuzchiliqtin kelgen ghenimitini juwawa qilip tugup olgidek yiyishiwatqan xitay tajawuzchilirini alaqizade qiliwetti. Bezi mexpi melumatliridin qarighanda, shu bir qetimliq mexpi partilitish weqesidin qorqup dolitige qarap qachqan xitay tajawuzchilirining sani 100 mingdin eship ketken! Eger bu xil mexpi partilashlar uda on qetim, yüz qetim, minglarche qetim yüz bérip turghan bolsa qandaq weziyet barliqqa kelgen bolatti? Unimu qoyup turayli, shu bir qetimliq anche muweppeqiyetlik bolmighan partilash weqesining bash ‚jinayetchisi‘ ni pash qilish üchün nechche yüz ming xitayni 6 ay ishqa sélip, ikki milyondin artuq xelqimizni düshmen dep hésaplap birmu-bir tekshurup chiqishqa mejbur bolghan.
Buni az dep aylarghiche aptowuz biketlirini we adem köp jaylarni nechche on ming xitay qoralliq bandit eskerlirige saqlitip, barliq wetendashlirimizning yenini axturup chiqishqan. Bu xil mexpi partilitish weqeliri izchil dawam qilip kitelmigen bolsimu, yeqinqi künlergiche arilap körülüp turmaqta. Bu jeryandimu xitay tajawuzchiliri yetkiche ensizchilikke petip qelishmaqta. Melum menidin alghanda bu xil mexpi we korunmes heriketlerning peyda qilidighan xitay tajawuzchi köchmenliri arisigha wehime yaritish tesiri, nechche ming baturimizning qoralliq teshkillinip düshmen’ge ashkare urush oti achqan Barin weqesidinmu zor diyishke bolidu. Halbuki, Barin weqesi bahanisida nechche ming baturimiz shehit bolghan halda, mexpi partilitish weqeliride hechqanche chiqim tartmiduq disek bolidu.
Bu ikki selishturmidin shuni eniq koriwelishqa bolidiki, nöwettiki milliy musteqilliq herikitimizning muhim noqtisini yezilirimizgha emes, belki xitay tajawuzchi köchmenliri zich jaylishiwalghan sheherlirimizge mergezleshturishimizning toghra yol tutqanliq bolidighanlighini ispatlimaqta.
Emma sheherlirimizde düshmen bekla küchluk, xelqimiz bekla ajiz halette bolghachqa, düshmen zich jaylashqan yerlerde herqandaq shekildiki ashkare qarshiliq heriketliri bilen shughullinish imkanlirigha ige emesmiz. Shundaq iken, eng mexpi shekillerde, eng qorqunushluq wehime weqelirini peyda qilip, xitay tajawuzchiliri arisigha qorqunush selishimizgha toghra kelidu.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Düshmen Köz Qarishimiz
Endi biz xelqimiz arisida bekla mujimelleshturiwitilgen düshmen digen bu sözning menisige diqqet qilip koreyli: Beziler xelqimizni biwaste jazalighan neq qatil xitay kelgindilirinila düshmen dep qarishidiken. Bek ilgirligendimu qoralliq tajawuzchi xitay eskerlirini, saqchilirini, emeldarlirinila düshmen dep qarishidiken. Qalghan xitauy kelgindilirini biguna xelq dep hésaplishidiken. Shuni esimizdin chiqarmaslighimiz lazimki, wetinimizni besip yatqan mutleq köp sandiki xitay köchmen tajawuzchilirining tigi-tekti wetinimizge tajawuz qilip kirgen qoralliq xitay fashistlirining kesip almashturishidin, bingtwenlerge, yerlikke ozgertilishidin shekillen’gen zapas banditliridur.
Az bir qismimu öz dölitide herbi wezipe ötep, wetinimizdiki bingtwen, hökümet, zawut, shirket, idare-organlirigha kesip almashturup kelgen zapas tajawuzchi eskerliridin teshkil tapmaqta. Teximu az bir qismi bularni pana tartip kelgen dost-yarenliri bolup, bularmu toluq tajawuzchiliq rohini singdurup wetinimizge kelgen zapas bandit qoshun kandidatliridur. Eger bu xitaylar aq niyetlik, biguna xelq hésaplan’ghinida, wetinimiz bosughusigha hergizmu ayaq basmighan bolatti. Ayaq basqan teghdirdimu xata qilghanliqlirini tonup derhal Jayugwen quwuqigha qarap chekin’gen, qalghan ‚yaman niyetlik‘ wetendashlirigha tesir körsitip birlikte chiqip ketken bolar idi.
Bundaq aq niyetlik xitaylardin wetinimizde birersini bolsimu uchuratqanlar barmu? Buning del eksinche ene shu ‚biguna‘ qiyapitige kiriwalghan xitay tajawuzchiliri wetinimizni mustemlike qilishta aktip rol oynighanliq shejerisige ige yaki herxil siyasi besimlarni, siyasi heriketlerni, siyasi we bashqa bohtanlarni qilip xelqimizni zar qaxshitip, pütün rezil we yawuzluq charilirini tallap olturmay ishqa sélip xelqimizge qarshi wastiliq yaki biwaste urush echip kiliwatqan tajawuzchi jinayetchilerdur. Del ene shu tajawuzchilar ahalisi wetinimiz xelqining sheherlerdiki, zawutlardiki, kan rayonliridiki, ilim-pen, medeniyet, hakimiyet saheliridiki barliq menpetlirini tartip élip özliri, ata-aniliri, bala-chaqiliri, dost-yarenliri üchün xizmet qildurmaqta. Ene shu xitay tajawuzchiliri xelqimiz arisigha tugimes bölgünchiliklerni terip, bir-birimizni düshmen qilip ichki jidelge muptala qilishmaqta.
Qoralliq tajawuzchilar, qoralliq tajawuzchi saqchilar, yoquri derijilik emeldarliri del ene shu ‚gunahsiz‘ xitay tajawuzchi köchmenlirining arzusini ishqa ashurup bermekte. Shundaq iken, wetinimiz chigirisidin wetinimizning milliy musteqil tashqi ishlar nazariti tarqitidighan wiza testighini almay kirgen barliq xitaylar, wetinimizge tajawuz qilip kirgen jinayiti bilen jazalinishi shert! Eng bolmighanda wetinimizge basturup kiriwatqan bu xitay köchmen tajawuzchiliri, oz wetinide hayati xewp astida qélip wetinimizge panaliq tilep kelgen musapir xitaylar emes. Belki milyonlighan qoralliq qoshonlirining himayisida, wetinimizni igelliwilish üchün, eng bolmighanda wetinimiz xelqini bulang-talang qilish, xelqimizning hayatliq menbesini tartip elish üchünla kelgen neq tajawuzchi jinayetchilerdur!
Bu hökümge razi bolmaydighanlar bolsa, wiza almay turup xalighan bir döletke qoralliq yaki qoralsiz kirip sinap beqishini tewisiye qilimiz. Xitay köchmenlirini tajawuzchi düshmen dep tonimaydighan bundaq qarashtiki kishilirimiz belki xitay dolitige bérip Sherqiy Türkistanliq bolghini üchünla addi bir yataqqimu erishelmesligining zulumini chikip baqmighan bolsa kérek?! Chet’elge chiqalishi esla mumkin emes!
Wetinimizdiki her bir xitay tajawuzchisini tajawuzchi düshmen dep qarighan ikenmiz, bu düshmenlerge kona-yengi dimey, bowaq-qeri dimey, tilemchi-emeldar dimey, alim-ishchi dimey, qoralliq-qoralsiz dimey hemmisini düshmen dep tonushimiz shert! Shundaq iken, bu düshmenlerni qilche perqlendürmey, kelgüside bizge esqetip qalsa ejep emes digendek axmaqanewe xa’înlarche xam xiyallarda bolmay, qet’iy ikkilenmey shertsiz halda Jyayügüen qowiqidin xitay dölitige qoghlap chiqiriwétishimiz shert!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Heriket Shekli
Epsuski, 50 nechche yilliq qanliq tejribe we emeliyet bu düshmenlerning öz dölitige bizning aghzaki iltimaslirimizni qobul qilip tench chiqip kitishini hergiz qobul qilmaydighanliqini ispatlidi.
Eksiche, wetinimizdin chiqip ket dep qoyghini üchünla xitay tajawuzchiliri teripidin bizning ni-ni oghlanlirimiz u alemge yolgha selindi! Emdiki chare ularni bir amal qilip qoghlap chiqirishimizdila qaldi. Qandaq chare bilen qoghlap chiqiralaymiz? Ularda hemme zamaniwi urush qoralliri tel, yetip ashqiche mexpi apsharka küchlirige ige, wetinimizning barliq muhim iqtisadi, qatnash tügüni, chegra boylirimizni toluq igellep boldi. Bizning qolimizda tömürning suniqimu bolmighan halgha chüshürülduq. Öz yerimizdin buning üchün birermu herbi qorali tapalmaymiz. Chet’ellerdin elishqimu qurubimiz yetmeydu. Hetta buninggha jür’et qilalaydighan birermu yeqin dost döletmu yoq.
Emma xitay tajawuzchilirini qorqutsaq dölitige qarap qachidighanlighini yuqurda körsitip ötkeniduq. Undaq bolsa qandaq qorqutushimiz kérek?
Yeqinqi zaman tariximizda Zo Zongtang wetinimizge basturup kirginide chonglar turmaq bowaqlirimizningmu yürigini sughurup chiqirip qorup yiyishken iken! Yang Zinshin xelqimizni tirik kömüp öltürgeniken! Jin Shurin xelqimizni köydürüp öltürgeniken! Sheng Shisey xelqimizni Jadugha besip toghrap öltürgeniken! Wangjinmu mehele-mehele xelqimizni böshügidikilernimu qoymay qirip tügetkenidi! Wang Inmawmu xelqimizni türmilerde tunjuqturup öltürginiyetmey, nechche on ming xelqimizni acharchiliqqa qoyup öltürgenidi!
Hetta yeqinqi yillardila Barin xelqini bowaq balinimu qoymay muntizim eskerliri bilen besip kirip qirip tügetkenidi! Mana bügün xelqimizni terrorchilar digen bohtan bilen ashkare tutqun qilip qirip öltürüshmekte!
Xitay tajawuzchiliri xalisa ashkare qoralliq qirghin qilish, xalisa mexpi qirghin qilish, xalisa qoghlap sürgün qilish, xalisa mexpi öltürüsh qataridiki banditliq, fashistliq, terrorchiliq yolliridin toluq paydilinip xelqimizni qirip, öltürüp, qamap, sürgün qilip yaki nazaret qilip kelmekte! Buning bilenmu qanmay, texi tughulmighan bowaqlirimizni ana qarnidin sughurup eliship qurutup ayallirigha talqan qilip berish, özliri haraqqa zakuska qilip yiyish, öltürgen ademlirimizning yürigini yerip qorup yiyish, ezalirini kesip xitaylargha ulash, tirik turghuzup tejribe haywini qilip öltürüsh, radiaktipliq, ximiyelik sinaq meli qilip ishlitishlirini tilgha almayla qoyayli! …
„… Düshmen sanga qanchilik zulum qilsa, senmu shunchilik zulum bilen qarshiliqqil!…“ -bu telimat Janabi Allahtin kelmekte! Biz yenila düshminimizning bizge salghan barliq zulumlirini ulargha qilalmaymiz. Yeni biz xitay tajawuzchilirigha oxshash ularning balilirini qorup talqan qilalmaymiz. Yürigini sughiriwélip qorup yiyelmeymiz. Tejribe haywini qilip öltürelmeymiz….Unchilik wehshilik bizning qolimizdin kelmeydu!
Shundaqtimu qalghan xitay köchmen tajawuzchilirigha ibret bolsun, bu yerdin derhal chiqip ketsun, qayta tajawuz qilip kelmisun disek, qolida qorali bolmighan xitaylarni xuddi düshminimizning xelqimizni öltürgen wehshi usullirigha oxshash qilmisaqmu güzel shekilde bir terep qilip wehime yaritish weziyitini yaratsaq, …. bu xitay tajawuzchiliri yene qandaq qilalar? … Xitay köchmen tajawuzchiliri bunchilik wehimiler ichide qalghan we bundaq wehimilerni her yerde her küni körüp yaki anglap turghinida qandaq bolup kiter? Ular bunche wehimilik weqeler ichide yene xelqimizni bozek qilishqa pétinalarmu? Bundaq wehimilik ichide bixaraman yashiyalarmu? Bixeter oyniyalarmu? Ailisini, ata-anisidin xatirjem bolalarmu?
Oylap köreyli, bir partilashta, hetta intayin mexpi tutulghan anche muweppeqiyetlik bolmighan bir partilashta 100 minglap xitay tajawuzchi aqquni waqitliq bolsimu dölitige qéchip ketken, yengidin bésip kilishni niyet qilip yürgenlermu yeniwalghan bir ehwalda, bunche köp qorqunush ichide qandaqmu xatirjem bulang-talang qilalar? Xelqimizni yene shundaq bozek qilalarmu? Shöbisizki, ular dölitige qarap qachidu, … her bir wehimilik herikitimizdin qorqup eng kamida 10 xitay tajawuzchisi dolitige qarap qachidu, eng kamida 10 xitay wetinimizge tajawuz qilish niyitidin yeniwalidu! Yeni xitay tajawuzchiliri wetinimiz teweside azaysa aziyiduki, hergizmu köpiyelmeydu! Bu bir utuq emesmu? Bu wetenperwerlik herikitimizning bir netijisi emesmu? Shuni keskin höküm qilishimiz kérekki, bügünki wetenperwerlik herikitimizning birdin bir ölchimi – wetinimizde xitay tajawuxchilirining kamayghan eniq weziyitini yaritish! Bundaq netijige erishturelmigen herqandaq bir pa’aliyet wetewnperwerlik herkiti digen namgha erishelmeydu!
Oylap köreyli, bügün biz wetinimizdiki xitay tajawuzchilirini ene shundaq usullar bilen kamaytishtin bashqa yene qandaq imkanlirimiz qaldi? Yaki he digendila polk-polk muntizim qorallan’ghan eskerlirimizni qatar tizip qoyup, ‚oghul balidek jeng qilish’imizla wetenperwerlik hésaplinamdu? Bundaq xam xiyal qilidighan kishilirimiz bolsa, ulargha bir tewisiyimiz bar: Xelqimizni axmaq qilishqa, qaymuqturushqa urunmay, asta siyip kirip uxlap qeling!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
- Xitay Tajawuzchiliri Arisigha Wehime Selish Qoralliri
Wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining qorqunchaqliqtin ibaret bu ajiz noqtisigha zerbe berishte qandaq qorallardin paydilinishqa bolidighanlighini perez qilip köreyli:
Wetinimizning bügünki xitay tajawuzchiliri weziyitini küzetkinimizde, xitay tajawuzchilirini mexpi parakende selish heriketliridin paydilinip qorqutup qoghlashtin bashqa ünümlük charimiz qalmighanlighini ochuq körüp alalaymiz. Heyran qalarliq yeri, nurghun kishilirimiz bu pakitni etirap qilghisi kelmey, wehshilikte dunyada kam körilidighan we uchqandek tezlikte köpiyip we küchiyip ketiwatqan bir düshmen’ge bir bolsa ashkare qoralliq toqunush chiqirip qoghlap chiqiralaydighanliqigha ishinidu, yaki bolmisa buning del eksiche, ashkare tench namayish, shikayet, yighilish, medeniy, ilmiy…pa’aliyetliri bilen insapqa keltürup chekindürüsh, chet’el siyasi deplomatiyilik besim pa’aliyetliri bilen keng shughullinip sirttin siyasi yaki deplomatiyilik besim peyda qilip chekindürüsh qatarliq bimeniliklerge ishinishmekte. Bu yerde shuni qet’iy kesip elan qilishimiz kérekki, bu xitay tajawuzchiliri, herqandaq bir tench besim yaki ashkare tehditlerdin qorqup qachidighan düshmen emes. Bizmu ularning qollan’ghan usulliridin biri bolghan Exmetjan Qasimimizni, Iminop Hamutimizni, Barin bowaqlirimizni, … terrorluq usullarda mexpi yoqutush pa’aliyitini ülge qilip xitay tajawuzchiliri arisigha eghir wehime yaritip, düshmen sanining sun’iy köpiyish yolini cheklesh, andin kéyin azaytish we axirida qoghlap chiqirish basquchlirini yaritishtin bashqa hechqandaq chiqish yolimiz yoq!
Buning üchün bizge ayrupilan, rakita, tanka-zembirekler kérek emes. Hetta mexsus granat-minalardin paydilinishmu shert emes. Xitay tajawuzchiliri herqandaq bir xoshallighini pojangza etip tebriklishidu. Dimek pojangzini uchuq-ashkare tapalaymiz. Shunga bizmu bu xil pojangza doriliridin paydilinishimiz mumkin. Birer bolaq pojangza dorisini toplap pongzek qilip, etirapini yilim yaki yepishturghuchi lentilar bilen qaqtek-qunaqtek tash-sheghil, eski sharek-saqilarni orap chashma bomba teyyarliwilishimiz mumkin; bir qanche bolaq serengge beshini toplap addi partilatquch teyyarlishimiz mumkin. Aziraqla bilimge murajet qilsaq gunggurt, posfor, nitratliq oghotlar yardimide addi partilatquchlarni teyyarliyalaymiz. Giologiye, ximiye, qurulush kesipliri saheliride oqighan texnik-enjinerlirimizge tayinip benzol, tolol, solfat kisilatasi, nitirat kisilatasi, nitroluq, posforluq, solforluq maddilardin resmi partilatquch dorilarnimu yasiyalishimiz mumkin; Hasharet doriliri, dezinfiksiye doriliri, dehqanchiliq doriliriiherxil gaz qatarliqlardin paydilinip zeherliguchi gaz bombilirinimu yasiwilishimiz mumkin. signalliq qol sa’et-uyunchuqlar, elektronluq eswap-usküniler, radio-telewizorlar, telefon qataridiki addi kündilik turmush boyumlirini aziraqla özgertip signal ornigha qil wolfiram qatarliq simlarni almashturup, bir qanche tugme batariyisi bilen kücheytip aptomatik partilaydighan, waqit tezginligili bolidighan, yiraqtin tezginlinidighan pistanlarni teyyarlishimiz mumkin.
Bu heqte fizika-elektron kesipliridin xewiri bar texnik-enjinerlirimiz yardemchi bolishi mumkin. Addiy partilatquchlarni aptomatik pistanlar bilen birleshturush, partilitish bombisini benzin-ispirtlar bilen bir gewde qilish, bularni gazlandurghuchi hasharet-dezinfeksiye doriliri bilen bir gewde qilish, bularni konsiriwa qutisi, uyunchuq, kitap, miwe shekillirige keltürup teyyarlishimiz, bularni oghurluqche aptomobillarning chaqliri, benzin bakliri yenigha tashlap qoyush, aptowuzlargha, wagonlargha, gaz tunglirigha, bulung-puchqaqlargha mexpi yushurup jaylashturup weqe peyda qilishni teximu wehimilik halgha keltürelishimiz mumkin. Kim bilidu, binakarliq, qurulush, dorigerlik, qatnash, mashinisazliq, elektron, dehqanchiliq, kanchiliq, su qurulishi, … qataridiki kesiplerdin xewiri bar wetenperwerlirimiz yene qandaq oylimighan teximu addi, teximu erzan, teximu küchluk, teximu eplik usul-charilarni tepip chiqalaydu texi! … Hech bolmighanda bir tal pichaq, biritiwa-ustur, birtal toxmaq, birer tal arqan, lenta, birer parche tash-kiseklernimu ajayip bixeter qoral ornida ishlitish mumkin. Uxlawatqan, yalghuz qalghan, dawaliniwatqan, qarshiliq körsitish küchi bolmighan xitay tajawuzchilirini bulung-puchqaqlarda, adem kormigen yerlerde urup mijiqini chiqiriwitish, parchiliwitish, bughush, ichi-baghrini tokiwitish üchün bu türdiki qorallar bekla eplik bolidu.
Bulargha qarap, mexpi wehime yaritish heriketlirimizni bekla addi bolup ketti dep oylarmisiz? Rast, wetenperwerlik herikiti ene shundaq dawrang qilishqimu nomus qilghidek addi bir ish. Yaki bekla paji’elik bolup ketti dep oylamsiz ya? U halda siz düshminingizning ehwalini texi bilmeydikensiz, yaki bolmisa milyonlighan xelqimizning biguna öltüriliwatqanlighini, mexpi tutqun qilinip ujuqturiliwatqanlighini, wehshilerche azaplishiwatqanlighini bilmeydikensiz! we yaki xitay tajawuzchilirini düshminimiz dep qarimaydighan, ulargha sadiq xa’ingha ma’il birsi ikensiz!
Oylap köreyli, düshmen’ge qarshi jengge atlinish üchün bexil bayiwetchilirimizning, toxo yurek, bir zaghra üchün xitay tajawuzchilirigha qulluq qilishni ewzel koridighan bilimdanlirimizning qoligha qarap qalghidek yeri barmiken? „Yotqan’gha qarap put sun“ dep bikargha dimigen, qanchilik imkanimiz bolsa shunchilik mexpi heriket qilghudek pursitimiz tepilidu.
Biz söletwaz baywetchilirimizge bekla köp tégip öttuq, ular yene renjipmu qalmisun. Eger tijaretchilirimiz bügünki shara’itida wetenperwerlik bilen az-tola bolsimu shughullinip baqayla deydiken, ularning qolidiki baylighi bilen bir polk sanidiki pida’ilirimizning pa’aliyet rasxotini teminliguchiligi bar. Yuqurida misal qilip ötülgen qorallarni mexpi teyyarlash üchün bir qap tamaka puli, bir botulka haraq puli, bir waqitliq tamaq puli yaki balisining bir qetimliq xejleydighan puli, balingizning chet’elge chiqip sayahet qilip oynap kélidighan sayahetxirajitila yétip ashidu. Siz özingiz biwaste qilalmisingiz, qilalaydighan pida’ilargha mexpi shekilde yardem qiling. Hech bolmighanda pulgha adem setiwilip bolsimu mexpi qildurghuzung. Wetinimizning milliy musteqilliq herikiti tarixida sodigerdinmu birer wetenperwer bashlamchi, qehriman, dahi chiqip baqsun!
Namratchiliq ichide tolghunup yürgen yurtdashlirimizghimu chaqiriq qilimiz: Namiratchiliqtin qutulushning ghemi ichige petip qalmay, yilda birer qetim bolsimu birer kilo gosh pulingizni tikip mexpi wehime yaritish weqesi peyda qilishqa tirishing! Qerindashlirimiz ichide wagon-wagon mallarni aldap kiteleydighan, qewet-qewet binalargha oghurluqche kirip telewizor-gilemlerni oghurlap chiqalaydighan iqtidarliq kishilirimiz az emes. Ularmu he disila pul ghemide yurtdashliriningla meligha tigish xiyalida bolmay, Gheni baturni ulge qilip partilatquch dorilarni, pistanlarni oghurlap chiqip mexpi tarqitiwetsun yaki bomba komup chiqsun.
Eger qolidin kelse, bixeterlikige kapaletlik qilalighinida bu türdiki materiyallarni oghurlap kélip wetenperwerlerge mexpi setip pulini xalighanche xejliwalsun! Bu türdiki dora-materiyallarni, qoral, chertiyoj, retsiplarni xitay emeldarlirining, xitay iskilatchilirining, xitay enjiner-texnikilirining ozige, bala-chaqisigha, ata-anisigha, mal-mülkige, yeqinlirigha, yardemchiliri, bashliqlirigha tehdit selish, ziyan selish, qachurush qataridiki wastilardin paydilinip bolsimu xelqilishqa, purset yaritalighinida qachurup kitip mexpi mejburlap yasatquzushqimu bolidu. Buninggha oxshaydighan chare-tedbirlerni xelqimiz heriket jeryanida choqum köplep tepip chiqalaydu! Bir ish qilmasliqtin, qilishqa teshwiq qilinmasliqtin qalmaqta. Birer ishni bashlaydighanla bolidikenmiz, choqum chare qilalaymiz.
Qisqisi, wetinini düshmen qolidin tartip elishni oylap jasaretke kelgen herbir wetenperwer üchün eytqanda, qoral mesilisi wetenperwerlikning tosalghusi bolalmaydu! Kallingizni silkiwétip axiretni, ewladliringizni oylang, mes’uliyitingizni oylang! Axirette sizdin „bankida qanche pulung bar?“, „binada öyüng barmidi?“, „qanche qétim resturanda ziyapet yiding?“, „qaysi mektepte oqup qandaq deplom alding?“, „oqush tarixing qandaq?“, „chet’elge chiqip oqudungmu?“, „siyasetke arilashmay, wetiningni qoghdimay tajawuzchi kapir telep qilghan muqumluqni qoghdidingmu?“..-dep soraq-soal qilmaydu. Eksiche perzlerni ada qildingmu?“…dep soraq-soal qilidu we hésap alidu!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
- Mexpi Heriket Qandaq Élip Berilidu?
Xitay tajawuzchilirining ajiz noqtilirini tepip qandaq qoral bilen qandaq bir terep qilishni biliwalghinimizdin kéyin resmiy heriketke qedem basalaymiz. Dimek biz nöwettiki weziyitimizde xitay tajawuzchilirigha zerbe berishtiki eng axirqi charimiz–eng mexpi usullar bilen xitay tajawuzchiliri arisigha omumiy yüzlük eng qorqunushluq wehimiler peyda qilishtin paydilinip milliy musteqilliq herikitimizni bashliwétish!
Adem desliwide düshminini öltürüshke heqiqetenmu jür’et qilalmaydu. Bolupmu jeni chiqiwatqan birsini körginide uzun’ghiche rohiy sarasimige chüshüp qelishi mumkin. Bundaq halet u kishining qayta heriket qilishigha eghir tosalghu bolupla qalmay, özining rohiy halitige ige bolalmay pash bolup qelish xewpini keltürup chiqiridighan heriketlerni ipadilep qoyushtinmu saqlinishi tes. Shuning üchün deslepki könüsh basquchigha alahide diqqet qilishi kérek. Eger shara’it yar berginide tejribilik birsi bilen bir mezgil özini köndürüsh kérek. Bundaq imkaniyiti bolmighanda, deslepki heriketlirini waqit tezginlinidighan, yiraqtin tezginlinidighan, özi biwaste neq meydanda bolmaydighan heriketlerdin bashlishi, bu xil heriketlerni he digendila düshmen zich yerlerdin bashlashqa aldirimay, maddiy boyumlargha hujum qilishtin bashlashnimu oylinish lazim. Hechkimge bildürmigen asasta chet’ellerning wehimilik, raziwitka teswirlen’gen kinolirini körüp cheniqish, purset bolsa özi qilalaydighan qolay nishanlargha sinaq qilip cheniqsimu bolidu. Muhimi düshmen’ge bolghan gheziwini eng mexpi shekilde ichide saqlap, bu gheziwini xitay tajawuzchilirini mexpi qoghlap chiqirish herikiti üchün küch qilishi lazim.
Adette heriket qilghuchi kishi özining burunqi qiyapitini qilche özgertmeslikke tirishchanliq körsitishi, etirapidiki xitay taajawuzchiliri bilen bolghan burunqi normal munasiwitini qilche özgertmesligi, mexsus bir mexpi wehime yaritish qoshunigha eza bolmighan ehwalda pilanini, qiliwatqan we qilip bolghan wehimisini hetta özigimu sözlep qoymasliqtek mutleq mexpi tutushqa adetlinishi kérek. Bir qisim ishen’gen kishilirimiz hayajanlan’ghinida bu xil heriketliringizdin xoshallan’ghanlighini ipadiligendek qilsimu, ishliri ongushluq bolmighanlirida yaki ichi pushqinida bu pa’aliyetliringizni maxtap yaki tenqitlep kishilerge hikaye qilip berishi, bezi ongushsiz hallirida hetta özidiki bu ongushsizliqlirining sewebini sizning shu heriketliringizdin körüp bashqilargha shikayet qilip qoyishimu mumkin. Rohi ajizlashqan ademning iradisi mustehkem bolmighachqa, mexpiyetlikni menggü saqlashqimu berdashliq birelishi natayin. Kim bilidu, u kishining rohiy ajizliship qalghan peyitlirining qachan otturigha chiqidighanlighini we nimiler dewitidighanlighini? Shunga, mexpi heriket hikayilirini biwaste sözlep yürüshtin menggü saqlinishi, hetta imkan bar menggüluk untup kétishke tirishish shert! Eger bashqilargha tejribe tonushturush yaki bashqilarni righbetlendurush meqsitide teshwiq qilishqa toghra kelginidimu, mutleq mexpi teshwiqat usulliridin paydilinip qilchimu yip uchi qaldurmighidek haletke keltürup teshwiq qilish lazim.
Xitay tajawuzchiliri arisigha peyda qilinidighan mexpi zerbe berish herikiti, düshmenning mexpi heriketlerni pash qilish iqtidarining dunya sewiyisidin köp töwen turidighanlighini, heriketke qatnishidighan herqaysi mexpi pida’ilar qoshuni ichidiki eza sanining azlighi we mexpiyetlik tüzümining yolgha qoyulishi jehettiki qolayliqlighi, heriket chiqimining töwenligi, heriket sheklining addilighi we heriket tesirining küchlukligi qatarliqlar sewibidin, wetinimizde nöwettiki milliy musteqilliq herikitimizning bashlan’ghuch dewride eng muwapiq heriket shekli dep qaraydighanlar künsayin köpeymekte. Bu xil heriketlerge bashlamchiliq qilghuchi kishi desliwide bekla qorqup heriket qilghan bolsa, tedriji cheniqish netijiside intayin jenggiwar, tejribilik we temkin haletke kileleydu. Shundaqtimu pash bolup qelish, qolgha chushup qelish, ashkarilinip qelishlardin xali bolush tes. Shunga bu xil heriketlerge ozini beghishlighuchi qehrimanimiz olum aldida jan azawi chekiwatqan nechche on milyon wetendishining xitay tajawuzchiliridin koriwatqan zulumlirini köz aldigha keltürishi, her qetimliq herikitide eng wehimilik weqelerni yaritishqa alahide küch chiqirishi, az bolsimu wehimilik heriket bolishigha kapaletlik qilishi, xelqimizge jasaret beridighan we olge körsitidighan pa’aliyetlerge alahide ehmiyet berishi lazim. Eger qolgha chushup qelishtin qutulush imkaniyiti bolmighanda, zich turghan düshmen arisigha küchluk partilatquch qataridiki qorallar bilen basturup kirip düshmen ichide qehrimanlarche shihit bolushqa her waqit teyyar turushi lazim.
Bu türdiki heriketlerge özini ataydighan pida’ilirimiz heriket élip berish jehette toluq piship yetilgenligini his qilghinida, özining mexpi qoshunini qurup chiqishnimu özige muhim wezipe qilishi, shu arqiliq mexpi heriket sepini kingeytip, ezalirini cheniqturushqa tirishchanliq körsitishi lazim. Shuning bilen birge, herqandaq bir mexpi qoshun ezasining peyda qilidighan herikitini mexpi teshwiq warighi, mexpi xet yaki zamaniwi wastilar bilen eng qorqunushluq shekillerge keltürup tarqitishqa alahide küch chiqirish lazim. Shuningdek yene xelqni düshminidin agahlandurush, xelqqe yengi, addi, küchluk, erzan qorallarning yasilishi, ishlitish usuli heqqidiki bilimlerni mexpi teshwiq wastiliri bilen xelq arisigha tarqitiwitishkimu ehmiyet berilishi lazim.
Mexpiyetlik ishi teyyarliq jeryani we herikettin kéyinla muhim ehmiyetke ige bolupla qalmay, heriket jeryanidimu intayin muhim ehmiyetke ige, Yeni mexpi heriket élip barghuchi pida’iyimiz iz qaldurmasliqqa alahide diqqet qilishi, barmaq, ayaq, ter-puraq izliri qaldurup qoyushtin, ozige xas herqandaq izlarni qaldurushtin, herqandaq kishige korunup yaki tunulup qelishtin saqlinishqa alahide tirishish lazim. Bu heqte bilim elish, tejribe toplashqa ehmiyet birishi lazim. Bundaq pa’aliyetlirini ozila qilip qalmastin, bashqa pida’i heriketchilergimu tejribe tunushturush sheklide teyyarlap mexpi tarqitiwitishke tirishish lazim.
Mexpi heriketke qatnashquchi qehrimanimiz heriketning tez kengeymesligi, közligen netijini bermesligi, düshmen besimining artip ketishi qatarliqlardin zérikish yaki holuqup qalmaslighi, ataghliq „dahi“lirimizning, partiye-teshkilatlirimizning, insanperwer qiyapitige kiriwalghan kishilirimizning, demokratiye bilen özini pedezliwalghanlarning, ilmiy xadimlirimizning, qorchaq kadirlarning,ghalchilarning, qara qorsaqlarning tenqitlishi, qarilishi, yolyoruq berishi, burmilashlirigha hergiz pisent qilmaslighi lazim. Bolupmu chet’el xewerlirining, herqandaq bir xelqara teshkilatliri, herqandaq bir döletning, herqandaq bir el partiyisining, herqandaq bir dölettiki muhajirlirimizning bahalishi, tenqitlishi, tehdit qilishi, arlishiwelishi yaki özining qiliwilishlirigha qet’iy qulaq salmaslighi shert! Bu heriketni biz wetinimizde eng axirqi bir xitay tajawuzchisi qalghan’gha qeder qet’iy dawamlashturidighan irade bilen heriket qilishtin hergiz yanmaslighimiz lazim. Buning üchün hayatining eng axirqi bir minutighiche imkanbar köp wehime peyda qilishqa irade tiklishi lazim. Heriket jeryanidimu aldiraqsanliqqa yol qoymaslighimiz, zor tesir yaritalaydighan heriketlernila oylap olturmay, ushshaq-chüshshek wehime peyda qilalaydighanliki ishlarnimu sel qarap hergiz qoldin bermeslikimiz lazim. Hetta bundaq ushshaq wehimilerning yaritidighan tesiri teximu keng bolidighanlighini hergizmu unutmaslighimiz lazim.
Shuni unutmasliq kérekki, dunya alimliri insanlarning bügünki otturiche köpiyish sur’iti boyiche köpiyip barghinida, 21-esirning 60-yillirigha barmayla dunya nopusi 18 milyartqa yetip baridighanlighini, emma yer yüzining bügünki tereqqiyat sür’iti boyiche hésaplighanda yer shari aranla 11 milyart insanni beqip kiteleydighanlighini perez qilishmaqta. Shunga wetinimizni tezlikte xitay tajawuzchilirining qolidin tartip almighinimizda, bu wetenni xitay tajawuzchilirila emes, belki xalighan bir dunya zomigiri tartip elishqa atlinish ehtimalini bilishimiz lazim! Qadir Allah undaq künlerdin saqlisun,bizning qolimniz bilen u Allah düshmenlirini qoghlap chiqirishqa nésip qilsun, Amin!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
- Pramida Sheklidiki Yer Asti Qoshuni Teshkillinishning Ehmiyiti
Wetinimizning nöwettiki düshmen weziyitini tehlil qilghinimizda, wetinimiz ichide xeli uzun bir mezgilgiche xitay köchmen tajawuzchilirini qoghlash mutleq mexpi heriketlirige tayinip xitay tajawuzchilirini qorqutup, wetinimizge tajawuz qilish xiyalini qurishiwatqan yengi xitay tajawuzchi köchmenlirini Jayüygüwendin wetinimizge qarap ayaq basalmas qiliwitish we yerlishiwalghan xitay tajawuzchilirini qorqutup Jayuygwen’ge qarap qechishini qolgha keltürüsh weziyitini yaritish – Bizning birdin-bir chiqish yolimiz hésaplinidu. Bu xil qanat yaydurilidighan xitay tajawuzchilirini qorqutup azaytish herikitini melum mezgilgiche dawamlashturup, wetinimizdiki xitay tajawuzchi köchmenlirini belgilik bir sanda cheklep turup, kelgüsi weziyetning tereqqiyatigha qarap milliy musteqilliq herikitimizning kéyinki basquchliri bolghan partizanliq urush we muntizim qoralliq urush weziyitini yaritiwelishimiz mumkin. Yeni ötken yerim esir jeryanida qoldin bérip qoyghan weziyetlirimizni basquchmu-basquch qayta eslige keltürüshke mejburmiz.
Awal biz shuninggha qet’iy ishinishimiz kérekki, wetinimizni besip yatqan bügünki xitay tajawuzchilirining meyli xitayda bolsun yaki dunyaning herqandaq bir yeride yüz beridighan xalighan birer zor dawalghushlargha qarimay, wetinimizdin tench chekinip chiqip ketish qararigha kélishini yaki wetinimiz xelqige tench shekilde milliy musteqilliqini berishni qiyas qilish pütünley uxlimay chüsh körgenligimizdin bashqa nerse emes. Buninggha oxshap ketidighan xam xiyallarning keynige kirip xelqimiz yerim esirlik qimmetlik pursetliridin ayrildi. Hal bügünki künde wetinimizni besip yatqan barliq xitay köchmen tajawuzchiliri we ularning qoralliq fashist qoshunliri wetinimiz xelqini herxil wastilar bilen qisqawaqit ichide pütünley yoq qiliwétidighanliqigha toluq ishench bilen heriketke atlanmaqta.
Shu seweptin xitay tajawuzchiliridin herqandaq shekildiki tamalarda bolush–tarixta sadir bolghan xa’inliq weqelirini qayta tekrarlashtin bashqa netijige élip baralmaydu. Bügün bizning mangidighan birdin-bir we eng axirqi yolimiz–xitay tajawuzchilirigha qarshi eng mexpi we eng wehimilik shekillerde urush elan qilip, kelgüsi partizanliq we muntizim azatliq herikitimizge asas tikliwélish, hech bolmighanda kelgüsi ewlatlirimizgha bügünkidin ashuriwetmey bolsimu xitay tajawuzchisi „miras“ qalduralisaqmu bir netije hésaplinishi mumkin. Wetinimiz milliy musteqilliq herikitimizni yolgha seliwilishta buningdin bashqa imkanimiz qalmighanlighini etirap qilishimiz lazim.
Bu ghayimizni ishqa ashurush üchün wetinimiz xelqining keng kölemlik qozghilip yekke-yekkidin yaki ushshaq musteqil heriket qilidighan pida’ilar qoshunliri sheklide yaki nisbiy musteqil heriket qilalaydighan zenjirsiman eng az ezadin teshkil tapidighan mexpi qoshunlar sheklide xitay tajawuzchilirigha mutleq mexpi eghir weime selish heriketlirini uzun bir mezgil tinmay qanat yaydurishimizgha toghra kelidu. Bu meqsette heriket élip berishlarda adette yalghuz kishilik yaki toluq musteqil heriket qilalaydighan ushshaq qoshunlar boyiche mexpi wehime yaritish heriketliri bilen shughullinishta eniq bir nizamnamilarni tuzup heriket qilishning hajiti yoq. Bundaq heriketchilirimiz xitay tajawuzchilirining qoligha chushup qalmasliqni aldinqi shert qilip heriket qilishla kupaye. Bundaq oz aldigha pilan tuzup heriket qilghuchi kishilirimiz qolidin kelidighan barliq charilardin paydilinip purset tapalighan haman özlirining közi yetidighan shexsi pilani boyiche xalighanche heriket élip barsa boliwéridu.
Emma öz ara zenjirsiman taq baghlinishliq ushshaq we nispi musteqil heriket qilidighan mexpi qoshun sheklide heriket qilishningmu nurghun ewzellikliri bolidu. Bu xil zenjirsiman mexpi qoshunlargha uyushup heriket élip barghanda, bir kishi yaki az kishi oylap yitelmigen nurghun yetersizliklerdin we bir qisim xeterlerdin saqlinishqila bolupla qalmay, xitay tajawuzchilirigha zerbe berishning pilanliri teximu toluq we teximu küchluk wehime qozgxiyalaydighan bolidu. Uning üstige adem sani az bolsimu birhil teshkil qoynida nisbeten pilanliq we hemkarliq asasida teshkillik heriket qilish kishige ümid we xatirjemlik, ishench we gheyret ata qilalaydighan bolghachqa, bügünki xelqimizning ichki mijez halitigimu uyghun kelidu. Derweqe, bu türdiki qoshunlar herqanche mexpi heriket qilduq diginidimu yenila birqisim iz qaldurup qoyushlardin saqlinish bekla tes. Shunga bu xil qoshunlar alahide erkin pilan tüzüsh we extiyari heriket qilish hoquqigha ige bolishini aldinqi shert qilish bilen birge, mukemmel zenjirsiman teshkili tüzülishini tuzup pa’aliyet qilishi intayin muhim ehmiyetke ige.
Dunyada bügün’giche nurghun shekillik mexpi heriket qilidighan teshkilat nusxiliri otturigha chiqip herxil muddalar boyiche mexpi pa’aliyet qilip keldi. Emma ularning tupki meqsetliri asasen alghanda nispeten pilanliq, nisbeten küchluk tesir yaritalaydighan we asanliqche pash bolup qalmaydighan bolishini aldinqi shert qilishidu. Bizmu düshminimizge ashkare otturigha chiqip qarshi turushqa küchimiz yetmeydighan bolghanlighi üchün, shu türdiki mexpi teshkil qurulush shekilliri ichidin özimizning pa’aliyet qilidighan makanimiz we zamanimizgha layiq kilidu dep qarighan, shuningdek nöwettiki wezipilirimizge asasen eng muwapiq shekilliridin birni tallap ishqa kirishishimiz mumkin. Biz bu yerde pash qilinish ehtimalini eng töwen’ge chushireleydighan we tarixta bashqa milletler herxil meqsetlerde paydilinip bir qeder bixeter we muweppeqiyetlik pa’aliyet qilghanlighi ispatlan’ghan pramida shekillik taq baghlinishliq yerasti mexpi qoshun tüzülishini tallap tunushturimiz.
Buhil mexpi qoshunlargha uyushup xitay tajawuzchilirigha qarshi mexpi zerbe berish heriketliri bilen shughullan’ghinimizda, shobihsizki mexpi qoshun herikitimizni teximu netijilik qanat yayduralaymiz. Shundaqtimu buxil mexpi qoshun shekli bilen pa’aliyet qilghanda birqeder köp kishilik pilan tüzüsh we qismen teshkillik we pilanliq heriket qilishqa kapaletlik qilishqa bolghinidimu, partizanliq qoshunlardikidek köp kishilik teng hemkarliq asasida pa’aliyet qilish imkani bolmasliq, we qoshunlar ara baghlarning asanla menggüluk uzulup qelishi ehtimali bekla eghir. Shunga bu jehette tedriji mukemmelleshturushke toghra kelidu. Emma xelqimizning mutleq mexpi qarshiliq körsitish heriket tejribiliri yiterlik bolmasliq, mexpiyetlikni saqlash adetlirining eghir derijide bolghiwitilgini üchün, qoshun ezalirining bixeterlikige kapaletlik qilish, ezalarning mexpiyetlik aditini yetildurush, wehime yaritalaydighan yurigi toxtighan ezalarni köpeytish jehette buxil shekil yenila muhim ehmiyetke ige.
Wetinimizde qurulidighan xitay tajawuzchilirini qoghlap chiqirishning mexpi heriket qoshonining asasiy meqsidi xelqimiz arisida xita tajawuzchilirigha qarshi heriket qilishqa bolidighanlighi heqqide emiliy pakitliq teshwiqatlarni qanat yaydurush, xelqning eghir düshmen weziyiti astida düshmen’ge zerbe berish jasaritini tiklishige heydekchi bolush, shuningdek yene kelkündek köpiyip kitiwatqan xitay tajawuzchilirining sun’iy nopus köpeytish herikitini cheklesh weqelirini dadilliq bilen qanat yayduralaydighan yengi zamanning Ghoja Niyaz Hajiliri, Gheni Baturlirini yetishturup chiqish. Shu asasta yengi weziyitimizge mas kelidighan bu xil xitay tajawuzchilirini qoghlash herikitimizni toxtawsiz qanat yaydurup, resmiy partizanliq heriketliri bilen shughullinishqa bolidighan weziyet yaritish, qismen azat rayon qurulushlirigha asas yaritishnimu küntertipke qoyushqa bolidu. Bularning muqerrer netijisi – Milliy musteqilliq herikitimizning axirqi basquchi bolghan nisbeten muntizimliship baridighan milliy armiye herikiti basquchigha yuksilishtin ibaret.
Shuninggha ishinishke bolidiki, bu türdiki mexpi heriket pa’aliyetlirini omumlashturush arqiliq, xelqimizning bügünki ümidsiz rohiy halitini tüptin ozgertishke, bir moma üchün xa’in bolup ketidighan wijdansizlarni agahlandurushqila bolup qalmastin, xitay tajawuzchi tereplirigimu küchluk agahlandurush bergen bolimiz; xelqaraghimu wetinimiz xelqige bolghan qarashlirini tüptin ozgertishke mejburlaydighan xewerlerni yollighan bolimiz. Shundaqken, xitay tajawuzchilirini wehimige selish mexpi qoshun ezaliri heriket jeryanida herqandaq bir idiyiwiy eqim, herqandaq bir chet’el hökümiti, herqandaq bir partiye, herqandaq bir jemiyet, herqandaq bir dahiy yaki alim, diniy olimalirimizning buyruq-yol körsitishlirige beqinmaslighi shert. Peqetla oz sebdashlirigha bolghan sadaqitini saqlash we oz qoshun yitekchilirining wezipisinila qobul qilishqa tirishishi lazim.
Buxil mexpi qarshiliq körsitish herikitige qatnishish bir xil wijdaniy wezipe asasida ishqa ashuriliwatqanlighi üchün, qolgha chushup qalghinida, pash qilin’ghinida, olum aldida, ata-ana, bala-chaqisi xeterge yoluqqanda, hetta kelgüsidiki resmi partizanliq qoshunigha eza bolghini, milliy hökümetke xizmet qiliwatqanliridimu ozining mexpi qarshiliq körsitish qoshunigha eza bolghanlighini we qilghan mexpi heriket hikayilirini qet’iy sir tutishi shert!
Mexpi qarshiliq herikitimiz düshmen’ge pütünley ashkare qarshi turushqa bolidighan muntizim milliy armiye qurulush dewridila tedriji shekilde özligidin toxtap qalidu. Bu dewirde mexpi qarshiliq qoshunlirimu özligidin tarqilip ketidu. Mexpiy qarshiliq herikitige qatnashqanlar menggü arxip saqlimaydu, menggü mukapat telep qilmaydu, menggü sulhi telep qilmaydu we qobul qilmaydu, menggü esir saqlimaydu, bolupmu heriket jeryanida mexpi qarshiliq herikiti bilen shughullan’ghuchilar özining salahiyitini ashikarilashqa mejburlaydighan herqandaq heriketke qatnashmaydu. Allah rizaliqi üchün qilidu.
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Zenjirsiman Mexpiy Qoshun Tüzülishi
Mexpiy qarshiliq körsitish zenjirsiman yer asti qoshuni mundaq tüzilidu: Bir qeder tejribilik kishi tunji qoshunini tüzüshke kirishidu. Yeni toluq tekshürülüshtin ötüp ishenchke erishken, yeshi 16 din ashqan, wetinimizning milliy musteqilliq ishlirigha jan pida qilishni shertsiz qobul qilidighan, xitay millitidin bolmighan herqandaq bir Sherqiy Türkistanliq jinsi, irqi, yurti, pelsepe qarishi, kespi, bilim sewiyisi, iqtisadiy ehwali, ijtima’iy orni, partiye teweligi, tili, yeziqining qandaq bolishidin qet’iy nezer, xitay tajawuzchilirini qoghlash mexpi heriket qoshunigha kandidat eza bolalaydu. Tallan’ghan bu shexs bir qanche qetimliq mexpi qarshiliq emiliy heriket sinaqliridin ötküzülüp resmiy ezaliqqa qobul qilinidu.
Bir mexpiy heriket qoshunida eng köp bolghinida 5 kishi bolup, uning birsi qorghuchisi yaki yitekchisi bolidu. Bu qoshunda qoshun bashliqi eza tallash, heriket pilan-layihisini otturigha qoyush, qararlashturulghan wezipilerni oz ezalirigha mexpi tarqitish qatarliq wezipilerni öteydu. Bu qoshunda herqaysi ezalar heriket layihisi berish, heriket pilani-layihilirini muzakire qilish, heriket shekli, heriket qorali, heriket obiktiwi, heriket noqtisi, heriket waqti qatarliqlarni qoshun bashlighining nazariti astida erkin talash-tartish qiliship mexpi awaz qataridiki shekiller bilen heriket pilanini qararlashturghandin kéyin, wezipini qoshun bashlighi muwapiq körgen ezasigha imkan bar yushurun tapshuridu we bu wezipining ijra qilinishini suylesh, bolmighanda wezipini bashqa ezalargha almashturush, ijra qilinishi mutleq mumkin bolmay qalghan wezipilerni qayta muzakirege qoyup ozgertish yaki bikar qiliwitip yengi wezipe tüzüsh tekliwini beridu. Qoshunning yighilish waqti, yeri, paroli qatarliqlarnimu qoshun bashlighi qarar qilidu. Bu qoshundin tughunda bolup shekillen’gen tughunda qoshunlarning kandidat bashlighi bilen parolluq munasiwetlishish, tughunda qoshunlardin alghan pilanlirini oz ezalirigha wezipe qilip tapshurush qatarliqlarnimu öz üstige alidu.
Bir qoshundiki ezalar bashlighining tapshurghan wezipisini shertsiz qobul qilidu. Heriket tejribisi köpeygendin kéyin, bashliqining razilighini élip eza sani 4 tin ashmasliq sherti bilen ozige biwaste qaraydighan tughunda qoshun teshkilliyeleydu. Teshkilligen özige tewe qoshun ezalirining barliq salahiyitini mutleq ozila bilish sherti astida, aldinqi qoshun bashliqigha peqet eza saninila we kandidat qoshun bashlighi bilen alaqilishish parolinila melum qilip qoyidu. Shundaqtimu bu kandidat bashliq aldinqi qoshun bashlighi bilen peqet qayta ozgertilgen paroli arqiliqla barlighini bildurup turidu. Bu tughunda qoshunning pa’aliyetlirimu xuddi aldinqi qoshun pa’aliyetliri tertiwi boyiche bolidu. Tughunda qoshun bashlighi aldinqi qoshun bashlighidin alghan wezipini özi ijra qilishqa yaki qol astidiki muwapiq körgen ezasigha wezipe qilip berishkimu bolidu. Bu tughunda qoshunda pilanlan’ghan wezipilerni yuqurigha melum qilmayla özliri biwaste qarar qiliship ijra qilalaydu. Peqet heriket netijisini yoqurigha melum qilsa kupaye. Eger tughunda qoshundikiler yuquridin alghan wezipini orundashqa közi yetmeydighanlighini ispatlighinida, kechikturmey bu wezipini yuqurigha yaki bashliqigha qayturup berishi shert.
Kandidat bashliq aldinqi qoshun bashlighi bilen biwaste alaqilashmaydu. Peqet oz bashlighi qurban bolghan yaki yitekchilik qilish iqtidaridin menggüluk mehrum bolup qalghanlighi melum bolghinidila yuquriqi qoshun bashlighining tekliwi bilen alaqiliship aldinqi qoshun pa’aliyetlirige qatnishidu we burunqi qoshunining resmi bashlighi bolup wezipe öteydu.
Herqaysi qoshun ezalirimu uchuratqan paydiliq pursetliride qoshunigha melum qilmayla özi pilan tüzüp wezipe ijra qilalaydu. Peqet netijisini bashliqigha melum qilip qoysila kupaye.
Eger qoshunida xalighan birsining xa’inliq herikitini sezginide derhal oz bashlighi yaki bashlighidinmu guman qilghinida kandidat bashliqigha melum qilidu. Ular bu sebdishining xa’inlighini heqiqi türde ispatlap chiqqinidin kéyin, xa’inni bir terep qilish heqqide aldinqi qoshun bashliqigha melum qilidu. Aldinqi qoshun bashlighi bu xa’inni bashqa qoshundiki ezalar wastisi bilen ujuqturilidu.
Eger xalighan qatlamdiki qoshun, aldinqi qoshuni bilen alaqisini menggüluk uzup qoyghinida, öz qoshunini xuddi tunji qurghuchi qoshun dep qariship, qol astidiki tughunda qoshunlirigha yitekchilik qilishini dawam qilduriwiridu.
Herbir qoshunidiki ezalar oz qoshunida heriket layihisi sunush, muzakuire qilish, awaz berish, yengi texnika, yengi usul, düshmen ehwali, teshwiqat mezmun we shekilliri, paydiliq tejribe-sawaqlarni qoshun muzakirisige sunup turishi lazim. Eger halighan bir qoshun ezasi ishlitishte pash bolup qalmaydighan birer iqtisadiy oljigha erishkinide mexpiyetlikke kapaletlik qilish aldinqi sherti bilen xalighancge birterep qilishqa hoquqluq.
Ene shu shekilde qorghuchi ozi biwaste yiteklep mangidighan 4 kishiliktin az ezasi bar birdin tughunda qoshun qurup chiqishqa hoquqluq. Yeni, tunji qoshunda 5 kishi, uning ezaliri qurghan tughunda qoshunida 16 eza, ularning qurghan tughunda qoshunida 64 eza, ularning qurghan bu qoshunlirida 256 eza, … digendek dawamliship kétiwirishi mumkin. Shuningdek bu türdiki qoshunlar chongiraq sheherlirimizde bir qanchidin, wilayet sheherlirimizde birerdin bolsimu qurulghinida, wetinimizdiki xitay tajawuzchilirigha mexpi wehime yaritish herikitimiz resmi kün-tertipke kirgen bolidu. Eger bu qoshunlirimizdiki barliq ezalar yiligha peyda qilidighan mexpi wehime yaritish heriketlirini kamida 3-4 qetimdin ishqa ashurushqa kapaletlik qilidighanla bolidiken, bizning milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchi resmiy bir heriket halitige kelgen bolup, uzun’gha qalmay xitay tajawuzchilirining sun’i köpiyishini tezginliyeligen bolimiz. U künlerge kelginide, kéyinki basquchlar heqqide konkiritni teyyarliq qilidighan pilanchilirimiz choqum yetilishke bashlaydu!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Teshwiqat Ülgiliri
Ya ölüm! Ya Körüm!
Sherqiy Türkistan xelqi dunya jama’etchiligining, dunya insanperwerlirining, dunya demokratchilirining, barliq xelqaraliq teshkilatlarning, herqandaq bir dölet hakimiyitining, gherp dunyasi, Islam dunyasi, türk dunyasi, xoshna eller, xitay yengi demokratchilirining ezeldin yardimige, himayisige, etiwarigha eriship baqqan emes. Dunya jama’eti qaysi bir nefitlikning, qaysi bir bayliq menbesining, qaysi bir soda bazirining, qaysi bir öz menpe’etining peyide milyartlighan amerika dolliri xejlep yürgen bolsimu, wetinimiz xelqining milliy azatliq ishlirigha qilche nezirini selish niyitige kilip baqqan emes.
Hetta dunya ilgharliri qaysi bir haywan, hasharet, qaysi bir giyaning nesilini saqlap qalayli dep milyartlarche amerika dolliri xejligini bilen, 30 milyon Sherqiy Türkistanliq insanning sun’iy yollar bilen öltürüliwatqanlighigha qarapmu qoyushmidi! Birer janliq uchurap qalarmu digen tamada ka’inatni qezip yürgen dunya jama’eti tapini astidiki sun’iy öltüriliwatqan xelqimizning yoqutilishini tamasha qilip olturushmaqta! Dunya jama’eti digenler bizni birer giyachilik, birer hasharetchilik körmigen iken, bizningmu dunya jama’etchiligi teripidin aksyuma halitige keltürishiwalghan birqatar kishilik hoquq, tenchliq, insanperwerlik, demokratiye, ademgerchilik, … digendek ularning özlirigila payda qilip keliwatqan qanun-nizamlirigha, mentiqilirige boy sunushimiz shert emes! Bizning boy sunidighan birla mentiqimiz qaldi, hayat qelishimiz üchün:
Ya ölüm! – Ya musteqilliq!
Bizning chet’ellerdiki muhajirlirimizmu yerim esirdin buyan qilche ehmiyiti bolmighan atalmish wetenperwerlik pa’aliyetliri ichige chokup, wetinimiz xelqini quruq ümid, quruq tamalarda qoyidighan, köptürüp mubalighileshturulgen dunya xewerliri bilen bixotlashturup kelmekte! Bu muhajirlirimizning bir qismi goya dunyadiki qaysi bir dölet, qaysi bir chet’el teshkilatining xitaygha besim ishlitip wetinimizni etila musteqil qildurup bereleydighanliqigha dadisigha ishen’gendek ishinishmekte! Yene bir qisim muhajirlirimiz wetinimizni xelqaraliq siyasiy shikayet-namayishlar bilen, xitay demokratchilirigha tayinish bilen tench azat qilishqa bolidighanliqigha wehige ishen’gendek ishinip pa’aliyet qilip kelishmekte! Yighip eytqanda bizning bu türdiki muhajirlirimiz ana weten xelqini qolidin hech ish kelmeydu, bizni chet’ellikler qutquzidu, bizni tench heriketler, tench deplomatiyilik pa’aliyetler qutquzidu dep qarishidu! Ular ana weten xelqige ezeldin ishen’gen emes we hazirmu izchil ishenmey kelmekte.
Ular xelqaradiki bezi ellerde ghil-pal korunup qalidighan sehipe toshquzush üchün elan qilip qoyushqan gezit-jornal, radio-telewiziye xewerliri, xitaygha, yipek yoligha, sirliq qalghan wetinimiz tarixigha, Türki xelqlerge heyran qeliship uyushturushqan bezi ilmiy muhakime yighinlirida tilgha elinip qalghan wetinimiz xelqi heqqidiki xewerlerni, bezi namayish-yighilishlarni mubalighe qilish, nöwettiki xitay tajawuzchilirigha qilchimu emiliy tesir körsitelmeydighan, intayin ehtiyat bilen élip berilghan bezi pa’aliyetlirini kokke koturiship xelqimizni pepilep kelishmekte! Buni az dep tugimes eqim, guroh, teshkilatlargha boliniwilip, bir-birsini xa’in-jasus dep jidel qilishlirinimu wetenperwerlik herikitimiz dep dawrang qilishmaqta!
Mahiyette bügünki dunyada wetinimiz xelqining „majra“ peyda qilip dunya tenchliqigha tehdit peyda qilip qoyushimizni arzu qilidighan birmu dölet yaki xelqaraliq teshkilat yoq. Tibetlikler buxil „tenchliq“ ni buzmaqchi bolghandek koriniwidi, dunya jama’eti derhal heriketke keliship „dunya tenchlighini qoghdash we tajawuzchilar teripidin yoqutulishinglargha berdashliq berishte dunyagha ulge yaratqininglar üchün“ dep Dalay Lamagha bir Nobel tenchliq mukapatini beriship aghzini etken bolushti. Dunya buxil oyunni yeqin tarixta Hindistanliqlargha, Pelestinliklerge, Jenubi Afriqa negirlirighimu oynighanidi. Möriti kelse bu oyunni bizgimu oynashtin bash tartmaydu!
Shunga biz herqandaq chet’el xewirige qulaq salmaslighimiz shert! Eger ishinishke toghra kelse, Barin qehrimanliri, Mexpi wehime yaratquchilirimiz, Ghulja qehrimanlirigha ishinishimiz lazim! Nöwette bizning aldimizda mundaq bir riyal xewip bizge tehdit bolup turmaqta: Xitay tajawuzchiliri pütün ghaljirliqlarni ishqa sélip omumiy yüzlük heriketke atlinip biz Sherqiy Türkistanliqlarni yer yüzidin süpürüp tashlashqa pütün sep boyiche atlanmaqta!
Biznimng aldimizda peqet birla yol qaldi: Qullarche olsekmu olimiz, baturlarche jeng qilip olsekmu olimiz. Bizni haman bir olum kutiwatqaniken, „Ya ölüm! – Ya Körüm!!!“ dep janni alqan’gha élip düshmen bilen tirkishishtin bashqa yolimiz qalmidi! Hetta bu yolimizmu künsayin taraymaqta!
Bu digenlik küp-kündüzde qolimizgha oghaq-pichaqlarni élip xitay tajawuzchilirining muntizim qoshunigha, xitay tajawuzchi saqchi-jasuslirigha ashkare urush oti achayli dep dawrang qilghinimizmu emes. Biz bu xil ashkare yollarni Osman Baturimiz, Axunup-Mijit weqeliride, Peyziwat-Qaghiliq heriketlirimizde, Barin-Ghulja weqeliride köp qetim sinaq qilip baqtuq. Bu yollarning hemmisila wetinimizni azat qilmaq turmaq, xitay tajawuzchilirigha wehime yaritip qachurusah rolinimu oyniyalmidi.
1992-yili zimistan qish künlirining biri, xitay chaghan bayrimining axshimi saet ontoqquzlarda, bir yilliq bulang-talang qilishqan ghenimetlirini köz-köz qiliship terisige petishmay eyshi-ishiret qaynimi ichige chokup ketken Ürümchidiki xitay köchmen tajawuzchiliri kiler yili yene Uyghurlarni yoqutush üchün bulang-talang, qirghinchiliq, hili-mikirlerni pilanlishiwatqinida, – Keyni-keynidin tuyuqsiz partilighan bomba sadasi xitay tajawuzchilirini ishigidin talagha chiqalmas qiliwetti! Intayin addi yasalghan bu partilatquchlarning partilishi xitay köchmen tajawuzchilirini aylarghiche bir yerge yighilalmas, bir Sherqiy Türkistanliqning yenigha yoliyalmas, aptowuzlargha chiqalmas qiliwitipla qalmastin, yillarghiche nechche milyon xelqimizni düshmen dep qariship, nechche yüzming jasuslirini ishqa sélip tekshurushke mejburlan’ghanidi! Eger bu xil partilash bir yerde, bir sheherde emes, nechche on yerde we nechche sheherde barliqqa kelgen bolsa qandaq ehwal meydan’gha kelgen bolatti? Eyni waqtidiki qehrimanlirimiz taki bügün’giche mexpi qarshiliq herikitini toxtatqini yoq. Bu xil mexpi qarshiliq heriketliri hetta xitay dolitining yurigigiche yetip bardi! Emma xelqimiz arisida bu türdiki heriketlerni terghip qilip berish ornigha , bu türdiki unumi korilidighan heriket sheklini düshmenliri bilen birge qariliship yaki wastiliq chekliship beridighan teshwiqatlar „dahi“ lirimiz teripidin keng terghip qilin’ghachqa, bu türdiki heriketlerdin ulge alidighanlar ta bügün’giche bekla az körülmekte.
Biz Sherqiy Türkistanliqlarda milyon kishilik muntizim qorallan’ghan xitay tajawuzchiliri qoralliq qoshunlirigha teng kileligidek birmu muntizim eskirimiz, birmu zamaniwi qoralimiz, hetta bir talmu miltighimiz bolmighan ehwalda qandaq heriket sheklidin paydilinishimiz kérek? Xitay tajawuzchilirining qoralliq küchlirige, emeldar-saqchilirigha, jasuslirigha, xa’inlargha biwaste zerbe berish imkaniyitimiz bolmighan bügünki ehwalimizda nime üchün wastiliq yollarni axturup kormeymiz? Eng ünümlük xitay tajawuzchilirigha mexpi zerbe berish shekli ikenligi we eng bixeter, eng addi, eng erzan heriket shekli ikenligi ispatlap berilgen mexpi qarshiliq herikitini nimishke kingeytelmeymiz? Biz xitay tajawuzchilirining katiwashlirigha, qoralliq armiyisi, saqchi-jasuslirigha biwaste zerbe berish imkanigha ige bolmisaq, ularning ata-anisi, xotun-baliliri, yeqin xolum-xoshniliri, dost-yarenlirige eng qorqunushluq mexpi wehimilirini yaritish qataridiki wastilar arqiliq zerbe berish imkanlirigha ige ikenligimizni hemmimiz bilimiz. Uning üstige wetinimizge tajawuz qilip kirgen mutleq köp sanliq xitay tajawuzchiliri, wetinimizni basturush üchün kelgen qoralliq tajawuzchilarning kesip almashturushidin barliqqa kelgen zapas qisimliridur. Ularning yerim muntizim tajawuzchi armiyisi bolghan bingtwen fashistliri we ulardin yerlikke almiship kelgenler wetinimizni toluq xitay yurtigha aylandurushni özlirige birdin-bir meqset qilishqan eng wehshi banditlardur. Hetta ularning tilemchi-manglurlirimu birer yilgha qalmay shopur, ishchi, kadir bolmaqta!
Bu xitay tajawuzchilirining bala-chaqilirimu wetinimizni xitay tuprighi, xelqimizni xitay hindiyanliri dep ogenmekte. Bügün’giche birer xitay bolsimu tajawuzchilighidin waz kechip dolitige ixtiyari chekinip ketiwatqanlighini kim körüptu? Wetinimizdiki barliq xitaylar, wetinimizge yengidin basturup kiriwatqan barliq xitay tajawuzchiliri wetinimizge tajawuz qilip kiriwatqan neq milliy düshmenlirimiz! Shunga biz „gunahsiz chayan, jallat chayan; aq niyetlik bulangchi, qara niyetlik bulangchi“ digendek mentiqisiz siniplashturush kesilige giriptar bolmay, herbir xitay tajawuzchisini, ularning yeslidiki baliliridin tartip sanatoriyidiki loxenlirigiche, kadirliridin tartip tilemchilirigiche, ishchi, yezigilik ishchiliri, oqughuchiliridin tartip usta, texnik, enjiner, profisor-alimlirighiche bolghan barliq xitay tajawuzchilirini wetinimizge qoralliq armiyisining himayiside wetinimizni yutiwelish üchün kelgen milliy düshmenlirimiz ikenligini qet’iy tonup yetishimiz shert!
Eger ular dostimiz bolghan bolsidi, bu tupraqlar xitaygha tewe yer emes, men bu yerge wiza almay qanunsiz kirip keldim, dep derhal dolitige qaytip ketken, oz dolitige besim ishlitip wetinimiz xelqining milliy azatliq ishlirigha yardemchi bolushqan bolar idi. Bundaq xitay bu dunyada tughulghini yoq! Belkim xitaylar bizdin qorqup nechche ming kilometirliq igiz dölet sepillirini soqup özlirini bizdin qoghdashqa mejbur qalghan nechche yüz yil awalqi xitaylar arisida tughulghan bolishi mumkin. emma bügünki xitay köchmen tajawuzchiliri wetinimizning sepi özidin ashkare tajawuzchi düshminige aylinip bolghan tajawuzchi millettur!
Düshmen, milliy düshmen iken, ularni qilche ikkilenmestin yoqutishimiz shert! Bu düshmenlerni wetinimizdin qoghlap chiqirishimiz shert! Ashkare sep tartip qoralliq hujum qilip qoghlap chiqirish imkaniyitimiz yoq iken, usul tallap olturmastin qolimizgha chiqqanliki nersilerni qoral qilip düshmen’ge eng mexpi shekillerde, eng qorqunushluq zerbilerni tenim tapmay peyda qilishimiz shert! Tinmay heriket qilish arqiliq resmi qoralliq hujum qilish shara’itini yaritishqa tirishishimiz shert! Dunyada qorqunchaqliqta tengdishi yoq, qorqunchaqliqning eng büyük simowuli bolghan seddichin sipilini soqup qorqunchaqliqning rikortini yaratqan, yette ming kilometirliq yiraqtiki Vetnam-xitay chegra urushidin qorqup bala-chaqiliridin tartip muz üstige tashliwitip dolitige qachqan xitay tajawuzchilirining qorqunchaqliq ajizlighidin toluq paydilinishimiz shert! Bir mexpi wehime herikitimizni pash qilalmay yillarche aware bolghan, bu ishtin gumanlinip milyonlighan xelqimizni düshmen dep tekshurushke mejburlan’ghan, hetta bumu yetishmey chet’ellerdin gumanlinip axturushup yurgen iqtidarsizlighidin paydilinayli!
Xitay tajawuzchiliri Qeshqeriye dolitimizni basturush üchün milyonlighan xelqimizni biguna qirip yoqatqanlighi; Tömür Xélipe jengchilirini minglap tirik komgenligini, Ghoja Niyaz baturlirini, Ghoja Niyaz Hajimni, Sabit Damollini, Abduxaliq Uyghurni, Lutupulla Mutellipni, Iminop Hamutni, … dindarlirimizni, alimlirimizni, dahilirimizni, yitekchilirimizni, qehrimanlirimizni, milyonlighan biguna xelqimizni, Barin, Ghulja shihitlirimizni, … – insan qélipidin chiqqan eng wehshilik bilen chanap olturgenligini, turmilerge qamap qiynashqanlighini, surgun qilishqanlighini, qalpaq keyguzup sazayi qilip qiynighanlighini esleyli! Xitay tajawuzchilirining wetinimizni besiwilish herikitini Exmetjan Qasim qataridiki rehberlirimizni terrorluq usuli bilen olturgenliklirini, nurghun dahi, rehberlirimiz, qumandanlirimiz, qehrimanlirimiz, baturlirimiz we milyonlighan biguna xelqimizni mexpi shekillerde eng wehshi yollar bilen mexsus terrorluq usulliri bilen yoqutup keliwatqanlighini hergiz untup qalmayli!
Bizmu ularni qolimizdin kelgen barliq charilar bilen xitay tajawuzchilirining bizge qilghinidek bughup oltureyli, chanap oltureyli, partilitip oltureyli, koydurup oltureyli, zeherlep oltureyli! Bizmu xitay tajawuzchilirining mehelilirimizni mexpi partilitip tup-tuz qiliwetkinidek, mehelle-mehelle boyiche qirip tugitiwetkinidek, sun’iy yuqumluq kisel tarqitish, sun’iy zeherlik madda tarqitishtek, atom bomba sinighi, radioaktip sinighi qilghinidek, sun’iy acharchiliq peyda qilghinidek, sun’iy teshkilat uydurushqinidek, xelqimizni tirik tejribe haywini ornida olturushkinidek, … bizmu ularni qolimizdin kelidighan eng wehimilik usullar bilen qorqutayli! Bizmu 70% tin artuq xitay köchmen tajawuzchiliri yerlishiwalghan yerlerde eng wehimilik, eng qorqunushluq, eng paji’elik xitay tajawuzchilar paji’elirini yaritishqa atlinayli, bu herikitimizni izchil dawam qildurushqa tirishchanliq körsiteyli! Bu herikitimizni resmi we toxtawsiz heriket halitige aylandurush üchün tirishayli!
Buning üchün bizge nime kérek? Rakitalar, tanka-zembirekler kérekmu? Aptomat-granatlar bolmisa, tnt bolmisa, pul bolmisa bolmamti? bir bolaq pojangza-serengge dorisi, bir kilo benzin-ispirt, bir shishe hasharet dorisi bir qetimlik qorqunushluq xitaygha qarshi wehimilik heriket yaritalmasmu?
Bularni muwapiq miqtarda bir gewde halitige keltürüsh arqiliq teximu wehimilik weqelerni birla waqitta peyda qilishqa bolidighan qorallarni teyyarlashqa bolmasmu? Bu türdiki maddilarni addi elektronluq zapchaslar bilen birleshturushke bolmasmu? Bu xil addi qorallar bir shishe haraq pulingiz, bir waqitliq tamaq pulingiz, bir qap tamaka pulingiz, … qatarliqlardinla waz kechsingiz teyyar bolidu. Wetenperwerlik ene shunchilikla bir ish, hetta dawrang selishqimu nomus qilghidek adddi bir ish! Emma shu bir qetimliq addi wehime yaritish herikitide, bu türdiki wehime heriketlirining izchil peyda qilinip turghan sheherlirimizde xitay köchmen tajawuzchiliri qandaq haletke chushup qalar? Bundaq menzirini bir körüp beqishni xalimamsiz? yaki bunche addi qorallarni teyyarlashqimu küchingiz yetmemdu-ya?
Halbuki, mana bular biz sherqi türkistanliqlarning xitay köchmen tajawuzchilirini wetinimiz tupraqliridin qoghlap chiqirishqa atlinishning eng axirqi charisi! Biz bu xil heriketler bilen uda bir qanche yil shughullinidighanla bolidikenmiz bashqa tejribe, purset, yitekchi we yardemleshküchilergimu erisheleymiz! Mexpi zerbe berguchi baturlirimizdin, mexpi qoshunlargha, ulardin mexpi zenjirsiman mexpi teshkilat qoshunlirigha, ulardin nispi mexpi partizanliq qoshunlirigha, nispi azat rayonlirigha, nispi muntizim milliy musteqilliq armiyimizge erisheleymiz! Fizika, ximiye, binakarliq, kanchiliq, dorigerlik, charwuchiliq, tenterbiye, elektron, kompyuter, tibbi penler qatarliq kesipler bilen shughullan’ghuchi kishilirimiz heriket jeryanida teximu addi, teximu erzan, teximu küchluk qorallarni layihilep xelqimiz arisigha mexpi tarqitiwiteleydu! Zorur tepilghinida xitay tajawuzchi köchmenliri arisidiki texnik üstilar, enjinerlar, alimlar, oqutquchilar, … qataridikilirini élip qechish, ularning bala-chaqisi, ata-anisi, yeqin tuqqanliri, el-aghiniliri, yeqin gumashtiliri, mal-mülki qatarliqlirigha eghir tehdit selish we ziyan selish wastiliri arqiliq kéreklik chertiyoj, retsip, dora-materiyalliri, qoral-zapchaslirighimu erishelishimiz mumkin. Eng muhimi ene shu xil wastilar arqiliq qehriman, yureklik, chebdes jengchilirimizge erisheleymiz!
Mexpi wehime yaritish pa’aliyiti bilen shughullinidighan qehriman pida’ilirimizning peyigha chushken, pash qilghan we xa’inliq qilghanlarnimu xuddi shu shekilde yoqitayli, ozini yoqitalmisaq ularning we ulargha munasiwetlik kishilerning ata-anisi, bala-chaqisi, uruq ewlatliri, yeqin yalaqchiliri qataridikilerni yeshi, jinisi, kesipi, abroyi, siyasi orni qatarliqlirigha qarimay yuquriqidek pajielik jazalash arqiliq qisas elishimiz, agahlandurishimiz lazim!
Wehshileshken xitay tajawuzchilirining och elish we basturush heriketliri üchünmu bir shihidimiz üchün onlap hetta yüzlep qisas elishqa herda’im teyyar turishimiz lazim. Ürümchidiki shihidlirimiz üchün Qarimayda, Altaydiki shihitlirimiz üchün Aqsuda, Börtaladiki shihitlirimiz üchün Qumulda, … qisas alsaqmu boliwiridu!
Muntizim qorallan’ghan tajawuzchi xitaylargha, qoralliq minbinglargha, qoralliq bingtwen jallatlirigha, fashist saqchilirigha, huliger jasus jallatlirigha, qattiq qoghdunush astidiki emeldarlirigha, küchluk qoralliq saqlinidighan yerlirige hujum qilishqa aldirap ketmeyli. Aptomat, pilimot, nagan, granatlar bilen hujum qilishni xiyal qilip tama qilip yatmayli! Künduzi xitay tajawuzchi köchmenliri bilen „appaq-chapaq“ boliwalsaqmu, kechilerde, bulung-puchqaqlarda huqushtek heriket qilayli! Kinolarda teswirlen’gendek mexpi zerbe berish heriketlirini, Pelestin, Chichenlerdek heriketlerni ülge qilip wehime yaritishqa küch chiqirayli, özimizni mexpi zerbe berish heriketlirige terbiyeleyli!
Yeqinda arimizda tarqilip yurgen – Xitay parchilansa ishimiz qan tokulmey hel bolidu, BDT bizge fidratsiye élip beridu, AQSh bizge yardem beridu – digendek yalghan-yawdaq chöcheklerge hergiz ishenmeyli! Pulni hejleydighan yer tapalmay eyshi-ishiretke birilip ketken Erep-islam döletliridin ümid kutmeyli! Qursighini toyghuzalmay xitaylardin qorqup titirep yurgen xoshna ellerdin ümid kütmeyli!
Dunyada biz sherqi Türkistanliqlardin bashqa dostimiz yoqlighini hergiz unutmayli! Bizni biz özimizla qutquzalaymiz!!! Allahtin bashqa yardemchimiz yoqlighini hergiz untup qalmasliqimiz lazim!
Barindiki, Ghuljidiki we bashqa jaylardiki weten üchün oz hayatini teghdim qilip küresh qiliwatqan shihitlirimiz, qehrimanlirimiz yashashni, ata-ana, bala-chaqilirini beqishni hemmimizdinmu bekérek arzu qilishatti! Ularmu uqup kesip ehli, bilimlik kishilerdin bolushni, ishlep bayashat yashashni bizdinmu bekérek arzu qilishatti! Ular bu dunyada düshmen’ge qul bolup jim yetiship gunahkar bolushtin köre, qehrimanlarche küresh qilip shéhit bolush yolini tallashti!Ular shahadetke érishti.
Ya – Musteqilliq!
Ya ölüm!
Ya Sheriyet Ya Shahadet!
Yashisun Sherqiy Türkistan Xelqi!
Musteqillighimizdin Ümid Barmu?
Bizning Bügünki Wezipilirimiz
Yeqinqi yillardin beri wetinimiz xelqi özining ana wetinidin xitay tajawuzchi köchmenlirini tel-töküs qoghlap chiqmighiche ademdek yashash pursitige menggü erishelmeydighanlighini, hetta jim yetiwerginide intayin qisqa waqit ichide Sherqiy Türkistan xelqining yer yüzidin menggü süpürülüp tashlinidighanlighini barghansiri eniq tonup yetishke bashlidi. Biz gerche bu chüshenchige xelila kechikip kélishke bashlighan bolsaqmu, ötkendiki paji’elik yerim esirlik dewrimizge nisbeten eytqanda yenila qolgha keltürgen bir utughimiz diyish mumkin. Xelqimiz bügün pütün saheler boyiche milliy musteqillighimizni qolgha keltürüshning chare-tedbirliri üstide omumiy yüzlük izdinish basquchigha qedem qoymaqta. Bizning ötkendiki yerim esirlik tariximiz del bu xil izdinish iradisini yoqatqan passip dewrimiz idi. Xelqimizning bu xil izdinishke kechikip bolsimu atlan’ghanlighidin pexirlinishimiz kérek.
Biz shuninggha qet’iy ishinishimiz kérekki, ichimizdiki bir uchum ghorurini, iradisini, ümidini we en’enisini yoqatqan weten satquch xa’in unsurlarni hisapqa almighanda, xelqimiz asasen xitay tajawuzchilirigha qul bolup qelishini ezeldin xalimay kelgenidi. Emma xelqimiz ozining ortaq iradisidin we ortaq yitekchiliridin mehrum qalghachqa, bir mezgil tingirqash, qaymuqush we ümidsizlinish dewrilirini bashtin köchürup, nurghunlighan qimmetlik pursetlirini qoldin chiqirip qoyghanidi. Shu seweptin bügünki paji’elik weziyet ichide milliy musteqilliq korishini qaysi küch we qandaq shekilde qanat yaydurush kérekligi heqqide eniq bir chüshenchige kilelmey yurmekte. Eliwette bu xil haletke chushup qelishimizda bizning birqisim kishilirimiz tigishlik mes’oliyetni ostige elishliri kérek.
Alayluq, 40-yillarning otturlirida düshmen küchlirining eghir ajizlashqan pursitidin istixiyilik paydilan’ghan xelqimiz wetinimizning Ikkinchi Jumhuriyitini berpa qilish kürishini bashliwetkinide, bizning bir qatar pishqedemlirimiz eyni waqtidiki dunyawi sul’hi dolqunidin ilham élip we özlirining mustehkem neziriyiwi asasi bolmighan shexsi eqidilirige tayinip wetinimiz xelqini qoralliq musteqilliq kürishi ornigha tenchliq asasidiki siyasiy yollar bilen qedem-basquchluq halda milliy musteqillighimizni qolgha keltürüsh yoligha bashlap kirdi. Bu xil „qedem-basquchluq halda tench yolda milliy erkinligini qolgha keltürüsh“ herikitimiz, awal Ikkinchi Jumhuriyitimiz hökümiti ornigha Sherqiy Türkistan-Xitay gomindangi birleshme hökümiti dewrini xelqimizge zorlap tengip berdi. Qisqa waqit ichidila parchilan’ghan omumiyüzlük birlik sep asasida teshkillen’gen qorchaq „birleshme hökümet“ ornigh tar da’irilik qorchaq „birleshme hökümet“ shekli bolghan atalmish „aptonomiye hökümiti“ dessitildi. Xelqimiz „tench yolda musteqilliqqa erishish“ patqiqigha paturulghan bu ikki qetimliq „birleshme hökümet“ dewri, tench siyasiy hoquq talishish heriketlirige teyyarliqsiz turghan xelqimizni mislisiz derijide eghir bedel toleshke mejbur qildi.
Bu meghlubiyetlik heriketlerning tepsili seweplirini kelgüsi milliy tarixchilirimiz choqum tetqiq qilip tepip chiqalaydu. Shunga biz ötken bu paji’elik yerim esirlik meghlubiyet tariximizni waqit isirap qilip tehlil qilishimizning hajiti yoq. Uning üstige pütünley xata we cholta shexsi dunya qarashlar asasida yaritilghan bu paji’elirimizdin birer tejribe yekünlep chiqiralishimizmu bihude urunush bolidu. Chünki, u dewrler eslidinla tipik xata yaritilghan dewrilirimiz idi. Aydinglashturiwilishqa tigishlik birer noqta bar deyilse, bu noqta eyni waqtidiki herxil chümperdiler ichige oruniwalghan xitay tajawuzchilirining tupki we ozgermes meqsetlirining biri wetinimiz sherqiy Türkistan ziminini menggüluk xitay yerige aylanduriwilish we xelqimizni bu ziminda qedemmu-qedem yoq qilip tashlash pilanini körüp yitelmigenligimiz bolishi kérek!
Epsuski, bügün xelqimiz arisidiki bir qisim wetenperwer yitekchilirimiz yenila shu xil passip „tench yollar bilen Sherqiy Türkistanni qedem-basquchlar boyiche erkinlikke erishturush“ shu’ari bilen xelqimizni qaymuqturup kelmekte! Klassiklashqan bu tenchliq tereptarlirimiz, xelqimizni tench yoldin bashqa hechqandaq küreshning musteqillighini yaritalmasliqigha ishendurushke küchining bariche tirishmaqta!
Biz shuni hergiz unutmaslighimiz kérekki, wetinimizni besip yatqan bügünki xitay tajawuzchiliri bilen yeqin kelgüside xitay hakimiyitini qolgha elishni xamxiyal qiliship yurgen xitay demokratik küchliri hergizmu yerim esir awalqi muteessip, qalaq we ajiz xitaylar emes. Bügünki Sherqiy Türkistanda turiwatqan herqandaq bir xitay tajawuzchisi, wetinimiz xelqining milliy musteqillighini telep qilishigha eqli heyran qalidighan showinist rohida turmaqta. Shu seweptin xelqimizni herqandaq bir idiologiyini asas qilidighan xitay tajawuzchilirining merhimitini kutushke undimek, wetinimiz xelqini tez arida tarix betidin yoqutilishigha yiteklimektin bashqa netijige erishturelmeydu! Bu netijini bügün’giche yetip ashqiche ashkare körmektimiz!
Bizning yene bir qisim wetenperwerlirimiz tariximizdiki bu meghlubiyetlirimizni addiy shekilde yüzeki tehlil qilishqinidin kéyin, bügünki xitay tajawuzchilirining wetinimizdiki siyasiy, iqtisadiy, eskiri, ijtima’iy we joghrapiyilik üstünluklirige qilche etiwar qilmastin, xelqimizni jiddi teyyarliq qilip omumiy yüzlük qoralliq partilap chiqish bilen xitay tajawuzchilirigha qarshi xelqilghuch jeng qilishni ümid qiliship heriketke atlinishmaqta. Derweqe, xelqimiz bügünkidek ümidsiz turiwatqan eghir besim astida qisqa muddetlik xelqilghuch jengge atlinishtin bekla ümid kutup, bu xil heriketlerge omumiy yüzlük halda özlirini pida qilishmaqta. Xelqimizning bu xil azatliqqa teshna rohidin pexirlenmey turalmaymiz. Melum menidin alghanda Axunup, 3-rota, Qaghiliq, Peyziwat, Barin, Ghulja qozghulanglirimiz, shuningdek melum menidin alghanda Aqsu, Qeshqer, Ürümchi siyasiy namayishlirinimu bu xil tuyuqsiz qozghilip düshmen’ge biraqla zerbe berishning ülgiliri deyishimiz mumkin. Erkinlikke teshna xelqimiz muqim bir heriket pilani bolmighan bügünki ehwalida düshmen’ge qarshi uzun muddetlik mexpi küresh qilish yolidin kore, bu xil dagh-doghiliq ashkare heriketlerge atlinishini ewzel korishidu. Yeni, xelqimiz koriwatqan zulümidin derhal qutulush üchün jan etip turghachqa, buxil dagh-doghiliq bashlan’ghan xata pilanlanghan heriketlerge derhal qatniship kiteleydu.
Emma wetinimizning milliy musteqilliqi hayajan peyda qilidighan, xelqaraliq medihilerge sewep bolalaydighan bu türdiki emiliy netijisi bolmaydighan ashkare dagh-doghiliq heriket qetim sani bilen qolgha kelmeydu. Belki, bizning milliy musteqillighimiz wetinimizni besip yatqan xitay tajawuzchilirini ajizlashturalaydighan heriket sheklimiz netijisidila emelge ashurilidu! Yeni, bizning herqandaq bir azatliq kürishimiz düshmen’ge heqiqi zerbe peyda qilip, ularni köpiyelmeydighan, oz dolitige qechishni tezleshturup beridighan, wetinimizde bexuduk turalmaydighan weziyetni yaritalishimiz, bu jeryanda xelqimizmu heriket jehette asanliqche ozini tutquzup qoymaydighan, oz shara’itige asasen hemme kishi heriket peyda qilalaydighan addi, bixeterligi üstün, onumi yoquri, tez we erzan usul-charilargha tayinishimizni aldinqi shert qilidu. Düshmenni azaytalmaydighan, düshminini qachuralmaydighan, xelqimiznimu bihude chiqimlardin saqlap qalalmaydighan ashkare qoralliq yaki siyasiy heriketlirimiz hergizmu wetenperwerlik herikitimiz tarixida tigishlik yer tutalmaydu.
Bulardin bashqa, xelqimizni hergizmu oz tizginide tutup turalmaydighan xelqaraning himayisige erishturishini, xitaylarning himayisige erishturishini, xoshnilirimiz we dindashlirimizning yardimige erishturushni terghip qilishlar, hetta qandaqtu Deng Shyawpengning olümidin kéyinki xitaylardin, xitayning ichki parchilinishidin, xitay demokratchilirining ghelibe qazinishidin, qandaqtur bir teley yaki birer perishtidin ümid kutushke undeydighan zamaniwi xurapat teshwiqatlirining hemmisi ümidsizlik, hurunluq, qorqunchaqliq, oz xelqige ishenmeslik qataridiki passipliqlarning ipadiliri bolup, bu xil teshwiqatlarning hemmisila xelqimizni xitay tajawuzchilirining qolida menggü qaldurushtin bashqa netijige erishturelmeydu! Shunga bu xil teshwiqatlargha xa’inlarning, jasuslarning, xitay tajawuzchilirining teshwiqati dep qarishimiz kérek.
Bu digenlirimizdin hergizmu xelqimizning pidakarliq bilen élip barghan milliy musteqilliq heriket shejerilirini inkar qildi digen xulasighimu keliwalmaslighimiz kérek. Emma musteqilliq herikitimizning mahiyitige qara chaplashqimu yol qoymaslighimiz lazim. Bu heqte töwendiki achchiq pakitlirimizgha bir qur köz yugurtidighanla bolsaq, belkim milliy musteqilliq herikitige berilidighan eng toghra hökümning nime bolidighanlighini teximu uchuq körüp alalymiz:
- Bizning Ikkinchi Jumhuriyitimiz waqitliq hökümitining „Onbir bétim“ söhbitige olturush harpisida, wetinimizdiki qalghan barliq xitay tajawuzchilirining sani qiriq mingghimu yetmeyitti. Shu kündin étiwaren élip barghan yerim esirlik „tench milliy qutulush herikitimiz“ netijiside, wetinimizni besip yatqan xitay tajawuzchiliri omumiy sani on milyondin eship ketti! Bu köpiyish bügün tosiwilishqa köz yetmigidek derijige yetip, yilliq sun’iy köpiyishila milyon’gha yetidighan qorqunushluq weziyetke kelmekte. Shunga wetinimizni igellep yatqan xitay tajawuzchilirining sanini nechche on milyon bilen emes, yüz milyon bilen hésaplishimizgha daghdam yol echilmaqta. Bular milliy musteqilliq herikitimizning 50 yilliq netijisi bolamdu?
- Yene shu „on bir bétim“ söhbet harpisida wetinimizdin qechish yollirini axturushup yürgen xitay qoralliq tajawuzchilirining sani on mingghimu yetmeyitti. Hetta Jang Jijongning bergen melumatidin qarighanda bügünki „Shixenze“ ornigha yighilghan 20-30 ming kishilik milliy armiyimizge taqabil turush üchün manas deryasining sherqi qirghiqigha iwerteleydighan xitay tajawuzchi eskerlirining sanimu töt minggha yetmeytti! Bizning ötken „50 yilliq milliy musteqilliq korishimiz“ ning netijiside bügün wetinimiz teweside atom-bakteriye qoralliri, urush ayrupilanliri we tanka-zembirekliri bilen qorallan’ghan yerim milyondin artuq muntizim xitay tajawuzchi eskerliri, charek milyondin artuq qoralliq saqchi qoshuni, milyonlighan yerim muntizim bingtwen we minbing qoshonliri, herxil saqchi-jasusliri, yiterlik munapiqliri bolup milyon kishilik qoralliq tajawuzchi düshmen bizge tashlinishqa teyyar halette turmaqta! Bularmu bizning milliy musteqilliq korishimizning 50 yilliq ghelibisi hésaplinamdu?
- Eyni shu sintebir aylirining burulush künliride, Ikkinchi jumhuriyitimizning 50 mingdek muntizim yaki yerim muntizim milliy qoralliq qoshunimiz xitay tajawuzchilar qalduqlirini wetinimizdin tel-töküs tazilap chiqishning eng axirqi xelqilghuch segnalinila kutup turatti. Bizning bu ötken „shereplik 50 yilliq wetenperwerlik herikitimiz“ netijiside bu qoshunimiz düshmen’ge qaritip bir paymu oq etish pursitige erishelmey birimu qalmay yoqutuldi! Bu qandaq wetenperwerlik herikiti?
- …
Nomus qilmay bu türdiki „50 yilliq inkar qilinmas shereplik wetenperwerlik heriket netijiliri“ mizni sanap körsiteylimu?! Bes! Bularni biz qaysi yüzimiz bilen „yerim esirlik milliy musteqilliq küresh netijimiz“ dep tarix betige yezip kelgüsi ewlatlirimizgha qalduralaymiz?! Bizning milliy pidakarliq en’enimiz ene shundaq aqiwetlernimu „netije“ dep qarishattimu? Tömür Xelpimiz, Sabit Damollam, Zerip Qarihaji, Ghoja Niyaz Haji,Abliz Mexsum, Elixan Töre, Exmetjan Qasimi, Abduxaliq Uyghurimiz, … Birinchi we Ikkinchi Jumhuriyetlirimiz shihitliri ene shundaq „inkar qilishqa bolmaydighan tinmay küresh qilghan shejerilirimiz“ üchün mertlerche düshmen jadisigha beshini tutup bergenmidi?! Ene shundaq heriket qilghuchi ewlatlar üchün kökrigini düshmen pilimot oqigha tutup bergenmidi?! …
Biz shundaq deyishke pütünley heqqimiz barki, biz ötken yerim esirlik tariximizda bir bolsa düshmen’ge qarshi qilche heriket qilmay jim yetiwalduq yaki bolmisa pütünley xata yollar bilen heriket qilip kelduq! Milliy musteqilliq kürishi hergizmu undaq bolmaydu! Afiriqa negirliri, Latin amerika mustemlikiliri, Musulmanlar dunyasi, Vietnamliqlar, … milliy musteqilliq herikiti bilen ene shundaq shughullan’ghanmidi? Afghanlar, Chichenler, Boshnaqlar, Kosowa Albanliri, Pelestin Erepliri ene shundaq küresh qilghanmidi? Yaki milliy musteqilliq korishi diginimiz usul oynap berish, naxsha eytip berish, puxadin chiqqidek bir waqit tamaq yewilish, konguldikidek bir qur kiyim kiyiwilishmu? Yaki yerim esirlik yigha-zarliq, quruq shikayetler, bashqilargha yalwurushlar, ozini aqlashlar, … milliy musteqilliq herikiti hésaplinamdu?!
Milliy musteqilliq herikiti diginimiz, eng kamida melum bir milletning tarixi ana wetinini, tarixi xelqini, tarixi miraslirini yatlarning depsende qilishi, yoqitishqa urunishidin saqlap qelish üchün élip baridighan, ghelbige eridshturushke jenini ataydighan, kelgüsi ewlatlirigha tillarda dastan bolghidek qehrimanliq shejerilirini qaldurush herikitidur! Tenchliq dep wetinini düshminige tashlap beridighan xa’inliqning ulgisi bizdin bashqa kishilerde bekla az tepilidu! Bizning ostimizge miniwalghan shu xitay tajawuzchilirining wetini yaponlarning qoligha kiriwatqinida xitay xelqining qandaq qarshiliq körsetkenligini hemmimiz angliduq.
Xitay weten xa’ini Wang Jengwidin bashqa xitaylar yaponlar bilen tenchliqta birge turushni talliwalmastin, qilchilik purset tapalighan hamanla qanliq jenglerni qilghan, wetinige besip kirgen tajawuzchilirini qeri-yash dimestin, xotun-qiz dimestin olturushken, hetta gheziwige hay birelmigenler yaponlarni tutiwilip yurek-baghrini sughuriwilip yewitishkiche bérip yetken! Armiyisi bolghanda armiye bilen, qorali bolsa qoral bilen, hech nimisi bolmighanda pichaq –toxmaqliri bilen yaponlarni olturup mangghan. Xitaylar yaponlargha qarshi jengge atlan’ghinida, bizning bügünki erbaplirimizdek, urush elan qilmay jengge chiqsaq namertlik bolidu, düshmen’ge, düshmen a’ililirige mexpi zerbe bersek „terrorchiliq bolidu“ digen oygha kélip baqqanmidi? Maw Zedongning barliq eserliri mexsus terrorluq teshwiqati emesmidi? „mustemlike milletlirige yardem“ dep, Maw Zeydongning shu terrorluq heriket usullirini afiriqigha we latin amerikisigha ashkare teshwiq qilishmidimu?
Hal bügün dunyaning yardimidin, xelqaraning himayisidin, aqkongul xitay tajawuzchiliridin ayrilip qalimiz, set korinip qalimiz, düshminimizni köpeytiwalimiz, … digendek xa’inliq yushurun’ghan quruq petiwalar bilen xelqimizni jan pida qilidighan küresh yolliridin sowutush, hetta yirgendurush teshwiqatlirigha bizning barliq dangdar erbaplirimiz bashlamchiliq qilishmaqta! Buning netijiside bizmu „xitay qolidin bizni qutquzup qoyunglar“ dep, AQSh gha, BDT ge, Yawrupagha, Türki ellerge, islam ellirige we xoshna ellerge yalwurushtek gheliti qiliqlarni qilip kelmektimiz. Xuddi biz tenchliqqa, sulhigha teshna bolup ketkinimizdek he disila tenchliq heriketlirini terghip qilip, qoralliq heriketlerni qarilap kelishmekte. Biz goya 50 yil mabeynide dunya jama’itining hormitige, himayisige eriship kiliwatqinimizdek he disila tenchliq, deplomatiye pa’aliyetlirini terghip qilip kelmektimiz. Shuni unutmayliki, dunya jama’iti bizni Ikkinchi Jumhuriyitimiz dewride xeli köp eske elishqan, xeli köp gepimizni qilishqaniken. Emma yerim esirdin artuq tenchliq herikitimiz jeryanida dunya bizni qullar, olumtukler, chupirendiler dep tonuydighan, hetta barghansiri esidin chiqirishidighan haletke kilip qalmaqtimiz. Buning del eksinche Barin, Ghulja qatarliq qozghulanglirila dunya xewerlirining birer bulungida bolsimu bizni eslep qoyush pursitini yaritip bireligen boldi!
Bügün bizning xelqimiz tenchliqqa shunche ehtiyajliqmu? Xelqimiz tenchliqni qulluqqa chushup qelishtinmu bekérek yaxshi korermu? Biz diqqet bilen közitidighan bolsaq, adettiki puxralirimizmu oz perzentlirige milliy azatliqning teshnalighini ipadileydighan „Qehriman, Batürküresh, Yolwas, Shireli, Azat, Erkin, Horiyet, … digendek isimlarni qoyush arqiliq oz arzulirini perzentlirige miras qilishqa tirishmaqta. Yaki buning eksinche xelqimiz arisida oz perzentlirige „Sulih, Qulbol, Teslim, Tenchliq, Jimghur, …“ digendek isimlarni qoyghanlarni körgenler barmu?
Wetinimizni besip yatqan xitay tajawuzchiliri nechche milyon kishilik zamaniwi qorallan’ghan herbi qoshunlirini wetinimizge élip kirishte jim yetip moma yiyishni meqset qilishqanmidi? yaki qandaqtur birer zomiger döletke qarshi urush qilishqa keltürulgenmidi? Bizning musteqilliqqa, erkinlikke erishish üchün atlan’ghan Ahunop, Barin, Ghulja qozghulangchiliri xitaygha tehdit yaritiwatqan tajawuzchilarmidi? Xitay tajauzchi qoralliq eskerliri xelqimizni basturushta ayrupilan-tankiliridin tartip esker tartip kilip basturup kiliwatqanlighi, bu qoshunlirini peqet bizni yoqutush üchünla saqlap kiliwatqanlighining bir pakiti emesmu? Xitay tajawuzchi eskerliri wetinimizge hergizmu tenchliq, sulhi üchün keltürulgen bolmastin, tajawuzchi ahalisining teximu bixeter bulang-talangliri üchünla, xelqimizni teximu tiz yoqutush üchünla keltürulgen sepi ozidin terrorchilar, wehshi tajawuzchilardur!
Ular wetinimiz xelqini qirip tugitishni birdin-bir meqset qilishqan banditlardur! Ejeba, xitay tajawuzchiliri milyonlighan qoral, tonnilap oq dorilar bilen milyonlighan xelqimizni qirip tugitishse „tenchliq üchün, adem qélipidin chiqmighanliq, insanperwerlik“ bolidikenu, xelqimiz bu wehshi xitay tajawuzchilirigha qarshi qollirida qalghan eng axirqi „qorali“ bolghan pichaq-toxmaq, benzin-ispirtlar, pojangza-setrengge doriliri, … bilen qorallinip heqqani intiqam elishqa atlinishni arzu qilishqinida „insan qélipidin chiqqanliq, wehshilik, terrorluq, …“ bolup qalamdiken?! Yaki xelqimiz yoqurqidek iptida’iy qorallar bilen ashkare sep tartip zamaniwi düshmen qoralliq qoshuni bilen meydan urushi qilsa bolamti? xelqimiz milliy zulumdin, milliy xorluqtin qechip birer dölet chigirisidin qechip ötkinige „tajawuzchi“ jinayiti bilen eyiplinip jazaliniwatqan bügünki künde, xitay tajawuzchilirining milyon kishilik herbi qoshuni wetinimizge tajawuz qilip kirip besiwilip xalighinini qilsa qanunluq bolamdiken? Milliy azatliq herikitining qanuniy yoli digen zadi nime?!
Qedirlik wetendashlar! Biz qachan’ghiche qarshiliq körsetmey jim yatidikenmiz, hergizmu heqqimizni, heqqani pa’aliyetni tapalmaymiz! Biz özimiz jan pida qilip xitay tajawuzchilirigha qarshi jengge atlan’ghinimizda, bizge hechkim yardem qilmaydu! Buning üchün eng mexpi shekillerde, eng wehimilik zerbilerni peyda qilip turishimiz lazim! Bizmu qolimizdin kelishiche xelqimizni mexpi wehime yaritish korishige righbetlendureyli, xelqimizge düshmen’ge qarshi mexpi jeng qilishning herxil küchluk we addi charilirini teshwiq qilayli, xitay tajawuzchilirining eng bixot, eng ajiz noqtilirigha tinim tapmay mexpi hujum qilayli! Ene shu chaghdila özimizni xelqaragha, xitay tajawuzchilirigha heqiqi tonutqan bolimiz!
Bizning barliq pa’aliyitimiz xitay tajawuzchilirini köpiyelmeydighan, yurtigha qachuridighan we ularni qoghlap chiqiridighan heriketlerni meqset qilidighan bolushi kérek!
Mana bu wetenperwerlik!
Mana bu bizning bügünki wezipimiz!
Mana bu bizning perzentlirimizge qalduralaydighan mirasimiz!
Ya – Musteqilliq! Ya ölüm!
Ya Sheriyet Ya Shahadet!
Yashisun Sherqiy Türkistan Xelqi!
(Tügidi)
Tengritagh Akademiyesi 
Ya Musteqilliq Ya Ölüm!
Birinchi Bölüm. Wetinimizning Bügünki Weziyiti
1-1§. Nopus Ishghaliyetchiligi
Biz awal Sherqi Türkistan xelqining milliy nopusi heqqidiki asman–zemin periq qiliwatqan herxil sanliq melumatlar heqqide qisqiche toxtilip öteyli.
Wetinimiz xelqining heqiqi milliy nopus sanini otturigha qoyushta kishilirimiz birqanche hil meqsetlerge yetish hiyali bilen statistikiliq paaliyetlerge ozilirini urup kelmekte. Bularning ichide eng tipik bolghanliridin mundaq bir qanche tipi bar: Ularning birsi, xelqimizning heqiqi nopus sanini ashikarilash arqiliq ihtisadi we siyasi jehetlerdiki ‘tengsizlik’ lerni cheklesh, shu asasta wetinimiz xelqini tehimu köp iqtisadi menpe’etke we tehimu köp memuri orun’gha ige qilishni meqset qilishidu; yene bir qisim kishiler xelqara qanunlarda nopusi on milyondin ashqan mustemlike milletlerge musteqilliq teliwini tonuydiken digendek xamhiyallargha ümid baghlash yüzisidin nopus eniqlashqa qiziqishmaqta; yene bir qisim kishilirimiz bolsa noqul ozini chong körsitish arqiliq mahtiniwilishni meqset qilishmaqta. Halbuki, Xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqini tedriji yoqutush we wetinimizning barliq bulung–puchqaqlirighiche Xitay tajawuzchi köchmenler eqimini yaritishni meqset qilishmaqta. Yuquriqidek sewepler tüpeylidin, wetinimizning milliy nopusi 10-35 milyon arisida bolghan, statistika qa’idilirige qilche uyghun kelmeydighan bir–birsidin asman–zemin perq qilidighan sanlar arisida dawalghup turmaqta.
Biz bu yerde wetinimiz xelqining milliy nopus sanini inchikilep olturmaymiz. Bu heqte nurghunlighan ashkare yaki mehpi nopus tetqiqatchi mutehessislirimiz, siyasiyonlirimiz, ahbaratchilirimiz, qiziqquchilirimiz yetip ashqiche melumatlarni berip kelmekte. Bizning bu yerde tekitleydighinimiz shuki, wetinimiz xelqining milliy nopusi meyli 10 milyon bolsun yaki 35 milyon bolsun, wetinimizni musteqil qilish üchün küreshke atlinish we ahirqi ghelibini qolgha keltürüshke yetip ashqiche adem küchige igimiz! Bu yerde , bizning milliy musteqilliq kurishimizning hergizmu bir milyarttin artip ketiwatqan barliq Xitaylar bilen jeng qilmaydighanlighimizni, eksiche wetinimizge yaman niyet baghlawatqan nechche milyon Xitay tajawuzchiliri bilenla jeng qilidighanlighimizgha qet’i ishinishimizni muqimlashturiwilishimiz kérek. Shuning bilen birge yuqurqidek nopus sanimizni köz–köz qilip milliy menpe’etimizni qolgha keltürüshke bolidu dep terghip qilghuchilarni yengiche tüs alghan muressechilerning, demokratiye, kishilik hoquq, dunya qanunliri digenlerdin tamada bolghuchi xiyalperes ‘tenchliqperwer’ kishilirimizning milliy musteqilliq herikitimizde tutqan teslimchi yolining bir ipadisi dep höküm qilimiz. Halbuki, Xitay tajawuzchilirining milyon kishilik muntizim qoralliq tajawuzchi qoshunigha, miqtek qadiliwalghan on milyonluq qaraqchi köchmenlirige, mustehkem tajawuzchi hakimiyitige yalghuz nopus sanimizni herqanche kozur qilip körsetsekmu, Xitay tajawuzchilirining perwayi pelek!
Bizning nopusimiz, wetinimizni besip yatqan Xitay tajawuzchilirini tel–töküs qoghlap chiqirishimizgha yetip ashidu, xalas!
Mesilining tügüni nopusimizning qanchilik san’gha yetkenligide emes, belki wetinimizni besip yatqan Xitay tajawuzchilirining qanchilik san’gha yetkenligide. Bu düshmen qandaq qilip bu haletke keliwaldi, düshminimizning tarqilish ehwali, kesipi ehwali, iqtisadi ehwali, qoral küchi, bilim küchi, köpüyüsh ehtimallighi qanchilik, … digendek mesililer biz üchün teximu muhim statistika mesililiri bolup aldimizda turmaqta. Wetinimizning azatlighi bizning nopus sanimizgha emes, belki düshmen küchlirining qaysi derijide ikenligi, ularni yoqutush üchün nimilerge muhtaj ikenlikimizni, xelqimiz bügün awal qaysi düshmen küchlirige ongushluq we ünümlük zerbe berish pursitige ige ikenligi, bu düshmen küchlirini tedriji qoghlap chiqirishimiz üchün ishni awal nedin bashlishimiz mumkinligini tepip chiqishimizgha zich munasiwetlik bolup turmaqta.
Bu nuqtidin elip qarighinimizda, wetinimizni besip yatqan Xitay tajawuzchilirining sani yerim esir awalqi ‘Ürümchi tenchliq söhbiti’ ge olturush künlirimizde ellik mingghimu yetmeydighan, buning eksinche xelqimiz nopusining nechche milyonlar bilen hésaplinip, düshmen nopusidin yüz hessige yeqin artuq halda ikenliginimu hesret bilen eslishimiz we buni hergizmu ésimizdin chiqarmaslighimiz kérek. Bunche az düshmenning nechche yüz hesse köpüyüp, bügünkidek on milyondin eship ketiwatqan intayin xewplik milliy tehdit haligha kelip qalghanlighi ene shundaq nopus oyunlirigha dessep ketkenligimizning pakitidur!
Shu qetimqi “11 betim” din awal wetinimizdiki Xitay tajawuzchiliri asasen alghanda memuri emeldar, saqchi, qoralliq qoshun, hayankesh sodiger we chirigen ‘mabenzehanichi’ sheklidila tarqilishqan idi. Ularning qoralliq qoshunimu chégra mudapiye eskerliri sheklidila bolup, dala armiyisining tayini bolmighan, jem’i sanimu onminggha yetmeydighan meghlubiyetlik chéchilang’ghu eskerler idi. Qoralliq küchlirining mutleq köpchiligi jenubi we sherqiy wilayetlirimizni, paytext Ürümchini tizginlep turush üchünla orunlashturulghan bolup, Ikkinchi Jumhuriyitimiz milliy armiyisi bilen tirkishish üchün Manas deryasining sherqiy qirghiqi etirapigha iwerteligen küchliri besh mingghimu yetmeytti. Eyni waqtida Xitaylar dölitide yaponlardin emdila qutuliwatqan bolishigha qarimay, ichki jehette milletchi Xitaylar we komunist Xitaylar dep ikkige bölünüp, ichki urush patqiqigha petip qalghachqa, Xitaydin wetinimizdiki tajawuzchi Xitayliri üchün yardemge esker iwertelishimu natayin idi.
Ene shundaq paydiliq pursette turiwatqinimizdimu, bizning bir qisim tesir da’irisi bar erbablirimiz qiriq–ellik ming kishilik jenggiwar armiyimizning bolishigha qarimay, “Biz 450 milyon nopusluq büyük Xitay empiriyisige qoral küchi bilen qarshi chiqip teng kilishelmeymiz” diyiship, xelqimizni meghlup boluwatqan, bir–ikki heptilik ömri qalghan Xitay tajawuzchiliri bilen sülhi qilishqa mejburlashqanidi. Yeni, eyni waqtida wetinimiz nopusi aldida bir pirsentkimu yetmeydighan Xitay tajawuzchilirini köptürüp körsitiship, biz goya Xitaygha tajawuz qilip 450 milyon Xitayning ortaq qarshiliqigha duch kélip qeliwatqinimizdek qorqunushluq xiyaliy menzirini yaritiship xelqimizni we bir qisim sadda rehberlirimizni qorqutushqan erbablirimiz, del bügünkidek ‘nopus uyuni’ ni kötürüp chiqishqanidi! Bügünmu bu qilighini tekrarlawatqan ‘tarixi tenchliqperwer’ erbablirimizning biwaste yaki wastiliq egeshküchiliri “Biz bir milyarttin artuq xitayni özimizge düshmen qiliwélip hechqandaq netijige erishelmeymiz, shunga shertsiz türde tenchliq yoli bilen heriket qilishta ching turishimiz kérek” dep, xelqimizning milliy musteqilliq jenggiwarliq rohining ulghiyishigha soghuq su sépishmekte!
Ejiba, bizning arimizda xitaygha tajawuz qiliship bir milyart xitaygha urush elan qilish ‘qara niyiti’ bar kishilirimiz barmidu?
Yaq! Biz peqet wetinimizni besip yatqan xitay tajawuzchilirinila qoghlap chiqarmaqchimiz! He disila mentiqiler bilen xelqimizni agahlandurup kelgen bu erbaplirimizning yuquriqi tehditini ularning öz mentiqiliri boyiche shundaq chüshensek bolarmu: “Biz tarixta Xitaylargha teslim bolup intayin toghra yol tutqaniduq, mana endi ishimiz axirlishay dep qalghanda bu ‘Appaq yol’ imizdin yeniwalmayli!”
Endi biz bu tenchliqchilirimizning kimlerdin türlinip kéliwatqanlighini teximu ochuq körmektimiz:
Tarixta «Yetti Qizlirim» hechqachan Sadir Paliwan’gha milliy jasaritini biwaste telimat bilen miras qaldurmighanlighi eniq. Emma Sadir Paliwan bu jasaretni wastiliq miras elip dawamlashturalighanidi; xuddi shuningdek Sadir Paliwanning ismini uxlap chüshidimu anglap baqmighan Tömur Xelipimiz bu jasaretni miras qilip dawamlashturalighanidi; Bu miras bir–birsi bilen biwaste baghlinishi bolmighan yaki biwaste wesiyiti bolmighan halda Ghoja Niyaz Haji teripidin, Gheni Batur teripidin, Barin qehrimanliri teripidin, Ürümchi tunji aptowuz partilatquchiliri teripidin izchil dawamlashturulup kelinmekte. Bu bir tarixning yoshurun qanuniyiti. Bu qanuniyet qarighanda selbi jehetlerdimu öz ipadisini tapsa kérek? Appaq Ghoja weten xa’inlighini hergizmu Niyaz begke biwaste miras qilip qaldurmighanidi. Emma u dawamlashturdi; Niyaz begning ‘mirasi’ ni sülhichilar qandaq qilip ötküzüp elishtikin, 13- yilida, 33- yilida, 45- yilida we 49- yilidimu bu miras bir–birsige tüptin oxshimaydighan kishiler teripidin dawamlashturulghanidi. Mana bügün, bu miraschilar xelqimizni ching qamallap tutup turmaqta! Hetta bügünki ‘Appaq Ghoja’ miraschiliri ‘demokratiye, kishilik hoquq, dunya tenchlighi, yer shari muhitini asrash, …’ digendek Appaq Ghoja hergizmu xiyaligha keltürelmeydighan zamaniwi tüslerge keltürüp dawamlashturmaqta!
Wetinimiz xelqi yerim esir dawam qilghan bu xil ‘nopus oyuni’, ‘tenchliq söhbet oyuni’ qatarliqlar bilen qaymuqturulup, ellik mingghimu yetmeydighan Xitay tajawuzchilar nopusining bügünki on milyondin eship kitiwatqan qorqunushluq waba haligha keliwilishigha sukut qilip olturdi. Ikkinchi Jumhuriyitimizning waqitliq hökümiti dewride herxil ichki–tashqi ‘sülhichilar’ ning mejburlishi bilen chaqmaq tézligide hujum qilip tézlikte axirqi ghelibini qolgha keltürüshtek toghra stiratigiyini talliwalghan qomandaqirimizni urush toxtitip Xitay tajawuzchilirining qalduq küchliri bilen tenchliq sülhisige keltüriwatqan künler, Xitay tajawuzchilirining eng axirqi mehsher künliri idi. U künlerde wetinimiz bilen Xitay arisidiki bir yerim ming kilo metirliq chöl yolida tüzükrekmu birer tash yol bolmighachqa, hemde ichki–tashqi urush palakitidin qutulalmay keliwatqan Xitaylarning iqtisadi ehwali chekidin ashqan xarap ehwalda turiwatqachqa, wetinimizge tajawuz qilip kirish üchün yol yasash, yéterlik qatnash wastisi teyyarlash imkaniyetliri yoq diyerlik idi.
Shundaq ehwal astidiki Xitay tajawuzchiliri bu uzun musapini Xitay en’enisi haligha kelgen epkesh kötürüp piyade mengishqa mejbur qalghachqa, tench dewirliridimu yiligha tajawuz qilip kiridighan Xitay tajawuzchi kelgindilirining sani on–yigirme mingdin eship baqmighanidi. Uning üstige eyni waqtidiki wetinimiz iqtisadi ehwalimu bekla nacharlashturiwitilgenligi, wetinimizge basturup kiridighan Xitay tajawuzchi köchmenlirining turalghusi, kiyim–kechigi, yimek – ichmigi qatarliq eqelli teleplirimu toluq kapaletke ige bolmighini üchün, wetinimizge zor kölemlep yerlishiwélish imkaniyetlirimu yoq digidek idi. Eyni yillarda wetinimiz Xitaylar üchün noqul herbi mudapiye boshlughi rolinila oynash meqset qilin’ghanlighi üchün, wetinimizge tajawuz qilip kirgen Xitay tajawuzchiliri bu ziminda qanchilik yer asti we yer üsti bayliqlirining barlighinimu bügünkidek eniq bilmeytti.
Shu seweptin wetinimiz Xitay tajawuzchiliri üchün bulang–talang qilip tuyuqsiz béyiwélish, Xitaydiki Jinayi jazalinishi yaki apetlerdin qechish, emeldarliq asasini tikliwélish qataridiki waqitliq muddaliri bilenla kéliwatqini üchün, wetinimizde ewlat qaldurghiche yerlishiwilish xiyalighimu zadila kelip baqqan emes. Shu sewepler tüpeylidin, wetinimiz tewesidiki bu Xitay tajawuzchi banditlar eyni yillarda sun’i köpiyish yaki tebi’i köpiyishning qilche sharaitigha érishelmey, omumi sanini hechqachan yüz minggha yetküzeligen emes idi. Uning üstige wetinimiz xelqining qolidiki bayliqlardin özlirila paydilinishni meqset qilghini üchün, wetinimiz tewesige yengidin Xitay riqabetchilirining köpiyip ketishinimu esla qobul qilishmay kelgenidi. Bumu ularning sun’i köpiyishini wastiliq cheklep turatti.
Jang Jijong wetinimiz tupraqlirining kelgüsi istiqbalini, yer asti bayliq ehtimalliqlirini, xelqaraliq stiratigiyilik ornini körgendek qildi. Eng muhimi wetinide pütmes–tügimes urush yeghiliqliri, tebi’i apetler, sun’i yaritilghan namiratchiliq qatarliq sewepler tüpeylidin milyonlighan Xitaylarning yurtlirigha petishmay qeliwatqanlighini esligen bu hiliger jallat, wetinimizni Xitay nopus yükidin qutquzushta eng istiqballiq makan dep mölcherlishi wetinimizge heqiqi apetning bashlinish signali bolup qalghanidi. Jang Jijong wetinimizni noqul herbi yaki diplomatiye boshlughi süpitidila paydilinishtin halqip, pütünley Xitay yurti haligha keltüriwilish muddasi boyiche wetinimizni toluq yutiwélish pilanini tüzüshke kirishti. Eyni waqtida eng heterlik dunyawi herbi küch halitige kelidighanlighi muqimliship qalghan sovet rosiyisining tehditidin saqlinish, jenupta Engiliz ittipaqdishi bilen biwaste munasiwette bolush we sharait yar berginide gherp dunyasi bilenmu iqtisadi munasiwet qurushta qedimqi yipek yolidin paydilinish jehetlerde wetinimiz tupraqliri eng muwapiq dep qarilatti. Yene bir mesile, tarix boyiche Xitaylarni eghir derijide qorqutup, dunyawi shermendichilikning eng büyük simwoli bolghan seddichin sepilini soqushqa mejburlighan milletlerning bügünki qalduqliridin tarixiy qisas éliwélish pursitinimu qoldin chiqirishni esla xalimaytti.
Yuquriqidek muddalarning bir yerge jem bolishi netijiside, Xitay basqunchiliri üchün wetinimizni besiwilish mesilisi ularning hayat–mamatigha we ar – numusigha berip taqilidighan ‘milliy mesile’ tüsige keltürülgenidi! Xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqini millet süpitide toluq taziliwétip, yurtimizni sap ikkinchi kichik Xitay yurti halitige keltüriwélish iradisige kéliwatqanidi. Bizning ‘internatsyonalist tenchliq söyer’ lirimizning eksiche, Jang Jijong bu muddasigha yetishi üchün eng küchluk tosalghuning musteqillighini elan qiliwalghan Ikkinchi Jumhuriyitimiz hökümitidin kelidighanlighini tonup yetip, barliq nomussiz deplomatiyelik we ichki aghdurmichiliq paaliyetliridin paydilinip, Ikkinchi Jumhuriyitimiz hökümitini inkar qilish, uni tench emeldin qaldurush üchün atalmish ‘Birleshme Hökümet’ qurashturush, andin jiddi esker köpeytip Ikkinchi Jumhuriyitimiz milliy armiyisining tehditidin qutulushni niyet qildi.
Buning üchün jiddi heriketke kelip, hiligerlik bilen aghdurmichiliq paaliyetliridin paydilinip xelqimizge Ikkinchi Jumhuriyet hökümitimizni, Jumhuriyitimizning milliy armiyisini komunizim agentliri, qizil komunist düshmen qilip körsitish, milliy azatliq sepimizni parchilash, yétekchilirimiz arisida zidiyet tughdurush, idiyiwi qalaymaqanchiliq peyda qilish pilanlirini ishqa saldi. Özliri estayidil tallap qurashturup chiqqan ‘Birleshme Hökümet’ diginige kirgüziwalghan herxil pikir eqimidiki kishilerni ‘Pan Türkisizim, Chin Türkisizim, Pan Islamizim, Pan Sotsiyalizim, …’ qataridiki milliy teghdirimizge qilche munasiwiti bolmighan pikirler etirapida öz–ara talashqa selip qoyup, bu xil ichki sun’i zidiyetlirimizdin intayin üstiliq bilen paydilandi. Ene shundaq süyiqest, aghdurmichiliq wastiliri bilen armiye we hökümitimizni jenubiy ölkilirimizdiki xelqlirimizning himayisidin mehrum qiliwetti. Hetta qisqighine bir yil ichidila qorchaq ‘Birleshme Hökümet’ tin Ikkinchi Jumhuriyitimiz wekillirini toluq tazilap, wetinimizni qaytidin Xitay qolida tutup turush shara’itini yaritiwaldi. Mana shundaq qilip, bundin keyin Xitayning hakimiyet sheklide, iqtisadi bazis yaki üstiqurulmisida herqandaq özgirish bolishidin qet’i nezer, wetinimiz tupraqlirining menggü Xitay mustemlikiside qelishining deslepki huli yaritilghanidi!
Ishning heyran qalduridighan teripi, bundaq weziyetning yaritilishida bizning atalmish ‘sülhichi dahi’lirimizning oynighan aktip roli bolup, ular izchil türde Xitay tajawuzchilirigha mayilliq körsitiship, Ikkinchi Jumhuriyitimizning herqandaq bir herikitige izchil qarshi teshwiqatta bolup kelishi idi! ‘Sülhichi’ erbablirimiz Ikkinchi Jumhuriyitimiz yétekchilirini Sovet komunistlirining gumashtisi, komunizim ghalchiliri dep qarilashta alahide küch chiqiriship, xelqimizni Ikkinchi Jumhuriyitimizge guman bilen qarishini keltürüp chiqirishti! Ejeba bu mötiwerlirimiz özlirining bir talmu qorali we birmu eskiri bolmay turup Xitaygha 10 yil yalwurupmu emelge ashuralmighan qorchaq ‘Birleshme Hökümet’ hoquqini bolsimu qanchilighan qurbanlirimiz bedilige kelgenligini birer qetim oylap baqqanmidu? U erbablirimiz xelqimizning issiq qanliri bedilige kelgen Ikkinchi Jumhuriyitimizni, bu Jumhuriyitimizning milliy armiyisini izchil ret qilip, Xitaylarning himayiside ‘wetenni parawan qilish’ xamhiyali ichide xelqimizni qaymuqturushup, wetinimizning tel–töküs munqerzliki üchün Xitay tajawuzchiliri bilen hemkarlashqan boldi!
Bu xil kishilirimizning uxlimay körgen chüshliri qisqa waqit ötmeyla yer bilen yeksan qiliwétilgendin keyin, ular xamhiyallirini ishqa ashurushning yep–yengi bir yolini tallap heriket bashlashti: Gherp we Islam ellirining komunizim bilen chiqishalmaslighidin paydilinip, Xitay komunistlirini ‘pash qilish’ arqiliq dunya jama’etchiligini tesirlendürüp, Xitaygha besim qilip ‘heqiqi aptonomiye’ aldurghuzush herikitini bashlidi. Ular endi tench deplomatik charilar bilen weten qutquzush programmiliri boyiche heriket qilishqa kirishti. … Bügünki künde, bu mepkurigha biwaste yaki wastiliq warisliq qilishiwatqan küchlirimiz chet’ellerde shunchilik asas tiklishiwalghanki, wetinimizni “AQSh qutulduridu, BDT qutulduridu, Islam elliri, Türk dunyasi, Teywenlikler, demokratik Xitaylar, … qutulduridu” digendek yalghan–yapidaq chöcheklerni qurashturushup radio, gezit, jornal, kitab, lenta, internet, … qatarliq shekiller bilen wetinimiz xelqini qaymuqturushta esebilerche ching turushmaqta!
Buning eksiche, özlirige sotsiyalist chüshenchilirini meslek qilip talliwilishqan Ikkinchi Jumhuriyitimiz waqitliq hökümitining yengi yétekchilirimu ‘bétim’ din keyin Xitay tajawuzchilirigha qarshi jengning yengi taktikilirini pilanliship milliy azatliq kürishimizning méwilirini mustehkemlesh we kengeytish ornigha, her xil oxshimighan idiyidiki bashqa milliy yitekchilerge qarshi teshwiqat qilishni özlirige muhim wezipe qilip talliwélip, pütünley ichki talash – tartishlar qaynimigha petip kétishti. Buxil talash–tartishlarni qilishqa toluq musteqilliqni eslige keltüriwalghinidin keyin, hetta u künliridiki nadan xelqimiz teripidin eghir jaza yiyish bedilige bolsimu waqti bolidighanlighini zadila oyliship baqmidi. Aqiwette eslidinla xata tallan’ghan qorchaq ‘Birleshme Hökümet’ terkiwidin wastiliq qoghlinip Ghuljigha ketken bolsimu, sherqte düshmen qoralliq küchlirining he dep köpiyip berishini tamasha qilip qilchimu emiliy tedbir qollanmay, ‘weziyet kütüsh’ bilenla cheklinishti. …
Qisqisi, Xitay tajawuzchiliri xelqimiz ichidiki yitekchilirimizning düshmenning depigha usul oynap, bir–birini xa’in- jasus, qizilpachaq, mute’essip, komunizimchi, Xitayperest diyiship ichki jidelge bérilip ketken pursitidin paydilinip, ellik ming kishilik Ikkinchi Jumhuriyitimiz milliy armiyisini bir paymu oq atmay turup pütünley qolgha chushiriwilishining charilirini tüzüshüp ish bashliwetkenidi. Shuning bilen wetinimiz tupraqliri Xitay tajawuzchi kelgindilirige daghdam ochuq weziyet yaritiwilishining hulini seliwilishqanidi!
Bizning wetenperwerlirimizning del eksiche, bir–birsi bilen yigirme yildin beri qanliq jenglerni qiliship keliwatqan Gomindang Xitayliri bilen Gongsendang Xitayliri milliy menpe’etliri aldida wetinimiz ichide bir–biri bilen ün–tünsiz birliship ketkenidi. Gomindang tajawuzchi Xitayliri wetinimizni Xitay mustemlikisi halitide tutup turush üchün kakarliridiki on ikki shiwarni qilche temtirimeyla besh shiwargha almashturiwalalidi! Nadan xelqni aldash jehette 30 yilliq tejribige ige Xitay komunist banditliri xelqimizning ishik aldilirini süpürüsh, balilirimizgha kempit tarqitish, … qataridiki hiligerlikliri bilen xelqimizning mingisini qochushqa kirishti. Arqidinla allaqachan özilirige qoshulup ketken Gomindangchilarning qaldughini ‘tazilap beripla chiqip ketimiz’ digen külkilik bahanini toqup chiqiriship, xelqimiz arisidiki milletsöyerlerni, baylirimizni, dini zatlirimizni, komunizim idiyisini ashkare qobul qilmaydighanlarni ala qoymay qirip tügitishti. Qisqighine bir qanche yil ichidila xelqimiz arisidiki özilirining milliy menligini, dini itiqatini, iqtisadi hoquqini eskiri küchini, memuri hoquqini himaye qilish yaki eslesh ehtimali bolghanliki uqumushluq kishilirimizni we ularning himayichilirini zomiger, eksil inqilapchi digendek qalpaqlar bilen pütünley tazilap chiqip, xelqimizni milliy menligini tonutidighan awang’gart kishiliridin bir ewlat mehrum qalduriwetti. Yétekchisiz qalghan xelq Burhan Shehidi, Seypidin Ezizi qataridiki milliy munapiq we weten xa’inlirining qoli bilen Xitay tajawuzchilirigha qul qilip tutup berildi!
Shundaqtimu Ikkinchi Jumhuriyitimizdin qalghan milliy qoshunimizgha texichila tégelmey turghanidi. Aridin uzun ötmeyla herxil aldamchiliqlar bilen milliy armiyimizni esli turiwatqan baziliridin yötkep chiqirip, Gomindang qalduqlirigha, banditlargha zerbe berish digen oydurmichiliq bilen milliy qoshunimizni ichki ziddiyet we yerlik qewimler zidiyiti ichige paturiwétishti. ‘Yerlik kadir menbesi’ bahanisida jenggiwar, yétekchi ofitser–jengchilirimizni milliy armiyimizdin ayrip yiraq yéza–qishlaqlargha chechiwitishti. Birqisimlirini eskerliktin chiqirip ‘döngge yiqitish’ ni ishqa ashurushti. Yitekchisiz qalghan milliy qisimlarni chégra qoghdash bahanisida tagh–deshtilerde aylandurup, iradisini, ghayisini, milliy ghururini, diniy itiqadini suslashturush, jenggiwarlighini sundurush, bölüp parchiliwétish, milliy ayrimichiliqlarni yoqutush bahanisida Xitay tajawuzchi bandit diwiziye–poliklirigha birdin–birdin chechiwétish, hetta zöruriyiti qalmidi dep biraqla tarqitiwétish charilirini qollinip, xelqimizni qoralsizlandurushni ishqa ashuriwaldi.
Buning eksiche, milliy qoshunimizni yötkep chiqiriwalghan burunqi azat rayonlirimiz, herbi bazilirimiz, muhim herbi istiratigiyilik yerlirimiz, kona–yengi urushta ghalibiyet qazan’ghan yerlirimiz, muhim qatnash tügünlirimiz, milliy sheher etraplirimiz, muhim bayliq menbelirimizge intayin mexpi shekilde Xitay tajawuzchi qoralliq qoshunlirini yötkep kelip jaylashturiwélishti. Desliwide milliy ahale zich jaylashqan yerlirimizge biwaste qoralliq kirip jaylishalmaydighanlighigha közi yetip, munbet yerlirimiz we bayliq menbelirimizni igelleshke qoyulghan Xitay qoralliq qoshun diwiziye–polklirini qoshumche ishlepchiqirish bilen shughullandurup, tedriji herbileshken sap Xitay sana’et rayonlirini shekillendürüshke mexpi atlinishti. Wetinimizning milliy iqtisadini toluq nabut qilish derijisige yetkinidin keyin, bundaq mutleq mexpi herbi ishlepchiqirish korpus, diwiziye, polklirini ‘ikkinchi Shangxey, üchinchi Tiyenjin, …’ digendek dep–debilik atlar bilen bundaq sun’i Xitay herbileshken sheherlirini ashkarilashqa bashlidi.
Eyni yillarda ikkinchi Shangxey dep dawrang qilishqa bashlighan bügünki Shixenze herbileshken Xitay sun’i shehirini ziyaret qiliship kelgen qalaq kishilirimiz atalmish ‘Xitayning qudriti’ din aghzi echilipla kelishkenidi. Eslide bu atalmish sheher, milliy armiyimizning eng axirqi zeper marshini yangritish üchün manas deryasining gherbi qirghiqigha chüshkün qilip nechche on ming milliy esker yighilghan shereplik tarixi maklan idi! Mana bügün u shereplik makanlirimizda toluq Xitaylashturulghan milyon kishilik eng zamaniwi we yerim herbi ‘ikkinchi Xitay döliti’ ning ewrishkisini körmektimiz! Buninggha ohshighan misallardin Ghuljidiki Küre, Herembagh, … qatarliqlarni, Jing we Kuytonglarni, Wujachüylerni, Daxiyenlerni, Ushshaqtal etirapini, Aqsuni, … körmektimiz. Bularning hemmisila Xitaylarning tarixta eng eghir meghlubiyetlerge uchurighan jeng meydanliri yaki taqabil turghili bolmaydighan milliy qarshiliq körsitish noqtiliri ikenligini hergizmu unutmaslighimiz kérek! Eng muhimi, bu Xitaylashturulghan yerim herbi yaki toluq qoralliq herbi sana’et bazilirining eyni waqtidiki xelqimizni basturush üchünla möktürülgen herbi bazilar ikenligini herbir ewladimizgha chüshendürishimiz shert idi.
Yeqinqi yillardin buyan Xitay tajawuzchiliri xelqimizdin ensirep ketidighan yeri qalmighanlighini mölcherleshkinidin keyin, bu xil sap ‘Xitay bingtwen yengi sheher’ lirini keyni–keynidin ashkariliship, yerlik sheherlerni ashkare Xitaylashturush bazilirigha aylandurushup, qisqa waqit ichidila Ürümchi, Sanji, Altay, Chöchek, Böritala, Ghulja, Qumul, Korla, Aqsu qataridiki sheherlirimiznimu üstün Xitay nopusi halitige keltüriwaldi. Hetta shimaldiki nurghun nahiye–yezilarnimu toluq Xitaylashturushni ishqa ashurushti. Unutmaslighimiz kérekki, bu rayon–sheherlerning hemmisila kona milliy azat rayonlirimiz yaki Xitay tajawuzchiliri eghir zerbe yigen urush meydanlirimizdur. U yerler qandaqtur bikar qalghan bosh yer yaki ahale zich yerlerdin qechip orunlashqan yerler emes. U yerler peqetla yerlik milletlerge qoralliq zerbe berishnila meqset qilip keyin igelligen herbi orunlarning ozgergen shekli, halas! Demisimu, Xitay tajawuzchiliri bu etiraplarda korulgen ushshaq–chüshshek milliy naraziliq heriketlirini qanliq basturushlarda ene shu fashist banditliri yaki ularning shagirt–baliliridin paydilinip kelmekte!
Mana endilikte, ene shu banditlar armiyisi wastisi bilen Xitaysiz qalghan barliq sheher–yezilarnimu mutleq üstün Xitaylashturush üchün atlanmaqta. Bu yerde yene shunimu alahide tekitlesh kérekki, bizning nurghunlighan gherp muhajirlirimiz Xitay tajawuzchiliri üstidin yighlap–qahshap dert töküshkinide sovet ottura asiyasigha oxshitip, wetinimizdiki Xitay tajawuzchilirining milliy assimilatsiye siyasiti heqqide bekla köp dawrang selishidiken. Shuni unutmayliki, Xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqige 58–yilidin bashlap assimilatsiye siyasiti yürgüzüshni emeldin qaldurup, wetinimiz xelqini biwaste, wastiliq we tebi’i charilar bilen millet süpitide yer yüzidin tedriji yoqutush siyasitini yürgüzüp kelmekte! ‘Assimilatsiye’ digenni kötürüp chiqqanlar bu sözning eqelli lughet menisinimu bilmeydighan we ana wetinining pajieliridin xewiri bolmighan yaki uni mazaq qilidighan muhajirlardur!
Bu jeryanda ene shu mexpi herbi bazilar, bingtwenler, herbi–bingtwen zawut, kan–karxanilar, chégra boyliri xelqimizdin mutleq mexpi tutulghan we milliy qoralliq qoshunimiz bar yillarda intayin mexpi shekilde üstün Xitay tajawuzchi köchmenler nopusi yaritish mexpi baziliri qilip paydilin’ghanidi. Hetta mexpi türmilermu Xitay tajawuzchi köchmenler nopusi yaritish wezipisini ötigenidi. Mana bügün herqandaq ‘sülhichi ewliya’ quruq gep bilen Xitay köpüyüsh dolqunini qet’i tosiyalmas hal yaritildi. Tosimaq turmaq, xelqimizning sheher nopusi kéreksizler digen nam bilen ashkare ishtin qoghlinip, chet yerlerge sürgün qilinmaqta!
Qisqisi, bügün Xitay tajawuzchiliri yerim esir awalqi Jang Jijongning wetinimizni toluq Xitaylashturush layihisini heqiqi türde ashurup orundash basquchida turmaqta! Ular bu haletke ‘düshmen qalduqlirini taziliship berimiz,silerning güllinishinglargha yardem berimiz, baylighinglarni echishqa yardemliship berimiz, …’ digendek namlar bilen erishti. Biz, xitay tajawuzchilirining bu sho’arlirigha oylanmastinla ishen’geniduq! Belkim hazirmu ishinip olturmaqtimiz! Halbuki, Xitaylar wetinimizni ‘tarixtin buyan Xitaylar güllendürüp kéliwatqan tipik Xitay yurti’ dep allimu qachan dunyagha jakarlap boldi! Bügün Xitaylar wetinimizge ottuz milyon, ellik milyon, hetta yüz milyon Xitay tilemchilirini köchürüp kélish üstide jiddi pilanlarni tüzüshmekte!
Eger wetinimiz tupraqliridiki Xitay tajawuzchilirining nopusi xelqimiz nopusidin bir–ikki hesse artipla ketidiken, wetinimizning ‘palani jumhuriyet, pokoni dölet’ namida musteqil bolishinimu hergiz ret qilmaslighi mumkin. Chünki wetinimizde mutleq üstün nopusqa erishiwalghan, wetinimizning barliq sanaet, sheher, memuri hoquq, qoralliq küchlerni changgilida tutup turiwatqan Xitay tajawuzchiliri musteqil bolghandin keyinmu ‘ikkinchi kichik Xitay’ döliti sheklide menggü üstünlügini saqlap, bizning yoqutulishimizni resmi ‘ichki ishlar’ halitige keltüriwalghan heqiqi Xitay döliti haligha keliwalidu.
Eyni waqtida ellik ming Xitaygha teng kilelmigen xelqimiz, ellik milyondin artuq Xitay tajawuzchilirigha zadila teng kilelmeydu. Rushenki, dunyaning herqandaq bir bulungida bu xelqqe hésdashliq qilip ellik milyon nopusluq bir tajawuzchini qoghliship béreleydighan birmu küch tepilmaydu. Chünki, bu ‘kichik Xitay döliti’ ning arqisida bir yerim milyart nopusqa ige chong bir Xitay döliti arqa tirek bolup beridu. U chaghda hemmidin quruq qalghan xelqimiz sergerdan siganlarning yaki amerika hindiyanlirining ornigha chüshüp, hemme mesxire qilishidighan we pes körüshidighan insaniyet chüprendilirige aylinip qalidu! Bezi materiyallardin qarighanda, helitinla siganlar bilen hindiyanlarning uyghurlar bilen yeqin qandashlighi bar iken, digendek mulahiziler tarqilishqa bashlimaqta.
Mana bu–Xitay tajawuzchiliri yürgüziwatqan nopus köpeytish siyasitining axirqi meqsidi!
Rosiyening ottura asiyani besiwilishi, Engilizlarning sherqi jenubi asiyani besiwilishi Xitaylarning basqunchilighidin tüptin perq qilidu. Yawrupaliqlarning mustemlike siyasiti iqtisadi kingeymichilik üstige qurulghan bolup, bayliq we bazar amilliri ornida paydilan’ghan bolsa, bügünki Xitaylar wetinimizni hayatliq makani süpitide besip yatmaqta! Shunga Engilizlar asiyadiki mustemlikiliridin ayrilghinida, Rosiye ottura asiyadin ayrilip qalghinida xuddi üstidin bir yükni elip tashlighandek yéniklik his qilishqanidi. Bügünki dunya iqtisadi munasiwetlirimu burunqisidin perqliq halda, beqindilar xam eshyani özliri aldigha ekilip berish, mallirini taliship setiwélish sheklige qarap özgiriwatqan bolghachqa, burunqidek keskin mustemlikichi basturush sheklige hajiti qalmighanidi.
Emma Xitay tajawuzchiliri wetinimizdin ayrilip qelishni milliy teghdirining zawali dep chüshenmekte. Shundaq iken, Xitay tajawuzchiliri wetinimizdin hergizmu quruq sözlerdin qorqup özligidin chiqip ketmeydu! Bundaq bir tajawuzchini nopus sanimizni dawrang qilipla emes, hetta yigirme ming kilometir yiraqta turiwatqan AQSh ning bir–ikki eghiz gep qachurup qoyushliridin qorqup chékinishke mejburlinish ehtimalini xamxiyal qilip xelqimizni jim turushqa mejburlawatqan ‘medeni’ ziyalilirimizgha epsuslanmay turalmaymiz! Xitay tajawuzchiliri peqetla qoralliq wehimidin qorqup wetinimizdin chékinidu.
Bu yerde qoralimizning düshmenningkidin küchlük–ajiz bolushi, urush taktikilirimizning düshmenningkidin yoquri–töwen bolushliri muhim emes. Muhim bolghini eng muwapiq taktika sheklini alghan izchilliq. Xitay tajawuzchiliri bu heqiqetni bizdin baldur bileligechke, wetinimiz xelqige birmu milly polk saqlishigha yol qoymidi. Shu seweptin xelqimizning milliy menligini tonutidighan, qayta küchlinishke sewep bolup qalidighan qilchilik imkaniyetlernimu qaldurmay yoqutup keldi. Bundaq bir düshmen’ge nopus sanimizni bahane qilip körsitiship qarshi chiqishni oylash, qilchimu eqilge sighmaydu.
Epsuski, bizning uqumushluq erbaplirimiz arisidiki bir qisim kishiler xelqimizni nopus uyunigha ohshash ehmiyetsiz ishlar etirapigha jelip qiliwilip, xelqimizning eng ünümlük we eng bixeter mexpi zerbe berish heriketlirige atlinish qizghinlighi we teshwiqatini Xitay tajawuzchiliridin baldur basturush, cheklesh, ujuqturushlar bilen meshghul bolmaqta. Bu jehette ‘medeni gherip elliri’ ge yeqindin beri berip jaylishiwalghan ‘zamanimizning bilermenliri’ tajini kiygenler alahide türtkilik rollarni oynimaqta! Bizning düshmenlirimiz bolghan Xitay tajawuzchiliri bu erbaplirimizning eksiche, xelqimiz arisida idiyiwi zidiyetlerni kücheytidighan ichki qalaymaqanchiliqlargha zor meblegh selip, yuquriqidek pikirdiki kishilirimiz wastisida xelqimizni tizginleshke tirishmaqta. Uning bedilige wetinimizge qosh relisliq tömüryol tartip kilishti, nefit – tebi’i gaz turba yolliri yatquzushni bixeter ishqa ashurushmaqta, wetinimizdiki tajawuzchi Xitay nopusining sun’i köpuyishini tarixtiki eng yuquri sewiyidin hessilep ashuriwétishmekte!
Endi bir qisim nopus uyunchilirimiz yép–yéngi bir qorqutush sözini terghip qilishmaqta: “Wetinimizdiki Xitay köchmenlirining sani allimu qachan ottuz milyondin eship ketti! Hetta ellik milyon’gha yeqinlashti diyishkimu bolidu!”
Bular endi nime diyishmekchi? Wetinimizni besip yatqan Xitay tajawuzchiliri allimu qachan qoghlap chiqarghili bolidighan san cheklimisidin eship ketti, endi ular bilen ‘tench birge ötush’ yolimizla qaldi diyishmekchimu? Bundaq emiliy qanuniyetlerge uyghun kelmeydighan benggining mentiqisi boyiche qilin’ghan hésap elwette artuq chiqidu! Bumu birxil yoshurun milliy munapiqliq bolup otturigha chiqmaqta. Biz bundaq ziyanliq mubalighe yaratquchilarning tarqitiwatqan wehimisige qilche qulaq salmaslighimiz lazim! Emiliyet shuki, wetinimizning milliy musteqillighini qolgha keltürishimizning aldinqi sherti–Wetinimizdiki Xitay tajawuzchilar sanini ellik mingning astigha chüshürüsh. Bu nuqtidin alghanda, wetinimizdiki eng chong düshmen xewpi–yiligha bir milyon’gha yeqin sür’et bilen artip kétiwatqan–sun’i we tebi’i artip kétiwatqan on milyondin artuq Xitay tajawuzchiliridin kelmekte.
Bizning nopus terghibatchilirimiz ejeba bu düshmen nopusining köpiyishige emiliy cheklime qoyalaydighan qaysi bir pilanini otturigha qoyushup baqalidi? ‘Tenchliq’! Ular xelqimizni düshmen’ge qarshi chiqmay tench turghuzushtin bashqa hechqandaq bir heriketke yétekliship baqqini yoq! Diqqet bilen körüp chiqidighan bolsaq Ottura asiyadiki, Türkiyidiki, Yawrupadiki, Amerikidiki, Awustraliyidiki dangliq ziyalilirimiz, dahilirimiz, bilermenlirimizning hemmisila xelqimizge ‘tench tur’ din bashqa hechqandaq bir heriket progirammisi tüzüp bermigen. Hetta udul sorighiningizdimu ewliyasi otturigha chiqip, ‘weten azatlighining kelgüsi heriket pilani yaki progirammisi’ dep birer waraq bolsimu birnimini otturigha chiqirishalmaydu. ‘Tench turush’ ning progirammisini bolsimu yezip körsiteligen bolsimighu kashki! Derweqe, tench yetishning programmisi yoq–te!
1-2§. Qoralliq Düshminimiz
Dunyada birer milletni ashkare qirip tügitiwitish éhtimali bügün’giche yoq diyerlik bolghini üchün, xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqini biraqla qirip tügitiwitishke menggu pétinalmaydu. Shunisi barki, bu xelq toluq yoqalmighiche wetinimizni xatirjem halda xitay yeri qiliwilish imkanimu bolmaydu. Qandaq qilish kerek? Xitay tajawuzchiliri xelqimizni tench yoqutiwitishning yaki bahane uydurushup peydin – pey yoqutiwitishning charisini keship qildi: Xelqimizni özilirining tarixiy wetini bolghan Sherqiy Türkistan tupraqliridin qoghlap chiqiralighidek bashqa yermu tapalmighan xitay tajawuzchiliri, xelqimizni öz yurtida qiyin–qistaqlar ichide yoqutush charisini tepip chiqishti.
Yüksek derijide tereqqi qiliwatqan mushu dewirde dunyadin bixewer, zamaniwi pen–texnika bilimliridin bihewer qalghan herqandaq bir millet uzun’gha qalmay yer yüzidiki mewjutluq shertlirini yoqatqan bolidu–de, yoqulushqa yüz tutidu. Buning üchün xelqimizni zamaniwi pen – texnikilar bilen menggu uchurishalmas halgha keltüriwitish, yizilarda iptida’i ishlepchiqirish qoralliri arqiliq ünimi töwen, japasi köp, waqit isirapchilighi tula qol emgikige baghlap quyup, qorsighini toyghuzushtin bashqini oyliyalmas qiliwitishke, shu asasta siganlar yaki hindiyanlardek menggü yüksilelmes halgha chüshürüp quyushqa tirishmaqta. Xelqimizning sheherlerdin tazilinishi, ishchiliqqa, herbilikke, memori hizmetlerge, sana’et rayonlirigha kirishini cheklep turishi, xitay tajawuzchilirining xelqimizni yoqutush siyasetlierining muhim mezmunliridin biri bolup kelmekte. Endi sheherler xitaylargha uchuq halgha kelgendin kiyin, ularning sun’i köpüyishini dehilsiz halgha keltürüsh üchün ularni xelqimizdin qoghdashqa mejbur bolishidu. Wetinimizdiki milyonlargha yeqin herhil qoralliq xitay tajawuzchilirining birdin–bir meqsidi sheher, sana’et rayonlirida shiddet bilen sun’i köpüyüp kitiwatqan xitay köchmen tajawuzchilirini yerlik xelqning hujümidin saqlap qilishtin ibaret birla meqsetni ozlirige wezipe qilishqan. Bu qoralliq tajawuzchilar qoshuni, muntizim armiye, chigra qisimliri, qoralliq saqchi qisimliri, yengidin peyda bolghan zorawanliqqa qarshi qoghdinish etiretliri, mehpi yaki ashkare jasus–saqchilar, minbinglar bolup birer milyonluq eskiri küchke ige bolup, bu qoshunlar adettiki urush qoralliridin tartip ta atom bombisi, bio–himiyilik urush qorallirighiche qorallqn’ghan. Bu qoshunlar her minot xelqimizni basturushqa teyyar turmaqta. Buni az dep, wetinimizning barliq muhim yerlirini igellep yetishqan ‘bingtwen qisimliri’ namidiki yerim muntizim qoshunlarmu ikki milyondin ashqan adem küchi bilen xelqimizgila hiris qilip turiwatqan qoralliq düshmenlerdur. Yuquriqidek her hil qoralliq küchler wetinimiz musteqillighini tosap turghan eng asasliq düshmen küchliri bolup hisaplinidu. Huddi shuningdek, bu düshmen küchliri wetinimizning herqaysi bulung–puchqaqlirida mexpi shekilde sun’i nopus köpeytish wezipisinimu üstige alghan bolup, xitayda esker bolup wetinimizde kesip almashturush, xitayda herbiliktin kesip almashturup wetinimizde bingtwen qisimlirida ishqa jaylishish, u yerlerdin ‘qisqartilish’ shekilliri bilen sheherlirimizni igellesh arqiliq sheherlirimizde ahale arisigha singip zapas esker rolini oynaydighan düshmen küchliri haligha kelmekte. Bu küchler ozlirining ishlepchiqirish saheside bir qisim jiddi turmush ihtiyajlirini ozliri xelqilish sheklini alghachqa, bu qoshunlargha iqtisadi qamal qilish shekilliridiki tench yoqutush heriketliri tesir korsitelmeydu. Muntizim herbi qoshunlirimu xitaylashturulghan ishlepchiqirish rayonlirimizning etirapigha jaylashqanlighi üchün, sheherlirimizdiki xitay tajawuzchilirining biwaste iqtisadi yardimige irishish weziyitini yaritip alghan. Shu seweptin bu düshmenlergimu qamal qilish chariliri toluq onum bermes halgha kelturulgen.
Bu hil qoralliq qoshunlardin yerlikke almiship zawut, kan, shirket yaki memori organlarda ishlewatqan tajawuzchi bandit xitaylar zapas qoshunluq rol oynaydighan, qoralliq terbiye korup turidighan minbing digen namdiki fashistlar qoshunini teshkil qilmaqta.
Xelqimiz herqandaq bir sheherde, herqandaq bir sana’et rayonida mukemmel teshkilatlinalighidek, ish tashlash, namayish qilish wastiliri bilen ishlepchiqirishni palech haletke kelturiwiteligidek san’gha ige bolmighanning üstige, bu san kunsayin aziyip beriwatqachqa, sheherlirimizdiki milliy ishchi–hizmetchilerge tayinip herqandaq shekildiki tench qarshiliq pa’aliyetlirini muweppiqiyetlik qanat yayduralishimiz yaki düshmen qoralliq küchlirige jiddi teyyarliq qilip memliket boyiche bir tutash partilash haraktiridiki hujum qilip biraqla ghelibige erishishimizning qilchimu ihtimali yoq. Qisqisi, bügünki kunde düshmen qoralliq küchlirige, düshmen sana’et rayonlirigha, sheherlerge ashkare qoralliq hujum qilish imkanimiz yoq.
Bulargha qoshulup alahide muhim qoralliq küchini teshklil qiliwatqan yene bir küch–herxil xitay saqchiliridur. Bu düshmen küchlirimu xelqimizni basturushta alahide küch chiqiriwatqan uchigha chiqqan fashist we showinist terrorchilar etiritidur. Emma ular qismenlikte bolsimu puqralar bilen ariliship yürgini üchün, ulargha mexpi zerbe peyda qilish ehtimali yenila xeli bar.
Xulasilighinimizda, muntizim yaki yerim muntizim qoralliq düshmen küchlirige qarshi xelqimizda bügün hechqandaq ünümlük chare we paydiliq pursetler yoq. Shunga, yuquriqidek düshmen küchlirige zerbe berish herikitini sharait yaritiwalghandin keyin andin mexsus oylinishqa bolidu. Hazirche düshmenning tehimu ajiz noqtilirini zerbe berish obéktiwi qilip tallap turushqa mejburmiz.
1-3§. Xitay Tajawuzchilar Ahalisi
Wetinimizni igellep yatqan xitay tajawuzchilar ahalisini nurghun kishilirimiz milliy düshminimiz qatarida tilgha alghusi kelmeydu. Hetta bir qisim zamanimizning ‘bilermenliri’ xitay tajawuzchilar ahalisini etiwarliship, ularning ornigha Tunggan – Qazaq qerindashlirimizni düshmen qilip körsitishke alahide küch chiqirishmaqta! Bu kishilirimizning qarishiche, goya wetinimizge xitay tajawuzchilar ahalisining keng kölemde basturup kirishini ‘dostane yardem, qerindashlarche yardem, yeqin qoshnidarchiliq, hetta gunahsiz aqköngül ishlemchi’ qatarida körüshse kérek!
Eger xitay köchmen tajawuzchilar ahalisi wetinimizge noqul jan saqlash üchün yaki yigane iqtisadi pa’aliyet körsitish üchün eqin qilghinida belkim bu kishilerni ‘düshmen’ dep qarimasliqqa heqliq bolishimiz éhtimal idi. Diqqet qiling, shundaqtimu yenila bir ehtimalliqla bolalatti! Epsuski wetinimizge quruttek yamirap kiriwatqan xitay tajawuzchilar ahalisi hergizmu qehetchiliktin, acharchiliqtin, urush balaliridin yaki siyasi zulumlardin qechip wetinimizge panaliq tilep kiliwatqan jan saqlighuchilar emes. Buning del eksinche, bu kelgindiler wetinimizni ‘ayrilmas xitay yeri, bu yerni biz tarixtin buyan güllendurup kelmektimiz’ dep ashkare elan qilip kiliwatqan düshmen milletlerdur! Bu xitay tajawuzchiliri pütünley öz hakimiyitining righbetlendurishi, öz milliy mustemlikichi hakimiyitining qoralliq himayisi astida wetinimiz tupraqlirini pilanliq, teshkillik halda qedemmu-qedem igellep, oz pa’aliyet da’irisi ichide, tajawuzchi mustebit milliy mustemlikichi hökümitige masliship xelqimizni qedemmu-qedem yoqutushqa, bulang–talang qilishqa, chetke qeqishqa, bozek qilishqa, nazaret qilishqa, surgun qilishqa, yoqutushqa akitip küch chiqirishmaqta! Yeni, wetinimizge chiketkidek yamirap kiliwatqan bu qoralsiz xitay tajawuzchiliri wetinimizni xitay yerige aylandurushni, menggu ozilirining qiliwilishni aldinqi meqset qilghan bolup, tajawuzchiliq jinayiti jehette qoralliq tajawuzchiliridinmu hewiplik düshminimizdur! Chünki düshmen armiyisi ene shu tajawuzchi ahalisi bolghini üchünla qudretke, arqa tirekke, yardemchige ige. Shuning üchünmu xitay tajawuzchi ahalisimu kem – küstisiz tajawuzchi düshmenlerdur! Hetta ular wetinimiz xelqini wehshilerche basturushta tajawuzchi bandit qoshunining yardemchisi we ularning zapas eskerliridur!
Wetinimizde tarqilip yurgen xitay kasipliri, medikarliri, tilemchiliri, yaymichiliri, sodigerliri qarimaqqa wetinimizge teshkilsiz halda ozliri eqip kelgendek korunishi mumkin. Emma ularmu mustemlikichi hökümitining chaqirighi, qiziqturishi, teshwiqati, yaki ilgiri kilip jaylishiwalghan yurtdashlirining qiziqturishi tupeyli orunlashturulishini kutushke taqet qilalmastinla aldirap kiliwalghan tajawuzchilardur. Ularmu wetinimizde uzun otmeyla ozlirining ‘hujayin’ lighini tonuydu, tajawuzchi hökümitining yar – yuligi bilen tajawuzchiliq esli tebi’itini ashikarilaydu!
Sherqi Türkistan bir milliy dölettur. U bir tarixi asasqa ige milliy dölettur. Bu tupraqlar gerche hazir yatlarning ishghaliyiti astida turghan bolsimu, bu wetenning heqiqi qanuni igiliri biz Sherqi Türkistanliqlarmiz! Bu weten’ge herqandaq bir bahane bilen kirish üchün shu tupraq igilirining ruhsitini elip qanuni rewishte kirishi kirek. Buningsiz kirguchilerning hemmisi tajawuzchi, hemmisi milliy düshmen hisaplinishi eqelli muqerrerliktur! Halbuki, bu düshmenler awal yerlik xelqning qanuni teritoriye hoquqini tartip elip, qanuni milliy musteqil hakimiyitini aghdurup tashlap andin besip kiriwatqan tajawuzchilar bolghachqa, bu tajawuzchi kelgindilerning hemmisige qet’i turde tajawuzchi düshmen millet qatarida muamile qilishimiz, herbir Sherqiy Türkistanliqning tarixi we wijdani burchidur!!!
Biz endi bu xitay tajawuzchi kelgindilirining bügünki qiyapitige qarap baqayli:
Ozilirining showinistik we Fashistik hakimiyet küchige tayinip wetinimizge basturup kiriwatqan bu xitay tajawuzchi köchmenliri wetinimizde mutleq ustun memoriy hoquqlarni qolgha kelturiwilip, hakimiyetning barliq bulung–puchqaqlirida oz milliy arzulirini ishqa ashurush üchün jan jehli bilen tajawuzchi hakimiyitige hizmet qilishmaqta. Ular hakimiyitining asasi yadrosi, yitekchi küchi hisaplan’ghan kompartiye organlirini tamamen oz changgilida tutup, tajawuzchi fashist hökümitining pa’aliyetlirige bash nazaretchilik qilishmaqta. Bu fashist partiye herqandaq bir xitay hökümet hadimini eng mukemmel shekilde tekshurup, ozlirining tajawuzchiliq pilanlirigha qilchimu putlikashang qilmaydighanla emes, hetta putunley oz muddaliri üchün jan tikip sadaqitini korsitidighan kishilirini tallap wezipige quyushqa bolidighan kandidatlirini talliship berishidu. Bu fashist partiyisi teripidin tallap korsitilgen sadiq kandidatlar yenila shu partiye teripidin tallan’ghan , hetta shu fashist partiye organlirida qoshumche wezipisi bolghan katiwashlar guruppisi ichide qaytidin tallinip wezipige teyinlenmekte. Bu shekilde tugimes ghelwirlerde tasqilip tallan’ghan xitay memoriy kadirliri teyinlen’gen ornining qandaq bolishidin qet’i nezer, mutleq turde bu partiyining yaki bu tajawuzchi fashist hökümitining shertsiz sadiq ghalchiliri bolup ishleydu.
Bu hil shekilde teshkillen’gen tajawuzchi hakimiyetning memori organlirida ishleydighan barliq xitay memori chaparmenliri asasen angliq shekildiki eng milletchi, eng fashist rohigha ige xitaylardin teshkil tapqanlighi üchün, wetinimizdiki her qandaq bir tajawuzchi hökümet organlirida yerlik xelqning menpetige wekillik qilidighan, ular üchün eng tuwen derijidiki heq telep gipini qiliship beridighan birmu xitay tepilmaydu. Bu organlar barliq tajawuzchi hakimiyet idare–shirketliri, barliq ilim–pen saheliri, barliq iqtisadiy teqsimat saheliri boyiche pilan tuzginide yerlik xelqni tamamen xitay düshmini hisaplap muamile qilishidighanlighi uchuq ipadilinip turidu: Bu tajawuzchilarning tuzgen barliq pilanlirida yerlik xelq menpe’etliri, hayatliq shertliri, yeni barliq eqelli insan qiyapitide yashash pursetliri qilchimu hisapqa elinmaydu; ular üchün hechqandaq heq–hoquq, yaki payda–menpe’et qaldurulmasliqqa jenining beriche tirishidu. Netijide ishchi elish, kadir elish, osturush, mukapatlash, oy teqsimlesh, bilim elish we yetishturush, parawanliq yardem, sehiye hizmetliri, baj-seliq kechurumliri, apetlerge yardem, namratlarni yolesh, sot ishliri… qataridiki barliq is saheliri boyiche yerlikler menpe’etdarliq ornida bolalmaydu, putunley xitay tajawuzchi köchmenler ahalisi közde tutulup pilan tüzülidu, qarar chiqirilidu. “Arpining bahanisida qaramuq su ichiptu ” digendek, zadi qachurushqa mumkin bolmighan, qip-yalighach tengsizlik qilay dise artuqche qarshiliq peyda qilip qoyushidin ensireydighan ehwallardila intayin az sandiki yerliklerge nep berip qoyidighandek qilsimu, ene shu “Chekte kelgen” ningmu bir qismini shehsining “Sadaqetsizligi”ge da’ir erzimigen bahana putaqlarni tepip yoq qilidu yaki yerim-yata halda “Tepme halal” qilishidu. Bularmu peqet xitaydin perqsiz munapiqlargha qilinidighan iltipattur. Adettiki milliy qara ishchi-memurichaqlarning közini paqiritip turupla heqliri tartiwelinsimu ‚ghing‘ qilalmaydu. Chünki “Ghing ” qilish “Partiyige naraziliq” dep töhmet qilinip, eshu olmeslik üchün aghzigha temitilidighan demide suyidek azghine ma’ashliq ornidinmu qoghlinish hewpi mewjuttur.
Yuquriqidek memuriy teqsimatlar netijiside wetinimizdiki xitay köchmenliri asasen dölet organlirida ,dölet igiligidiki orunlarda, hech bolmisa dölet kopiratiwi tipidiki yerlerge ishqa orunliship kelmekte.
Bu tajawuzchi köchmenler ahalisi mustemlikichi döletning yüzming yuanlik turalghu oyliride huddi oz mulkidek mengguluk olturmaqta. Buning eksiche yerlik xelq payansiz yeza-qishlaqlarda bir parche hish-keseknimu bu tajawuzchi “dölet” tin alalmighanning üstige ejdatliridin tartip ozlirige tewe bolghan yerliri üchün aqqunlargha pul tolep yer setiwelip, ozliri oy selip olturushqa mejburdur. Tajawuzchi köchmenler zamaniwi binalarda parwayliq, su turbiliq, elektirlik, hetta yeqilghu gazliq….hemme ehtiyajliq esliheliri tel bolghan heshemetlik sheher oyliride hojayinlarche olturushmaqta. Buning eksiche yerlik xelq ozliri eplep-seplep seliwalghan eghildek, ongkurdek “oy” lerde saman yaki tizek qalap, kolchek suyi ichip, omur boyi televizorning nimiligi, kir alghu, tonglatqu digenlerning nimeligini bilmestin, hetta ozi osturgen kiwezdin tuzukkine yotqan tikip yepinalmay ottura esir jahaliti ichide omri otmekte!
Tajawuzchi köchmenler ahalisi oydin chiqsila asfalit yollar, heshemetlik dukanlar, kino-tiyatirhanilar, eyshi-ishret yolliri, her yerde aptuwuz-taksiylar, hetta ishqa berip-kelishtimu heqsiz idare aptuwuzliri, baliliri üchün mekteplerge apirip ekilidighan aptuwuzlar, azade mektepler, yesliler, baghchilar…. xitayda uhlap chushigimu kirmeydighan etiwarchiliq, qedir-qimmet, alahide imtiyazlar, rahet-paraghet ichide chichangship asman’gha mush etip yashimaqta! Bu wetenning heqiqi igiliri bolsa kunseri nadan, namratliship, bügünki dewr tereqqiyatigha tamamen yat bir shekilde yashimaqta: Öyidin chiqsa etizliq- anggal, oyimu mal qotinidin perqsiz nachar, zey puraydighan qarangghuluq, hetta bir teripide ulaghliri yatidighan, qigh-tezek sesighi dimaqni yaridighan, bala-chaqiliri topa-chang, qigh-patqaqlarda domilinip yurgen, ular ne sheherni bilsun, ne yeza bazirini, ne kongul echish orni, hetta oquydighan mektipiningmu tayini yoq, qum üstide tizlinip olturup het yazidighan bichare halette… dunya jama’itini ishendurgilimu bolmaydighan derijidiki nadanliq, ijtimai qarangguluq, namratliq ichide ahirqi nepiside jan talashmaqta!
Tajawuzchi xitaylar ish üstide hökümiti bergen milyon yüenlik mashina-uskunilirini xuddi dadisidin miras alghandek ihtiyariche paydilinip ishleydu. Bumu azliq qilip emgek muhapizet buyumliri – Barliq ish kiyimliridin tartip taki peley-maskilarghiche, qeghez-qelemdin tartip qaynaq suyigiche… hemmisi heqsiz, qishliq isinish puli, yazliq salqinlash puli, taziliq puli, salametlik asirash puli, heqsiz dawalash, heqsiz bilim elish, sayahet, sanatoriye, pinsiye, shenbe-yekshenbe we heyt-bayram dem elishliri, dölitige tuqqan yoqlash heqqi, chegra puli, mehpiyetlikni saqlash puli… qataridiki tugimes yardem pulliridin behrimen bolsa, ziminning igiliri yer bina bolghandin beri ozi eqip keliwatqan say-ostengning suyige pul tolep, pul toliyelmise jerimane tolep, kunseri eqelliy hayatliq shertliridinmu mehrum qaldurulup olumge qistalmaqta… “Kongul bolush” aldamchiliqini aghzidin chushurmeydighan tajawuzchi hökümet bizning dehqanlirimizgha nime qilip berdi? Ozlirining hasharlirigha ishlitish üchün birer ketmen elip bergen yeri barmu? Hasharlirigha berip ishlishi üchün birer ishek berip turghan yeri barmu? Barliq urughluq puli, su puli, yer beji, mehsulat beji, oy beji, bazar beji, qan beji… tugimes alwan-seliq, atalmish “in’ane”, tugimes hasharlar… “olturiwetilmiginingge shukur qilip hayat qalghan jeningning heqqini tole” digendek mejburiyetler bilen ilikimizni we qenimizni shorimaqta !
Bu weten bizning emesmidi? Bu bayliqlar bizning emesmidi? Bu menpe’etler bizge te’elluq emesmidi? Biz nimishke namratliqqa, nadanliqqa, olumge zorlinimiz? Biz nime gunah qilduq ?!
Bizde birla nerse kam : U bolsimu milliy musteqil hakimiyitimiz !
Bizde birla gunah bar: U bolsimu milliy musteqilliq üchün izchil jan pida qilish heriketlirini qanat yaydurmaslighimiz !
Endi hesaplap koreyli, xelqimiz tajawuzchi xitaylardin qanche hesse towen turidiken? Xitay tajawuzchiliri bizdin qanchilik kop menpe’et eliwetiptu? Biz bunche chong naheqchilikke qandaq chidap kelduq? Biz bunche eghir zulumgha nimishke qarshi chiqmaymiz? Bu hesaplarni her bir wetendishimiz ozliri bilgen pakitlar asasida estayidil hesaplap korsun !
Tajawuzchi xitay köchmenliri xelqimizning bu hil hiyallargha kelip qelishidin olgudek qorqushmaqta. Bu hil hiyallarda bolghanlarni herqandaq bir xitay tuyupla qalidiken, hetta gumanla qilidiken, derhal fashist hökümitige köptürüp melumat berip jazalatquzidu; Qolidin kelsila herqandaq bir xitay tajawuzchi kochminimu ozi biwaste jazalaydu ! On Uyghurgha qarshi bir xitay guwahliqtin otsila xitayningkini rastqa chiqirip qayta tekshurup olturmayla jazagha tartip kelmekte.
Wetinimizni ishghal qiliwalghan bu qoralsiz xitay köchmenliri – Tajawuzchi köchmenler “aka millet”miken? “qerindash millet” miken? Bizge ohshash puhralarmiken? Bir-birimizdin ayrilalmaydighan, bizge yardem qiliwatqan ademlermiken? Bezi ademlirimizning insanperwerligi tutup ketip diyishkinidek “gunahsiz xelq” miken? Öz künini elip yürgen yawash ishlemchilermiken? Xitay tajawuzchiliri bu haletke tuyuqsiz kelip qalghanmidu? Biz nime üchün oylanmaymiz? Biz nime üchün perzentlirimizning teqdirini bolsimu oylashmaymiz? Nimishke etini oylimaymiz? Bügünkidek halet qanchilik dawam qilar? Bu halda bizning qiyamet kunimizge qanchilik waqit qalghandu?… Yaki bizning küchimiz yetmemdu? Tömür helpe, Ghojaniyaz haji, Memitimin Bughra ependi, Gheni Batur, Osman Batur, Yette Qizlirim, Nozugum… qatarliqlar ishni qandaq bashlighan? Qandaq qilghan?… Abduxaliq Uyghurimiz, Memtili Ependimiz, Lutpulla Mutellipimiz, Abdurehim Ötkür ependimiz, Turghun Almasimiz, … dangliq ziyalilirimiz, yol bashchilirimiz, qehriman ejdatlirimiz bizge nime dep chaqiriq qildi? Bizni qandaq agahlandurdi? Axunup, Mijit Siling (Qomandan) qehrimanliri, Barin qehrimanliri, Hesen Mexsumlar, Ghulja qehrimanliri we bashqa mexpi herket qiliwatqan qehrimanlirimiz nime üchün jan pida qiliwatidu? Bizning ulardin nimimiz kam? Biz bügün nimilerni qilalaymiz? … Oylinish, pilan tüzüsh, teshkillinish, derhal heriketke atlinish waqtimiz alliqachan kelip boldi. Weten bizni derhal heriket bashlashqa chaqirmaqta !
1-4§. Qorchaq Milliy Kadirlar we Milliy İshchi-Xizmetchiler
Wetinimiz Xitay tajawuzchilirining changgiligha chushup qalghan dewirlerdin buyan, xitay tajawuzchiliri hergizmu noqul xitay memuri xadimlirigha tayinipla hakimiyet yurguzup kelgen emes. Zo Zungtangdin bashlap ta bügünki kommonist xitay tajawuzchilirigha kelgiche, ashkare yaki yushurun milliy xa’inlarni, xitaygha sadaqitini körsetken wijdansizlarni, menpe’etpereslerni, nadanlarni inchikilik bilen tekshurushtin ötküzüp her derijilik qorchaq memuri organlirida yardemchi, mesilihetchi, katip, terjiman, xizmetchi, herbi emeldar, esker, saqchi emeldari we saqchi, uqutquchi, texnik, enjiner, ishchi, … qataridiki qorchaq wezipilerde ishlitip kelmekte. Yeni, wetinimiz tupraqliridiki qorchaq memori organlar, medeniyet saheliri, shirketler, zawutlar, kan-karhanilar we bashqa orunlardiki barliq qorchaq milliy xadimlar xitaylar teripidin estayidil tekshurulgendin keyin we ishench qilalighinidin keyijn ishqa selin’ghan xitay mustemlikichilirige sadiq kishiler hisaplinidu. Eger xitay tajawuzchiliri tallap ishqa alghan her qandaq bir qorchaq ishchi-xizmetchiler arisida xalighan birsining xata tallan’ghanlighi yaki suqunup kirip qalghanlighi ispatlan’ghinida, ularni qilche ikkilenmey wezipisidin elip tashlaydu we ishtin qoghlap chiqiridu. Hetta herxil uydurma jinayetlerni artiship jazalishidu. Xuddi shuningdek buxil tallan’ghan qorchaq milliy xadimlarning ichidiki beziliri uzun muddet oz eqidisini, milliy ghururini yushurup saqlap kelgen, keyin ashikarilinip qalghan bolsa yaki desliwide heqiqetenmu xitaygha sadiq kishi bolup, melum waqit ötkendin keyin achchiq emiliyyetler terbiyiside milliy ghururi uyghunup qalsa, bu kishilerni herxil siyasi heriketler ichide yoq qiliwitidu, iqtisadi bohtanlar bilen töhmet qilip yoq qiliwitidu, yushurun qiltaq qurush arqiliq yoq qiliwitidu. Bu xil tazilash heriketliri noqul milliy düshmenlirige zerbe berishnila mezmun qilishimu natayin. Xitayda oziliri peyda qilishqan herqandaq bir heriketni wetinimizde yushurun milletsuyerlerni tazilash üchün burmilap paydilinishmu adettiki halgha aylinip keldi.
Bu xil shekillerde izchil turde qayta-qayta tekshurush, sinaq qilish, pash qilish heriketliridin ishendurgidek oteligen qorchaq milliy xadimlar shobihe yoqki, xitay tajawuzchiliri üchün tallan’ghan sadiq malaylar bolup hisaplinidu.
Bu noqtidin alghanda, wetinimiz teweside her derijilik partiye, hökümet, ishlepchiqirish, pen-texnika, medeniyet, qanun, eskerler saheside ishleydighan milliy xadimlarning mutleq kopchiligi heqiqetenmu xitay tajawuzchilirigha angliq yaki angsiz, aktip yaki mejburi ishlep beridighan qorchaqlardur! Yerim esirlik mustemlike tariximiz buni artughi bilen ispatlap bermekte. Ikkinchi Jumhuriyitimiz dewridin keyin wetinimizni qarangghuluqlargha bashlap kirgen ’11 bitom‘ din bashlap wetinimiz xelqining shunche kop munewwer kishiliridin ayrilip qelishi, shunche kop xelqilghuch pursetlerni qoldin berip quyushi, 40-50 mining kishilik muntizim milliy armiyisidin ayrilip qelishi, eng muhimi ellik minggha yetmeydighan xitay tajawuzchi köchmenlirining bügünki on milyonluq apet halitige keliwilishigha eng muhim sewepchilik rol oynaydighanlar del shu qorchaq memori we dolet ishchi-xizmetchiliridur. Bir milletning tashqi düshmini bu milletning tereqqiyati, mustehkemlinishi we küchiyishini hergizmu halimaydu. Shu seweptin bu xil yat küchler ‘düshmen, milliy düshmen’ dep atilidu. Emma bu xil milliy düshmen tajawuzchiliri bilen meyli xalap yaki mejburi shekilde hemkarliq ornatqan kishilirimizni nime diyishimiz kirek? Ikkinchi dunya urushi mezgilide gomindang partiyisini qurghuchi xitay dahisi bolghan Wang Jinwiy we uning keyin yaponlarning nazaritide qurghan qorchaq hakimiyitining barliq ademlirini xitaylar esheddi weten xa’inliri dep jazalashmighanmidi? Sovetler ittipaqimu Nemislar bilen hemkarlashqan Wlasowchilarni weten xa’inliri dep qattiq jazalashmidimu? Fransiye xelqimu Nemislar bilen hemkarlashqan shimali Fransiye qorchaq hökümitini milliy xa’inlar dep elan qilishmidimu? Ularni milliy düshmini bilen mejburi hemkarlashqanlar, nadan bolghanlighidin qaymuqup hemkarlashqanlar, angsiz hemkarlashqanlar, jan beqish üchün hemkarlashqanlar, … dep bizge oxshash etiwarliship yurgenliklirini qaysi hujjette uchuritalaymiz? Ejeba bizning ichimizdin chiqip weten’ge xa’inliq qiliwatqanlarni nime üchün düshmen’ge xizmet qiliwatqanlar dep bolsimu kesip höküm qilalmaymiz?!
Shuni qet’i kesip höküm qilishqa heqliqmizki, wetinimizni munqerz qiliwalghan milliy düshmenlirimizning qolida qanchiki yuquri emel tutalighan iken, u kishi weten’ge shunche kop düshmenlik qilghan hisaplinidu! U kishi shunche chong weten xa’ini hisaplinidu! Shu seweptin xelqimiz arisidiki nurghunlighan wijdanliq kishilirimiz wetinimizni xitay tajawuzchiliri qolidin qayturiwilish kurishini bashlash jeryanida awal milliy xa’inlargha ejellik zerbe berish herikitini birinchi orundiki wezipe qilish üchün aldirap kitiwatmaqta. Bundaq diguchilerni bügünki kunde kimmu xata diyishke jur’et qilalaydu? Bolupmu birmu xitay tajawuzchisi bolmighan sap milliy yiza-qishlaqlirimizda xitay tajawuzchilirining milliy basqunchiliq siyasitining wekili hem ijirachisi bolup, basqunchiliq heriketlirige masliship ghalchiliq qiliship beriwatqan bir qisim etiret bashliqliri, yeziliq kadirlar, nahiyilik kadirlar heqiqetenmu xitay tajawuzchilirining telimige boy sunup, xelqimizni xitay tajawuzchiliridinmu better zar qaxshitip kiliwatqanlighi bügünki bir riyalliq emesmu? Qanun organlirida, medeniyet saheliride, tetqiqat orunlirida, memori organlarda, shirket, zawut, kan-karxanilarda, mehelilerde, hetta mechitlirimizde hökümet xizmiti bilen meshghul boliwatqan bir qisim qorchaq emeldarlirimiz, xitay ghalchiliri heqiqetenmu oz xelqige xitay tajawuzchiliridinmu ashurup zulum seliwatqanlighi bir pakit emesmu?!
Eqellisi, düshmen bilen birge turiwatqan, düshmenning pilani, düshmenning tapshurughi, düshmenning orunlashturishi buyiche ish qilip kiliwatqan qorchaq memori kadirlirimiz, ishchi-xizmetchilirimiz, ziyali, pen-texnika xadimlirimiz,imamlirimiz oz xelqining chikiwatqan milliy zulumlirini, milliy xorlinishlirini, milliy izilishlirini besh qoldek bilip turughluq xitay tajawuzchilirigha qarshi tilgha alghuchiligi bar birer qarshiliq herikiti peyda qilip baqalidimu? Ürümchide partilighan dagh-dughiliq oqughuchilar heriketliride qanche ziyali, qanche ishchi-xizmetchi ashkare halda oz perzentliri teripide turushqa jur’et qilalidi? Aqsuda, Ürümchide, Qeshqerde, … yüz bergen tawut koturup namayish qilishqa qatnashqan xelqimizge qanche qorchaq kadir, ishchi-xizmetchi ashkare hisidashliq qilalidi? Peyziwat, Qaghiliq, Qaraqash, Qeshqer, Barin, Ghulja qataridiki jaylarda qozghalghan xelq qozghulanglirigha ashkare hisidashliq qilalighan birermu milliy kadir chiqmighanlighi, bizning qorchaq emeldar yaki qorchaq ishchi-xizmetchilirimizning heqiqetenmu xitay tajawuzchilirigha sadiq ghalchilar, qorqunchaqlar, wijdansizlar ikenligini keyni-keynidin ispatlap bermekte!
Bügünki kunde wetinimiz tewesidiki yuquri derijilik memori emeldarlardin tartip addi etiret bashliqlirighiche, ali ziyalilirimizdin tartip eng addi ishchi-xizmetchilirimizgiche, milliy nopusimiz ichide kam hisaplighinimizdimu yerim milyondin artuq kishilirimiz xitaylargha eng yeqin yerlerde turushmaqta. Wetinimiz üchün we xitay tajawuzchiliri aldida bu az küch emes idi. Epsuski, xitay tajawuzchilirigha qarshi küresh qilishta eng kop pursetlerge ige bu yerim milyondin artuq adimimiz düshmen’ge tehdit yaritishning ornigha, oz xelqige tehdit salidighan düshmen küchliri teripige tewe bolushup turmaqta!
Bundaq diyishimiz bilen, bu yerim milyondin artuq kishilirimiz tushmu-tushtin qozghulup “biz undaq yaxshi ishlarni qilduq, mundaq paydiliq ishlarni qilduq, düshmen besimige qarimastin undaq qilduq, bundaq qilduq” diyiship chuqurushup ketishi muqerrer. Ular milliy azatliq herikitimizgila emes, hetta milliy mewjudiyitimizni saqlap qelish jehetidimu qilche emiliy roli bolmaydighan bezi ish-heriketlirini dawrang qiliship ozlirini “wetenperwer, milletsuyer” qilip körsitishliri tebi’i. Bundaq dawrang qilghuchilarning beshida hetta birinchi nomurluq weten xa’ini Seypidin Ezizningmu bolghanlighi sizilmekte!
Bu yerde Sherqiy Türkistanliqlar üchün “Wetenperwerlik, Milletchilik, Milliy ghurur, Milliy Musteqilliq” digendek uqumlarning neqeder chakina, neqeder burmilan’ghan halgha kelturiwitilgenligini hés qilalaymiz. Wetenperwerlik heqqidiki bu xil chakina we burmilan’ghan chushenchilerning xelqimiz milliy menligini ipadileydighan barliq sahelergiche singip kirip bolghanlighini herqandaq herikitimizde uchuq korup alalaymiz. Alayluq, dini eqidilirimizde, milliy orpe-adetlirimizde, edebiyat-sen’itimizde, maarip ishlirimizda, milliy tarix teshwiqatlirimizda, iqtisadi we siyasi paaliyetlirimizde, bolupmu tashqi dunyadiki muhajir paaliyetlirimizde bu xil burmelan’ghan, addilashturiwitilgen, asanlashturulghan, ehmiyetsizleshturulgen wetenperwerlik, milletchilik, itiqat uqumlirining korsitiwatqan selibi tesirlirini yitip ashqiche kormektimiz!
Eger ötken yerim esirlik chikinish tariximizda biz xitay tajawuzchilirigha qarshi tinim tapmay heriket qilip kelduq dep qaraydikenmiz, u halda biz qandaqtur birxil xata chushenchiler asasida heriket qiliwatqan bolimiz; eger ötkenki yerim esirlik meghlubiyetlik paaliyetlirimizni wetenperwerlik herikiti bilen shoghullan’ghanlighimiz dep qarighinimizda, biz ötken bu yerim esir jeryanida putunley burmilan’ghan ‘wetenperwerlik’ uqumliri boyiche heriket qilip kelgen bolimiz. Undaq bolmighanda idi, biz ötken yerim esir jeryanida hech bolmighanda düshmenning nechche yüz hesse kopiyip kitishining aldini alalighan bular iduq. Wetinimiz xelqi tarixta pewquladde eghir chékinish dewrige kirip qalmighanla bolidiken, birer heriket qilghanlirida hechqachan bunche paji’elik meghlubiyetke uchirap baqmighan idi!
Bu noqtidin alghanda, ötken yerim esirlik tariximizni ‘wetenperwerlik heriket tariximiz’ dep dawa qilishimiz, wetenperwerlik digen bu shereplik uqumgha qara chaplighan bolupla qalmastin, oz tariximizgha, oz ejdatlirimizgha eghir haqaret kelturgenligimiz bolidu. Hemme nimimizdin ayrilip qalghanni az dep, ellik ming kishige yetmeydighan xitay tajawuzchilar nopusini bügünki on milyonluq apet halitige kelturup qoyushimizni ‘yerim esirlik milliy musteqilliq herikitimizning netijisi’ dep kelgüsi ewlatlirimizgha yezip qaldurishimiz, tariximizdiki eng numussiz ejdatlardin bolghanlighimizni körsetkenligimiz bolidu, xalas !
Xulasilighinimizda, bügünki qorchaq emel üstidikilerning, qorchaq ishchi-xizmetchilerning düshmen’ge zerbe berish pursiti shunche kop turughluq, xelqimizni dunya jama’itige tunitalighanlar qolida hichnersisi qalmighan eng namirat Barin qehrimanliri bolup qaldi! Wahalenki, wetinimiz milliy musteqilliq kurishining tupki mexsiti bir qanche ming baturimizni ashkare qurban qilish hisawigha dunya jama’etchiligining diqqitini tartish emes, belki wetinimizdiki xitay tajawuzchilirini kopeyitkuzmeslik, ularni azaytish we ularni wetinimiz tupraqliridin tel-töküs qoghlap chiqirishtur! Mana bu milliy musteqilliq herikitimizning teqezzasi, mana bu wetenperwerlikning eqelli olchimi, mana bu bügünki milliy sheher ahalimizning nöwettiki birinchi nomurluq jiddi wezipisi!
1-5§.Kilassik Düshmen Qarishimiz
Wetinimiz xelqi Ikkinchi Jumhuriyet dewrimizgiche xitay tajawuzchilirini omumi yüzlük milliy düshminimiz dep hésaplishatti. Shu seweptin xitay tajawuzchilirigha qarshi herqandaq qozghulang partilighan haman, pütkül xelq xitay tajawuzchilirini wetinimizdin qoghlap chiqirish üchün jengge atlinatti. Xitay tajawuzchiliri bilen sulhi qilishqa mejbur qalghinida hergizmu ular bilen yarashqili bolidighan kishiler qatarida muamile qilishmastin, ilajisiz kilishimge kelishke mejbur bolghan düshmenliri süpitide qarishatti. Shunga purset bolsila haman xitay tajawuzchilirini wetinimizdin tel-töküs qoghlap chiqirish herikitini qayta bashliyalaytti. Yeni u dewirlerde wetinimizning dost-düshmen qarishi birqeder ayding idi. Derweqe, u dewirlerde xitay tajawuzchilirigha qarshi jengge atlinishning birinchi orundiki türtkilik küchi diniy eqidilirimiz bolghanidi.
U dewirlerde xitay tajawuzchilirimu wetinimizni hayatliq makani dep emes, bayliq toplash, emeldar boliwilishning eng asan sorini depla qarighachqa, xitay tajawuzchiliri wetinimizde memori emeldar, quralliq esker we saqchi, etkeschi we hayankesh sheklidila mewjut idi. Belgilik emel derijisige yaki belgilik sandiki bayliqqa irishkendin keyin wetinimizdin chiqip kitishetti. Shunga, xitay tajawuzchiliri wetinimizde sun’i yaki tebi’i köpiyish pursitige iriship baqmighan, hetta bundaq xiyalghimu zadila kilip baqmighan idi. Ular wetinimiz xelqini eng wehshiyane yollar bilen qiyin-qistaqqa elip bayliq yuliwilish bilen birge, buxil bulangchiliqigha shirik bolush ehtimali bolidighan herqandaq yengi xitayni wetinimizge kirguzmeslikke tiriship kelgenidi. Netijide, wetinimizni besip yatqan bu pursetperes xitay tajawuzchiliri hökümet küchi, quralliq küch, yerlik ghalcha –dellallar wastisi bilen xelqimizni ashkare halda bulang-talang qilidighan banditlar haligha kelgen idi. Bundaq düshmen wetinimiz xelqining zadila himayisige irishelmigenidi.
Ikkinchi Jumhuriyitimiz dewridin keyin sulhichilar, sovet malayliri, Xitayperes unsurlarning inqilap obékti bolghan xitay tajawuzchilirini ‘tench puxra we düshmen xitay’ dep ikkige ayrip berishi, ‘xitaylarning hemmisi tajawuzchi’ dep qarashlarni tosishi, hetta jazalandurushidin keyin, xitay tajawuzchilirini bulangchi banditlar deydighan qarashlar asta-asta özgirishke bashlidi.
1-6§. Milliy Munapiq Chüshenchimiz
Milliy munapiq chüshenchilirimizmu xelqimiz arisida eghir derijide bulghinip ketken bolup, köpligen tipik milliy munapiqlar alghan bilimi, mertiwisi, qabiliyiti, kishilik munasiwiti, salahiti, yürüsh- turushi qatarliqlirigha qarapla ‘xelqperwer, weten söyer, milletchi’ dep tonulup kelindi.
Alayluq, Seypidin Eziz wetinimizning Ikkinchi Jumhuriyitimizni we milliy armiyimizni angliq shekilde xitay tajawuzchilirigha biwaste sitiwetken birinchi nomurluq weten satquch ikenligini hemme kishi besh qoldek bilip turughluq, uning bezi ehmiyetsiz tereplirige qarapla choqunushqa bolidighan ‘milliy dahi’ qiyapitide teswirlesh xahishi höküm surmekte. Biz shuni hergiz unutmaslighimiz kirekki, xitay tajawuzchilirining nopusi del Seypidin hoquq tutqan yillar ichide yüz hesse artip ketken, bolupmu milliy qoshunimiz del shu peytlerde birimu qaldurulmay yoqutulghan idi. Xuddi shuningdek, xelqimiz arisida milliy ghururi küchlük bolghan wijdanliq, bilimlik, jasaretlik dini alimlirimiz, siyasiyonlirimiz, Ikkinchi Jumhuriyitimiz rehberliri, geniralliri, qehrimanlirimiz del shu Seypidin hoquq tutqan mezgil ichide asasen tazilinip tügitiwitildi.
Bügünki kunde bizning bezi kishilirimiz Seypidin Ezizning Tömür dawam’et, Hamudun Niyaz qataridiki ikkinchi ewlat weten xa’inliri bilen chiqishalmasliqigha qarapla Seypidinni wetensuyer, milletsuyer qilip teswirleshke urunushmaqta. Netijide bügünki herxil gurohlargha boluniwalghan weten xa’inlirini oz ichide wetenperwer yaki weten satquch dep sun’i turlerge ayrishmaqta. Hetta bir qisimlar Seypidin qataridiki tipik xa’in-munapiqlarning xitay merkiziyge elip kitilishi yaki wezipisidin qaldurulishigha qarapla, ‘ular eslidie hatalighini tonup weten üchün alahide pilan tuziwatqinida düshmen sizip qelip döng’ge yiqitish yaki wezipisidin qaldurulush jazasigha mehkum qilindi’ dep, xa’inlargha medihiler uqushmaqta! Bolupmu bu jehette qorchaq herbi emeldarlar teweside alahide közge cheliqmaqta. Eslide qorchaq herbi emeldarlarning weten xa’inlighi jehettiki yirginishligi eng tipik otturda turmaqta. Undaq munapiqlarni qandaqtu bezi gep-söz yaki weten azatliqigha munasiwetsiz ish-heriketlirini bahane qilipla „tengdashsiz herbi mutexessis, herbi alimimiz, milliy musteqillighimiz üchün putkul hayatini pida qilghuchi, …“ digendek medihiler bilen kokke koturushmekte! Eswlide weten musteqillighi üchün emiliyi paaliyet qilidighanlar del ene shu qorchaq emeldarlar idi!
Biz shuni unutmaslighimiz kirekki, Tömür dawam’et, Hamudun Niyaz, Ismayil Emet, Janabil qataridiki ikkinchi ewlat weten xa’inlirining osturulishi putunley Seypidin’ge biwaste munasiwetlik idi. Bu heqte tipik ikkinchi ewlat weten ha’ini Tömür dawam’etning ha’inliq shejerisini waraghdap koridighanla bolsaq bu noqtini toluq korup alalaymiz.
Bügün tipik ‘Seypidin düshmini’ hisapliniwatqan Tömür dawam’et, eslide Toxsun nahiyisining Elanliq yezisidiki bir mutiwer yiza aqsaqilining oyide ewlatmu-ewlat xizmetchiligini qilip kiliwatqan Dawam’et dihqinining olumtuk oghli idi. Tughulishidinla ajiz bolghan Tömürning bu a’ilidiki hayatini dawam etturushini tilep ‘tömürdek berdem bol’ dep bu atni qoyghinigha qarimay, pulise uchup kitidighan perwanidek chong bolidu. Kiselliktin bash kutirelmigen Tömürning dihqanchiliq bilen jan saqliyalishigha közi yetmigen mehelle aqsaqili uni Uyghur aqartish uyushmisi achqan mektepke uqushqa kirguzup qoyidu. Emma olumtuk Tömür, bu bashlan’ghuch mekteptiki uqushningmu hoddisidin chiqalmay, yerim yolda uqushtin toxtiwalidu. Andin mehele aqsaqilining qorasida at-isheklerni sughurushtek ishlar bilen baliliq waqtini ötküzidu. Xitay kommonistlirining kelishi Tömürge amet bolup beridu.
Yerlik mutiwerlerni tazilash üchün tizimlashqa birmu adem razi bolmighan bu yezida, Uyghur heriplirini aranla tizip chiqqidek ‘sawadi’ bolghan Tömür dawam’et xitay tajawuzchilirigha yarap qalidu. Bu yash munapiq xitay tajawuzchilirigha sadaqet bilen ghalchiliq qilip, nurghunlighan mutiwer baylarni, milletsuyerlerni, ölimalarni, qehrimanlarni xitaygha töhmet qilip melumat topliship beridu. Tömürning bunche sadaqitini körgen tajawuzchilar bu munapiqni awal yeziliq hökümetke, andin nahiyilik hökümetke mes’ul emeldar qilip mukapatlishidu. Xelq üstidin materiyal toplap menpe’et elip adetlen’gen Tömür, xelqni setish jinayitini dawam’etturush charisi üstide bash qaturup, sun’i acharchiliqta jan azawi tartiwatqan xelqimizni yalingachlap qoyushning qorqunushluq pilanidin birni tuzup Seypidin, Wang Inmaw jallatlargha sunidu: Atalmish aptonom rayonluq partikomgha ‘az sanliq milletler rayonida her nopus beshigha yiligha berilidighan rext beliti norimisini 3.6 metir qilip bekitilse yitidu’ digen layihisini uydurulghan sun’i ‘pakitlar’ bilen qoshup doklat qilidu.
Eyni waqtida barliq tajawuzchi we ghalch emeldarlar xelqimizge yilda berilidighan 16 metir rext beliti tarqitish olchem layihisini qandaq qilghanda 12 metirge chushurermiz dep beshi qetip turghanda, xelqni ach qoyghini yetmey, yalingach qoyidighan Dawam’et shujining ‘yep-yengi layihe’ sini körgen Seypidin bilen Wang jallatning gülqeqeliri echilip ketidu. Bu sorunda bir eghizmu xitaychini eplep sözliyelmeydighan Tömürning gepini biwaste anglap olturghan Seypidin, bu seraliqning eqlige apirin uquydu. Derhal qarar eliship xelqimizge berilidighan yilliq rext olchimini 16 metirliq layihidin qorqmay 8 metirge azaytip tarqitishidu we Tömürni ozlirige teximu sadaqet bilen ghalchiliq qilip bersun dep, merkizi til kursigha bir mewsümlik oqushqa iwertishidu. Uyghurche heriplerni tizip chiqishqimu tuzuk eqli yetmey turghan bu olumtuk, xitay merkizide resmi xitay quli haligha kelishtin bashqa negimu baralatti! Qaytip kelginidin keyin uzun otmey yene shu Seypidinning mesliheti boyiche bosh qalghan Turpan merkiziy nahiyisi partikom sekirtarliqigha osturilidu. Aridin uzun otmey, aptonom rayonning dihqan wekilidin kelgen muawin reisi olginide, uning ornigha chiqidighan yene bir dihqan muawin reis namzati Seypidinning beshini qaturidu. Chünki bu orun ozining sizghan sizighidin chiqmaydighan eng nadan birsi bolishi kirek idi. Derhal axmaq Tömür dawam’et isige kilip, 64- yili uni Turpandin Ürümchige yotkep muawin reis qilishidu. 65-yili yazghiche, a’ilisini Toxsunda qoyup chiqqan Tömür dawam’etning xojakisi Seypidin bilen hechqandaq bir toqunishi körülmeydu. Shundaqtimu Seypidinning üstide yene kimlerning turidighanlighini Beyjingda perq qilip qalghan idi. Balilirini Ürümchige elip chiqqinidin keyin, sehragha konup ketken we yizida bash-bashtaq chong bolghan erke-naynaq bala-chaqisi Ayim Ezizning perwish qilip yurgen kichik baghchisini ongtey-tongtey qiliwitishidu. Bu kichik ‘jenniti’ ning cheylinip ketkinini korup chidimighan exlaqsiz Ayim Eziz, dawam’etchaqlarning qulaqlirini sözup sirtqa qoghlaydu. Pulni korse renggidin tonuydighan sawatsiz bishem hotun Gulzirahan bu halgha chidimay, yawayilarche berip Ayimning üstige tashlinip pomudaqlishishqa bashlaydu! … Bu jidel ‘reisler qorasi’ ottursigha igiz sipildek tam soqup bu ikki a’ilining yollirini ayriwitish bilen aran tinjitilidu. Buningdin tesirlen’gen nurghun kishiler qora tosup xoshniliridin ‘chigra ayrish’ bilen putkul Ürümchide qora soqush dolquni yaritishqan boldi. …
Esit bichare xelqimiz! Qandaq peskeshlerning qoligha qalghan-he!
‘Töt hoquq’ qa irishken mezgilliride Seypidin bu ‘düshmini’ ning ishigi aldidin menggü ötmeslik üchün ikkige ayrilghan qoradin chiqip ishigi biwaste sirtqa echilidighan baghliq bir saray yasitip aram tapqandek bolidu. Emma purset kütüp yatqan Dawam’etlermu bosh turmay, Wang Feng kelgende yighlap yürüp shikayet qilishlar netijiside Seypidinni bu yengi qorasidimu turghuzmay Beyjinggha qoghlap, yengi qoradiki Ayimning baghlirini bala-chaqiliri bilen besip kirip cheylep ‘öch’ eliwalghan bolishidu….
Qisqisi bu ikki ‘ustaz-shagirt’ xitay ghalchiliri ‘xanishliri’ ning bala arisigha kirip chiqarghan ghewghasini qorchaq ‘chong qurultay’ ghiche sorushup dawam qildurishidu. Seypidin ‘perizati’ ning bundaq bir morimes leqwaning bishem ayali teripidin yunguzlinishigha zadila taqet qilalmay qalidu. Her qedemde bu ‘qara sawat’ ni silkishleshke, chetke qeqishqa we közge ilmasliqqa tirishidu. Kop otmey qorchaq qurultay we qorchaq hökümet ichide mu’awin reisning awaz berish qimmitini bilip qalghan ghalcha Tömür, derhal xojakisi Seypidindin yüz orup, jallat Wang Inmawgha yan besip awaz berish wastisi arqiliq ‘och’ elish yolini tepiwalidu. Netijide wetinimizdiki nurghunlighan pilan-layihiler ene shundaq chirigen, wijdansizlarning shexsi zidiyetlirining qurbanigha aylinip ketidu! …
Bu addi misaldin melumki, bizning bügünki ikkilemchi milliy munapiqlirimiz putunley Seypidin qataridiki birinchi ewlat milliy munapiqlarning biwaste yitishturgen gumashtiliridur. Ularning bügünki zidiyetlirimu yuqurqigha oxshap kitidighan weten, millet teghdiri bilen qilche munasiwiti bolmighan shexsi adawetler tupeylidin otturgha chiqiwatqan jidellerning hasiliwi uzantisi bolup, xitay tajawuzchiliri bu munapiqlarning bu xil shexsi zidiyetliridin üstiliq bilen paydilinip, bir qatar ikkilemchi we hetta uchlemchi milliy munapiqlar gurohini yitishturup chiqmaqta. Hamudun Niyaz-Seypidin zidiyiti, Erghali-Seypidin zidiyiti, Janabil-Dawam’et zidiyiti, Ismayil Emet-Dawam’et zidiyiti, … qataridiki zidiyetlerning hemmisila ene shuninggha oxshap kitidighan shexsi chiriklik, menpetpereslik, abroypereslik, ghalchiliq mertiwisi talishish, ozini qoghdash qataridiki jidellirining inkasidur. Jemiyitimizde tarqilip yurgen yurtwazliq, bilimlikler-sawatsizlar, dindarlar-dinsizlar, sheherlik-yeziliq, Uyghur-Qazaq, hetta mehelle zidiyetliri qataridikilerning hemmisi ene shu xil milliy munapiq kattiwashliri arisidiki zidiyetlirining jemiyettiki hasiliwi uzantisi, xalas!
Bügün xitay tajawuzchiliri kona milliy munapiqlargha tayanmaymu xelqimiz arisidiki abroyperes, menpetperes, axmaq, wijdansiz, itiqat-eqidisi yoq kishilerni biwaste tallash shara’itini yaritip, wetinimiz xelqining barliq bulung-puchqaqlirida chashqan tiwishi chiqsimu xujakisigha ‘yengiliq’ dep doklat qilidighan bash kiserlerni jaylashturmaqta! Wetinimizning her bir bulung-puchqaqliridiki herqandaq bir ishta, meyli exlet tazilaydighan yaki hajetxana tazilaydighan addi ishlar bolsun, hetta lukcheklik, fahishe, qimarwazliq, xroin-neshe etkeschilirigiche putunley Hitaygha sadaqet korsitidighan ghalchilar nazaret qilishmaqta. Shunga, xelqimiz arisidiki az-tula milliy, dini tus alghanliki pa’aliyetler düshmen quliqigha kopturulgen yaki burmelan’ghan halda doklat qilinip basturulushqa sewep bolmaqta. Yeni, xelqimiz milliy munapiqlar destidin tiniq tartalmas halgha kelturuldi!
Xa’in-munapiqlar yamirap ketken bundaq bir mustemlike elde, herxil itiqatlar, ghayilar, herxil orpe-adetler pilanliq shekilde depsende qilin’ghachqa, xelqimiz tedriji halda bu xil peziletlirini yushuridighan, bir chetke qayrip quyidighan, hetta untup kitidighan derijige berip yetti. Hetta nurghun kishilirimiz arisida xa’inliq, jasusluq, töhmetxorluq, qaqti-soqti qilish, haqaret qilish, haraqkeshlik, parixorluq, zeherlik chikimlik, pashiwazliq, eyshi-ishiret qatarliqlar numus sanalmaydighan, eksiche hewes qilinarliq, telpun’gidek, qiziqqideközini beghishlisa bolidighan ghaye haligha kilishke qarap yüzlenmekte. Munapiqliqning eghir derijide yamirap kitishige egiship, balilirimiz haraqqa birilip qawaqxanilarda lelengship yurmekte; kafixanilarda fahishe qilip chirimekte; xroin chikip xudini yoqutushmaqta. Yene shu zamanimizning ikkinchi ewlat milliy munapiqi Tömür dawam’etler a’ilisige qaraydighan bolsaq, bu a’ilining bala-chaqiliridin tartip ta barliq qiz-oghul newrilirigiche qawaqxanilarni , kafixanilarni yataq qilishqan, haraq tamakini tamaq qilishqan, lukcheklik, chiriklik, qimarwazliq, aldamchiliq, tamaxorluq, fahishichilik illetlirige pitip ketken chirigen halitini koreleymiz. Buxil munapiq a’ililiride hetta qilchilikmu insanliq purighi qalmighan bolup, ular oz a’ilisining barliq bala-chaqa, newre-chewrilirini desmaye qilip bazargha selip xelqimizni chiritishke, shu arqiliq xelqimizni bixotlashturup, jasaritidin mehrum qaldurush, aqiwet xitay tajawuzchilirining sizighidin chiqalmaydighan ghayisiz, ghurursiz kishilerge aylandurup, tajawuzchi ghojaakillirigha xizmet körsitish yolini bügünki zamaniwi munapiqliq halitige keltürüshmekte!
Wetinimizde körüliwatqan herxil passip hadisilerge diqqet qilidighan bolsaq, buxil chiriklishish, ghurursizlashturush yolida kitiwatqanlarning aldida yenila shu tipik milliy munapiqlarning bala-chaqilirini, newre-chewrilirini uchurtalaymiz. Hetta buxil munapiq a’ililirining ata-anilirimu bala-chaq, newre-chewrilirining buxil chiriklikidin pexirlinip, ‘mening balilirim yengi zaman’gha nime digen tiz maslishalaydu he!’ diyiship, ashkare maxtinishmaqta! Wetinimizde xa’inliq guzelleshturiliwatqan bügünki kunde ene shundaq tipik munapiqlar a’ilisining chiriklishish, millitidin yüz orush qatarliq ish-heriketliri nurghunlighan iradisiz sebi a’ile perzentlirige jelip qilish küchige ige ulge bolup tesir qilip, bir munapiq a’ilisi keynide yüzlerche, hetta minglarche sap a’ile perzentliri qarangghuluqlargha yiteklenmekte!
Yeni, bügün xa’inlar xelqimizni nuqul siyasi bahanilar bilen xitaygha cheqip menpe’et elishtin bashqa, xelqimizni exlaq, eqide jehette chiritip palech halgha, mestxosh halgha kelturup, xitaygha teslim bolidighan weziyet yaritip xizmet körsitishning yengi charisini he dep ishqa salmaqta. Shundaq iken, bügünki kunde milliy munapiq diginimizde, küchigha chiqip xelqimizdin birersini tutushup yaki olturushup bergenlernila közde tutmastin, xitaygha sadaqet korsitiwatqan barliq munapiqlarni, exlaqsizlarni, wijdansizlarni, ularning sadiq urugh-tughqanlirini, sadiq yeqinlirini wetinimiz we xelqimizge düshmenlik qiliwatqan milliy munapiqlar dep tonishimiz shert!
1-7§. Sovet Ittipaqi Tesiri
19-Esirning axirlirighiche Rosiyining mustemlikisige aylinip bolghan ottura Asiya xelqliri intayin qalaq iptida’i hakimiyet shekli we ishlepchiqirish shekli ornigha zamanisining bir qeder yüksek derijide tereqqi qilghan yawrupa jahan’girlik tüzümi we nisbeten ilghar ishlepchiqirish texnikiliri desseshke bashlishi bilen , xelqning orta Asiya xanliqlirigha bolghan ishenchiliri tez sür’ette yimirilishke bashlidi.
Bolupmu eghir namiratchiliqqa chüshürülgen bu xelq, keyni–keynidin ulushupla kelgen komunizim dolquni ichide kömülüpla qaldi. Komunizim eqidiliri yerlik xelq arisidiki ottura esir xurapatliqliri, asman-zimin perq qilidighan qanuni we ijtimai-iqtisadi perqlerni yer bilen yeksan qilip, hemme kishini bir tekshi namrat haletke chushurush bilen birge, putun xelqni dolettin bir minotmu ayrilalmas halgha kelturiwetkenidi. Bu xil sun’i barawerlik orta Asiya xelqini intayin passip halgha chushurup qoyghan, xelq tedriji halda tamaxor, itaetmen, milliy ghurur we menlik tuyghuliridin ajizlashturulghan, eqide-en’enilirini tashlashqa mejburlan’ghan bir basquchqa kirdi. Xeli kop sandiki orta Asiyaliqlar ruslarning bu xil sun’i barawerlik tuzümidin asasen shikayet qilmaydighan, hetta barghansiri roslar bilen hemkarlishidighan, roslargha xalap turup beqinidighan mesxosh haletni shekillendurmekte idi.
Orta Asiyaliq qerindashlirimiz arisida tajawuzchilar bilen tench birge utushning ülgiliri yaritilmaqta idi. …
Wetinimizdiki zamanisining yengi ziyaliliri, zamanidiki algha ketken ademlirimiz tajawuzchilar bilen tench birge otushning yollirini axturup, axiri Orta Asiyaliq qerindashlirimizning oz mustemlikichiliri bolghan roslar bilen tench birge utush yoligha kitiwatqanliqigha oxshitip, ozlirining mustemlikichiliri bolghan xitay tajawuzchilirining xitaygha xas demogratik tuzumi ichidin ular bilen tench birge otush yollirini tapqandek bolushti – de, eyni waqtidiki xitay tajawuzchilirining bashliri bolghan Xitay Nenjin hökümiti bilen yeqinlishishqa küchep urunushti. Mana bu dewir – wetinimiz xelqi arisida düshmen bilen tench birge utush xam xiyaligha qedem qoyidighanlarning bashlan’ghuchi bolup qaldi. Demogratik chushenchiler bilen yengidin tonushiwatqan az sandiki kishilirimiz hemde Erep Islam elliri, Hindistan-Pakistan qatarliq ellerning tenchliq shekilde tajawuzshilar bilen yarishish, kelishish arqiliq mustemlikichilerdin teximu kopirek erkinliklerge irishish, bu shekilde tedriji telepni yukseltip tajawuzchilardin qedemmu – qedem qutulup chiqish idiyisige ishen’gen bezi dini yitekchiler, demogratik idiyige mayillashqanlar, chakina milletchiler we xitayperesler jiddi bir shekilde tenchliq terghibati bilen xelqning beshini aylandurushqa bashlidi.
Xelqimiz ichide barliqqa kiliwatqan pan islamchilar, pan türkchiler, chini türkchiler qataridiki eyni zamanning ‘chong’ liri, ilgharliri dunyaning herqaysi jayliridiki sulhichi eqim, madarichi tereptarlardin ulge eliship, bu xil ‘sözlishish arqiliq milletni mustemlikichilerning qolidin qutquzup chiqish’ yolini wetinimiz xelqi arisida he dep bazargha selishqa bashlidi. Bu xil chushenchilerni nadan xelqimiz arisida muweppeqiyetlik tarqitish muhiti yaritalmasliq yaki wetinimizdiki wehshi mute’essip xitay tajawuzchilirigha uxturalmasliq tupeylidin, bu xil tenchliq arzulirini xitay merkizigiche koturup beriship biwaste sözlesh yaki gherp ellirining, Islam dunyasining birliship besim qilip xitay tajawuzchilirini tench qayil qilishqa undesh yollirighimu kirishti.
Netijide qirighinchi yillargha kelgiche wetinimizde yitishiwatqan yengi ziyalilar dini chushenchilerni asas qilghan pan islamizim eqimini, milletchilikni asas qilghan pan türkisizim eqimini, komunizim chushenchilirini asas qilghan sotsiyal eqimini barliqqa kelturmekte idi. Bu eqimlarning neziriyiwi asasliri bir-biridin perq qilidighandek korunsimu, emma ularning heriket usulliri asasen bir-biridin kop perq qilip ketmetti. Shundaq bolishigha qarimay, ular eqide oxshimasliqini bahane qiliship barliqqa kelgen kunidin bashlapla bir-birsini düshmen dep qariship, herqaysi oz sepsetilirini yorghilitish bilen bolup kitip, chong düshminini asasen isiliridin chiqiriship, ichki adawetke kopirek waqit hem zihni quwwet serip qilishatti. Bu jeryanda ular oz düshmenlirining idiyisidin bezi ortaq noqtilirini tapqandek bolushup, herxil yunulushler boyiche xitay Nenjing hökümiti bilen yeqinlishishqa kirishti. Derweqe bu jeryanda teximu yalingach otturgha chiqqan chini türkistanchilarmu oziche bir eqim bolushup septin keyin qalmasliqqa tirishmaqta idi – Ular xitaylarning insapqa kilip qelishini tama qilip wetenni xitaygha tayinip gullendurush eqidisi boyiche heriket qilishidighan chini türkistanchilar gurohini shekillendurmekte idi.
Yigirminchi Esirimizning otturlirigha yeqinlishiwatqan mezgilgiche shekilliniwatqan bu xil yengi pikir eqimliri oz pikir eqimlirige tughqanchilighi bolghan herqandaq eqimlar bilen ittipaq tuzushup, bashqa pikirdikilerge shiddetlik haqaretler yaghdurishatti. Yeni, chini türkistanchilar demogratik chushenchiliridiki yeqinlighi bilen xitay libiralist demogratchiliri bilen ich qoyun-tash qoyun bolishalatti; demogratik tamaliridiki oxshashliqlar pan türkistanchilar hetta qismen pan islamchilarnimu chini türkistanchilargha yeqinlashturalatti. Netijide bu uch eqim xitaylar bilen yeqinlishishqa mayillighini ipadiliship, kimning heqiqi chin türkistanchi, kimlerning panchilar bolghanlighinimu perq qilghili bolmighidek haletke kilishken boldi. Emma herqandaq idiyiwi eqimgha mensup bolishidin qet’i nezer, düshmini bilen ittipaq tuzeleydighan, ortaq noqtilarni axturidighan, düshminidin tamalarda bolidighan chushenche igisi, düshminini hichqachan chin menisidin düshmen dep tunishi natayin! Bek bolup ketse düshminining wehshiyane zulumini ularning esli muddasi emes, usuldiki xatalashqanlighi depla tunuydu. Yeni, “Xata ketken tereplirini tuzetsila boldi, esli naheqchilik qilish niyiti yoq, …” depla qarishidu. Shu seweptin atalmish ‘birleshme hökümet’ qurulishida izchil turde herqandaq bir tuzumdiki milliy musteqilliq teripide emes, eqidilirige yeqin kelidighan xitaygha mayillighini körsitishti! Mahiyette bularning hemmisila kona xitay dellallirining dawami idi, xalas!
Bularning ichidiki pan türkisizim eqidilirimu demogratik chushenchiler asasida dunya türklirini bir gewde halitige keltürüshup, dunyada yimirilmes türk impiriyisi yaritish shirin chushlirini asasi meqset qilishidu. Bu-Yimirilishi muqerrerliship bolghan Osman Türk impiriyisini qutquzup qelishning eng axirqi ümidi qatarida peyda bolghan bir xam xiyal chushenchisi bolup, bu xil cholta chushenchining wetinimiz musteqillighini qolgha kelturulishi bilen qilchilikmu munasiwiti yoq idi. Yeni, burunqi Osmaniye tewesidiki Erep musulmanliridin ümid qalmighan bir ehwalda bu impiriyini Türkler küchidin paydilinip qutquzup qelishqa bularmu deydighan Eniwer pashaning oylap tapqan bir xiyalidinla ibaret idi. Intayin qalaq we chikidin ashqan namiratliq ichidiki Türki xelqler parchimu-parche chechilip, birqanche yengi impiriyilerning mustemlikisige aylinip bolghan we tugimes ichki zidiyetler qaynimigha paturulghan Türki xelqlerni Eniwer pashaning xamxiyali bilen biryerge keltürüsh esla mumkin emes idi. Bundaq xamxiyalning Türki qewimler arisida yeqin kelgüside emelge ishish ihtimalimu esla qalmighanidi. Shunga pantürkisizim xiyali, yimirilgen Osmaniye impiriyisining eng axirqi bash qumandani Eniwer pashaning Tajikistan taghlirida ros bolshiwikliri teripidin olturilishi bilen allimu qachan pantaziyilik qimmitinimu yoqatqan bir chushke aylinip bolghanidi. Epsuski bizning yash panturukchilirimiz Türk dunyasi etila birliship büyük impiriye halitige kileleydighanliqigha telwilerdek ishinishetti. Ene shundaq tutami yoq bir chushenche bolghachqa, bu eqimgha mensup kishiler qilche ikkilenmeyla xitaylar bilen ittipaq tuzgen chini türkistanchilar bilen yughurulup kitishti!
Bu yerde eqim bulup shekilluinishke küchep tirishiwatqan sotsiyalizimchilargha mensup yene bir eqim bolsa, markisizim eqidiliridiki oxshashlighidin sovet ittipaqigha yeqinchiliq körsetse, sotsiyal demogratik chushenchiliridiki qismen oxshashliqliri asasida roslarning wastisi bilen gomindang xitayliri bilenmu shertsiz urush toxtutalidi. Shuningdek keynidinla ular bilen tengsiz kilishim shertlirinimu qubul qilishalidi. Shobihsizki, bu chushenchilerning kilish menbesi sovet ittipaqida uqighan we u yerdin qaytip kelgen muhajoirlirimizni asasi menbe qilishqan bolup, sovet ittipaqining ikkinchi dunya urushining mejburlishi sewibidin wetinimizdiki milliy inqilaplarni qollashqa mejbur bolishi ular üchün bir amet bolup bergenidi. Ikkinchi dunya urushining tamamlinishigha egiship, sovet ittipaqi wetinimizdi tarixi wezipisini ular üchün ada qilip bolghan bu milliy azatliq inqilawining xaraktirini sotsiyalizim tusige burash we keyin xitay komunizim lagiri bilen birleshturiwitish pilani buyiche Ikkinchi Jumhuriyitimiz waqitliq hökümitining terkiwini sotsiyalistlashturushqa mejburlashti. Ikkinchi Juimhuriyitimiz waqitliq hökümiti terkiwini sotsiyalistlashturush ishini asasen tamamliduq dep qarighandin keyin, komunizimning internatsiyunalisit idiyisige asasen Ikkinchi Jumhuriyitimiz ichidikilermu oz idiyologiyisini milliy musteqilliqning üstige dessitiship, xitay kommonistliri bilen shertsiz birlishishke maqul bolushti.
Biz bu hadisilerge bügün diqqet qilidighan bolsaq, ‘demogratiye, sulhi’ digendek ortaq noqtilirining bolishi, bir-birsige herqanche düshmen boliwatqan kishilirimiznimu asanla bir yerge kelturelidi. Yeni idiyologiyilik meqset weten milliy musteqillighi muddasining üstige qurulghini üchün, tarixi düshminimiz bilen oxshash idiye asasida tench birlishishni her ikki terep kishilirimiz ishqa ashurushtin qilche tartinip qalmidi. Xelqimiz arisida düshmen bilen hemkarlashqili bolidighanlighi heqqidiki xa’inliq chushenchiliri pedazlinip xelqimiz teripidin yatsiralmaydighan halet ikki xil qutupqa mensup kishilirimizning keng kolemde teshwiq qilishliri netijiside tezlikte kingiyishke bashlidi.
Netijide yuquriqidek tot xil pikir eqimidikiler ‘tenchliq, sulhi, kilishim, sözlishish’ digendek ortaq chushenchilirini putun küchi bilen terghip qiliship, xelqimizni tedriji halda tenchliq üchün wetinini, millitini, dinini qurban qilishqa razi, tenchliq üchün esheddi düshmini bilen hemkarliq ornutushqa razi sadda tenchliperwerlerdin qilip yitishturushke urunushti. Xelqimizmu bu xil tenchliq tumanliri ichide qaymuqup, herqandaq ishni tenchliq usulida chushunushke, tenchliq usulida xelqilishqa urunushqa intilidighan yuwash-yumshaqlar haligha kelturulmekte idi. Eng echinishliq yeri shuki, xelqimizning mutleq kop qismi wetinimizge tajawuz qilishning yengiche usulini qollinip wetinimizge besip kiriwatqan xitay tajawuzchilar kelgindilirining qaridap ketken chirayigha, jul-jul uchisigha, bichare qiyapitige qarapla ularning tench shekilde yamirap kitishini tosash ornigha ularni ‘bicharilar, ghiripmusapirlar’ diyiship, qoroliridin oy berishti, uchisigha kiyim , qarnigha tamaq beriship kutiwilishti. Hetta bir qisimlar bu tajawuzchilarni bala qilip beqiwilishqiche berip yetti! Ejeba shu chaghda beqiwilishqan ‘xitay baliliri’ bügün ulargha qandaq muamile qilishiwatidighandu? Nime digen shermendichilik!
Bu ishlar shuning bilenla tugise meylitti. Xelqimizge singduriliwatqan bu xil ‘ishni sözliship xelqilish’ wastisi resmi adet haligha kilip, xelqimiz herqandaq düshminige qarshi aziraqla ‘qopalliq’ qilishlarnimu koturelmes halgha kilip, ozilirining xitay tajawuzchiliri teripidin naheq olturulishinimu ‘tenchliq’ bilen kutiwalidighan ghelite mijezler yitilmekte! Bolupmu bundaq mijezdikiler chet’ellerde musapir bolup yurgen kishilirimiz arisida alahide közge cheliqmaqta!
Hemme nimisidin ayrilghan xelqimiz bügün yurtini besiwalghan xitaylarning hechqachan ozilirige dostaniliq qilish niyitide bolup baqmighanlighini, eksinche wetinimizge ayaq basqan barliq xitay tajawuzchilirining izchil turde xelqimizge düshmenlik qilip kiliwatqanlighini tonup yitishke bashlimaqta idi. Emma düshminini toniwilish waqti bekla kechikip qalghanidi. Endi bu düshmini yerim esir awalqi temtiriship yurgen bichare düshmen emes, alahide küchlinip ketken bir düshmen idi. Shundaqtimu xelqimiz xitay tajawuzchilirining düshmenlik mahiyitini asta-asta tunup yitip, düshminige qarshi keskin heriketler bilen jengge atlinishning eng ünümlük yollirini axturushup yurginide, bizning heliqi tenchliqperwerlirimizning turelmiliri otmushtikilerning jendisige warisliq qilip, derhal sehnilerge yamiship xelqni olum bilen, bihude qan tukulishler bilen, dunyada yitim qalidighanliqliri bilen qorqutushup qayta jim yetishigha mejburlash teshwiqatliri bilen hedep shoghullinishmaqta:
“BDT bizge yardem qilmaqchi, AQSh bizni qutqazmaqchi, qoshnilirimiz bizge yardemchi bolmaqchi, demogratik xitaylar bizge rehim qilidu, … Emma bu yardemlerning hemmisi bizning tench turushimizni aldinqi shert qilishmaqta, …
“Dunya jama’iti Kuweytke yardem berdi, Kosowaliqlargha yardem berdi, Chichenlerni qollap quwetlidi, xoshnimiz Afghanistan’ghimu yardem qilishmaqta, Pat yeqinda bundaq yardem bizgimu yitip kelidu, shunga biz bu yardemlerni qachurup qoymaslighimiz üchün düshmen’ge qarshi tench pa’aliyetler bilenla shoghullinishimiz kirekki, hergizmu qural koturup chiqip özimizge ‘terrorchilar’ digen tamghining urulup qelishidin saqlinishimiz shert” digendek atalmish ‘pakitlar’ bilen xelqimizni tinjitishqa tirishmaqta! Xelqimiz bu tenchliqperwerlirimizning teshwiqatigha ishinip ötken yerim esir jeryanida oz düshminini dosti hisaplishidighan derijige berip yetip, hemme nimisidin ayrilip qalghanidi. Endi bu xatalighini tonushqa bashlighinida bizning sulhichilirimiz “Esli düshmen xitay kommonistliridur, demogratik xitaylar aq kongul dostlirimizdur” digen yengi petiwani toqup chiqiriship, xelqimizning milliy musteqilliq heriket istigini xitay demogratik herikitige qoshiwitip iritip tugitiwitishning teyyarliqigha kirishmekte. Hetta deydighan’gha hech gep tepishalmighinida, “Deng Shawping ölgendin keyin, … Shiyanggangni ötküzüp berginidin keyin, … Teywen hujum qilghandin keyin, … demogratik xitaylar hakimiyetni ötküzüp alghinidin keyin, … Afghanistan ghelibe qilghinidin keyin, …” digendek zamaniwi xurapatlar bilen xelqimizni aldap ‘kutush’ ke zorlashmaqta!
1-8§. Yengi Eqidiler Heqqide
Biz yuqurida demokratiye chüshenchilirining wetinimiz milliy musteqillighini qolgha keltürüsh herikitimizge uyghun kelmeydighanlighini isharet qilip ötkeniduq. Demokratiye wetrinimizning milliy musteqiliighini qolgha keltürüshte heqiqetenmu uyghun kelmesmu?
Demokratiye heqqidiki chüshenchiler dunyada ta bügün’giche eniq bir eniqlimigha erishelmey kiliwatqan zamaniwi chüshenchilerning biridur. Demokratiye heqqide söz bolghinida Amerika bir xil sheklini terghip qilmaqta; Sovet kommonistliri bir xil sheklini toghra digen bolsa, xitay kommonistlirimu uning ‘junggochisi’ ni kötürüp chiqishmaqta. Melum menide Islam ellirimu ozige yarisha demokratiye chüshenchilirini otturigha quyushmaqta. Bu xil chüshenchilerge diqqet qilidighan bolsaq, bezi demokratchilar libiralliqqa mayil demokratiyini teshebbus qilsa, beziliri sotsiyalliqqa mayil demokratiyini terghip qilishmaqta; yene beziler xanliq tüzümni saqlap qalidighan demokratiyige mayil bolsa, beziliri dini eqidilerni olchem qilidighan demokratiyini maqul kormekte. Shuningdek yene iqtisadi qanunlarni asas qilidighan, pelisepelik chüshenchilerni asas qilghan yene bashqiche shaxlandurulghan demokratiye chüshenchilirimu bezi döletlerning siyasi tüzümi qilip qubul qilinmaqta.
Yighip etqanda, herqaysi millet, herqaysi itnik, siyasi yaki dini toplumlar ozilirining milliy, siyasi, dini yaki iqtisadi menpe’etlirige uyghun dep qarighan demokratiye sheklini ozlirini saqlap qilish, ozlirini kücheytish, oz tesirdairisini kingeytish yaki bashqilarni boysundurush qatarliq meqsetler üchün ijtimai-iqtisadi we siyasi asas süpitide qollinip kelmekte. Wahalenki, qolida hoquq we qurali bolmighan, wetinide milliy musteqillighi bolmighan nurghunlighan xelqler herqandaq shekildiki demokratiye miwiliridin paydilinish turmaq, kop hallarda bu xil tüzümlerning bughushi astida ingirimaqta! Bulardin shuni koriwilishqa bolidiki, demokratiye chüshenchiliri meyli qandaq shekil elishidin qet’i nezer, hoquqini qolida tutup turalighan milliy küchlerning menpe’etini qoghdap, qulluqqa chushurulgen xelqlerni basturush qurali qilinmaqta.
Eyni waqtida Xitay dahisi Sun Jongsen xitaylarghila xas demokratiye bayrighini kötürüp chiqip xitaylarni Manjuliship ketken tüzümdin qutqazghanidi. Emma Manju, Mongghul, Tibet qataridiki bizge oxshash milliy erkinligini xitaylargha tartturup qoyghan xelqler Sun Jongsen yaratqan xitay demokratik tüzümining tömür tapini astida izilishke mehkum qilin’ghanidi. Gomindang xitaylirining terghip qilishqan milliy demokratiye qarishimu noqul xitay millitigila tewe demokratiye tüzümi idi. Keyin kommonist xitaylar otturigha chiqip yenila xitayghila xas markisizim asasida tiklen’gen demokratiye tüzümini yaratti. Demek, Xelqimiz bashqilar teripidin tiklen’gen herqandaq bir demokratik tüzümdin qilche menpe’et alalmidi. Hetta ene shu demokratiyiler tupeylidin yoqutulush girdawigha kelturuldi! Endi yengi xitay demokratchiliri otturigha chiqiship aghzimizgha hesel temitishqa kirishmekte. Emma bu yengi demokratik xitaylarmu wetinimiz xelqining milliy musteqilliq teliwini milliy zoruriyet emes, belki zulumgha, naheq tüzümge qarshi zoruriyet dep burmiliship, “bu xelqlerning milliy musteqilliq teliwide bolishini hazirche toghra chushinishke bolidu, emma kelgüside biz hoquqni tartip alghinimizda bu xelqlerning bundaq bimene teleplerde bolishigha orun qalmaydu. Chünki biz … nopus ustunligi we iqtisadi ustunligimizge tayinip … ularning bu xil teleplerde bolishigha imkan qaldurmaymiz” diyishmekte. Shunga, bügünki herqandaq bir demokratik xitay “xitay kommonistlirining qol astida iziliwatqan bir qisim azsanliq milletlerge qet’i turde milliy musteqil dölet qurush ixtiyarini berimiz” digen sözni birer qetimmu eghizidin chiqirip baqqan emes. Hetta del buning eksiche, ular bizni wetinimizdiki xitaylargha omumi yüzluk qarshi chiqishimiz ornigha kommonist hökümitige qarshi paaliyetlerni qanat yaydurup, “xitayning demokratlishish sur’itini tizlitip berishke toxpe yaritish” qa undimekte. “Kelgüside biz az sanliq milletlerge heqiqi aka-ukilardek muamile qilimiz, barliq ishlarda silerni algha yiteklep barimiz” diginidin korunup turuptiki, “siler menggu bizdin ayrilalmaysiler, biz silerge mengguluk hökümiranliq qilimiz” diginidin bashqa nerse emes!
Uning üstige demogiratiyining eng muhim pirinsipliridin biri shuki, azchiliq kopchulukke qet’i boy sunishi shert! Yeni bir yerim milyart kishining qarar-teleplirige qet’i boy sunush _ xitay milliytige boy sunush dimektur. Bu jehette bezi ixtiyari xitay munazire munberliride xitaylar bu arzusini uchuq ashkare terghip qiliship, “Biz bu azsanliq milletlerge bekla itiwar qiliwitip barimiz, netijide ular heddidin artuq ekilishidighan bolup kitishti, hetta biz ulardin bekla tuwen orun’gha chushup, bekla passip halda qalmaqtimiz, bizlerge azsanliq millet yerliride bekla tengsizlik qilinmaqta” diyiship zarlanmaqta! Mana bu heqiqi xitay milliy siyasitining ipadisi! Demokratiyining ene shu xil milliy siyasitini qandaqtur insanperwerlik, atalmish kishilik hoquqlar bilen girim qiliship, xelqimiz arisida rehimdillik, sexiliq, xoshxoyluq, tenchliqperwerlik terghibatlirini keng tarqitiship, wetinimizning barliq bulung puchqaqlirini xitay tajawuzchi köchmenliri bilen toshquziwilip turup, ustun xitay milliy nopus weziyitini yaritiwilishqandin keyin, herqandaq barawerlik asasidiki demokratik saylamlarda xitay tajawuzchilirining ustun awazgha irishishini qolgha keltürüsh sharaitini yaritish mexset qilinidu. Hetta xelqimizni qaymuqturush, aldash, bir-birige selish, tehdit qilish, para berish shekilliri bilen xitaygha awaz berguzup, wetinimizni mengguluk kichik ‘xitay yurti’ halitige kelturiwilishni yengi demokratchi xitaylar ozlirining milliy siyasiti qilip belguliwilishidighanlighini terghip qilishmaqta. Halbuki, yengi demokratchi xitaylar hakimiyet beshigha chiqmay turupla, wetinimiz xelqining awal heriket bashliwilip kelgüside Sherqi Türkistanda xitay tesiri qalmighan, yerlik xelq ozlirining milliy qoshuni bolghan weziyet barliqqa kelishi, shuning bilen wetinimizge köchmen yotkesh, bayliqlirini xalighanche bulang-talang qilish pursitini qoldin chiqirip qoyushidin jiddi ensireshmekte! Shu seweptin bir qisim yengi demokratchi xitaylar “shimali shinjangda bingtwen polk-diwiziyiliri, xitay ahalisidin teshkillen’gen ustun milliy terkiwimiz bolghini üchün, yerliklerning meyli terrorluq waste qollansun, meyli demokratik saylam arqiliq bolsun, u yerlerde yerliklerning ustunlukke irishiwilish ihtimallighi mengguluk axirlashti. Emma jenupta bu xil ustun nopus nispitimiz yaritilmighachqa, u yerdiki yerlikler hemishe zorawanliq wastisi bilen weten birligini parchilashqa urunup kelmekte. Eger jenupqimu jiddi shekilde ahale kochurup, herxil sana’et rayonlirimizni berpa qiliwalghinimizda, yerlikler medeni hayat bilen uchurashqinidin keyin oz milliy dawaliri üchün waqit ajiritalmay, pul ghemigha petip qeliship, musteqilliq dawalirini untup kitishidu. …! Kommonistlar bu jehette shimalda heqiqetenmu jongxwa millitige paydiliq ishlarni qilip birelidi. … Emma bu jehette jenupta izchil bolalmidi. …” digendek mulahizilirini qilche tep tartmastinla ashkare gezit-jornallirida elan qiliship talash-tartish qilishmaqta! Buxil maqaliliridin xitay yengi demokratchilirining kommonistlardin qanchilik perqi bolidighanlighini toluq koriwilishqa bolidu. Bu jehette xitay yengi demokratchilirimu putunley kommonist xitaylargha oxshashla tajawuzchiliq rohi singip ketken kelgüsi jallatlardur! Xitay yengi demokratchiliri oz ichide yuquriqidek munazirilerni qilishqan bilen, keynige orulupla bizge qaritip “shinjangdiki xitaylirimizning mutleq kop qismi demokratiyige teshna boliwatqan kishilerdur, shunga siler ular bilen hemkarliship kommonist tüzümni aghdurup tashlashqa küch chiqirish bilen shoghullinishinglar eng aqelaniliq ish qilghininglar hisaplinidu. …” diyiship, bizning milliy musteqilliq herikitimizni xitay demokratik herikitining yardemchi küchi qiliwilishqa urunishmaqta.
Mana bu xitaylardin ümitlinip yürgen demokratiyimizning bizge beridighan netijisi!
Bügünki kundiki bizning xitay demokratchilirigha qol beriship xelqimizni tench heriketlerge righbetlendurup kiliwatqan kishilirimizning ishiniwatqan xitayliri ene shu xil kishilerdur. Bu turdiki demokrat heweskarlirimiz eyni waqitta, milliy dölet qurushimizgha izchil qarshi chiqip kelgen burunqi xitay demokratik hökümitige yalwurup, “silerning toluq musteqilliq teliwimizde bolishimizdin renjip qalidighanlighinglarni bilimiz. Shunga silerdin ayrilmasliq sherti bilen, sherqi türkistan’gha yerim musteqilliq xaraktirini alghan aptonomiye yaki fidiratsiye (eniq mustemlike) hoquqini berishinglarni utunup qalimiz, undaq qilmighininglarda xelqimiz silerge ziyan kelturidighan qanliq küreshlerge kitip qelishi mumkin …” dep yigirme yil hepilishipmu xitay katiwashlirini eyweshke kelturelmigen kishilirimizning izini besip mangmaqta. Bügün bu kishilirimiz bu achchiq sawaqlarni untup qalghanmidu yaki uni xelqimizge rawa koremdighandu? Bizning pishqedem demokratchilirimizning diyishkenlirige maslashqan bügünki atalmish demokratchilirimizmu “xelqimiz bizning tosighanlirimizgha unimay quralliq küreshtin ibaret silerge ziyan salidighan xeterlik yolgha qarap mengishqa tirishmaqta …” diyiship, xelqimizning jan pidaliq bilen milliy musteqilliq kurishige atlinish qizghinlighini xitaylargha datliship yurmekte!
Yuqurida tekitlep otkinimizdek, demokratiyining birdin bir pirinsipi shuki, kop sanliqning qanunluq bolush mentiqisige shertsiz boy sunushtur. Wetinimizde xitay tajawuzchilirining omumi nopus ichide mutleq ustunlukke erishiwalghan kunliride barliq memori, iqtisadi, siyasi, eskiri, ilim-pen saheliri boyiche hazirtinla mutleq zomigerlik ornigha erishiwalghan xitay tajawuzchilirigha yol quyushni terghip qilish _ Bügünki demokratiye hisaplinidu. Bu noqtidin alghanda, wetinimiz xelqini demokratiye usulida tench erkinlikke irishturushni terghip qilish herkitimu xitay tajawuzchilirini wetinimizde saqlap qelishqa urunushning shekli ozgergen bashqiche ipadilinishidur. U halda demokratiye bayrighini kötürüp chiqip atalmish wetenperwerlik herikiti bilen shoghulliniwatimen diguchilernimu nöwettiki teslimchilikning yene bir xil ipadilinishi dep qarishimiz kirek! Teslimchilik _ Weten’ge xa’inliqtur!
Halbuki, bizning xelqimiz xitay demokratiyisige-import qilin’ghan demokratiyige emes, belki özining milliy istigini ekis ettürgen, milliy menpe’etlirining himayisi asasigha berpa qilin’ghan demokratiyige muhtaj. Milliy demokratiye-wetinimiz xelqini qet’i turde milliy musteqil döliti bilen dunya sehnisige elip chiqip, barliq hör dunya insanliri qatarida orun aldurushni aldinqi shert qilidu. Mana bu-biz arzu qilghan demokratiye! Bu noqtidin alghanda, demokratiye-hechbir zaman milliy musteqilliq kurishimizning usuli bolalmaydu. U peqetla milliy musteqil dolitimizning siyasi tüzümila bolalaydu, xalas. Shunga, demokratiye talash-tartishliri peqetla milliy musteqil dolitimiz qurulghandin keyinla tilgha elinidighan bir siyasi hadisidur!
Bu yerde kishilik hoquq mesililirimu xelqimizning mingisini qochup kiliwatqan mesililerning biri ikenligini tekitlep utishimiz kirek. Kishilik hoquq mesililirimu demokratiye mesililirige oxshashla milliy ayrimichiliqlarni tonimaydighan hemde mu’eyyen bir ijtimai tüzümning terkiwi qismi bolup namayen bolidighan qoshumche siyasi tüzümdin ibaret. Shunga, bu mesilimu tajawuzchilardin qutulup, milliy musteqil dolitimiz qurulghandin keyin qararlashturilidighan ijtimai tüzüm teliwige qarap andin otturigha chiqidighan mesile bolghachqa, milliy musteqilliq herikitimizning charisi bolalmaydu. Mustemlike shara’iti astida bu mesilini tekitlesh, bizni xitay mustemlikichilirige menggu qul bolishimizni terghip qilidighan nersige aylinip qalidu. Yeni, kishilik hoquq pirinsipliri millet, dölet cheklimisige uchurimaydighan asasta, mu’eyyen tupraqta yashawatqan kishilerni teng barawer közi bilen qarishini terghip qilidighan bolghachqa, “wetinimizdiki xitay tajawuzchilar aqqunlirimu adem, ularmu bu tupraqlarda erkin ademdek yashiyalishi, barliq heq-hoquqlardin shertsiz teng paydilinishi qet’i kapaletke ige qilinishi’ aldinqi shert qilinidu. Bumu xitay tajawuzchilirining wetinimizni menggu besip yetishini qanunlashturishigha yardemchi bolidighanlighining birxil siyasi yardem küchi bolidu. Buning aqiwiti oxshashla weten’ge xa’inliq qilghanliq bilen tamamlinidu!
Eslide kishilik hoquq mesilisi ijtimai tüzümni ozgertish yaki islahat qilishni teshebbus qilish yüzisidin tunji qetim Fransiyide 7 maddiliq kishilik hoquq xitapnamisini oz ichige alghan «Kishilik Hoquq» namidiki kitapche halitide 18- esirning axirlirida yawrupaliqlargha resmi tunutushqa bashlan’ghan bir chüshenche idi. Eyni waqitta Fransiye fyudal qalduq hökümitini oz xelqige insandek yashashning ijtimai muhitini yaritip berishke mejbur qilish meqsitide otturigha quyulghan bolsimu, Fransiye hökümitining qattiq cheklishi bilen oz wetinide elan qilinalmighan bu kitap, kishilik hoquq mesilisini xelqaralashturush bedilige sirttin besim peyda qilish meqsitide Amerikining tunji prizdenti Washen’giton’gha soghat qilinish wastisi bilen elan qilinish pursitige aran erisheligen idi.
Yeni, ‘medeni dunya’ jama’iti kishilik hoquq telimatliri bilen bundin ikki esirdin artuq waqit awalla tunushushqa bashlighan bolsimu, taki ikkinchi dunya urushighiche tuzugirek bir tesir qozghiyalmighan idi. Adem mahiyitini tetqiq qilish bilen dang chiqarghan Freudning wastiliq shagirtliridin bolghan A. Maslow, insandiki tebii ihtiyajlarni tetqiq qilip qatargha tizip, insan oghlining qatlamliq tupki ihtiyaj neziriyisini otturigha qoyup, kishilik hoquq mesilisini ilmi neziriyiler bilen mukemmelleshturup bergendin keyinki xeli uzun bir mezgillergiche dunyada kishilik hoquqni resmi itirap qilishqa pitinalaydighan tuzugirek bir dölet chiqmighanidi. Hetta kishilik hoquqning ‘Atisi’ hisapliniwatqan Amerikidimu ta 70- yillargha kelgiche wehshi irqchiliq pajieliri dawam qilip kelmekte idi. Hazirmu herqanche ilghar dep tonulghan ‘medeniyetlik döletler’ de yenila irqchiliq, dini düshmenlik, ajizlarni xarlash, … ishliri qanunluq yaki mexpi shekillerde dawamliship kelmekte. Gerche bügün bir qisim eller kishilik hoquqqa alahide itiwar qilidighan qiyapetlerni ipadiliginidek qilishsimu, emma yenila ene shu ‘ilghar’ ellerning qap merkizide Boshnaqlarning, Kosowa Albanlirining we chichenlerning, Pelestin Erepliri bilen Iraqliqlarning, … wehshiyaniliq bilen eng zamaniwi qurallar bilen qirghin qilin’ghanlighi, kishilik hoquq mesilisiningmu dunyada texi ortaq bir chüshenche halitige kelishtin bekla yiraqta turiwatqanlighini korup alalaymiz. Yeni, bügünki dunyada kishilik hoquq mesilisining yenila dini, milliy, iqtisadiy, siyasi, herbi we irqi tuslerge beqinidighan halette turiwatqanlighini uchuq korup alalaymiz. Ene shundaq halda turiwatqan bir chüshenchini milliy musteqilliq herikitimiz üchün xizmet qildurimen diyish, yene kilip putkul tarixi buyiche kishilik hoquq digen’ge mayil herqandaq qarashlarni ajayip ghelitiliq his qilidighan, olgen adem turmaq, chala tughulghan balilirinimu qorup yewitidighan xitay tajawuzchiliridin kishilik hoquq pirinsiplirigha tayinip tench musteqillighimizni yaki qandaqtur bir horlukni alalaymen dep ishen’guchilerni ‘4-doxturxana’ gha apirip quyushqa tigishlik kishiler dep guman qilmaqtin bashqa charimiz yoq!
Biz yene wetinimizning mutleq kop sanliq nopusining musulman bolghanlighidin paydilinip, dinimizning milliy musteqillighimizni ilgiri surushke korsitidighan ijabi rollirinimu estaydil tetqiq qilip chiqishimizgha toghra kelidu. Birqisim nadan yaki yaman gherezlik kishilerning dinimizni burmilap, xitaygha qulluq qilishni wajip qilip körsitishliridin alahide hushiyar bolishimiz lazim. Shuningdek yene islam dinimizni ottura esirning waqti ötken qalaq chüshenchiliri boyiche izahlashlirini tashlap, Allah yaratqan ka’inattiki bizning qolimiz yetishke bolidighan barliq nimmet, risqilirimizdin toluq paydilinish, Allah yaratqan maddi dunya qanuniyetlirini estayidil tetqiq qilip, yaratquchi Allahning heqiqi küch qudritini nispilik, kuwant neziriyisi sewiyiside, hetta uningdinmu chongqur sewiyelerde kunsayin chongqurlap toluq tonup, xelqni bextiyar qilidighan sawapliq ishlar üchün paydilinish yolidimu xelqimizni jan pida qilip tirishchanliq körsitishke heydekchilik qilishqimu atlinishimiz lazim.
Bu yerde yene ‘muhit asirighuchilar’ bayrighini kötüriwéliship, wetinimizdiki muhit bulghunishlirini shikayet qilish paaliyetlirini weten qutquzushning muhim terkiwi qilish digüchilernimu xitay bilen ortaq el yaritish qarishigha elip baridighan internatsyonalchilarning ishi dep qarishimiz kérek.
Yuqurqilardin shuni köriwélishqa bolidiki, xelqimizni özining bolmighan demokratiyilerge, xelqimiz qolida bolmighan kishilik hoquq tedbirlirige qiziqturushlarning hemmisi, shekli özgergen tenchliq terghibatliri bolup, wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining köpiyip kitishige qilchimu tosalghuluq roli bolmighan nersilerdur. Xitay tajawuzchiliri nopusining artip kétishige pisent qilmaydighan hetta uning artip kitishige wastiliq yardemliship beridighan bundaq chüshenchilerge qiziqquchilarni xitaygha yardem qiliwatqanlar dep höküm qilishimiz lazim. Xitaygha herqandaq waste bilen yardem qilish-weten’ge asiyiliq qilish bolidu!!!
1-9§.Ténchliq Mesililiri
Xitay tajawuzchilirining wetinimizni munqerz qiliwilishida qollan’ghan eng küchluk qurali-‘tenchliq söhbiti’ oyuni oynashtur!
Gerche memlikitimiz dairiside kingiyip kitelmigen bolsimu, Tömür Xelipe qozghilingi wetinimiz milliy musteqilliq herikitining yigirminchi esir zeper marshini yangratqan idi. Bu qozghulang intayin toghra bir weziyette wetinimizge xitay tajawuzchiliri ayaq basidighan derwazini qamal qiliwilish weziyitini yaritip bergenidi. Qumulluqlarning ghurur bilen tillarda dastan qilidighan bu shereplik herikiti bashqa yurt xelqlirimizning awaz qoshushidin mehrum bolup qalghachqa, ilajisizliqtin purset kutush mexsitide xitay tajawuzchilirining tenchliq söhbet tekliwige maqul bolushqa mejbur bolup qalghanidi. Wahalenki, wetinimizni menggu xitay yeri qiliwilishni ozlirining burichi dep bilidighan xitay tajawuzchiliri ‘tenchliq sohbiti’ ni qural qiliship, qozghulangchilirimizni qapqan’gha chüshürüp qirip we tirik kömüp tashlidi!
Qumul xelqi bu qetimqi himayichisiz qalghan herikitidin keyin, bashqa yurtlirimizda qozghulang partilishini kutup yigirme yil chidap kutup baqti. Epsuski, bu jeryanda xitay tajawuzchiliri oz ichide shunche zidiyetliship bir – birini yiyishiwatqan paydiliq pursetlerning yüz beriwatqanlqigha qarimay, bashqa yurtlirimizda tilgha alghuchiligi bar birer qozghulang barliqqa kelmidi. Qarighanda bu wezipe yenila Qumul xelqining üstige chushkendek qilatti. Ghoja Niyaz Hajim bashchilighida qozghalghan Qumul xelqi, düshmen’ge qarshi bir yil musheqqetlik küreshni dawam qildurup, keyinki yilisidin bashlap xitay tajawuzchilirigha qarshi keyni-keynidin zeper marshi yangratqandin keyin, qisqa waqit ichidila bu qozghulang putun memlikitimizni qaplighan milliy musteqilliq azatliq kurishige aylinip ketti.
Epsuski, bu qetimqi milliy azatliq korishimizmu axirqi zeperge yeqinlishiwatqinida mehelliwazliq, abroypereslik, qitighurluq, weziyetke uyghun sitiratigiye we taktikilar jehettiki bilimlerge ige kishilirimizdin yoqsunluq qataridiki sewepler bilen barghansiri ichki zidiyetler ichige petip qeliwatatti. Buni purset bilgen xitay tajawuzchiliri ichki zidiyet yaritish bilen paal shoghullinish bilen birge Sovet ittipaqini chaqirip kilip basturghuzushlar netijiside, yenila xitay tajawuzchilirining qoyghan ‘tenchliq sohbiti’ teliwige maqul diyishke mejbur bolushti. Buning netijisidimu oxshashla echinishliq meghlubiyet bilen xulasilandi.
Ikkinchi dunya urushi wetinimiz düshmenlirining ana wetinini ejellik meghlubiyetlerge uchiratqan deslepki paydiliq pursetlerni sel ötküziwetkendek qilsimu, Ili taghlirida Gheni Batur qataridikilerning yitekchiligide qozghulang bashlinip, tez aridila kengiyip milliy musteqilliq kurishige aylinip ketkenidi. Chaqmaq tizligide ghelbisiri algha ilgirlewatqan bu qetimliq milliy musteqilliq kurishimizmu wetinimiz xelqi ichide mustehkem asas tiklishiwalghan sulhipereslirimizning zor küch bilen zorlishi arqisida, xitay tajawuzchilirining ‘sulhi’ qapqinigha chushurulup bügünki paji’elirimizning huli tiklen’gen boldi!
Xitay tajawuzchiliri ‘tenchliq’ bayrighini koturiwilip, wetinimizni munqerz qilish jehette alahide muweppiqiyetlerge iriship kelgen boldi. Shu seweptin xelqimiz arisida he dep ‘tenchliq’ shamili chiqirishqa hirismen. Herqandaq bir milliy zidiyetni xelqilishta “sohbet, tekshurush, uginish korisi, terbiye herkiti, echilip saylash, idiyini toghurlash, hujjet uginish, …” qataridiki ‘tenchliq‘ usulliridin paydilinip xelqimizni jasaritidin, ghayisidin, yitekchiliridin, qehrimanliridin mehrum qilip keldi. “Shinjangni azat qilip berish, bandit taziliship gberish, yitishturup berish, yardem berish, gullendurup berish, echip berish, …” digendek ‘tench heriket’ lerning hemmisi wetinimizni yutiwilishning qedem basquchliri idi, xalas! “Tench bolush, ittipaq bolush, ikkidin ayrilalmasliq, …”! Bu shuarlirining hemmisila xelqimizni boysundurushning hililiri bolup, xitay tajawuzchiliri wetinimizge milyonlap esker yighip turupmu bizdin tench bolushimizni telep qilip keldi, xitay tajawuzchiliri barliq zidiyetlerning menbesi bolup turughluqmu bizni ular bilen ittipaqlishishqa mejburliship keldi. Ular her bir noqtida bizdin allimuqachan ilgirliwilip turupmu bizni ulardin ayrilmaslighimizni terghip qilishti! Dimek xitay tajawuzchilirining bu shu’arliri putunley tench munqeriz qilishning wastisi bolup keldi. Urush qozghap eghir derijide meghlup bolup kelgen xitay tajawuzchiliri ‘tenchliq’ wastilirini qollunupla her qetim ghelibe qilip kelmekte. Yeni xitay tajawuzchiliri wetinimizni besiwilishta peqetla ‘tenchliq’ usulidila ghelibe qilalidi. Shunga ‘tenchliq’ usuli xitay tajawuzchilirining wetinimizni besiwilishta qollinip kelgen asasliq tajawuzchiliq qurali bolup keldi. Buninggha mas halda xelqimizni xitay tajawuzchilirigha qarshi chiqishta ‘tench’ yol tutushni terghip qilghuchilarning niyitini bashqiche meqset yushurun’ghan bolmisun yene? digen guman’gha kelturmey qoymaydu.
Xitay tajawuzchiliri wetinimizni tench shekilde bashqurush üchün tikligen Borhan Shehidi xelqimiz ichide izchil turde ‘xitay bilen tench birge utush’ teshwiqatini terghip qilip kelgenidi. Biz uni weten xa’ini dep hisaplimaqtimiz; Seypidin Ezizmu izchil turde ‘tenchliq yolida ching turush’ ni terghip qilip kelgenligi üchün, biz unimu weten xa’ini dep elan qilmaqtimiz. Emma xelqimiz ichide yenila bu mesilige ehmiyetsiz qarap kiliwatqanlighini kormektimiz. ‘Uch Ependichiler’ mu izchil tenchliqni terghip qilishmaqta idi. Ejeba ularni nime diyishimiz kirek? Bügünki mutleq kop sanliq qorchaq milliy kadirlar, xizmetchiler, yallanma ziyalilar, yallanma ishchi-medikarlarmu tenchliq terghibatigha angliq yaki angsiz boy sunup xitay tajawuzchiliri üchün xizmet qiliwatqanlighini aqlashqa tirishmaqta. Ularni nime diyishimiz kirek? Bizning chet’ellerdiki nurghunlighna muhajir teshkilatlirimizning barliq rehberliri, ‘dahi’ liri, ‘gholluq unsur’ lirimu ‘tenchliq’ terghibati bilen jan-jehli bilen hepileshmekte. Ularni nime diyishimiz kirek? Xitay demogratik küchlirimu xelqimizdin ‘tench pa’aliyetler’ bilen shoghullinishimizni telep qilishmaqta. Ulargha qandaq qarishimiz kirek? Xitaydin nep tama qilishiwatqan herqandaq bir doletmu xelqimizdin ‘tench’ turushni telep qilishmaqta. Ularni qandaq bahalishimiz kirek? Xitay tajawuzchiliri wetinimizni toluq xitaylashturushta ‘tenchliq’ qa bekla muhtaj bolmaqta. Nurghun ‘wetenperwer’ lirimizmu eyni tenchliqqa muhtaj bolmaqta; düshminimiz bizni her waqit ‘tench tur’ dep boyruq qilishmaqta; ‘wetenperwer dahi’ lirimizmu shu boyruqni chiqirishta ejeba birer ortaq pilanliri barmu qandaq?!
Milliy musteqilliq herkitimizning birdin-bir meqsidi _ Xitay tajawuzchilirini wetinimizdin tel-töküs qoghlap chiqirishtur! Xitay tajawuzchilirining meqsidi bolsa _ wetinimizni kem-kutsiz xitay yurtigha aylanduriwilishtur. Shundaq iken, biz xitay tajawuzchilirining arzusini herwaqit umitsizlikke, meghlubiyetke aylandurush üchün heriket qilishimiz shert! Buning üchün ular bizdin tench turup birishimizni telep qilidiken, biz hergizmu ulargha tenchliq bermesligimiz shert! Eger kimiki bizni xitay tajawuzchilirining munqerzchilik herikiti jeryanida tench turushimizni telep qilishidiken, undaq kishiler bizning düshminimiz hisaplinidu! Hech bolmighanda undaqlarni dostimiz diyelmeymiz. Wetinimizde tajawuzchiliqqa qarshi heriketlerde tenchliqni telep qilish _ xitay tajawuzchilirigha wastiliq yardem qilish hisaplinidu. Shundaq iken, buxil teshwiqatlar arqiliq milliy musteqilliq heriketlirimizge ziyan salidighan, eniq putlikashang bolidighan kishilerni qilche ikkilenmey xitay tajawuzchilirining qolchumighi dep qattiq jazalashqa teyyar turishimiz lazim!
1-10§. Passip ‘Qarshiliq Körsitish’ Tejribilirimiz
Xelqimiz wetenperwerlik uqumlirini tench heriketler bilen tedriji baghlashturiwilish mijezini we bundaq pikir qilish usulini yétishtürüshke bashlighinidin buyan, hayatliq pa’aliyetliri üstide elip berilidighan herqandaq bir ish-heriketlirinimu ‘wetenperwerlik herikiti bilen shughulliniwatimiz’ deydighan ghelite halgha kélishke bashlidi.
60-yillarning aldida ishigining aldidin birer xitay tajawuzchisi ötüp qalsimu, uning keynidin bu düshminining ayighi tekken yerlerdin yirginip süpürüp, su sépip turidighan xelqimiz, tedriji halda düshmenni tench waqitlarda yengip chiqish yolliri diyiship xitay tajawuzchiliri bilen ich qoyun-tash qoyun bolushqa qarap yüzlendi. Bu xil passip ‘qarshiliq körsitish’ heriketliri xitay tajawuzchiliri arisida qorchaq memuri, ilmi, texnik we elim-setim ishlirida ishliguchiler arisida barliqqa kilip, künséri yeyilishqa bashlidi. Xitay tajawuzchilirigha qarshi turushta ularning ‘ichige kirip turup heriket qilish’ sepsetisining tesiride, hemme xitayche üginishke, hetta bala-chaqilirinimu xitayche ügitishke berip yetti. Derweqe, buning xitay köchmen tajawuzchilirining ornini igellep ketishtek ziyinini his qilishqa bashlighan xitay tajawuzchiliri herxil bahanilarni körsitiship yerliklerning xitayche üginishige wastiliq höjjetsiz cheklimiler quyushqa atlandi. “Düshmenning ichige kiriwilip turup düshmenni yengip chiqish” sepsetisidin kilip chiqqan bu xil passip pa’aliyetler tedriji shekilde öz ghayisini yoqutup, düshminini adettiki ademler, hetta ariliship ötüshke, dostlishishqa bolidighan ademler dep tonuydighan halgha berip yetip, düshmen köz qarishi tedriji mujimelliship, axiri berip yoqulushqa sewep boldi. Bu xil pa’aliyetler asasen pilansiz, teshkilsiz shekillerde terghip qilin’ghachqa, xitaylar arisigha riqabet üchün dep kirgen nurghunlighan jenggiwar kadirlar, ishchi-xizmetchiler, ziyalilar, nurghunlighan yash ewlatlar tedriji shekilde milliy exlaqini yoqatqan, menpe’et peres, chirik, hetta oz milliytidin ashkare yirginip, ta umirining axirghiche onminglighan palaket xitay hetini uginishtin zirikmey, 32 herplik uyghur yezighini uginishni qalaqliq yaki yawayiliq dep qaraydighan halgha berip yetishti. Bu xil kishilirimiz xitay tajawuzchiliri teripidin tedriji yitishturulup her derijilik xizmetlerge quyulup, intayin ishenchilik ikkinchi we uchinchi ewlat assimilatsiyelen’gen weten xa’inliri haligha kelturuldi. Bügünki ottura yashliq kadir, ishchi-xizmetchiler arisidiki xeli kop sanliq kishilirimiz ene shuxil aynighan yaki assimilatsiyilen’gen unsurlardin terkip tapmaqta. Bunche kop weten xa’inliri arisida birde-yerim milliy ghururini saqlap qelishqa urunidighanlar uchurap qalsimu, ularning sadasi shunche kop weten xa’inlirining arisida qilche tesir korsitelmey chukup ketmekte. Buxil halet xitay tajawuzchilirining tez surette küchlinip kitishige wastiliq yardemchi bolup bergen boldi.
Bu haletke kilishining desliwi, belkim bundaq kishilirimizning ilim-pen’ge, yengiliqqa, ilgharliqqa qiziqishini asasi mudda qilishidin bolghan diyishkimu bular. Nurghun kishilirimiz bilim jehette xitay tajawuzchiliridin ustunlukke irishiwilip, andin xitaylardin heq telep qilish asasini yaritiwilish xam xiyali bilen bilim uginishke atlan’ghanmu boldi diyish mumkin. Allahning yaritish qanuniyetliri asasigha qurulghan tebi’et qanuniyetlirini uginish, tedbiq qilish, keship qilish pa’aliyetliri insan’gha tengdashsiz rohi lezzet yaritidighanlighi uchünkishilirimiz tedriji halda muddalirini noqul ilim üchün ilim uginishke buriwitishti. Yeni, ilim-penning insaniyet ortaq mulki bolushtek ewzelligi bu kishilirimizni millet-weten tonimaydighan internatsyunalistlar derijisige koturiwitip, ilmi xizmetlerni milliy horluk, weten musteqillighi üchün qanat yaydurush isteklirini unutquzdi. Uning üstige, kunsayin tereqqi qiliwatqan xitay ali mektep, texnukom we bashqa kesipi mekteplerni putturup ish tapalmighan xitaylar wetinimizge he dep yamirashqa bashlishi wetinimizde intayin cheklik sandiki kesipi mekteplerni putturgen kishilirimizni yengi kelgen xitay tajawuzchi kesipi xadimliri bilen riqabetlishish turmaq, hetta ularni ustaz tutupmu ulgurelmes halgha kelturiwitishti. Netijide, ilmi pa’aliyetlirige kim yardem qiliwatqan bolsa, uning gipini qilidighan, ularning teliwi boyiche ish qilidighan zamaniwi qullargha aylinip ketishti! Ularning ilim-pen soygusi milliy we yurt soygisining üstige chiqiwalghini üchün, xitay tajawuzchiliridin kop perq qilishmaydighan ilmi xadimlargha aylinip ketishti. Shuningdek yene mustemlike shara’it we bir milyarttin artuq xitay bilen ilim-pende riqabetlishishning putunley xam xiyal bolidighanlighini xiyaligha keltürüshmey, her waqit xitaydin keyin qelip sorulup yurushtinmu zadila qutilalmay kelishti. Bu ehwal bolupmu bügünki yash ilim xadimlirimiz arisida alahide gewdilik ipadilenmekte!
Xelqimizni uyghitishta intayin muhim yer alghan edibiyat-senet sahesidiki milletchilik heriketlirimu bashtin-axiri tenchliq patqiqigha petip qalghachqa, milliy uyghinish ornigha düshminini medihlishidighan, milliy ghururini pest korishidighan kishilerge aylinip kitishti. Shu seweptin qiriq-ellik yil mabeynide «Iz» gha oxshaydighan intayin az sandiki ijadiyetlerni milliy edebiyat-sen’et esiri diyishke bolsimu, mutleq kopchiligi xitay tajawuzchilirini, weten xa’inlirini, milliy ghalchilarni medihlesh we tariximizni, milliy ghururimizni, milliy en’enilirimizni, dini itiqatlirimizni mazaq qilishtin neri baralmidi. Bolupmu kommonist xitaylarning insan qelipidin chiqqan mutessip köz qarashlirining tesiride nadanliqni, namiratliqni medihleshtek dunyada az korulidighan bimeniliklermu mutleq kop sanliq edebiyat-sen’et eserlirining asasi temisi bolup qaldi. Shu seweptin ta bügün’giche dunyawi sewiyige yetmek turmaq, oz milliytimiz da’irisidimu tilgha alghuchilighi bar tuzugirek birer eser otturigha chiqip baqmidi. Buning ornigha milliy mediniyetni xarap qilidighan xitaylashturulghan ebjesh qolluqni, mustemlikichilikni, assimilatsiye bolushni terghip qilidighan eserler hemmila yerni qaplaydighan paji’elik weziyet shekillendi! Oz millitini basturiwatqan basqunchini medihilesh, oz acha-singillirining numusigha tigiwatqan düshmenlirini maxtash, oyige resmi qural-yaraqlar bilen qurallinip bulangchiliq qilishqa kirgen oghri-banditlarni koylep naxsha eytish, … bundaq xorluq tarixtin buyanqi mustemlikilerdimu az korulidighan bir paji’edur! Bek bolup ketse, Olum girdawigha kilip sekiratqa chushup qalghinidila birer parche sun’i ‘Milliy hisiyatliq eser’ chiqirip quyush bilenla bir omurluk yazghan qulluq yaki xa’inliqqa ma’il eser yazghanliq gunahliridin tazilinishqa urunushlarmu bir ‘moda’ bolup qaldi.
Bizning dini erbaplirimizmu intayin tar da’irige qistap qoyulghan diniy pa’aliyet sorunlirimizni xelqni tajawuzchilar bilen yarashturidighan, Allah yaratqan ka’inat dunyasining qanuniyetlirini jan pidaliq bilen ogunup igelleshtin yirgenduridighan, dindin sowutidighan, nadanliqqa, namiratliqqa, qulluqqa dewet qilidighan teshwiqat ornigha aylandurup quyushti! Islam dinining Allahtin bashqa mexluqqa qulluq qilishtin keskin chekleydighan büyük eqidilirini poshkel heqqi ornigha chushurup qoyup, xitaygha tench turup boy sunushni wajip dep terghip qilishidighan, hetta xelqimizni weten, millet qutquzush mexpi jengige atlinishlarni gunah dep bilidighan halgha keltürüshti.
Qisqisi, xelqimiz bu yerim esir ichide tenchliq terghibatchilirimizning terep-tereptin bughup qistishi netijiside, putun sep boyiche yimirilish halitige kelturuldi. Xelqimiz her tereptin kiliwatqan bunche dagh-dughiliq tenchliq medihiliri ichide xitay tajawuzchilirining heqiqi epti-beshirisini tonup yetkinidimu, otmushtiki düshmen’ge qarshi keskinlik bilen jengge atlan’ghan shejerilirini ozilirining ‘ilghar’ pikirlirige qilchimu sighduralmay, enggushter qiliwilishqan ‘tench küresh shekli’ dep tunighan usullar bilen ozini qoghdashqa kiriship ketti. Mesilen: Milliy kiyim-kichek kiyishte ching turush, milliy tilda sözlishishte ching turush, milliy kona yeziqta ching turush, milliche neghme-nawa qilishta ching turush, hetta qolida polo yep, derizisige perde, temigha gilem esish, … qataridiki milliy azatliq herkiti bilen qilche munasiwiti bolmighan ushshaq-chushshek ishlarni köptürüp mubalighileshturup wetenperwerlik, milliy küreshning bir turi deydighan bimene ‘küresh yolliri’ ichige chokup kitishti! Bu halet teximu tereqqi qilip, xitay tajawuzchiliri aldida naxsha eytip usul oynap berish, wetinini, milliy orpe-adetlirini, rehimdil, mihmandoslighini maxtap korsutushlernimu ajayip jasaretlik weten qutquzush herikiti dep tonuydighan halgha kelishti! Teximu echinishlighi, wetenperwerlik, milletperwerliktin ibaret bu Guzel uqumlar bizning dewrimizge kelgende shundaq tuwen derijige, asan derijige chushuriwitildiki, qawaqxanilarda mestlerning aghzida, xiliwet qarangghu mihmanxanilarning yataqlirida zeherlik chikimlik chekküchilerning aghzida ‘weten, millet’ toghrisidiki ah urushlar sorulup yuridighan boldi! Ular weten, millet derdide ichishiwatarmish, chikishiwatarmish! Dimek, ‘wetenperwerlik herikiti’ üchün bizning hemme kishilirimiz ozige yarisha birxil ‘tench heriket shekli’ tepiwilishqan. Netijide wetinimizde hemme kishi digidek ‘wetenperwer’, hemme kishi ‘wetenning teghdiri üchün bash qaturiwatqan’ ghelite menzire barliqqa kelgen.
Yighip etqanda, yuquriqidek ‘wetenperwerlik heriketliri’ning hemmisi ‘tenchliq heriket shekli’ ning ipadiliri bolup, ularning hemmisila ozilirining bu xil ‘weten qutquzush pa’aliyetliri’ üchün tench muhitqa bekla muhtajliq! Bular xitay tajawuzchilirining bizdin kutiwatqan heriket shekillirining del ozi emesmu?! Biz ene shu xildiki heriket shekillirini talliwalghanlighimiz üchünla xitay tajawuzchiliri ‘11 bitom’ harpisidiki qiriq ming kishilik tajawuzchi ahalisini bügünki on milyonluq apet halitige qorqmay kopeytiwalalidi! Bu xil tench weziyetni herqandaq bir kishi buziwitishke urunishidiken, xitay tajawuzchiliri derhal heriketke kilip jazalashqa kirishidu. Buning netijiside wetinimizdiki siyasi jinayetchiler arisida birer yerim eghizdin ‘weten, millet’ dep qoyghanla kishiler meyli oghri-qimarwaz bolsun, yaki haraqkesh-fahishiwaz bolsun, ‘milletchi, weten birligini bolguchi’ digen shereplik namlargha iriship, ‘siyasi jinayetchiler’ arisini bulghap bolushti! Buninggha egiship bu xil ‘tench weten qutquzush herikiti’ ni teximu ‘yer asti’ gha kochurushup, kishiler chushidimu ‘weten, millet’ dep joyulup selishtinmu ensirishidighan, heqiqi weten xa’inlirimu kishilerning yurush-turushigha, gep sözlirige qarapla putaq chiqiriship ‘milletchi, bolgunchi’ owlishidighan menzire barliqqa keldi! Buning aqiwitide, nurghunlighan weten xa’inliri ozilirini alahide weten, millet soyguchi kishiler qiyapitigimu asanla kirguziwalalaydighan bolup, wetenperwerlikning qimmiti yer bilen yeksan qiliwitildi!
Biz yuqurida tehlil qilghinimizdek hadisilerge qarighinimizda, bizning ötken yerim esirlik tariximizning tenchliqqa qurban ketken tarix ikenligini uchuq korup alalaymiz. Biz bundin keyinmu qanchiki tenchliqqa mestane bolidikenmiz, millet supitide shunche eghir meghlubiyetke uchuraymiz. Yeni, bügünki düshmen weziyiti astida herqandaq shekildiki tenchliq terghibati xa’inliqning niqaplan’ghan ipadisi bolidu, xalas!
Eslide, xitay tajawuzchilirining bu yerim esirlik tenchliq terghibat pa’aliyetlirige diqqet qilidikenmiz, xitay tajawuzchiliri qanchiki tenchliq dep warqirighansiri, wetinimizge shunche kop esker we shunche kop köchmen yotkep kiliwatqanlighini korup alalaymiz. Shunche ajiz doletler bilen qorshalghan wetinimizni atalmish ‘chigirani mudapiye qilish’ ni bahane qilip milyon kishilik muntizim esker yighiwilishi, hergizmu ‘chet’el tajawuzi’ din ensirigenligi emes. Belki xelqimizni basturushning yushurun bahanisidin bashqa nerse emes! Jang Jijong Ikkinchi Jumhuriyitimiz hökümiti bilen sulhi qilish teliwini qoyiwatqan kunlerning ozidila jiddi urush halitide turiwatqan qoshunliridin bir diwiziyini aldinqi septin chikindurup chiqip wetinimizge yolgha salghanlighi, bu bir diwiziyining waqtida yitip kilelmesligidin ensirep urush toxtutush üchün sovet konsoligha yalwurushliri hergizmu tenchliq niyitining ipadisi emes idi! ‘Ürümchi tenchliq sohbiti’ bashlan’ghan kunidin itiwaren wetinimizge izchil turde esker toplishi, ‘bitom’ ning esker turghuzushqa munasiwetlik maddilirini testiqlashni keynige surup, sohbetke olturush kunidiki sekkiz minggha yetmeydighan tajawuzchi qoshunini ‘bitom’ ning imzalinidighan bir yil kiyinki kunige kelginide ellik minggha yeqinlashturiwalghanlighi, xitay tajawuzchilirining desleptila tenchliq xiyalida bolup baqmighanlighini uchuq korsitip turatti. Xuddi shuningdek, xitay tajawuzchiliri ijtimai tuzümide özgirish qilghan kunliridimu wetinimizge ellik ming yengi tajawuzchi eskiri bilen kirip kelgenligi, bir biri bilen ot bilen sudek düshmenliship urush qilishiwatqan ikki xil xitay qoshunining wetinimizni qoldin chiqirip qoymasliq üchün shertsiz birliship, omumi esker sanini yüz mingdin ashuriwalghanliqlirimu xitay tajawuzchilirining herqandighi wetinimiz xelqige hech qachan tenchliq bilen muamile qilish niyitide bolup baqmighanlighini uchuq korsitip turatti! Yene shuningdek, Ikkinchi Jumhuriyitimiz milliy armiyisining eng zich jaylashqan uch wilayet rayonimizni qolgha kirguziwilish üchün barliq qoshunlirini milliy armiyimizning aldigha tiklep quyushi, milliy armiyimizni aldap ornidin qozghiwalghan haman, uning ornigha derhal oz eskerlirini jaylashturup kelgenligi, ‘milliy inqilawi baza’ dep tonighan uch wilayet rayonimizni menggu bash koturelmes qiliwitish üchün, u yerlirimizning barliq janggalliqlirini xitay tajawuzchi eskerliri bilen toldurup, bügünki mutleq ustun xitay tajawuzchilar nopusi haligha kelturiwalghanlighi, sun’iy nopus kopeytishke zadila bahane tapalmighanlirida, yalghandin chegra etirapida jiddi weziyet uydurup chiqiship yüz minglighan kishilirimizni chet’elge qachurghuziwitip, uning ornigha milyonlighan tilemchilirini kochurup chiqip yerleshturgen oyunliri, xitay tajawuzchilirining hergizmu tenchliq xiyalida bolup baqmighanlighining pulattek delilliri idi. Xitay tajawuzchiliri ta bügün’giche quralliq küchini kopeytish bilen hepiliship kelmekte. Zamaniwi qurallar bilen qurallinishni asasi wezipe qilmaqta! Yaki xitay tajawuzchilirining wetinimiz xelqi bilen yarishiwilish niyitige kilip tankiliridin birer mingini, xelqimiz üstige wehime selip yurgen urush ayrupelanliridin bir nechche yüzini, yaki bir nechche on jallat tajawuzchi diwiziyelirini bolsimu xitaygha qayturup kitiwatqanlighini körgenler barmu?! Xitay tajawuzchiliri ‘bir birimizdin ayrilmayli’ diyiship bolsimu bizni hemme ishlirigha teng arilashturup yiteklep yurgen yeri barmu?!
Rushenki, xitay tajawuzchilirining bizge qoyghan ‘tenchliq’ teleplirining hemmisila peqet ozlirining menpe’etini qoghdap qelish üchünla bolup kelmekte. Milyon kishilik esker kopeytiwilip turughluq, bizge birermu milliy polk qaldurushimizgha yol qoymaslighi hergizmu tenchliqning ipadisi emes. Biz bügün bir talmu quralliq küchke ige bolmighan, qilchimu iqtisadi asasimiz qalmighan, chikidin ashqan nadan halda turghinimizda, hetta düshmen’ge qilchimu tehdit yaritalighidek halimiz qalmighanliqimizgha qarimay, xitay tajawuzchiliri bilen ‘tench’ muamile qilishimizni terghip qilghuchilar wastiliq shekilde bolsimu xitay tajawuzchiliri bilen hemkarliq ornatqan kishiler ikenligini uchuq ipadileshmekte! Uning üstige bizning bilimdanlirimiz bilen xitay tajawuzchiliri birlikte xelqimizdin ‘tenchliq’ ni telep qilishidiki tupki meqsetliri bizni menggu bash koturelmes qiliwitishtin bashqa netijige elip baralmaydu.
‘Tenchliq’ dimek, mueyyen bir weziyette barawerlik, tengpungluq digendin direk birishi kirek idi. Bu dimek, ikki terep bir birsige tehdit yaritalighidek bixeter qolida tutalaydighan belguluk saheliri bolghan ewzelliklerge ige digenliktin direk beridu. Halbuki, bir terep chish tirniqighiche qurallan’ghan, yene bir terepning qolida tömürning suniqi turmaq, hetta qursighini toyghazghidekmu majali qalmighan bir halette turghinida, ‘tengpungluq, barawerlik’ tin eghiz echish mumkinmu? tengpungluq saqliyalighidek hechnimisi bolmighan bir terep üchün tenchliqni telep qilish dimek, ajiz terepni qulluqqa zorlash digenlik bolidu! Bügün bizdin tenchliqni telep qilish _ yoqutulishimizni telep qilish dimektur! Bundaq terghibatlarni qandaqmu ‘wetenperwerlik herkiti’ digen’ge yeqinlashturghili bolsun! Mana bularning hemmisi, xa’inliqning, wetenperwerlikning, milliy musteqilliq pa’aliyetlirining eniqlimiliri, hökümliri we pirinsip – yollirining eghir derijide burmiliwitilgenligining, bulghiwitilgenligining netijisi!
Xelqimiz wetinimizdiki tenchliq terghibatchilirining mahiyitini tonup yitelmigechke, herqandaq bir teshkilat qurghinida yaki her qandaq bir mexpi teshkilat pilanlighanlirida tenchliq terghibatliridin zeherlinish bedilige kelgen xa’inliqning guzelleshturulishi netijiside, asanla pash bolup qelish bilen netijilinip kelmekte. Chünki, tenchliq terghibatliri höküm surgen bir weziyette, xitay tajawuzchiliri bilen hemkarlashquchilar jazalanmaydu, eksiche ularmu wetenperwerler qatarida qarilip, mexpi teshkilatlargha qaraquyuq qubul qiliniwiridu. Yene bir tereptin tenchliq pirinsipliri buyiche ish qilishta düshminidin yushurushqa tigishlik nersiliri bekla az bolidu. Bumu pash bolup qilishta intayin muhim seweplerning biri bolup qalidu. Eng muhimi, tenchliqni awal xiyaligha kelturguchilerge nisbeten, mexpiyetlik digen bir pirinsip esla bolishi mumkin emes. Shundaq bolghini üchün, her qandaq bir ewliya tench weten qutqazghuchilar dahisi mexpi herket pa’aliyetlirini ya qet’i ret qilip keldi ya bolmisa eng axirida turidighan wezipiliri qatarigha quyup keldi. Ene shundaq xata chushenchiler guzelleshturulup kelin’gechke, yerim esirdin buyanqi wetinimizning munqerz bolush kirizisining eghirliship berishini qilchimu chekliyelmey kelmektimiz!
1-11§. Wetenperwerlik Mesililiri
Sherqiy Türkistan tupraqliri bu ziminni echip güllendürgen, bu ziminni yatlardin qoghdap kelgen Hon, Türk, Uyghur, Qaraxaniliqlar, Seidiyiliklerning biwaste ewladi bolghan biz Sherqiy Türkistanliqlarghila mensup! Bizla bu yerning tarixi we qanuni mirasxorliri bulush heqqighe igimiz! Halbuki, bu zimin tarixtin buyan bügünki xitay tajawuzchilirining ejdatliri teripidin yutiwilish tehditi her zaman mewjut idi. Shunga bizning qehriman ejdatlirimiz xitay tajawuzchilirining basqunchiliq heriketlirige qaxshatquch zerbe beripla qalmay, xitay banditlirini nechche ming kilometirliq igiz sépillarni soqushqa mejburlap öz dölitidin sirtqa yamirap ketishini izchil tosap kelgenidi. Epsuski, keyinki esirlerde xitay tajawuzchiliri xelqimizning bighemlik mijezi tüpeylidin bixutliship qalghan pursitidin paydilinip, herxil hiligerlik wastiliri bilen wetinimizge tajawuz qilip kirip, axiri bizni mustemlikisi we qulliri qiliwilish, mana bügün’ge kelgende pütünley yutiwilishqiche berip yetti.
Bügünki künde xitay tajawuzchiliri üstün tajawuzchi köchmen küchige tayinip wetinimizni pütünley xitay yurti haligha keltüriwilish, bu jeryanda xelqimizni zamaniwi igiliklerdin qoghlap chiqirip, qalaq we namirat halgha keltürüsh arqiliq toluq we üzül késil yoqutushning wastiliq yaki biwaste amillirini toluq ishqa salmaqta. Bügünki xitay tajawuzchiliri wetinimizge qosh relisliq tömüryol selip, yiligha tajawuz qilip kelturidighan xitay tajawuzchi köchmenler sanini yerim milyondin ashuriwitishti. Bügün wetinimizde on milyondin artuq xitay tajawuzchisi barliq sana’et, kan-karxana, mulazimet, qanun, pen-medeniyet, hökümet, mudapiye, munbet yer we mol bayliq menbe sahelirimizni igelliwiliship, milyon kishilik quralliq bandit terrorchi quralliq eskerlirining himayiside wetinimizni teltöküs yutiwilish, xelqimizni millet supitide yoqutush jengini bashliwitishti.
Bolupmu xitay tajawuzchilirining yiligha yerim milyondin artuq sun’i kopiyip berishi wetinimiz üchün intayin eghir tehdit bolup qaldi. Eger xitay tajawuzchiliri bügünkidek köpiyish sur’itini dawamlashturidighanla bolidiken, yengi esirimiz ichide ularning nopusi mutleq ustunlukke erishiwilip, xelqimizni menggu bash kutirelmes halgha kelturiwitishi muqerrer. Bu digenlik, Sherqiy Türkistan xelqining tarix betidin mengguluküchurilishi digenlik bolidu!
Dimek bügünki kunde xitay tajawuzchilirining sun’i kopuyushi, wetinimiz xelqining halakitige munasiwetlik birinchi derijilik eghir xewip bolup aldimizda turmaqta. Shu seweptin xelqimiz ozining mewjutliqigha eghir tehdit kelturiwatqan xitay tajawuzchilirining sun’i nopus kopeytish dolqunigha qarshi jengge atlinishini ozilirining nöwettiki birinchi derijilik wezipisi qilip heriketke atlinishi shert. Bizning bügün düshmenning sun’i köpiyishini cheklep, kelgüsi ewlatlirimizgha on milyonluq tajawuzchilargha qarshi jeng qilish sharaitini ‘miras’ qalduralisaqmu yüzimiz yerge qarap qalmighan bolatti.
Emma biz shuni qet’i unutmaslighimiz kerekki, bügünki ata- bowilirimiz bu wetenni oz ata- bowiliridin ellik ming kishilik xitay tajawuzchilirigha qarshi jeng qilish shara’iti bilen miras qiliship elishqanidi. Bu yerim esir jeryanida nurghunlighan ejellik xataliqlarni sadir qiliship, axirida yiligha yerim milyon’gha yeqin sun’i xitay tajawuzchilirini kopeytidighan we yene charek milyon’gha yeqin tebi’i xitay tajawuzchisi kopuyidighan purset yaritiwelishigha yol quyushup bizge miras qilip tashlap kitiwitishmaqta! Eger bizmu ata- bowilirimizgha oxshash ‘tenchliqni qoghdash, qan tukulushtin saqlinish, sözlishish arqiliq ishni xelqilish, …’ digendek teslimchi yolda mangiwiridighan bolsaqla, bizmu oz ewladimizgha sap qulluq we tilemchilik yolidin bashqini miras qalduralmaymiz! Bek bulup ketse, bügünkidin nechche hesse eghir düshmen weziyiti qaplighan cheksiz zulmetlik bir ‘weten’ ni miras qaldurushqa mejbur bolimiz. Toghrisi biz oz perzentlirimizni oz qulimiz bilen qilche hayatliq shara’iti qalmighan qapqarangghu dowzaqtek bir dunyada ulumge tutup bergen bolimiz!
Biz oz perzentlirimizni oz qulimiz bilen olumge tutup bermeymen deydikenmiz, ulargha eqelli hayatliq shara’itini oz qolimizda tutup turghan oz ana tuprighimizni ulargha miras qilishimiz shert! Halbuki, bügün bu ana tuprighimiz xitay tajawuzchilirining changgilida iken, undaq hayatliq shara’itini miras qilalishimiz qet’i mumkin emes! U halda biz wetinimizni besiwalghan xitay tajawuzchilirini bir amal qilip qoghlap chiqirishimiz kirek. Buning üchün xitay tajawuzchilirining ozluksiz kopiyiwatqan, küchlenduriwatqan yolini kisishke mejburmiz. Yeni, wetinimizni yutiwilishqa kiliwatqan yengi xitay tajawuzchilirini wetinimizge ayaq besishidin cheklishimizge toghri kilidu. Xitay tajawuzchilirigha kilip qoshulup turiwatqan bu tashqi küch menbesini uzup tashlighinimizdin kiyin, wetinimizde turiwatqan xitay tajawuzchilirini amal qilip qoghlap chiqirishimizgha toghra kilidu.
Bügün bizning aldimizda cheklimisiz kopiyip kitiwatqan yengi xitay tajawuzchilirining wetinimizge tajawuz qilip kirishini tosap, wetinimizdiki düshmen küchlirini belgilik sanda cheklep turush; andin wetinimizdiki xitay tajawuzchilirini türkum- türkumlep qoghlap chiqirishtin ibaret jiddi wezipe turmaqta. Shundaq iken, wetinimizde xitay tajawuzchilirining sun’i köpiyishini emiliy turde tosiyalaydighan, wetinimizdiki xitay tajawuzchilirini heqiqi turde azaytalaydighan heriketler bilen shoghullinishnila ‘wetenperwerlik herikiti’ diyeleymiz! Wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining köpiyishini tosiyalmaydighan, azaytalmaydighan herqandaq bir pa’aliyet _ Hergizmu wetenperwerlik herikiti hisaplanmaydu! Bügünki wetinimizning bizdin kutiwatqan bu jiddi ihtiyajini bilginimizdin kiyin, bu weten ihtiyajini özimizge bash tartip bolmaydighan wezipe qilip tallap alalaymiz. Oz üstimizge alghan bu shereplik wezipimizni ijira qilish jehette ünümlük heriket peyda qilalighinimizdila andin özimizni bir wetenperwer, qiliwatqan ishimiznimu wetenperwerlik herikiti diyishke heqqimiz bolidu!
Bügün bizning nurghun erbaplirimiz wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining kopuyishini tosashqa, wetinimizdin xitay tajawuzchilirini qoghlap chiqirish ghayisige qilchilik emiliy roli bolmaydighan bezi tayini yoq heriketler bilen shughullinishni “wetenperwerlik herikiti bilen shoghulliniwatimiz” dep dawrang qiliship, wetenperwerlikning qimmitini yerge urmaqta! Hetta bir qisimlar xitay tajawuzchilirini kopuyushke, xatirjem bolishigha yardimi tigidighan ishlar bilen shoghullinip yurushkenliklirinimu wetenperwerlik herikiti bilen shoghullan’ghanliq dep xa’inliq heriketlirini kokke kuturushmekte. Jan saqlash üchün düshmen’ge xizmet qilghanliq, milliy en’enilerni qoghdaymiz dep doppa kiyiwélish, weten söyüwatimen dep qolida polo yiyish, … qatarliqlarnimu weten qutquzush dep qarash; abroyini östürüsh üchün qiliwatqan ishlirini, wetinimizni xitaygha maxtap berishlirini, xitaylarni tillap quyushlirini, tenchliq terghibatlirini, muhit, siyaset, iqtisadi shikayetlirini, yighlap quyush, namayish qilip quyush, … larni hergizmu bügünki wetenperwerlik dep qariyalmaymiz! Undaq ishlarni wetinimiz azat bolghinida yitip ashqiche qilishqa waqtimiz chiqidu!
Shundaq iken, xelqimiz milliy musteqilliq herikitige qatnishishta, milliy musteqilliq herikitige yardem berishte, himaye qilishlarda hergizmu chirayliq gep qilip qoyghanlarning, dawrang qilip sür körsetkenlerning, aghzida weten dep chalwaqap qoyghanlarning arqisigha kirip ketmey, wetinimizde xitay tajawuzchilirini köpiyelmeydighan qilish we azaytishqa qanchilik töhpisi barliqigha qarap muamile qilishi lazim. Bolupmu wetenperwerlik taxtisini esiwélip pul yighip jan saqlawatqanlar, abroy üchün weten dep qoyghanlar, xitaygha yaki xelqimiz, wetinimizge yaman niyet baghlaydighan, düshmenlik qilidighan, jasusluq qilidighan aldamchi teshkilatlardin alahide yiraq turishimiz lazim!
1-12§.Wetenperwerlik Herikiti Toghrisida
Yuqurida biz wetenperwerlik heqqidiki burmilan’ghan qarashlar heqqide toxtalduq. Dimek biz wetenperwerlik heqqide nurghun xata chüshenchilerge petip qalghinimiz üchün, wetenperwerlik heriketliridimu nurghunlighan ejellik xata chüshenchilerni yaki chakina qarashlarni heriket idiyisi qilghinimiz üchün, hech bir netijige irishelmeyla qalmay, hetta pat–patla echinishliq haletler bilen paji’elik meghlubiyetlergimu uchurap kelmektimiz. Eslide wetenperwerlik herikiti bilen shoghullinishta eng kamida bizge nisbeten belgilik bir pelisepe eqimigha, melum bir siyasi eqidige yaki qaysi bir dini mezhep qarashlirigha ige bolishimiz shert emes idi.
Bolupmu bügünki wetinimizdiki düshmen weziyiti astida on milyondin eship kitiwatqan xitay tajawuzchiliri aldida, xelqimiz sheherlerdin, zamaniwi sana’ettin, siyasi sahelerdin, qanuni orunlardin, pen – medeniyet saheliridin, quralliq mudapiye saheliridin heydilip, qalaq iptida’i yiza- qishlaq hayatigha mehkum qilin’ghan, düshmen’ge qarshi küreshke atlinishta qolida tömürning sunighimu bolmighan, birer azat rayonimu yoq, birer himayichi döletmu tepilmaywatqan, tuzugirek birer dahisi, enighiraq birer heriket programmilirini tuzup bireligidek teshkilatimizmu yoq bir ehwalda, wetenperwerlik heriket dolqunini qozghash bekla teske toxtayitti. Bu xil qiyin ehwalda heriket dolquni qozghash üchün qandaqtur bir idiyiwi eqimgha, bir tereppaz teshkilatqa, birer dini mez’hep chushenchilirige, birer siyasi meslek pirinsiplirigha ching chaplishiwilishimizning qilche ehmiyiti yoq idi.
Biz shuni hergiz unutmaslighimiz kerekki, herqandaq bir dölet hechqachan bir idiyiwi eqim, birer siyasi eqide yaki qandaqtu mewhum chushenchiler üchün qurulmaydu. Belki melum millet, melum etnik toplam, oz ejdatliridin bashlap yashap kiliwatqan ziminda hor, bextiyar yashash, ‘qolidiki ash’ ni bashqilargha tartturup qoymasliq meqsidide dölet qurushidu. Dölet, milletni yaki uzaq otmushlerdin beri birge yashap kiliwatqan bir toplimini bir gewde qilidighan büyük bir qorghandin ibaret. Shundaq iken, bizmu wetinimiz xelqi üchün dölitimizni eslige kelturimen digen irade bilen jengge atlinishimiz shert. Idiyiwi eqimlar yaki dini eqidiler dölet qurushtin kore, döletni bashquridighan hakimiyet shekli _ Ijtima’i tuzumge lazim bolidu.
Birinchi Milliy Jumhuriyitimiz bilen Ikkinchi Milliy Jumhuriyitimiz qurulup bolghandin keyin emes, belki qurulush jeryanidila meghlubiyetke uchuridi. Yeni, bizning yitekchilirimiz texi putun memliket buyiche omumiy yüzluk axirqi ghelibini qolgha kelturmey turupla, mueyyen bir dölet tuzumi üstide ichki majiralargha berilip kitip, xelq azatliq küchlirining bir qanche xil idiyiwi eqim yaki ushshaq eqidilerge parchilinip ketishige sewep bolghanidi. Musteqilliqtin kiyin qilishqa tigishlik ishlarni musteqilliqni qolgha keltürüsh jeryanidila xelqiliwilishqa aldiriship kitiship, tajawuzchilargha yaki chet’el mudaxilichilirige purset yaritip berip, tajawuzchilargha qaxshatquch zerbe berish pursetlirini qoldin birip quyup halaketke sewep bolghanidi.
Eslini surushte qilip kelsek, wetinimizning milliy musteqilliq kurishi jeryanida talash-tartish qilishiwatqan idiyiwi eqimlar hergizmu mustehkem milliy idiyiwi eqimlardin bolalmighan idi. Aldinqi paragiraflarda korsitip otkinimizdek, wetinimizning teghdirige fantaziyichilikmu qimmiti bolmighan bu idiyiwi eqimlarning mutleq kop qismi yigirminchi esirning kirishliride kunsayin ajizliship yoqulushqa yüztutqan Osma Impiriyisini saqlap qelishning axirqi ümidliri qatarida otturigha chiqqan chushenchiler bolup, ularmu eyni waqtida gherip dunyasidin tesirlinip toqup chiqirishqan sun’i panchiliq idiyilerdin idi. Shunga u eqimlar putkul musulmanlar dunyasida himayige erishelmeyla qalmastin, belki Osman impiriyisi da’irisidimu qilche roli bolmighan eqimlar idi.
Pan islamizim we pan türkisizim bularning tipik misali bulalaydu. Gherip düshmenligi aldida kunsayin ajizliship kitiwatqan Osmaniye impiriyisidiki bir qisim yashlar gherp dunyasida dawrang qiliniwatqan ‘Pan Germanizum, Pan Slawiyanizim, …’ qataridiki irqchi modiliridin ilham elip, awal Islam ellirini birdin-birdin qoldin berip quyiwatqan Xelipilikni gherp jahan’gir küchlirining tajawuzidin saqlap qelish barliq Islam dunyasini bir gewde bolup saqlashni meqset qilghan chaqiriq bolup, asasen bir qanche yawrupa jahan’gir ellirining qoligha otup parchimu-parche bölünüp bolghan Erep musulmanliri ichide qilchimu himayige erishelmidi. Birinchi dunya urushida eghir pexshe yigen Osmaniye impiriyisi Pan Türkisizim bilenmu qutquzup qelinmay tarixqa aylan’ghanidi. Mana shundaq asassiz yaki riyal ehmiyitini yoqatqan eqimlar wetinimizge bekla kichikip kirgen bolsimu, bizning yengidin meydan’gha kiliwatqan yash ziyalilirimiz teripidin guher tepiwilishqandek etiwarlinishqa bashlidi.
Yuqurqidek mewjut bolup turush we emiliylishishning pen-texnika, ixtisadi we siyasi shert-sharaitliridin mehrum bolghan pikir eqimlirigha masliship, xitay tajawuzchiliridin menpe’etdar bolushni tama qilidighan kishiler ozilirige milletchi namini bergen we xitay hakimiyitining hamiliq qilishini tileydighan chini türkistanchilarmu xitay hakimiyitini arqa tirek qiliship ishni bulghap yurishetti. Bumu yetmigendek, Sovet kommonistliridin tamada bolghuchi kishilermu yushurun timsiqliship yurishetti. …
Wetinimiz xelqi oz ‘dahi’ lirining koturushp chiqqan bu bir qanche xil idiyiwi eqimliri ichide kimning digini toghra, kimning digini xata ikenligini angqirip bolalmay ganggiriship yurishetti. Bu ‘dahi’ lirimizmu her qetimliq qozghalghan xelq qozghulangliridin kiyin, milliy musteqil dölitining qurulup bolidighan kunigiche taqet qilishalmay hakimiyet üstige chiqiwilip oz eqidilirini wetinimiz xelqige mejburi tengish meqsidige yitish üchün, hakimiyet talishish patqiqigha petip ketishti. Bu pursetni ghenimet bilgen xitay tajawuzchiliri xelqimiz arisidiki bu xil bir-birige oxshimaydighan idiyiwi eqimlarni bir-birsige düshmen qilip korsutushup, ichki urush qaynimi ichide wetinimizni qaytidin qolgha chushurup kelgenligi heqqide aldinqi paragraplarda kop toxtulup ötkeniduq. Dimek, bizning ‘dahi’ lirimiz ene shundaq oz eqidilirini wetenperwerlik üstige dessitip, milliy musteqilliq heriketlirimizni keyni-keynidin meghlubiyetlerge yitekleshkenidi. Yeni, ular musteqilliqni ishqa ashurushni emesöziliri ishen’gen mesileklerni ishqa ashuridighan orun’gha erishiwilishni aldinqi orun’gha quyushqanidi.
Diqqet qilidighan bolsaq, ta bügün’gichimu ene shu kushlerning dawami bolghan tereptarlar wetinimizde bir qanche guroh, orta asiyada bir qanche guroh we Türkiye qataridiki ellerde birqanche guroh bolushup, oz eqidilirini milliy musteqilliqning üstige qoyushup bazarliship xelqimizni qaymuqturmaqta iken.
Bulardin shuni eniq koruwilishqa bolidiki, her qandaq bir eqide, idiyiwi sistema aldinqi meqsetla qilin’ghan bolidiken, milliy musteqilliq herikitimiz tuyuq yolgha kirip qalidu. Eger milliy musteqilliq herikitimizde bu xil halet korulup, herikitimizning norimal dawamlashturilishigha eghir putlikashang boliwatqanlighi sezilgen haman, bu xil ‘dahi, qumandan’ largha chirayliq istipa mesiliheti birilishi, hetta zorur tepilghinida wezipisidin mejburi qalduriwitish, eghir jazalash adetlirini yetishturishimiz shert. Bu shexsning burunqi tohpiliri shehitlik shejerisi bolup menggu xatirimizda saqlinip qalidu!
Wetinimizni xitay tajawuzchilirining qolidin tartip elish wezipisi on milyonlighan xitay tajawuzchilirining ‘hayatliq makani’ din mejburi mehrum qaldurilidighan hayat-mamatliq küresh bolghachqa, wetinimizning milliy musteqilliq kurishi qanliq küreshlerni asas qilidighan, bashtin-axiri muresse qubul qilalmaydighan keskin herikettur. Bu heriket xitay tajawuzchiliri üchünla ‘hayatliq makani talishish’ mesilisi bolupla qalmay, wetinimizning nechche on milyon xelqi üchünmu hayatliq makani talishish kurishi hisaplinidu. Shu seweptin, bu küresh her ikki terep boyichila eghir qanliq jenglerge sewep bolidighan musheqqiti chikidin ashidighan milliy qutulush kurishidur. Bundaq bir jiddi we eghir küresh burunqi küresh tariximizdikidek undaq bir qanche yil ichidila hel bolup kitidighan addi küresh emes. Belkim Pelestinlikler we Chichenistanliqlarningkidek onlarche, hetta esirlep dawam qilidighan uzun’gha sözulidighan küresh bolishimu mumkin.
Bundaq bir küresh wetinimizning herqandaq bir partiyisi, herqandaq bir idiyiwi eqimi yaki qaysi bir dini eqim teripidin hoddige alalaydighan asan heriket bolmay, wetinimiz xelqi üchün putunley omumi xelq herikitidin ibaret siyasi biterep heriket bolishi shert. Shunga bu heriketke qatnashquchilar oz eqidilirige her qanche baghlan’ghan kishiler bolishidin qet’i nezer, milliy musteqil dölitimizning qurulghan kunigiche, yeni xitay tajawuzchilirining herqandaq bir tesir küchi qalmighan kunigiche hergizmu siyasi meqsidini otturida sorep yurmesligi lazim. Herxil siyasi eqimlar ayrim-ayrim teshkilatlargha bölünüp milliy musteqilliq herikiti mesiliside birliksep tuzup, ortaq bir merkiziy qomandanliq orginining yaki ortaq chiqirilghan pilan boyiche heriket qilishqa tirishishi lazim. Bu digenlik, xelqni qulluqtin qutuldurushtin ibaret bir shereplik wezipe aldida hemme ish düshmen’ge zerbe berish üchün bolishi shert!
Bundaq diyish bilen, xalighan shekilde bir qomandanliq merkiziy shitabi etirapigha uyushush digen xulasini chiqiriwilishmu xata. Milliy musteqilliq kurishimizge yitekchilik qilidighan qomandanliq shitap qet’i turde tenchliq nami astida ish buzarlardin qet’i yiraq turishi, heqiqi wetenperwerlik olchimi asasida eng muwapiq heriket sheklini tallap ishqa ashuriwatqan mutleq emiliy tejribilerge ige jenggiwar shitap bolishini aldinqi shert qilishi lazim. Yeni wetinimizge tajawuz qilip kiriwatqan yengi xitay tajawuzchilirini heqiqi turde tosashni ishqa ashuralaydighan, wetinimizdiki xitay tajawuzchilirini heqiqi turde kamaytip, kelgüside xitay tajawuzchilirini tel-töküs tazilap chiqirishqa hul hazirliyalaydighan heriket shekilliri asasida qararlashturulghan heriket progirammilargha ige bir merkiziy shitap bolishi shert.
Bundaq shertke toghra kelmigen herqandaq birliksep yaki ittipaq, wetinimizning milliy musteqilliq herkitide merkiziy qomandanliq shitabi layaqitige hergizmu irishelmeydu. Mesilen yeqinqi yillar mabeynide chet’ellerde qurulup dawrang qiliship yurushken atalmish ‘milliy mergez, milliy qurultay’ qatarliqlarmu ozilirini wetinimiz milliy musteqilliq herikitining bash qomandani diyiship elan qiliship yurushmekte. Bolupmu ularning yitekchi idiyisi herxil qiyapetlerdiki xitaylar bilen tench hemkarliqni asas qilishqan bolup, xelqimizning weten ichide qanliq küreshlerge atlinishini teshebbus qilishlargha chish-tirniqighiche qarshi chiqidighan xitapnamilarni elan qilishish, bu heqte herxil xitay teshkilatlirigha wediler biriship oziche ‘shertnamilar’ imzaliship qol quyushup elan qilish, jenggiwar wetenperwerlik heriketlirini ‘ish buzghuchi heriket’, ularning teshkilliguchilirini ’ish buzarlar’ dep qarilash, hetta xitay konsulliri, xitay tajawuzchi emeldarliri bilen ashkare-yushurun munasiwetler tiklishish, tipik weten xa’inliri bilen zich hemkarliqlarda bolup oz-ara ton keydurushush qatarliqlardin bashqini bilmeydighan kishilerdin terkip tapqan bir ‘qomandanliq shitap’ liridin bashqa nerse emes.
Hech bolmighanda, ular turiwatqan dölitining karniyidin bashqa birer ish qolidin kelmeydighan yerler. Buninggha oxshighan atalmish ‘shitaplar’ din qet’i yiraq turishimiz lazim. Xuddi shuningdek awal bir merkezge uyushiwalayli, andin heriket sheklini qararlashturiwalayli deydighan tayini yoq ‘shitap’ larning etirapigha topliniwilip aware bolghandin kore, oz aldimizgha heriket qilip, merkiziy shitap qurushning shert-shara’itini qolgha kelturgendin kiyin andin ittipaqlashsaqmu kichikken bolmaymiz. Chünki heqiqi jenggiwarliqqa ige ‘merkiziy shitap’ emiliy heriketlerde piship yetilgen zerbidar qoshunlardin teshkillen’ginide, bundaq shitaplarning heriket pilanlirimu heqiqi küch-qudritini namayen qilalaydighan we asanliqche pash bolmaydighan heqiqi jenggiwar shitap layaqitige erisheleydu.
1-13§. Wetenperwerlik Iradisi Toghrisida
Milliy musteqilliq herikiti bilen shughullinishta wetenperwerlik iradisige jiddi hajitimiz chushidu. Xuddi shuningdek wetenperwerlik iradisi üchün milliy ghurur, jasaret lazim. Bular insanlar mijez-xarakterige zich munasiwetlik hadisiler bolghachqa, psixika noqtisidin elip etqanda intayin muhim ehmiyetke ige.
Xelqimiz gomindang xitay tajawuzchiliri dewride ilahiyet chumberdisige uriniwalghan muressechiler tesiride ‘shükür qilish’ terghibati bilen bulghinip ketken bolsa, kommonist xitay tajawuzchiliri dewride atizim zehiri bilen eghir derijide bulghinip ketkenidi.
Hemmige melum bolghinidek, dini muressechilirimiz büyük desturimiz bolghan Qur’ani Kerimde 5-6 yüz yerde tekrarlinip kiliwatqan jihad qilish toghrisidiki Allah emirini tilgha elishmay, bérigha shükri qilish bilen, xitaygha boy sunushni wajip dep terghip qiliship, xelqni Xudaning namidin yalghan geplerni toqup chiqirip jim yetishqa zorlaydighan sözler bilen cheklep kelishti. Netijide, Meschitlirimiz Xitay tajawuzchiliri bilen yarishishqa ündeydighan sorun’gha, mustemlike siyasitining medhiye sehnisige, kompartiye höjjetlirining jakarxanisigha aylanduruldi!
Yene bir tereptin, xitay kommonist tajawuzchilirining putkul teshwiqat wastiliri bilen mejburi tengiwatqan atizim teshwiqati perzentlirimizni, sadda kishilirimizni azdurup, bolupmu markisizim— dunyani ige-chaqisi bolmighan, nedin kilip nege berishi melum bolmighan halda teswirliship, bu dunyani oz ichige alghan putkul alemning bir noqtidin meqsetlik halda bir tengri teripidin yaritilghanlighi (Ka’inatning tunji partilishi?) ni inkar qiliship kelishti. Buning netijiside insanlarning dini eqidisi, erqi, milliti, dolet teweligi, iqtisadi ewzelligi, ang-pikiri qatarliqlarni tuptin inkar qilip, ‘insanlar bu dunyagha haywanlar alimidin tedriji tereqqi qilip kelgen, shunga ularda birmunche haywanliq xarakterliri ustunlukte bolup, izchil reflikisliq terbiye netijisidila andin adem bulalaydu,…’ digendek bimene terghibatlarni yeyip, kishilerni ümidsiz, rohsiz, ghayisiz, hewessiz, mingisiz qilip yetishturushke jenining beriche tiriship keldi. Yerim esirlik buxil axmaqane teshwiqatlar xelqimizni tedriji halda hechnimini sazmes mestxoshlargha aylandurup, nemining zulum, nimining naheqchilik ikenligini oyliyalmaydighan, millet, dolet, eqide, keshpiyat, weten, orf-adet digendek chushenchilerde chikidin ashqan pikiri ze’ip halgha kelturiwitishti. Buxil bulghunushqa yoluqqan xelqimiz dosti kim, düshmini kim, qarshiliq körsitish digen qandaq bolidu, mudapiyilinishchu digendeklerdin hechnimini angqiralmaydighan, wijdan-ghurur mesililiride qarangghuluqta qelip, qarighularche pikir qilidighan ghelite halgha chushuruldi. Buning aqiwitide, düshminini korse ‘tenchliq’ qolini uzartidighan, hetta düshminige tiz pukushnimu “tenchliq pezilitimiz” dep tonuydighan paji’elik halgha kelturuldi.
Bu noqtidin alghanda bizning edebiyat-sen’etchilirimiz, tarixchilirimiz, siyasiyonlirimiz, uqutquchilirimiz, hetta ata-anilirimizmu xelqi we perzentlirige “jim tur, tench tur, shukur qil, ita’et qil” digendek idiyilerni asas qilghan teshwiqat-terbiyelerni yurguzup kilishti. Bek bolup ketse, buxil kishiler jenggiwar teshwiqatlar üchün “shara’it piship yetilmidi, purset kelmidi” digenlerni bahane qilip kilishti. Ularning neziride wetinimizning milliy musteqilliq herikiti bilen shoghullinishning shara’iti yerim esirdin buyan piship yetilmigenmish! “Abduxaliqning chemi” miken bu weziyet shunche pishmaydighan! Milliy musteqilliq herikitimizning shara’iti ozligidin piship yetilidighan alma-shaptola emes, uni biz özimiz tedbir qollinip pishirishimiz, tiriship weziyet yaritishimiz kerek. “Tenchliq” dep jim yatqinimizda ‘qaynawatqan chamghurmu xemigha yenip kitidu!’
Dimek, insan’gha qilin’ghan xata terbiyiler ademni intayin ümidsiz, tewekkul qilishtin qorqidighan qilip yetishishke sewep bolup kelmekte. Eslide ademning rohi dunyasi Darwin teswiridikidek haywani bolmastin adimidur; Pawlop teswiridikidek ‘aq bet’ bolmastin, eqelli insan bolushning tupki maddi we meniwi ihtiyaj amilliri bilen tolghan bolidu. Bu heqte A. Maslowning insan tupki ehtiyajlirining bir-birlep otturigha chiqishini teswirligen qatlamliq adem bolush ehtiyaj neziriyisi bu noqtini toluq ispatlap bermekte. Yeni, bir aslan ozini mukemmel bir mushuk qilip yetishturushke kireklik asasliq ehtiyajlarni erisiyet qilip saqliwalghinidek, bowaqmu ozini mukemmel adem qilip yetishturidighan tupki ehtiyajlirini mutleq yaki nispi erisi halitide ozi bilen birge bu dunyagha elip kelgen bolup, bu buwaq ene shu mukemmel adem bolush yolighila mangalaydiki, hergizmu bashqa bir mexluq bolush imkanigha ige emes. Peqetla ademdiki bu tur erisi amillarning xeli kop qismi, bolupmu meniwi jehettiki adem bolushning tupki ehtiyaj amilliri haywanlargha nisbeten bekla ghuwa ipadilinish bilen perq qilidu. Dimek, bir bowaq adem bolush üchün nurghunlighan ichki tebi’i ehtiyaj isteklirini nispi erisi shekillerde ang qatlimida saqlap turidu. Bu shekilde kiliwatqan adem tupki ehtiyajliri adette fizilogiyilik extiyajlar (hawa, yimek-ichmek, uyqa, jinisi hewes, turalghu, …), fizio-psixologiyilik ehtiyajlar (bixeterlik, tewelik, …) we psixologiyilik ehtiyajlar (ozini rawajlandurushqa dair ozini tonush, soygu, bilim elish, guzellik, heqqaniyetchilik, pakliq, tertiplik, yengiliqqa intilish, erkinlik, … qatarliqlar) digendek chong uch qatlamgha ayrilghan bolidu. Bu chong ehtiyaj qatlamlirining ipadilinip qandurulishi asasen yuquridiki chong tertipler boyiche namayen bolishi kirek. Bu yerde shunimu bilish kirekki, adette fiziologiyilik, bezen fizio-psixologiyilik ehtiyajlarning konkiritni ipadilinishide asasen shu tertip boyiche qandurulishidin bashqa, psixologiyilik ehtiyajlarning qandurulush tertiwi sel tertipsiz korulgendek qilishimu mumkin. Buning sewebi, noqul fiziologiyilik ehtiyajlarning qandurulishi putunley digidek muhitqa baghliq bolghini halda, fizio-psixologiyilik ehtiyajlar qismen muhitqa baghliq bolup ipadilinidu. Sap psixologiyilik ehtiyajlarmu qismen muhitqa baghliq bolsimu, emma asasen shu shexisning burunqi ehtiyaj basquchliridin nisbeten muweppeqiyetlik otiwelishige, yeni asasen sobiktip halitige baghliq bolidu. Bu digenlik, bir buwaqning mukemmel bir adem bolishi üchün fiziologiyilik adem tupki ehtiyajliri mutleq turde qandurulush shara’itige ige bolushi shert; Fizio-psixologiyilik we psixologiyilik ehtiyajlirini qandurushi üchünmu belgilik derijide muhit sharaiti we shexsining bilim we tejribe asasi yaritilghan bolishi kerek digenlik bolidu. Derweqe, bir buwaqqa hawa berilmey purkep qoyulsa , u bowaq tunjuqup olup qalidu; huddi shuningdek, uning energiye, uzughluq, dem elish, oylinish, olturaq mesililiri kapaletke erishturulmise, u bowaq ya olup qalidu ya bolmisa meyip bolup chong bolidu. Bowaqning bundaq meyip qaldurulishi insaniyetke düshmenlik bolup qarilidu. Bizning bowaqlirimiz ana qursighidin chiqqichila mejbori bughup olturilishini insanliq düshmenligi dep qaraymiz. Insaniyet düshmini dimek, bügünki atilishi bilen eng wehshi terrorchiliq herkiti hisaplinidu! Insaniyetni qoghdiyalmisang, terrorchilar bilen kiliship ot digen pirinsip dunyada yoq! Xuddi shuningdek, ademning bixeterligining kapaliti bolmighandimu we tewelik (mensupluq), yetilish sharaiti bolmighinidimu adem rohi we jismani nakarlardin bolup qalidu. Bundaq sharaitni yaritip berelmeydighan muhitmu insaniyet düshmenlirining, yeni terrorchilarning tapini astidiki muhit bolup hisaplinidu. Bundaq bir muhit bilenmu kelishish imkaniyiti yoq! Bulardin shuni korup alalaymizki, bügünki xitay tajawuzchilirining basqunchi tuzumi, wetinimizdiki birdin bir insaniyet düshmenliri — heqiqi terrorchilardur!
Bu yerde shu nerse eniq korulmektiki, adem balisi bu xil ehtiyajlardin bir qismini angliq rewishte angliq tepekkurida his qilalisimu, kopunche ehtiyajlirini, bolupmu keyinki (yuquri) basquchluq ehtiyajlirining otturigha chiqishini asanliqche angliq his qilip kitelmeydu. Bundaq ehtiyaj hewesliri ichki-tashqi muhitning cheklimisi tupeylidin kopunche kishide bir qanche qatlamliq wastilar sheklige ‘ozgurup’ namayen bolishimu mumkin. Hetta bir qisim ottura we yuquri derijilik ehtiyaj inkaslirini kishi bir omur perq qilalmay otup kitishimu mumkin. Bu xil halet kopunche hallarda kishining tughulishidin tartip, hetta bezi perez-tejribilerge qarighanda torelme halitidin tartip yetishturulush, terbiyilinishidiki yitersizlikler yaki cheklimiler sewibidin peyda bolishi mumkin.
Kishining eyni waqtida körülgen tüpki ehtiyajlirining norimal qandurulishining ichki-tashqi shara’itliri uyghun bolmay, heddidin artuq eghir cheklimilerge duch kelginide, kishining ehtiyaj qandurush telepliride bir qanche qatlamliq hasiliwi niqaplinishlar korulup, kishi bu yasalma ehtiyajlirini xata halda tughma ehtiyaj dep qobul qiliwilip normalsiz mijezlerni ipadilishimu mumkin. Hetta eghiriraq bolghinida rohi, exlaqi we jismani buzulush, ölümlergiche yetip berishi mumkin. Yene bir diqqet qilishqa tigishlik noqta shuki, töwen derijilik ehtiyajlarning ipadilinishi kishilik xarakterige mayillashqan bolsa, yuquri derijilik ehtiyajlarning ipadilinishi ijtima’ilishish mayillighini körsitishi mumkin. Bundaq kishilik ehtiyaj ipadiliri adette turaghliq bir insan topi ichide texminen alghanda ortaq shekilde namayen bolishi bir muqerrerlik. Mana bu-milliy yaki mu’eyyen bir jemiyet xarakterining menbesi.
Bu asasta tehlil qilghinimizda, adem ewladi hayatlighining eqelli telepliride eng bixeter derijide qandurulup berilishini telwilerche arzu qilidighan bir mexluq diyish mumkin. Tupki insan ihtiyajlirining melum bir turi eng bixeter qandurulush pursitige erishiwatqanlighi muqimliship qalghinida, kishide teximu yuquri qatlamliq ehtiyaj telepliri korulushke bashlaydu. Ademning tupki ehtiyaj qandurushning bundaq telepliri kishide eng mukemmellikke intilish sheklide ipadilinip turidighan bolghachqa, kishide bixeter, mukemmel, izchil qandurulushqa intilish, shu asasta teximu ilgirligen ehtiyajlarni telep qilish, yuksilish, yengiliqlar yaritish, eng mukemmel adem bolushqa tinmay intilip turidu. Bu turdiki ehtiyaj ipadiliri kishide soygu hisiyatini tughdurup, insanning paaliyiti ene shu soygu hisiyatining turtkiside eng janliq haletke koturiliydu. Emma bu turdiki soygu noqul kamliqni tolduriwilishnila mexset qilghan bolmastin, belki bu kamliqni toldurushtin lezzetlinish we buningdin bashqilargha pidakarliq bilen soygu berish halitige utidu. Bu yerde diqqet qilishqa tigishlik bolghini, bezi kishilerde korulginidek, noqul kamliqni tolduriwilishnila mexset qilip bashqilargha soygu pidakarlighida bolmaslighi bu turdiki soygu ipadiliridin tuptin perq qilidu. Bu noqtidin alghanda, wetenperwerlikke ozini beghishlash hadisisi bir xil mukemmellikning ipadisi bolup, bu turdiki mukemmellikke erisheligenler bekla az kishilerge mensup bolidu. Mana bu turdiki kishiler, wetenperwerlik herikitidiki „dahi, yol körsetküchi, ulge yaratquchi, awangart“ larning bixliri bolup qelishi mumkin.
Eger buxil tupki insan ehtiyajliri izchil turde ichki-tashqi tosalghugha uchurighinida, kishi derhal naraziliq inkasini bilduridu. Buningdinmu netijige erishelmiginide qarshiliq körsitishke otidu. Yeni, insan tupki ehtiyajliri shexisning bilim we tejribe joghlanmisi we ijtima’i muhitning kapaliti qatarliq ichki-tashqi amillar bilen zich munasiwetlik bolghachqa, bu jehettiki yitersizlik yaki tosalghular bu kishining ehtiyaj qandurush istigini angliq yaki angsiz shekilde tosalghugha uchurutup turidighanlighi üchün, bu kishi bu xil tosalghuni yengip chiqish üchün herxil tedbirlerni qollunushqa kirishidu. Buningghimu küchi yetmiginide, buxil ehtiyajlirigha yetishning wastiliq yollirini istixiyilik turde axturushqa, shu teliwining ornini texmini tolduralaydighan bashqa wastilargha murajet qilishqa kirishidu. Eger bu shexis buningmu imkanini tapalmighinida, bundaq tosalghular menbesige biwaste yaki wastiliq shekilde urush elan qilidu. Bundaq urush elan qilishi tehdit qilish, naraziliq bildurush, ozini körsitishke tirishish yaki ozini xarap qilish shekilliride kopunche istixiyilik roy berishi mumkin. Mesilen, biedep chaxchaqlar, gheywet-shikayetler, töhmetler, bihude jidel-majira qilishlar, yighlashlar, soska imish, tamaka chikish, zeherlik chikimlik, haraqqa birilish, ozini olturiwilish, qatilliq, fahishe qilish, norimalsiz yaki qanunsiz ashnidarchiliq, qimarwazliq, oghurluq, aldamchiliq qatarliqlarning mutleq kop qismi ene shu turdiki wastiliq yollardur. Hetta xa’inliq, jasusluq qilish, düshminige yan besish qataridiki paaliyetlirimu jemiyettiki tosalghugha qisas elan qilishining ipadiliri bolishi mumkin. Biz bu yerde bu turdiki ‘qisas’ heriketlirini biwaste ene shu mesilidila kamlighidin boliwatqanlighi dep chushiniwalmaslighimiz kerek. Bu turdiki ‘qisaschiliq’ paaliyetlirining mutleq kopchiligi bir yaki bir qanche qatlamliq wastilargha purkinip otturigha chiqiwatqan hadisiler bolishinimu közde tutishimizge toghra kilidu. Shuningdek yene bu turdiki ipadilerning mutleq kop qismi toghra xelqilish charisini tapalmighinida roy berishigimu alahide diqqet qilishimiz kirek. Bu noqtidin alghanda, norimalsiz paaliyetlerning mutleq kop qismi ajizliq, iqtidarsizliq, qabiliyetsizliqning netijiliri bolup, bular yene kilip binorimal psixologiyilik korunushlerdur. Bu noqtidin alghanda, bir qisim batur, qehriman, alim, yazghuchi, dahilirimizni sel gheliti kishiler dep qarishimiz mumkin.
Adem susiz qalghinida hayati xewip ichide qalidu; qaysi bir vitamini kam qalghinida aghrip qalidu; xuddi shuiningdek rohi uzuqlar __ Adem bolushning tupki ehtiyajlirimu ene shundaq tupki ehtiyajlar bolup, bu turdiki ehtiyaj basquchida turghan birsi uningdin mehrum qalsa aghrip qalidu; uningdin yitersiz qalsa kisel bulushqa bashlaydu,… Bu dimek, adem bolushning tupki ehtiyajliri shu jemiyetning küchi yetidighan eng eqelli ademni qoghdash shertliri hisaplinidu. Bu shertler kam qalsa, bu jemiuyet ademni qoghdashta iqtidarsizlighini korsitiwatqan bolidu; tosalghu yaritip tursa, bu jemiyet ademning düshmini terepke ötken bolidu. Kishilik hoqoqlarning tupki pirinsipi ene shu asasqa tiklen’gen bolishi kerek. Bu asaslargha sel qaraydighan yaki uni inkar qilidighan her qandaq shexis, herqandaq tuzum, herqandaq hökümet, herqandaq orpe-adet, herqandaq eqide kishilik hoqoqlargha sel qarighan yaki uni inkar qilghan bolidu! Bu turdiki ehwallarni nesiyet qilish, teklip qilish, tosush, hetta imkan bolmighanda keskin bir terep qilish, hemme insanning mejboriyiti bolishi kerek. Rushenki, Xitay tajawuzchiliri keskin bir terep qilishni kutup turghan bir insaniyet düshmenliri ikenligini allimuqachan ispatlap boldi. Buni etirap qilmasliq, ulargha sukut qilish, ular bilen yarishishni tilesh we ulargha qarita keskin tedbir qollinishni ret qilish qataridiki paaliyetler, bu insaniyet düshmenlirini etirap qilish we hetta ularni saqlap qelishqa urunush bolup hisaplinidu!
Nurghun kishilirimiz buxil psixologiyilik buzulush halitige kilip qalghan kishilirimizni peqet shu norimalsizliqqa petip qalghan kishilirimizdinla korup, eghir insaniyet düshmenligi paaliyetliri bilen keng shoghulliniwatqan xitay tajawuzchilirining insan qelipidin chiqqan mustemlikichilik besimining bundaq hadisilerning roy berishidiki tupki sewepchi boliwatqanlighini qet’i oylashmaydu yaki etirap qilishmaydu. Bu xil binorimal kishilik hadisilerning köpüyüp kitishige milli musteqil dolitimizning bolmighanlighi sewep boliwatqanlighini esla oylashmaydu!
Insanlardiki bezi tupki ehtiyajlar bezi kishilerde xeli baldur bixeter qandurulush basquchigha kirelise, yene bezilerde herxil ichki-tashqi sewepler tupeylidin xeli keyinki yashlardila andin bu ehtiyajlirini qandurush basquchigha kirishi mumkin. Shunga, bezi kishilerdiki qismen norimalsizliq ipadiler kichik waqitlirida korulgenning eksiche, yene bezilerde xeli chong yashlardila ipadilinish pursitige erishelishi mumkin. Shu seweptin jemiyetning yolsizlighini menbe qilghan bezi norimalsizliq yaki exlaqsizliqlar bir qisim kishilirimizde xeli chong yashlarda tuyuqsiz peyda bolup qelishimu kop korulmekte. Shunga wetensizlik yetishiwatqanlar üchünla mesile yaritip qalmay, quramigha yetip bolghan, hetta yashan’ghanlar arisidimu mesile bolup gewdilenmekte. Yeni, wetendin ayrilip qelish, xelqimizning barliq tebiqisige ortaq tehdid yaritiwatqan birdin-bir chong apet bolup qaldi. Shu seweptin milliy musteqilliq herikitini umumi xelq herikiti dep qaraymiz.
Insan psixologiyisidiki norimalsizliqlar insanning ozini tunushigha eghir tosalghu bolidu. Buning aqiwitide, kishining ozige bolghan ishenchi aziyidu. Bu yene kishining tewekkulchanliq rohini __ jasaritini olturup, qorqunchaq halgha chushup qelishigha sewep bolidu. Bundaq halgha kelgen kishi duch kelgen qiyinchiliqlirini peqetla bashqilar xelqilalaydu dep qarighachqa, tamaxorluq mijezi yitilishke bashlaydu. Insan tebiyitidin qarighinimizda, bu halet ademning quramigha yetishtin burunqi mijez-xuluqlirining dawamliship, quramigha yetish derijisige yitelmigenlikning wastiliq ipadisidur. Yeni, wetinimizni eslige keltürüsh ishini bizning ata-bowilirimiz xelqilmay kitip qaldi dep aghrinip, bashqa bir ‘ata-bowa’ axturup yurgendekla bir ish. Biz shuni hergiz unutmaslighimiz kirekki, bizning ‘ata-bowimiz’ yoq. Biz bu dunyada yetim haldimiz! Bizge bashqa hechkim ‘ata-bowa’ bolalmaydu! Dunyada shunche nurghun ‘ata-bowilar’ din ayrilghan insanlar barikin, ularning mutleq kop qismi buningliq bilen kochidin bir ‘ata-bowa’ tepishiwalghan emes. Belki ular yetimlikige qarimay, tiriship-tirmiship ‘ata-bowa’ lirining yolini dawam qilghan yaki ular qilalmighan arzulirini ishqa ashurup kelgen. Herhalda biz yer sharining eke balisi bolmighinimizgha qarighanda, emiliyet bundaq eke balisi emesligimizni toluq ispatlimaqta, bizmu özimizning yolini özimiz tepishqa mejbormiz __ Eliwette, eger bu yer yüzide ademdek yashash niyitimiz bolghinida!
Epsuski, bizning nurghun kishilirimiz wetinimizning milliy musteqillighini oziliri heriket qilip qolgha kelturelishige ishench qilishalmay, “bizni musulmanlar dunyasi, türk dunyasi, insanperwer dunya, AQSh yaki BDT qutquzidu, jidel chiqarmay jim turunglar, ular ishigimizning busughisigha kilip qaldi, qachurup qoymayli” digendek telmurushliri, hetta düshminining terkiwi qismi bolghan ‘demogratchi xitay’ lardin ümid kutidighan ghelite binorimalliqlarning korulushliri tamamen yuquridiki mijezlirimizni menbe qilmaqta. Ishenchisiz insan eger jasaritinimu yoqitiwalsa, qorqunchaq we qulluqqa yüzlinidu. Qorqunchaq birsi tenchliqqa hewes qilidu. Hetta olumi hisawigha bolsimu tenchliqtin yanmaydu. Bu yerdiki ‘tenchliq’ xatirjemliktin kiliwatqan ozige ishen’gen kishilerning arzusidiki tenchliqtin tuptin perq qilidu. Netijide wehimilik muhitta yashawatqan kishi üchün ‘tenchliq’ ozini yoqutushning bir charisige aylinip qalidu. Uning jemiyettiki ipadisi bolsa wetinige yaki millitige wastiliq xa’inliq bolup ipadilinidu. Demek, wetinimiz üchün ‘tenchliq’ __ ozini olturiwilishning bir wastisidur!
Ilmi qanuniyet buyiche pikir yurguzilmey, hisiyatqa qarap kishilerni qaymuqturup yuridighan jemiyettiki shexsining roli mesilisinimu bu tima astida eniqliwilishimizgha toghra kelmekte.
Yoquridiki tehlillirimizdin shuni uchuq korup alalaymizki, bir jemiyetning xarakteri shu jemiyetni teshkil qilidighan xususi kishilerning ortaq xarakterining texmini ortaqlinishidin barliqqa kilidu. Yeni, insaniyet omumiliqtin alghanda bir putun gewde halitide korulgini bilen, emiliyette cheksiz ketken shexislerning oz aldigha elip baridighan paaliyetlirining namayendisidur. Shu seweptin dunyadiki insanlar ozliridiki tebi’i ortaqliqlirigha asasen herxil doletler ittipaqigha, undin qalsa doletke, rayonlargha, erqlargha, milletlerge, iqtisadi-herbi gewdilerge uyushqan bolidu. Bular eyni waqtida yene hökümet, idare, shirket, teshkilat, guroh, yurt, jemiyet qatarliqlargha bolinidu. Bularmu yene mehele, a’ile, dost-yaren qatarliqlargha parchilinidu. Bularmu oz ichide bir yaki bir qanche shexsining yitekchilikige boy sunidu. Yeni, dunya aqiwette shexsi heriketlerning sehnisi bolup korulidu. Emma barliq shexsilerning oz aldigha elip barghan paaliyetliri omumiy yüzluk halda dunya insaniyet paaliyetliride rushen ipadisini tepip kitelishi natayin. Eger her bir shexisning oylighini, pilani, paaliyiti insaniyet paaliyitide korinerlik orun tutalighan bolsa idi, dunyada padishahlarning, dahilarning, qehrimanlarning, alimlarning qilche qimmiti qalmighan bulatti. Alayluq, Oghuzxan bolmighinida idi, Türk qewimlirining esirler boyi dunya sehniliridin chushmey paaliyet qilalishini tesewwur qilalishimiz tes idi; eger Nyuton bolmisa idi, hazirqi zaman ilim-pen inqilawining qanche esir kichikip meydan’gha kilidighanlighini, Eyinishteyin bolmighinida yadiro energiye dewrining qachan barliqqa kelidighanlighini tesewwur qilalmighan bular iduq. Ijtimai hadisilerdimu Napalion, Gitler, Markis, … qatarliqlarning dunyawi dawalghushlarning meydan’gha kilishide pewqul’adde rol oynighanlighini inkar qilalmaymiz. Xuddi shuningdek, Tömür Helipe, Ghoja Niyaz Haji, Gheni Batur qatarliqlar bolmighan bolsa, 20- esirdiki wetinimizning milliy musteqilliq küreshlirimiznimu tesewwur qilishimiz tes idi. Derweqe Tömür Xelipining küreshni toxtitishi, Ghoja Niyazning septin ayrilishi, Elixan Ture, Exmetjan Qasim qatarliqlarning yoqutulishi qatarliqlardin keyin, daghdughiliq qanat yeyiwatqan milliy musteqilliq heriketlirimiz, Ikki qetimliq Milliy Musteqil Jumhuriyetni eslige keltürüsh kurishimiz jimmitila munqerz bolup ketti. Dimek, bir xelq herikiti hergizmu shu xelqning ortaq küch chiqirishi bilenla hel bolup kitidighan addi ishlar emes.
Bu yerde yene selibi qehrimanlarningmu oxshash hususiyetke ige ikenliginimu inkar qilmaslighimiz lazim.
Bulardin shuni uchuq korup elishqa bolidiki, insaniyet paaliyitide herbir adem alim, herbir kishi qumandan, telep qilghanla birsi dahi derijisige yuksilelmeydu. Undaq kishiler tengrining sirliq qanuniyetlirige baghliq (Insanlar texi bilip bulalmighan) bolghan halda intayin az kishilergila nisip bolidu. Eger undaq bolmisa idi, Tömür Xelipe olup ketsimu uning ornigha yene bir ‘Tömür Xelipe’ derhal chiqip xelqni ghelibilik jenglerge yitekliyeligen; Bir Ghoja Niyaz septin ayrilghinida yene bir ‘Ghoja Niyaz’ derhal xelqini milliy azatliq kurishige bashliyalighan; Gheni Baturdin bir qanchisi bolghinida qaytidin milliy musteqilliq korishini derhal bashliwiteligen bular idi. …
Dimek, pütkül insaniyet alimige oxshashla bizning milliy musteqilliq kurishimizmu mukemmel bir heriket yaratquchisigha, jasaretlik we tewekkulchi qehrimanlargha, parasetlik dahi-qumandanlargha ehtiyajimiz chushidu. Yeni, biz otturigha chiqarghan muweppeqiyetke bashlawatqan ülgilerge, qehrimanlargha, yitekchi-dahilargha qarita, ualrning shexsiyitige közimizni tikiwalmay, ulargha egishishimiz, ulargha boy sunushimiz, ularning yiteklishige shara’it yaritip berishimiz, ularning paaliyitige masliship berishimiz telep qilinidu. Moriti kelgende undaq kishilirimizni jan tikip qoghdishimiz, ulargha purset yaritip berishimizni teqezzar qilidu. Xuddi shuningdek biz Tömür Xelipini, Ghoja Niyaz Hajini, Gheni Baturni, … xelqimiz qurultay echip ixtiyari saylap chiqmighinigha oxshash, bundin keyinkilernimu biz özimiz xalighan peyit we halighan shekillerde tallap alalmaymiz. Bundaq kishiler milliy musteqilliq herikitimizning herqaysi basquchlirida emiliyette ozilirini ispatlap otturigha chiqidu. Bu kishilirimiz eyni waqtidiki herikitimizning tipik olgiliri bolupla qalmay, eyni waqtidiki mu’eyyen bir heriket üstide bizning eng mukemmel ulgimiz bolidu.
Bizning milliy musteqilliq herikitimiz jeryanida bu xil iqtidar igiliridin yüz mingda bir, hetta milyonda bir chiqishimu mumkin. Emma bu bizge yetip ashidu. Bu xil kishilirimiz oziliridiki tebi’i iqtidarini mu’eyyen bir milliy musteqilliq paaliyitide qilchimu bexilliq qilmay toluq jari qildurushi, oziliridiki buxil tebi’i iqtidarini hergizmu shexsi mulki dep qariwalmay, millitimizning, xelqimizning, wetinimizning ortaq mulki, ortaq baylighi, ortaq jewhiri dep tonup, uni shertsiz pida qilishi shert! Xuddi shuningdek, wetinimiz da’irisidiki herqandaq bir yurtdash ozide nöwettiki milli musteqiliq herikitimizni dolqun halitige keltürüshte herqandaq bir iqtidargha, pursetke, imkaniyetke ige ikenligini sezgen haman, bu artuqchilighini qilche ikkilenmey weten xelqining kelgüsi üchün pida qilish yollirini axturishi shert. Bu heqte qilchimu bedel telep qilmaslighi, hetta ozi bedel toleshke herdaim teyyar turishi, wetini, xelqi üchün pida qilishi üchün herzaman heriket qilishi lazim! Bundaq kishiler emili paaliyet sorunliri yaritip, oziliride bar bolghan alahidilikler asasida heriket qabiliyitini yitildurush, teshwiq qilish we shagirt yetishturushke her waqit tirishishi lazim!
Milliy musteqilliqqa munasiwetlik herqandaq bir paaliyet mutleq turde bir ijtima’i hadisidur. Shundaq iken, bu turdiki paaliyetlermu oz sharaitigha muwapiq herxil paaliyet muhitigha muhtaj bolidu. Shundaq iken, xelqimizmu ozini he disila dahiliq, yol bashchiliq ornigha quyushqa tirishmay, eqellisi ene shundaq bir ijtima’i heriket soruni yaritish üchün bolsimu paaliyet qilish iradisini tikliwilishi lazim. Buninggha xas halda, bu xil qabiliyet igilirimu oz alahidiligige maslashqan halda herxil saheler boyiche ayrim-ayrim paaliyet sorunliri yaritish bilen birge, purset tapqan haman bashqilar bilen waqti-waqtida ozara bash qoshup teximu ünümlük, teximu küchluk, teximu mukemmel, teximu asan, teximu erzan pilan, taktikilarni qararlashturup, oz paaliyet da’iriliride heriket qiblinamisi qilishnimu ozlirining burichi qilishqa adetlinishi lazim. Buxil iqtidar igilirimiz shunimu unutmaslighi kerekki, xelqimiz xitay tajawuzchilirini cheklesh, azaytish, tel-töküs qoghlap chiqirishta mu’eyyen ülgilerge, teshwiqat ülgilirige, yitekchilerge, teshkillinishke, küchluk emili heriket progirammilirigha bekla muhtaj bolmaqta!
Yighip etqanda, biz xelqimiz arisidiki milliy musteqilliq emiliy heriket dolquni yaritalaydighan we bu xil muhit yaritishqa emili tohpe qoshalaydighan awan’gartlarni righbetlendurush, aktip küchlerni seperwer qilish ishini bügünki eng birinchi orundiki wezipe qilishimiz shert.
1-14§.Wetenperwer Teshkilatlirimiz
Herqandaq bir eqli-hushi jayida bolghan adem muqerrer shekilde bir eqidige mayil bolup yashaydu. Shundaq iken, kishiler öz-ara hemkarlashqanliridimu ortaq eqidiler asasida bir yerge kilelise, bu teshkilatning pa’aliyetlirimu shunche muweppeqiyetlik yurushup kiteleydu. Bir teshkilat ichide,-Intayin mexpi qanat yaydurulushqa, milyon kishilik zamaniwi qoralliq banditlargha ige on milyondin artip kitiwatqan xitay tajawuzchilirigha qarshi turushqa mejbur boliwatqinimizda __ Teshkilat eqidisining toghra-xatalighini talash – tartish qilishqa berilish, bu teshkilatning xarap bolishi we axiri berip pash qilinip yoqulushigha yüz tutidighanlighidin dérek beridu.
Shunga, herqandaq bir kishi mu’eyyen bir mexpi teshkilatqa mensup bolghinida mutleq turde ixtiyari tallash heqqige ige bolishi shert. Eger bu turdiki teshkilatning eqidisi qatnashquchining eqidisige toghra kelmigidek qilsa we bu haletni keyinirek sizip qalghinidimu, ozining eqidisini bu teshkilattikilerning ortaq eqidisige ozgertishni zadila halimighinida, qilche ikkilenmestin sewebini uchuq korsitip bu teshkilattin istipa sorishi lazim. Undaq qilmighinida, bu teshkilatni tugimes ichki zidiyetler qaynimigha sorep kirip, bu teshkilatning jenggiwarlighini yoqutup palech halgha chushup qelishigha sewepchi bolup qelishi, hetta eghiriraq bolghinida, zidiyetning sirtqa yeyilishini kelturup chiqirip, parchilinish yaki pash bolup weyran bolishigha sewep bolishi mumkin.
Bizning bu yerde tekitlewatqan mexpi pa’aliyet qilidighan teshkilatimiz hergizmu ozilirige tench pa’aliyet pirinsiplirini heriket wezipisi qilghan teshkilatlar bolmastin, belki wetinimiz teweside xitay tajawuzchilirining köpiyishini tosash, ularni azaytish we axirida tel-töküs qoghlap chiqirishni ozilirige tupki pirinsip we heriket progirammisi qilghan jenggiwar mexpi pa’aliyet teshkilatlirini közde tutimiz. Chünki, herqandaq bir tenchliq pirinsipliri buyiche heriket qilishni ozilirige pirinsip wezipe qilishqan teshkilatlarning mexpiyetlikke unchilik hajiti chushmeydu yaki ulargha nisbeten mexpiyetlik digen uqum bolmaydu.
Tenchliqni ozilirige tupki heriket pirinsipi qilishqan teshkilatlar, bolupmu muhajirdiki bu xil teshkilatlirimiz ozilirige, bolupmu wetinidiki xelqining küch-qudritige ishench qilalmighan kishiler teripidin qurulghan bolup, bu turdiki teshkilatlar asasen tashqi küchlerning yardimi bilen wetenni azat qilish qarishigha choqunidighan kishilerdin terkip tapidu. Bir qisim jenggiwar idiyini qubul qilghan kishilirimiz bu xil teshkilat terkiwidikilerni biraqla xitay tajawuzchilirining jasusliri dep qarashmaqta. Eslini surushte qilghinimizda ularni jasus diyish bekla ashuriwetkenligimiz bolidu. Bu heqte psixologiyige murajet qilip tehlil qilghinimizda, bu turdiki kishilirimizning eslide bixeterlik sezgurligi heddidin tashqiri nazukliship ketken, toghrisi qorqunchaq kishilerdin ikenligini asanla bayqiwalalaymiz.
Eslide ademning usup yitilishide ozini qoghdap bixeterlikke kapaletlik qilish bilen ozini yitildurup algha ilgirlesh istigimu tengla otturigha chiqidu. Bu ikkisila insanning tughma adem bolush ehtiyajliridin hisaplinidu. Bu noqtidin alghanda, gerche bular bir-birsige tuptin oxshimaydighan ikki xil zit qutupluq uqumdek qilsimu, bularning xalighan birsini ret qilishimiz mumkin emes. Mesilen, bir bowaq texi endila omileshni oguniwatqinida, uning adimi ichki ihtiyaji uni yengi dunyani keship qilishqa tinmay undep turidu. Shunga u bowaq anisidin ayrilip etirapni kuzitishke chiqidu. U bowaqning kuzutush dairisi kengeyginiche, uning qiziqishimu shunche artip baridu. Emma bu arida anisining esli orunda yoqlighini sizip qalghidek bolsila, uning ilgirleshke bolghan qizghinlighining ornini derhal ensizlik elip, yighlashqa bashlaydu. Bowaq sap bolghachqa, qorqushini yushurup yurush ehtiyajini hes qilmay, qilche tartinmayla yighlawiridu.
Emma bilim, tejribe, siyasi küch, iqtisadi küch, jismani we kesipi jehetlerdin ajiz bolghan bir shagirt, bir addi xizmetchi, bir oqughuchi, bir addi puxra, bir qul, bir mustemlike astidikiler her waqit xojayini- yoldin tepiwalghan sun’i ‘ata-anisi’- din ayrilip qelishni, ulargha qarshi heriket qilishni yaki ulardin herqandaq jehette ötüp ketishni yoshurun engida zadila xalimaydu. Tebi’iki, bu yerde heliqi sun’i ‘ata-ana’ mu qol astidikilerning bundaq qilishigha hergizmu yol qoymaydu, eliwette. Emma bu yerde toxtalghinimiz qulluq eqidisidikiler bolghini üchün, ‘xojayin’ lar heqqide toxtalmaymiz. Ene shu qulluq mijezi küchlük bolghanlar mutleq türde öz aldigha ‘keshpiyat üchün öz aldigha ömilep’ chiqishtin qorqidu. Bundaq qorqush, angsiz roy beridighan qorqush, bu kishilerning barliq paaliyetliride bilip-bilmey namayen bolup turidu.
Derweqe, algha ilgirlesh üchün belgilik bir bixeter muhit kirekligimu bir muhim shert. Emma algha ilgirlesh, yengiliq yaritishning bir netijisi teximu bixeterlikni qolgha keltürüsh bolidighanlighini qulluq idiyisidikiler asan his qilalmaydu. Chünki ular ya tughma qulluq bilen yashap kelgen, ya bolmisa ‘xojayin’ liridin bekla eghir deshnam yep ketken. Belkim mundaq su’almu otturigha chiqishi mumkin: “Ularning burunqi ‘xojayin’ liri xitaylar idi, emma hazir ular chet’el da’irilirini özilirige ‘xojayin’ qilishiwaldimu? Emma yenila ular xitay mustemlikichilirige qarshi paaliyet qiliwatidighu?”
Toghra, ularning hazirqi ‘xojayin’ liri xitay emes. Emma ular esli ‘xojayin’ lirigha yenila ‘tashliwetken xojayin’ muamilisini qilip, ulargha wastiliq ich aghritip yurushmemdu?! Ularni bügün ‘ögey xojayin’ tepiwilip, kona xojayinlirigha köz-köz qiliwatqanlar diyishke bolmasmu? Bu oxshitilghan mulahizilerdin shuni koriwilishqa bolidiki, bu kishiler hergizmu jasusluq shertige toshmaydighan kishiler. Uning üstige ‘xa’in’, ‘munapiq’, ‘jasus’, ‘ishpiyon’ digen sözler wetinimiz ichidikilerge qarighanda chet’eldiki muhajirlirimiz arisida bekla omumlashqan bir qorqutquchi ‘Ujuy’ bolup qalghaniken. Bundaq qarashlarni ‘sayisidin qorqidighanlar’ teripini bergendin bashqa, bu uqumlarni xunukleshturup bekla ehmiyetsiz qiliwetkenliginimu korup elish mumkin.
Bir yerde jasus yaki xa’in bolishi üchün düshmen’ge qarshi mexpi pa’aliyet pilani yaki herkiti bolishi shert. Undaq bolmighanda düshmen’ge jasus qoyghidek, düshmen’ge berip setilghidek bir ish chiqmaydu. Wahalenki, bundaq sözler yamirap ketken muhajirlirimiz arisidikilerning mutleq köp qismi öz paaliyetlirini op-ochuq ashikariliship qanat yaydurushmaqta. Munapiq diginimiz weten ichide yitip eship turuptu! Shunga xitaylargha buningdin artuqqa hajiti yoq. Eger, özini birer heriket qiliwatqan qilip körsitish yaki bashqilarning etirapigha olishiwalghanlarni öz yenigha tartish üchün bundaq sözlerni oydurup chiqidighanlargha bashqa deydighan gep qalmaydu. Shuninggha ishineyliki, aldimizda keskin heriketler bizni kütüp turmaqta. Ene shu chaghdila heqiqi jasus yaki xa’inlarning derdini tartimiz texi!
Mana mushundaq kishilirimiz teripidin tüzülgen teshkilatlirimizdin hergizmu weten azatliqigha biwaste munasiwetlik birer pilan yaki heriketlerni zadila tama qilalmaymiz. Biz xelqimizge shundaq murajet qilimizki, ozilirige milli musteqilliq herikitini qanat yaydurush üchün progirammilar tuzgen herqandaq bir teshkilatimiz, ozilirining teshkilat xitapnamisini, murajet-chaqiriqlirini, xelqige tapshuridighan wezipiliri we agahlandurushlirini waqti-waqtida chare tepip yetkuzup turishi shert. Eger bir milliy azatliq teshkilati ozining tupki meqsidini, xitapnamisini, chaqiriqlirini oz xelqidinmu mexpi tutqaniken, u halda bundaq teshkilatlarning milli musteqilliq teshkilati ikenligidin gumanlinish kirek.
Chünki, wetinimiz milliy musteqilliq herikiti omumixelq herikiti netijisidila emelge ashurilidighan xelq herikitidur. Shundaq iken, bu xil teshkilatlirimiz xelqni jasaretlenduridighan, xelqni milli musteqilliq heriketlirige jelip qilidighan, xelqni emili milliy musteqilliq heriketlirige yitekleydighan wezipilerni teshwiq qilish we ulge körsitishni üstige elishi kirek. Bu teshkilatlirimiz xelqimizning istixiyilik heriketke kilip düshmen’ge emili zerbe berishning teshkil sirtidiki asan, bixeter, erzan we onumluk heriket shekilliri bilen izchil shoghullinishigha heydekchi we yar yulek bolishi lazim. Pash bolup qelishni bahane qilip muwapiq tedbir qollanmay, xelqqe teshwiq qilishtin ozini qachurushning qilche asasi yoq.
Xuddi shuningdeközilirini milliy musteqilliq herikiti bilen shoghullan’ghuchi teshkilat dep dawrang qiliship, bir qatar qimmiti yoq, emiliy roli yoq, quruq po etishlar bilen, hetta ziyanliq terghibatlar bilen mujimel progiramma-nizamnamilarni tarqitiship xelq arisida quruq ümidlerni tarqitip yurushmu bir wastiliq jinayettur. Milliy musteqilliq heriket teshkilati iken, musteqilliq herikitimiz üchün emelde ijira qilishqa bolidighan we emiliy tohpe yaritalaydighan pikirlerge ige bolishi shert. Shuningdek yene wetinimizning nöwettiki jiddi ehtiyajliridin halqip chiqip, “cholde qelip susiz qalghan birsige ela supetlik kiyim yardem qilish” qa oxshaydighan undaq kelgüside, milliy musteqillighimizni qolgha kelturginimizdin keyin qilinidighan ishlar bilen shoghullan’ghuchilarnimu milliy musteqilliq teshkilat diyishimizge orun yoq. Shundaq iken, ularning chaqiriq, paaliyetlirinimu milliy musteqilliq paaliyetliri diyelmeymisz. Bundaq namdiki teshkilatlar etirapigha toplishiwilip quruq tamalarda bolghinimizdin, oz aldimizgha emili we mexpi zerbe berish paaliyetliri bilen shoghullinishimiz teximu aqilaniliq bolidu!
Bundaq diyish bilen, ‘tenchliq’ ni özlirige qilbiname qilishqan teshkilatlirimizni tarqitiwitish kerek digenlikmu emes. Bundaq qilishmu hechkimning qolidin kelmeydu we hajitimu yoq. Belkim ularning mewjutlighi “ashqa salghan achchiq laza” dek herikitimizning bir renggi bolup turar. Yeni ulargha pisent qilmasliq eng toghra yol tutqinimiz bolidu.
Eslini sürüshte qilghanda, bügünki düshmen weziyitidin qarighanda, eski palastek sörülüp yüridighan ashkare teshkilat qurimiz digenningmu qilche waqti emes. Ishinishke bolidiki, xitay tajawuzchiliri bundaq ashkare teshkilatlarni choqum ‘terorluq teshkilatliri’ dep dunyagha dawrang selip birdin-birdin yoqutup tügitiwitidu. Intayin az ezaliq, mutleq mexpi teshkilat shekli bügünki weziyetning teqezzasi.
1-15§.Tashqi Munasiwet Mesilisi
Yuqurida tehlil qilghinimizdek, qulluq mijezige petip qalghan kishilirimizning köpligi heqiqetenmu kishini chöchitidu. Bu noqtidin alghanda wetinimiz milliy musteqillighini ishqa ashurushta chet’el küchlirining xitaygha besim ishlitip wetinimizning milliy musteqillighini tench eslige keltürüshke mejburliyalaydighanliqigha ishinidighan kishilirimizni Bixeterlik ehtiyajliri bekla yitersiz qalghan kishiler diyishimizge bolidu. Buning tarixi sewepliri toghrisida aldinqi mawzularda yiterlik derijide toxtulup ötkeniduq. Xuddi shuningdek aldinqi mawzudimu uning psixologiyilik seweplirini addi qilip chushendurushke tirishqaniduq. Heqiqetenmu bu xil kishilirimizning chet’elge choqunushlirigha heyran qalmay turalmaymiz. Bula emes, bizning nurghunlighan wetensuyerlirimiz ene shu xil quruq tamalardin ümid kutup bir umur qimmetlik waqitlirini zaya qilip u alemge ketishti. Hetta bu hayajanlirini ashkare ipadilep qoyushliri tupeylidin tugimes balayi-apetlergimu qalghan boldi. Bundaq tamada qalduridighan xiyali teswirler dunyada korulidighan herbir yengi ozgurushlerde yengilinip kelmekte. Bolupmu dunyawi komunizim eqimining halakiti elan qilinghan 90-yillarning kirishidin bashlap bu xil tamada bolghuchilar qaytidin küchiyip xelqimizni yengi ümidler bilen wede qilip “jim yetip kutush” halitini shekillendurmekte.
Buninggha yene milliy musteqil doliti bolghan yaki bu jehette helila emili qedem tashliwalghan milletlerning dunyawi sorunlardiki munazirilerge sewep boliwatqanlighini korushup, millitimizning allimu qachan basturulup tiniq tartalmas halgha kelturiwitilgenligini we oz teghdirini xelqilish jehette tuzuk bir qedem tashliyalmaywatqanlighimizni inkar qiliship, guya dunya sehniliride muqim orun’gha erishiwalghinidek qiyapetler bilen dawrang qiliship dunya siyasi joghrapiyisi deydighan mulahize usulini otturigha quyushmaqta. Yeni, chet’el küchlirige choqunidighan kishilirimiz buninggha qilchilikla yardimi tigidighanlighini guman qilsila derhal bu turdiki mulahizilirini otturigha selip kishilerni qaymuqturushqa urunup kilishmekte.
Biz shuni hergiz unutmaslighimiz kirekki, wetinimiz xelqi putunley xitay tajawuzchilirining changgili astida turiwatqanlighini hechkim inkar qilalmaydu. Xitay tajawuzchiliri bu pakitni közur qiliship, dunya deplomatuye saheliride wetinimizge qilchilik bir purset berish imkaniyitinimu qoymay, wetinimiz heqqidiki herqandaq bir xewer-jinayetlirini cheklesh, inkar qilish, hetta qolidin kelgen haman besim qilish, aldash we tehdit selish wastiliri bilen wetinimizning milliy mesilisini xelqara sehnige chiqirilishini cheklep turmaqta. Bizning chet’ellerdiki musapir sergerdanlirimizmu herxil qabiliyetsizlikliri tupeylidin, wetinimizning milliy musteqilliq teliwini aptonomiye teliwi derijisige chushurup qoyushqa aranla turghachqa, Tibet we Teywenlerge oxshash dunya jama’etchiligining diqqitini jelip qilalishidin bekla yiraqliship ketmekte. Uning üstige dunya jama’itini ensiretkidek birer tehdit wetinimiz ichidimu korulmigechke, bizning ishlirimizni xelqaralashturush tamaliri benggining xiyalidinmu ishenchisiz bir halda turmaqta.
Bügünki xelqaraliq muhitni tehlil qilghandiki netijilerge qarighinimizda, wetinimizning dunya jama’etini jelip qilalishi üchün awal xelqaradiki birer jessur doletni yulenchuk qilghan halda, wetinimizde musteqil hakimiyet qurghan we qismenlikte dunyagha ozilirini his qildurghan milliy hökümet hadimliri kop qisim ezalirini shu jessur doletke qachurup chiqip panaliq tilesh we shu asasta bir sergerdan hökümet qurush arqiliqla dunya jamaetining himayisini qolgha kelturelishi bir ehtimalliq idi (Eger dunyadiki Islam we Türk düshmenligini hisapqa almighinimizda texi!). Bundaq purset Ikkinchi Jumhuriyitimiz hökümitining yoqulishi bilen teng tarixqa komulup ketkenidi. Yene xam xiyal qilip baqayli, eger wetinimizde sana’et, parawanliq we hakimiyet xizmitide ishleydighan milliy ishchi-xizmetchilerning sani mutleq ustunlukte bolup, bir tutash ish tashlash arqiliq wetinimizning norimal hayatliq shara’itlirini eghir derijide palech haletke chushiriwiteleydighan imkaniyetlerge ige bolishimiz bilenla dunya jama’etining diqqitini özimizge jelip qilish pursitige erishelishimiz mumkin.
Eger bundaq jelip qilishning milliy musteqilliqimizgha birer paydisi bar diyilginide. Halbuki, wetinimiz bundaq pursitinimu 55-yilliridin burunla qoldin berip qoyushqanidi; yaki bolmisa asanliqche tarqitiwitishke bolmaydighan muntizim milliy armiyimizning isiyan koturishige tayinip, wetinimizde eghir wehime yaritalaydighan qismen azat rayon yaritiwilishimiz bilen dunya jama’etini jelip qilalishimiz mumkinmidu? Biz bu pursetnimu eng kamida 70-yillardin burunla tatturup qoyghaniduq. Eslide kommonist xitaylar kelginidimu, bir amallarni qilip shimali wilayetlirimizdiki azat rayonlirimizni xitaydin mudapiye qilip tutup turishimiz kirek idi. Heyriyet,… Endi bizge nime qaldi? Belkim beziler oylishi mumkin: Huddi Gendining oz waqtida qilghinidek, üstige poq-suydukni tokup tursimu jim olturiwilip musteqilliq telep qilghinidek, putkul xelqimizni bir yerge yighiwilip heptilerche tarqilip ketmeydighan omumiy namayish, jim olturiwilish korishi, achliq elan qilish paaliyiti, ozini koydiriwilip naraziliq bildurush herikiti,… qataridiki usullarni qollinishqa bolar deydighan axmaqaniliqnighu tallimasmiz? Hindistanmu bu usulda musteqillighini qolgha keltureligen emes. Uning üstige, xelqimiz bügün bundaq bir ammiwi heriketni yaritalighidek yuksek sotsiyal we rohiy shertlirini hazirliyalishidin bekla yiraqta turghachqa, bundaq bir heriketnimu benggining xiyali diyishimizla qalidu!
Biz bügün intayin az sandiki wekillirimizning jan pida qilishigha tayinip, xitay tajawuzchilar ahalisi arisigha eghir qorqunushluq weqelerni yaritalaydighan mexpi wehime yaritish herikitini izchil dawamlashturush arqiliq, desliwide wetinimizge tajawuz qilip kiriwatqan yengi tajawuzchi xitaylarni qorqutup wetinimizge ayaq besishqa jur’et qilalmaydighan weziyet yaritish, shu asasta wetinimizdiki seldek kopiyip kitiwatqan xitay tajawuzchilirining sun’i köpiyishige cheklime yaritishni ishqa ashurush pursitige igimiz. Uzun’gha sözulidighan bu xil wehime yaratquchi heriketler bilen izchil shoghullinish arqiliq, mexpi qisaschi yer asti partizanliq qoshonlirimizgha heriketchan qehriman ezalarni yetishturiwalghinimizdin keyin, xususi heriket sheklini alghan mexpi wehime yaritish herikitimizni tedriji shekilde qisaschi yer asti qoshon herikitige tereqqi qildurup, wetinimizdiki xitay tajawuzchiliri köchmenlirining yurtigha qechishini tezleshturidighan weziyet yaritish; shu asasta wetinimizdiki xitay tajawuzchilar nopusini izchil azaytish weziyitini barliqqa kelturup, xitay tajawuzchiliri qoralliq himayichiliri bolmighan ehwalda talaghimu chiqalmaydighan parakendilik herbiy halet weziyiti yaritishni ishqa ashurishimizgha toghra kelidu.
Bu usul, xuddi Mawzeydongning 30-yillarda terghip qilghan omumiy xelq urushi weziyiti yaritish yoligha oxshap kétishi mumkin. Bu halda wetinimizge xitay tajawuzchilirila diqqet qilip qalmastin, xelqaradimu alahide diqqet qilidighan weziyetni yaritalishimiz muqerrer. Ene shu künlerdila muhajirlirimizning bügün qilishqa urunishiwatqan paaliyetliri üchün shara’it yaritilishi ehtimal. Emma shundaqtimu, bu türdiki muhajir heriketlirimiz yenila wetinimiz ichidiki weqe tereqqiyatining milliy musteqilliq herikitimizge maslishidighan shekilde qanat yaydurulishi aldinqi shert qilinidu. Yeni, Ikkinchi basquchluq milliy musteqilliq heriket dewrige kirginimizdila bizning deplomatik paaliyetlerge sharaitimiz yaritilghan bolishi mumkin. Bügünki muhajirlirimiznimng bügünki tüpki wezipisi ene shu xil weziyet yaritish üchünla paaliyet qilishi bolishi kerek idi.
Emma bizning chet’eldiki aqillirimiz wetinimiz xelqining öz aldigha milliy musteqilliq herikiti weziyitini yaritalaydighanliqigha zadila ishenmigenligi, hetta bezi tarixi tejribilerdin qarighanda, bizning bu türdiki tenchliq terghibatchilirimizning xelqimizning bundaq bir jenggiwar milliy musteqilliq heriket dolquni yaritishqa izchil qarshi chiqip kiliwatqanlighinimu körmektimiz.
Biz bu yerde yene qayta tekitlep korsitimizki, bizning milliy musteqilliq korishimiz wetinimiz ichidiki keng xelq ammisini omumiy yüzluk qozghashqa tayanmay turup, hergizmu netijige erishelmeymiz. Bu noqtidin alghanda, bizning muhajir paaliyetlirimizning birdin bir wezipisi-milliy musteqilliq kürishimizning birinchi basquchluq heriket dolqunini yoquri pellige koturishi üchün biwaste yardimi bolidighan emiliy paaliyetler bilenla shoghullinishi lazim! Buninggha munasiwetsiz yaki bu tüpki wezipige zit kelidighan herqandaq heriketliri wetinimizge düshmenlik heriketliri bolidu!
1-16§.Tenchliq Söhbetliri Toghrisida
Wetinimiz xelqi yeqin tariximiz jeryanida yetilip eqim halitini shekillendürgen ‘tenchliq’ terghibatchilirining zeherlishi arqisida, tenchliq pa’aliyetlirige bekla hirismen halgha keltürüldi. Her qandaq mesilini düshmini bilen “sözliship helqilish” ni eng toghra we eng asan yol dep tonuydighan ghelite halgha keltürülmekte.
Halbuki, dunyaning herqandaq yeride düshmen terep bilen tenchliq söhbiti ötküzushte qoral küchi, nopus küchi, jughrapiyilik orni we iqtisadi–memuri musteqillighi mu’eyyen bir noqtigha kelmey turup söhbette oz teliwini maqul qilduralighan birmu misalni uchritalmaymiz. Wetinimiz xelqi Ikkinchi Jumhuriyitimiz dewride deslepte xitay tajawuzchilirini tenchliq söhbitige mejborliyalighinida ustun eskiri, jughrapiyilik muqim zemin we nopus küchige tayan’ghanidi. Emma eyni waqtidiki düshminimiz waqitliq ajizlashqan düshmen bolup, aziraqla purset berilishi haman xitaydin derhal yardem keltürüp üstün eskiri küch halitige keliwilish ehtimali bekla küchluk idi. U peyitlerde xitay tajawuzchilirida wetinimizni qayta tartip elishtin bashqa hechqandaq bir oyi yoq idi. Bizning tenchliqqa qiziqquchilirimiz bu noqtigha zadila ehmiyet berishmigenidi.
Xuddi shuningdek, bizning Ikkinchi Jumhuriyet hökümitimizmu düshmen bilen tenchliq söhbitige olturghinida xitay tajawuzchilirining qayta küchliniwelip, söhbet maddilirini bir tiyin qiliwilish ehtimali heqqide qilchimu teyyarliqta bolmay, xelqara muhitning ishlirimizni toghra xelqilip bereleydighanliqigha alahide ishench qiliship kutmekte idi. Yeni, düshmen bilen elip berilidighan herqandaq bir tenchliq söhbiti qet’i turde uzun muddetlik herbi ustunlukni saqliyalighandila elip berilidighan bir ish idi ikenligini ehmiyetke elishmay, putun ümidlirini komunizim küchlirining himmitige baghlap qoyushqanidi. Halbuki, Ikkinchi Jumhuryitimiz dewride biz xitay tajawuzchilirini emes, belki xitay tajawuzchiliri bizdin sulhi telep qilghan ehwalda idi. Shundaq turughluq biz herbi küchlirimizni kücheytish ornigha, yoqulush aldida turiwatqan xitay tajawuzchilirining qaytidin küchliniwilishigha purset berip qoyghaniduq.
Echinishliq yeri shuki, biz bundaq pursetni sulhidin keyin emes, hetta sul’hi bashlinishidila düshmen’ge berip qoyduq. Netijide, sul’hi muzakiriliri axirigha barmay turupla, biz sul’hi telep qilidighan passip orundiki haletke chushurulduq. Bu ornigha kelmeydighan paji’elik tariximizni qoyup turayli, sul’hi telep qilish biz tereptin otturigha qoyulghan teghdirdimu, oz küchimiz we azat rayonlirimizni qet’i saqlap qalidighan aldinqi shert astida düshmenning küchlunup ketishigimu yol qoymaydighan weziyet yaritish, biz üchün alghanda eqelli bir telep idi.
Biz shuni hergiz unutmaslighimiz kirekki, eger biz düshminimizge hayati hewip keltureleydighan mueyyen bir küchke erishmey turup, düshmenning bizdin sulhi telep qilishi turmaq, bizningmu düshmendin sul’hi telep qilishimiz qet’i ret qilinidighanlighi muqerrer. Halbügün bizde bundaq weziyetning birer shepisimu bolmighan ehwalda milliy musteqillighimiz üchün qilchimu tohpe qoshalmay kiliwatqan „deplomatiyidin ümid kutkichi“ kishilirimizning aghzigha qariship, he dep tenchliq yollirini axturup yuridighan kishilirimizge ümid baghlap kitishimizni zadila chushen’gili bolmaydu. Bizning herqandaq söhbet teliwimizni oylinishqa teyyar turidighan bir tajawuzchi hergizmu qoralsizlandurulghan xelqimiz üstige milyon kishilik muntizim qoralliq küchini tirep qoyushmaydu!
Bundaq bir düshmen’ge tenchliq bilen ishimizni xelqiliwilishimiz mumkin dep tamada bolushlarni kam qalghan axirqi pursetlirimiznimu düshmen’ge tartquzup qoyushni meqset qilishtin bashqiche chüshinish mumkin emes! Bu–wastiliq tüs alghan sepi özidin teslimchilikning ipadisi!
1-17§.Weziyet Qachan Piship Yétilidu?
Bu yerge kelgiche qilghan mulahizilirimizdin shuni xulasilaymizki, Wetinimizning milliy musteqilliq herikitide pul-bayliqqa düm chüshken gherp ellirdin tama qilish, kapitalistlarning zenjirige baghlinip qalghan musulman yaki türk elliridin tama qilish, xitay tajawuzchiliri bilen muresse qilish, ular bilen sul’hi qilish we hemkarliqta bolushqa urunushlarning hemmisi teslimchilik heriketlirining ipadiliri ikenligini ochuq körüp alalaymiz. Shundaq iken, bu türdiki heriketler bilen xelqimizni milliy musteqilliq pa’aliyetlirimizning emiliy herikitige jelip qilinishigha qarshi terghibat qilghuchilarni qet’i turde sepimizge yeqin yolatmaslighimiz shert. Xuddi shuningdek, xelqimizni tench siyasiy, iqtisadi, ilmiy, ,milliy we diniy sahelerdiki tench heriketler bilenla cheklep turup, “wetinimizni qedem-basquchlar boyiche tench musteqil qilish” nami astidiki terghibatlirinimu shekli özgergen teslimchilik terghibatliri dep qarap, bu türdiki qarashlarni qet’i ret qilishimiz shert!
Wetinimiz xelqi uzun’gha sözulghan qanliq küreshlerni elip barmay turup, hergizmu milliy musteqillighini qolgha keltürelmeydu!
Ya–musteqilliq!
Ya ölüm!
Mana bu – wetinimiz xelqining mangidighan birdin-bir we axirqi yoli!
Bizning nurghunlighan tenchliqchi erbaplirimiz etirapigha minglarche, hetta yüz minglarche xelqimizni jelip qiliwilip, bügün xitay tajawuzchilirini tazilap chiqish herikitige atlinish shara’itimiz yoq, buninggha weziyet texi piship yetilmidi dep jar seliship, xelqimizning jengguwar iradisige, jan pida qilish jasaritige soghoq su sepishmekte!
Bu xil soghoq su sepish heriketliri Tömür Xelipe qozghilingidimu otturigha chiqqanidi. Netijide himayisiz qalghan Tömür xelipe herikiti “weziyet piship yetilgiche saqlap baqayli” dep xitay tajawuzchiliri bilen sul’hi qilishqa mejborlan’ghanidi, aqiwiti intayin paji’elik noxtilandi! 20 yil tench saqlap baqqan Qumul xelqi weziyetni oziliri ‘ot yeqip pishirish’ üchün, Xoja Niyaz Hajini qumandan qilghan halda qaytidin oz beshigha jengge atlinip, milliy musteqilliq herikitini putun memlikitimiz boyiche kengeytish weziyitini yaritip bergen bolsimu, oz waqtidiki nurghun ‘bilimdanlar’ otturigha chiqiship, “weziyet pishmay turupla baldur qozghiwitilgen heriket” ligidin shikayet qiliship, xelqimiz ichide tügimes ichki zidiyetlerni peyda qiliwitishti.
Xitay tajawuzchilirigha qarshi urush xelqilghuch peytige kirginide, milliy azatliq inqilawiy ichki urush patqiqigha paturiwitilip, Xoja Niyaz Hajim neme qilarini bilelmey, “weziyet piship yetilgiche düshmen bilen sul’hi qilish” qa mejbor bolghanidi, aqiwiti oxshashla paji’elik olum bilen axirlashti! Gheni Batur bashchilighida qozghalghan Ili qozghulingimu qisqa waqit ichidila mislisiz ghelibilerni qolgha kelturup wetinimizning milliy musteqilliqidin guman qalmighan halgha kelginidimu, nurghunlighan ‘tenchliqchi’ lirimiz bu milliy azatliq inqilawini omumiy yüzluk qarilap körsitip, “weziyet pishmay turupla baldur bashliwalghan heriket” diyiship, axiri bu inqilapningmu paji’elik meghlubiyitige sewep bolushti! Atalmish ‘birleshme hökümet’ digini putunley xitay tajawuzchiliri uydurup chiqarghan qorchaq ‘birleshme hökümet’ boluip, bu hökümetni medihliship kokke koturushkenlerning hemmisi tenchliqchilirimiz idi. Bu qorchaq ‘birleshme hökümet’ tin milliy hökümitimizning wekilliri wastiliq shekilde toluq tazilan’ghan we putunley xitay tajawuzchilirining qoligha chushup bolghinidimu, ene shu ‘tenchliqchi’ lirimiz bu qorchaq hökümetni milliy hökümitimizning üstide qoyup, xitay tajawuzchilirigha yaxshichaq bolup emelde qelishqa küchep urunushti. Hetta bu turdiki kishilirimiz toluq weyran bolghan kunlirigiche “weziyet piship yetilmigechke, xitaylardin ayrilip qelishimizgha bolmaydu” digen qarishini qet’i ozgertishmidi!
Wetinimizning milliy musteqilliq korushini qaytidin bashlash weziyiti eyni dewirlerde heqiqetenmu “pishmighan” midi?
Tömür Xelipe herikiti dewride xitaylar ichki-tashqi eghir kirizis patqiqigha petip qeliship, putun sep boyiche yemirilish halitide turmaqta idi. Wetinimizdiki xitay tajawuzchilirimu ige-chaqisiz qelip olumini kutiwatqan nechche on ming kishilik tajawuzchi nopus halitidila idi. “Weziyet palchilirimiz” ning “pishmidi” dep terghip qilishiwatqan milliy musteqilliq kurishimizning eng muwapiq peyti qoldin berilip, xelqimiz teximu wehshi Jin Shurin jallatning qoligha tashlap berilgenidi! Xoja Niyaz hajim herikiti dewridimu xitay tajawuzchilirining ichki urushliri pellige yetken bolup, xitay doliti intayin eghir ichki-tashqi kirizis patqiqigha petip qelishqanidi. Ene shundaq pursetnimu “pishmighan weziyet” dep teripleshken ‘tenchliqchi’ lirimiz, herxil wastilar bilen xelqimizni ichki zidiyetler patqiqigha paturushta pa’al küch chiqirishqan boldi. Netijide xelqimiz teximu wehshi we hiliger Shing Shisey jallatning qoligha tashlap berilgenidi!
Gheni Batur heriket bashlighan dewirlerdimu xitay yurtliri tarixtiki eng eghir tajawuzchiliqqa uchurap, bir tereptin yaponlar, yene bir tereptin gomindang-gongsendang zidiyiti, üchünchi bir tereptin Wang Jengwey xainlar hökümiti arisidiki ichki-tashqi urush qaynimi ichige petip qelishidin istixiyilik paydilan’ghan eng muweppeqiyetlik milliy azatliq herikiti idi. Ene shundaq paydiliq weziyettin bashtin-axiri xewiri bolup turiwatqan bizning ‘tenchliqchi’ lirimiz wetinimiz xelqige melumat toplap berish ornigha xitay tajawuzchilirigha meslihet beriship, milliy hökümitimizni eng shermendilerche sul’hi üstilige olturushqa qistashqan idi.
Bu türdiki sul’hichilirimizning “xelqaraliq weziyet qan tokulushni koturelmeydu” digendek terghibatliri, nisbeten muntizim tus alghan we tajawuzchilar aldida meghlup bolishini qiyas qilishqimu bolmaydighan milliy armiyimizni urush toxtutup sul’hi qilishqa olturghuzushqanidi. Netijide, qisqa waqit ichidila 5-10 ming kishilik xitay tajawuzchi qoralliq qoshunining tez sur’ette kopiyip bügünki milyon kishilik qoralliq apet haligha keliwilishigha hul hazirliship bergen boldi! Teximu paji’elik yeri shuki, xelqimizning mustehkem azat rayonlirining, sana’et rayonliri we xam eshya bazilirining 10 milyon xitay tajawuzchilirining qoligha otushige ‘ghing’ qilmay birer emiliy heriket pilanlashqa qarshi chiqip jim yetip berishini terghip qilishliri, ‘tenchliq’ terghibatchilirining muddalirini ochuq korsitip bermekte.
Bunche küchlinip ketken bügünki xitay tajawuzchiliri weziyiti astida, bizning ‘weziyet palchiliri’ miz yenila weziyetning xamlighini terghip qilishmaqta! Ularning qarishiche, 10-20 ming xitay tajawuzchisi bar waqtidiki Tömür Xelipe dewri, 30-40 ming xitay tajawuzchisi bar waqtidiki Xoja Niyaz Haji dewri, 5-10 ming eskiri qalghan 30-40 ming tajawuzchi nopusi qalghan 45-yilidiki Ikkinchi Jumhuriyitimiz dewrilirimu “pishmighan weziyet” dep qaralghanidi. Bügün xitay tajawuzchiliri yiligha milyon kishidin köpiyish weziyitini yaritiwalghan 10 milyonluq tajawuzchi nopus halitige kiliwalghan weziyetnimu xitay tajawuzchilirini qoghlash herikitini qozghash üchün “weziyet pishmidi” deyishken bolsa, 2050-yiligha barghinida xelqimiz nopusi 10% dinmu aziyip ketkinide andin milliy musteqilliq kurishini bashlishigha “weziyet pishqan” bolamdiken?! Shobihsizki, bundaq weziyet wetinimiz xelqining tarix betidin mengguluküchurulgen dewri bolidu – xalas!
Bügün xitay tajawuzchiliri wetinimizni bir yerim milyart xitiyi üchün eng muhim hayatliq makanliridin biri dep ashkare elan qiliship, wetinimizni yutiwilish mesilisini ozilirining milliy mewjudiyiti derijisige koturiwilishti! Milliy mewjudiyitige baghlashturiwalghan wetinimizge esker yotkishi, ahale kochurishi hergizmu waqitliq xiyallar asasigha qurulghan pilan bolmastin, xelqimizni toluq yoqutush, tajawuzchi ahalisini wetinimizning birdin-bir qanuniy igiliri halitige keltürüshni mexset qilishqanlighi besh qoldek ayding! Bu halet hechqachan ikki tok-tok ademning sul’hi, tenchliq, kishilik hoquq, demogratiye, xelqaraliq deplomatik paaliyet, muhitchilar herikiti, … digendek telepliri boyichila hel bolup kitidighan halet emes!
Biz bu ehwallardin shuni molcherliyeleymizki, bügün xelqimizni “weziyet piship yetilmidi” dep jim turushqa, sul’hi qilishqa, shertnamilar tuzushlerge, tench paaliyet qilishlargha, deplomatik küchlerning yardimige ishendurushke, dunya demogratchilirining yardem qilishigha ishendurushke, dunya islam ellirining, Türki ellerning yardimige tama qildurushup tench tutup turghuzushqa undeshliri, wetinimiz xelqini toluq yoqutush üchün tirishqanlighidin bashqa gherezlirining yoqlighini uchuq körsetmekte! Bu noqtidin alghanda, weziyetning ‘pishmighanlighi’ ni bahane qilip xelqimizni xalighan bir tenchliq herikitige, xalighan bir chet’el küchlirining yardimige, xalighan bir xitay gurohigha tama qildurushqa mejborlawatqan, xelq qozghulanglirini haqaretlishiwatqan, chekleshke tirishiwatqan kishilirimizni weten xa’inliri dep höküm qilishtin bashqiche bahaliyalmaymiz!
Emiliyettimu bu xil ‘tench paaliyet terghibatchiliri’ ning hemmisila digidek düshminimiz bilen, weten xa’inliri bilen til birikturushning kichikkine pursitige erishken haman derhal heriketke kelip ‘Sherqiy Türkistan’ namini setiship ozilirige yeqinlishiwatqan herqandaq xitay yaki herqandaq tipik weten xa’inliri bilen sul’hi qilishish, kilishim tuzushush, oz-ara melumat berishish, oz-ara menpet yetkuzushush, bir-birige yardem qilish, hetta uchuq-ashkare para elip ton keydurushushlergiche berip yetmekte! Bu jeryanda jengguwarliqni, pidakarliqni, keskin heriketlerni terghip qilghuchi, keskin paaliyetler bilen shoghullan’ghuchi, bu xil terghibat yaki himayilerde bolghuchilarni qilche tep tartishmastin düshmen elan qilish, cheklesh, tutup berish, pash qilip berish, yitim qaldurushlar bilen her waqit hepiliship yurushmekte!
Biz shuni qet’i eniq tonishimiz lazimki, bügün bizning milliy musteqilliq herikitimizning mexpi qarshiliq körsitish herikitige atlinish peyiti, yeni milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq herikitini qozghash weziyiti 60-yillardila shekillinishke bashlinip, 70-yillarda jiddi teqezzar halitige kelip bolghanidi. Eng bolmighanda 80-yillarda birinchi basquchluq heriket dolqunigha atlinishimiz kirek idi. 90-yillarda bekla kechikip qalghan hisaplinattuq. Yengi esirning kirish kunliride mexpi qarshiliq heriketlirige jan pidaliq bilen omumiy yüzluk atlanmighinimizda, 21-esirning otturilirigha barmayla yer sharidin sun’i yoqutulup bolimiz! Bir milletning yoqutilishi hergiz uning jismani yoqutulishinila körsetmeydu. Bu millet ozining millet bolup yashiyalishining eqelliy shara’itliridin mehrum qaldurulghinida, u millet millet supitide mewjut bolushtin qalidu. Bu digenlik, bir millet yer yüzidin yoqaldi digenlik bolidu. Biz ene shu kunlerge qistalmaqtimiz.
Wetinimizning milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq heriket weziyiti allimu qachan bizni teqezza qilmaqta!
2-1§. Milliy Musteqilliq Heriketlirimiz
Yuqurida toxtilip ötkinimizdek, 50 yil awalqi wetinimizning weziyiti bügünkidin tüptin perq qilatti. U dewirlerde xelqimizning düshmen qarishimu bügünkidin perqliq, düshmen küchlirimu bügünkidin kop ajiz ehwalda idi. U dewirlerde xelqimizning ijtima’i sewiyisi bügünkidin köp töwen bolsimu, emma xelqimizning düshmen qarishi bir qeder eniq idi. Yeni, xelqimiz u künlerde herxil yengiche dunya qarashlarning bulghunishigha anche köp uchrimighanidi. Shu seweptin otturigha chiqqan xelq qehrimanlirigha derhal egiship mangalatti. U yillarda birer yitekchi xelqimizni yiteklep zomigerlik, tajawuzchiliq we naheqchiliklerge qarshi küreshke atlan’ghinida bir qisim yeza-qishlaqlarda, hetta bezide kichik yaki ottura sheherlernimu düshmen qolidin tartip elip nispiy azat rayonlar berpa qilish shara’itini yaritalatti. Hetta bir qisim chegra boylirinimu qolgha kirguziwilip, chet’eller bilen biwaste gheyri resmi munasiwetlerni ornitip, öz pa’aliyitini dunya xelqige uqturup, bezilerdin milliy musteqilliq urushi üchün bir qisim maddiy yardemlerni elish pursitinimu asanla qolgha keltürüp kelgenidi.
Düshmen küchlirimu eskiri, memuri, iqtisadi we nopus jehette bekla ajiz turghanlighi üchün, xelq qozghulanglirini bügünkidek ustun eskiri küch bilen qamal qilip tarmar qilish we basturiwitishtin keyin jiddi wehime yaritip xelq arisida bir-birsini qorqutup pash qildurush shara’itigha ige emes idi. Qehrimanlirimizmu a’ilisining yaki dost-yarenlirining düshmen zerbisige uchurap qelishidin unche ensirep ketmetti. Chünki, u dewirlerde xelqimiz qehrimanlirini qoghdashta düshmenning qisasidin ensirep ketmetti. U dewirlerde xitay tajawuzchilirining eskiri we nopus sani intayin az, bilimlik xadimlirimu bekla yitersiz bolghachqa, hemme yerge timsiqlap kirishke küchi yetmetti. Qisqisi, u dewirlerde düshmen sani bekla ajiz, sewiyisi tuwen, iqtisadi ajiz bolghanlighi we xelqimizning sadda eqidilirimu nisbeten sap bolghachqa, düshmen qarishimu bir qeder eniq idi. Shu xil sewepler tupeylidin u yillarda wetinimizde ashkare urush qilishning nurghun imkaniyetliri bar idi.
40-yillardin bashlap xelqimizni bulghashqa bashlighan mentiqisiz muressechilik tumanliri, ziyanliq we tayini yoq mepkorilar xelqimizni mexpi qozghilip qoralliq qozghilang qilish ornigha, ashkare otturigha chiqip tenchliq telepliride bolush yoligha bashlap ketti. Hetta xitay tajawuzchiliri barliq bulung-puchqaqlarghiche yamirap ketkechke, bundaq imkaniyetlermu kunsayin aziyip barmaqta. Bu ellik yil mabeynide xelqimiz düshmen’ge qarshi heriket qilishta kopunche hallarda “tench shikayet qilish” yolini tutqachqa, xelqning hayajini peseyginidin keyin xitay tajawuzchilirigha bir-birlep qolgha elish pursitini yaritip berdi. Xuddi shuningdek, bu xil tenchliq pa’aliyetlirining qimmiti bolmaydighanlighini hes qilghan bir qisim baturlirimiz düshmen’ge ashkare urush elan qilish yoligha kirip, ustun düshmen muhiti astida heriketni bashlar-bashlimas intayin paji’elik basturushlargha uchurap keldi. Bu xil meghlubiyetlik qoralliq qozghulanglarni bahane qilishqan ‘tenchliqchi’ lirimiz, qanliq jenglerni tuptin inkar qilish terghibatini kücheytip, xelqimizni ya shikayet qilalmaydighan, ya jan pida qilalmaydighan passip halgha chushurup qoyushti.
Wetinimiz teweside meydan’gha kelgen Aqsudin bashlinip, 70-yillarning axiriliridiki tench tawut koturup namayish qilish dolquni tez waqit ichidila putun wetinimizge tesir qilip, 85-yili 12-dikabir oqughuchilar herikiti bilen eng yuquri pellige yetti. Bu heriketlerning hechqaysisi eniq bir netijige erishelmigen bolsimu, xelqimiz arisida bir mezgil tinjip qalghan milliy erkinlik arzuliri qaytidin janlinishqa bashlidi. Xuddi shuningdek “Qizil Üchünchi rota weqesi”, “Axunop-Mijit Siling Qozghilingi”, “Peyziawat Yashlar qozghilingi”, “Qaghiliq Diniy Herkiti”, Bolupmu xelqimizge alahide jasaret bergen “Barin Milliy Azatliq qozghilingi” bilen “Ghulja Xelq Herikiti” qataridiki ashkare qoralliq qozghulanglar xelqimiz arisidiki xitay tajawuzchiliri bilen “kiliship mesile xelqilish” yolidin ümid kutkili bolmaydighan heqiqi weten düshmenliri ikenligini toluq tonitidighan derslerni bergen bolsimu, xitay tajawuzchilirigha qarshi herqandaq shekildiki ashkare naraziliq yaki ashkare qarshiliq körsitish heriketlirini qanat yaydurushning pursetliri allimuqachan tugep ketkenligini his qildurushqa bashlidi. Netijide, 92-yiliqi xitay chaghan bayrimi kunisidiki mexpi aptowuz partilitish weqesige oxshash xitay tajawuzchiliri arisigha eghir wehime yaritish sinighini otturigha qoyup, wetinimizde xitay tajawuzchilirigha qarshi küresh yoligha atlinishning yep-yengi yolini korsitip berdi!
Emma nurghun kishilirimiz wetinimizdiki xitay tajawuzchiliri qolidiki qoralliq, ixtisadi we siyasi küchlirining bügünki halitini etirap qilghusi kelmey, yenila klassiklashqan heriket shekilliridin ümidlinip bir qatar tench namayish yaki ashkare xaraktirilik qoralliq küreshlerni terghip qilishidighan sinaqlarnimu qilishqa urunushti. Nöwettiki düshmen weziyitini etiwargha almay elip berilghan bu turdiki ashkare qarshiliq heriketlirining meghlubiyitini körgen bir qisim tenchliq tereptarliri he dep qehrimanliq küreshlirimizni qarilashqa kirishti. Bolupmu Türkiyini mergez qilghan muressechi kishiler bu xil xelq qozghulushlirini putunley inkar qilish teripide turup, xitay tajawuzchilirining chet’ellerdiki wastiliq gumashtiliri bilen he dep “tenchliq kilishim” lirige imza qoyush, “birleshme axbarat” lar elan qilishqa kiriship ketishti! Ozlirige “tenchliqperwer” dep at qoyushiwalghan bu erbaplirimiz, wetinimizning we dunya weziyitini ozilirining qulluq dunya qarishi boyiche tehlil qiliship, “tench siyasi telep pa’aliyetliri we tench deplomatiyilik shikayet pa’aliyetliri Sherqiy Türkistan musteqilliq herikitining birdin-bir chiqish yoli” dep xelqni qaymuqturushqa atlandi! Bundaq terghibatlar yerim esirdin buyan nurghunlighan istiqballiq we ghorurluq jessur kishilirimizni bihude zindanlarda chirip tugishige wastiliq sewepchi bolghanidi.
Bunche mustehkem asas tiklishiwalghan xitay tajawuzchilirigha qarshi milliy musteqilliq herikitimizni qanat yaydurushta bizning nurghun erbaplirimiz wetinimiz xelqining bügünki tashqi qiyapitige qarapla, “bu xelqning küchige tayinip birer netijige erishish mumkin emes” dep hisapliship, wetinimizni xelqaraning yardimige tayinip azatliqqa erishturush birdin bir chiqish yoli digen xamxiyallar ichide, xelqni tashlap gherp dunyasi ichige chokup ketishmekte. Bu turdiki kishilirimiz wetinimiz xelqining tarixini bilmeydighan yaki uni inkar qilishidighan kishiler bolup, ular mahiyette xelqimizning ozini ozi qutquzush yolini talliyalaydighanliqigha we xelqimizning qayta jasaretke kileleydighanliqigha ishenmeydighan kishilerdin ibaret.
Belkim bu kishilirimiz kelgüside “bashqilar teripidin milliy azatliqqa erishturulgen” xelqimizni tamaq yiyishnimu bilmeydu diyiship, yawrupaliqlarning qoshuq-welkiliri bilen xelqimizning aghzigha tamaq selip qoyushinimu tama qilishsa kerek?! Wetinimiz xelqini xitay tajawuzchilirigha qarshi xelqilghuch jenglerni peyda qilalmaydu dep qarighuchilarni Sherqi türkistanliq dep qarashqimu bolmaydighan zamaniwi chet’el dellalliri depla qarash kirek! Bu dunyada Hon-Türk urughini chechip, jahanshumul impiriyilerni yaritalighan, islam dunyasini 20-esirgiche yiteklep, islam dinining tarqilishini bügünki haletke keltürüshke büyük tohpiler qoshalighan, xitay tajawuzchilirini ghal-ghal titiritip nechche ming kilometirliq igiz sepillerni soqup ozini qoghdashqa mejborliyalighan büyük insanlarning biwaste ewladi bolghan bizlerning tarixi jasaritimizni, milliy ghorurimizni hechkim yoq qiliwitelmeydu! Xelqimizning bügünki paji’esi, nechche ming yilliq tarixidiki intayin kichik ongushsizliqtinla ibaret. Xelqimiz hechqandaq chet’el küchlirige tayanmay turupmu, nopusi bügünkidin onlarche hesse az waqitliridimu ozidin hessilep yuquri sandiki düshmen küchliridin ghelibe qazinip kileligen we bügünmu choqum ghelibe qilalaydu. Buning üchün “Borining huwlaydighan” waqti kelsila kupaye!
Wetinimiz xelqi bügünki düshmen weziyitige asasen eng muwapiq, eng küchluk, eng asan we eng erzan usul-charilarni tepip jengge atlinidighanla bolidiken, Xitay tajawuzchilirini yengmey qoymaydu! Wahalenki, bügünki wetinimiz xelqining aldidiki düshmini “tengdashsiz herbi we iqtisadi küchke ige Amerika” yaki shuninggha oxshash düshmenlerdin emes; xuddi shuningdek, bügün xelqimiz xitaylargha nechche ming kilometirliq sepil soqturushni yaki gherpte Viena-Rimlarghiche istila qilishni weyaki putkul islam dunyasini qolida tutup turidighan xelipe bolushni ozlirige wezipe qiliwalghini yoq. Xelqimizning nöwettiki wezipisi oz tupraqliridiki 5-10 milyon xitay tajawuzchilirini xitaygha tel-töküs qoghlap chiqirishtinla ibarettur. Buning üchün bizge tarixtiki Atilla, Oghuzxan, Bughraxanlardek büyük istilachi dahilarning bolishi shert emes. Bizge bügün Sadir Palwan,Tömür Xelipe, Ghojaniyaz Haji, Gheni Baturdek palwanlar, qehrimanlar, yol bashchilarning bolushila yeterlik! Bügünki dewrimizge has taktika we istiratigiyelerni tüzüp xelqimizni ghelibige yeteklep manglaydighan dahi-qomandanlirimiz emeliy küresh jeryanida choqum yetixip chiqidu !
Biz aldinqi bolumde nurghun qetim tekitlep körsetken wezipimizni bu yerde qayta tekitleshni zorur dep qaraymiz: Bügün wetinimizning aldida turghan eng jiddiy wezipe-barliq charilarni qollunup wetinimizde xitay tajawuzchilirining sun’i köpiyishini cheklesh, shu asasta wetinimizdiki düshmen küchlirini belgilik bir sanda cheklep tutup turup, kelgüside xitay tajawuzchilirini azaytish we ularni qoghlap chiqirishqa shara’it yaritishtur.
Biz bügün wetenperwerlik herikiti, milliy musteqilliq herikiti bilen shughullinimen deydikenmiz, bizning barliq pa’aliyitimiz, barliq teshkilatlirimiz wetinimiz bügün bizdin kütiwatqan yuquridiki jiddiy wezipini ishqa ashurush jehette özimizge emeliy heriket lahiyiliri tüzishimiz, bu lahiyiler asasida heriket pilani tüzüp chiqishimiz, bu pilan boyiche pa’aliyet qilishimiz shert. Mana bu bizning bügünki milliy musteqilliq,wetenperwerlik herikitimizning birdin-bir ölchimi !
2-2§.Düshmenning Bügünki Ajiz Nuqtiliri
Bizning ötken yerim esirlik tariximiz heqiqetenmu bir chekinish, meghlubiyet tariximizdur. Biz u dewrlerde milliy musteqilliq herikitini tuyuq yollargha bashlap, pütünley xata taktika we xata istiratigiyiler bilen heriket qilghan iduq. Biz düshmenning nopus üstünliki yaritip wetinimizni yutiwelish pilanigha izchhil sel qariduq. Biz düshmen’ge qarshi jengge atlinishta eng muwapiq charilar bilen düshmenning ajiz nuqtilirini tepip izchil zerbe beridighan mutleq mexpi partizanliq heriketliri bilen shughullinish ornigha, düshmen bilen tench sheklide siyasi tirkishishtin ibaret xata mentiqe bilen heriket qilishni birdin-bir xelqilish charisi dep qarap kelduq.
Wetinimizning milliy musteqilliq herikitining birinji basquchhi hesaplinidighan düshmenning sun’i köpiyishini cheklesh herikitimiz pütünley öz küchimizge tayinip elip berilidighan, qolimizdin kelidighan, ünümi yuquri, xetiri töwen, tez tesir korsitidighan, erzan we asan chare-tedbirlerge tayinidighan herikettur. Bizning milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchi hesaplinidighan xitay tajawuzchi köchmenlirighe wehime yaritish heriket basquchi hergizmu urush weziyiti shekillendurushni ozige meqsed qilalmaydu. Bu basquchta düshmenning sun’i köpiyish yollirigha wastiliq cheklime yaritish weziyitini peyda qilish arqiliq, kelgüsidiki qoralliq partizanliq heriket basquchimiz-wetinimizdiki xitay tajawuzchilirini azaytishni meqsed qilidighan, ikkinchi basquchluq herikitimiz üchün qehriman jengchi yetishturush we qismen jughrapiyilik weziyet yeritiwelishni ozige asasi meqsed qilidu. Partizan qoshunlirimizning köpiyishi we azad rayonlirimizning kengiyishi mu’eyyen bir basquchqa yetkendin keyin, yeni wetinimizdiki xitay tajawuzchi ahalisi asasen ishlepchiqirish pa’aliyiti bilen musteqil shughullinalmaydighan san’gha kelturulgendin keyin, partizan qoshunlirimizni tedriji birleshturup we azad rayonlirimizni tedriji kengeytip qismenlikte muntizim urush qilalaydighan uchinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitige qedem qoyalishimiz mumkin.
Biz bu yerde shunimu unutmasliqimiz kerekki, bizning birinchi basquchluq wezipimiz yiligha yerim milyondin sun’i kopiyip keliwatqan xitay tajawuzchilirining köpiyish yollirini wastiliq tosush herikitimiz milyonlighan qoralliq xitay tajawuzchi qoshunliridin özimizni daldigha alghan halda izchil elip berilidighan omumi xelq herikiti bolghachqa, herikette qollinidighan qorallirimizni imkan qeder addiy, erzan we hemme yerde ashkare tepishqa bolidighan nersilerdin yasashqa mahir bolushimiz, bizning heriket qatnashquchilirimizmu her waqit weqe peyda qilish pursitige ige kishilerdin teshkil tepishi, bizning zerbe beridighan düshminimizmu intayin ajiz, intayin bichare, dangliq bolushi, herbir herikitimizning düshmen’ge eghir wehime peyda qilidighan, heddidin ashqiche parakende qilidighan heriketler bolushini aldinqi shert qilishi lazim.
Buning üchün bizning birinchi basquchluq herikitimiz qet’i türde düshmen zich jaylashqan yerlerde, düshmen eng bixaraman yuridighan yerlerde, qoghdinishsiz turuwatqan ajiz düshmenni nishan qilishi, tez, keskin, tuyuqsiz, mehpi zerbe berish shekillirini elishi shert. Bu digenlik, bizning birinchi basquchluq herikitimiz düshmen qoralliq küchlirini emes, belki ularning a’ile-tawabatini, dost-yaranlirini, eng soygen kishilirini, heddini bilmigen ushshaq emeldar we ghalchilirini, wehshi showenist milletchilirini zerbe berish obekti qilip talliwelish kerekligini bilduridu. Bu jeryanda wetinimizni mustemlike qilishta, xelqimizni bozek qilishta, basturushta, pash qilishta, nazaret qilishta aktip küch chiqirip kelgenler, qerip pensiyige, dem elishqa, dawalinishqa chiqiwalghan xitay tajawuzchiliri we ularning bala-chaqa, newre-chewrilirige, we yaki ularning mal-mülkige eng qorqunushluq shekillerde mexpi hujum qilishqa alahide küch chiqirishimiz shert. Shuningdek yene herqandaq nazaret, shirket, idare, hökümet, komitet, jemiyet, medeniyet, ma’arip, mektep, sehiye, maliye orunliridiki iqtisad, teshwiqat, shitat, nopusqa mes’ul xitay emeldarliri we bolum xadimliri, ularning ata-ana, xotun-balilirigha, yeqin dost-xoshnilirigha, mal-mülkige eng wehimilik zerbe berishkimu alahide küch chiqirishimiz lazim. Bu xil xitay tajawuzchilirigha eng wehimilik zerbilerni peyda qilish bilen birge, herikitimizge tosalghuluq qiliwatqan weten xa’inlirighimu oxshash zerbe berishni untup qalmasliqimiz lazim.
Wetinimiz tewesige ayaq basqan herqandaq hitay tajawuzchisi wetinimizge tajawuz qilip kirgen birinchi nomurluq milliy duxminimiz ikenlikini hergiz esimizdin chiqirip qoymasliqimiz shert. Shu sewebtin, bu tajawuzchilarning xelqimizge, wetinimizge salghan ziyanlirini angliq yaki angsiz, aktip yaki mejburi peyda qiliwatidu, digen mesile mewjud emes. Bu tajawuzchilarning qilghan her bir ishi, basqan her bir qedimi wetinimizni yutiwelish, xelqimizni yoqutush üchündur. Ulargha hemkarlashqan herqandaq yerlik kishi wetinimizge, xelqimizge, bolupmu milliy musteqilliq herikitimizge emeliy ziyan kelturiwatqanla bolidiken, bu milliy munapiqlarning herikitini hergizmu angsizliq, charisizlik, besim tupeylidin mejburi qiliwatidu, dep chushiniwalmasliqimiz kerek. Milliy munapiq iken, uning otmushtiki milletke “tohbe” sining qandaq bolushidin qet’i nezer, choqum jajisini yiyishi shert !
Sherqiy Türkistan’gha besip kirgen fashist esker , qanxor qoralliq saqchi, jasus apsharkilar, iplas saqchi, bingtuen alwastiliri, minbing ghalchilar, zorawanliqtin mudapiye korush itliri, amanliq saqlash banditliri we bularni himaye qilidighan tajawuzchi xitay köchmenliri qolidiki qoralini mutleq türde Uyghurlarni olturush üchünla tutup turuwatqanlighini hergiz untup qalmaslighimiz shert ! Qoligha qoral alghan we uni himaye qilghan herqandaq hitay tajawuzchisi wetinimizge toshqan owlash yaki wetinimizni chet’elning tajawuzidin qoghdash üchün kelgen bolmastin, Uyghur xelqini olturush üchün kelgenlikini eniq tonushimiz lazim. Shunga biz wetinimizge vizisiz kelgen herqandaq xitayni düshmen dep bilishimiz shert.
Düshmen iken, uni qet’i yoqutush shert. Bundaq düshmen’ge parakendichilik salidighan keskin heriketlerni izchil dawamlashturushimiz, herdahim xitay tajawuzchilirigha wehime salidighan heriketlerni peyda qilip turishimiz shert. Shundaq qilghandila birinchi basquchluq herikitimizning netijisige toluq erisheleymiz.
2-3§.Heriket Peyda Qilghuchi Küchlirimiz
Biz yuqurida körsitip otkinimizdek, xitay tajawuzchilirigha ongushluq zerbe berishning eng muwapiq shara’itigha ige bolghan kishilirimiz, düshmen bilen birge ishlewatqan milliy qorchaq memuri xadimlar, qorchaq ishchi-xizmetchiler, milliy sheher ahaliliridin teshkil tapmaqta. Halbuki, bizning milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchini ishqa ashuralaydighan bu küchlirimiz milliy musteqilliq heriketlirini peyda qilghuchi aktip küchler qatarida emes, bu shereplik we mushkul wezipini yeza qishlaqlardiki namirat xelqimizge artip quyup, oziliri köpünche xitay tajawuzchilirigha bash egish, ulargha qulluq qilish, ularning tapshurghan wezipisini sadaqetmenlik bilen ijra qilish meydanida turup kelmekte. Bu kishilirimiz düshminige, wetinimizdiki tajawuzchi küchlirige meyli angliq yaki angsiz xizmet qilghan bolishidin qet’i nezer, wetinimizning munqerz bolishigha hechqachan korinerlik tosalghu yaritish herikitide bolup baqmidi. Bügün ularning xizmet körsitidighan axirqi pursiti ularni kütmekte!
Emma shunimu etirap qilishimiz kirekki, biz birinchi basquchluq milliy musteqilliq heriket dolqunini yoquri pellige koturishte pütünley bügünki qorchaq sheher ahalimizge tayinishqa mejbormiz. Bizning sheherlirimizdiki xelqimizmu ozilirining „qorchaq“ halitidin qutulushining birdin-bir yoli–Bu heriketke biwaste qatniship, wehimilik zerbilerni yaritish bolidu. Bizning bipayan yiza-qishlaqlirimizdiki qerindashlirimizda wetinimizning milliy musteqilliq herikitimizning Ikkinchi Basquchluq dewrige qedem qoyghinidila andin heqiqi rolini jari qildurush pursiti yaritilghan bolidu. Shunga, bizning yeza-qishlaqlardiki qerindashlirimiz sheher xelqining birinchi basquchluq heriket dolquni yaritishigha yeqindin yar-yölek bolishi bilen birge, asaslighi Ikkinchi Basquchluq heriket üchün teyyarliq qilip turishi kirek. Emma bu heqte eng bixeter, eng ünümlük, netijige erishkili bolidighan bashqa chare-tedbirler heqqide oylinip we izdinip körüshnimu unutmasliq kerek. Bügün’giche bolghan köp sanliq dagh-dughiliq milliy musteqilliqqa munasiwetlik heriketlerning mutleq köp qismi asasen shu yeza-qishlaqlirimizdiki japakesh qerindashlirimizning herikitini asas qilip kelgenidi. Rushenki, milliy musteqilliq herikitimizning tunji basquchi üchün milliy sheher ahalimizning mexpi qozghulishi bolmay turup, korinerlik netijige erishish imkanigha ige emesmiz. Bu noqtini doppimizni yan’gha elip quyup turup estayidil oylinishimiz we bu riyalliqni etirap qilishimiz lazim.
Sheherlirimizdiki qorchaq memuri xadim, ishchi-xizmetchi, ishsiz-medikar, kasip-hunerwen, tijaretrchi-igilik tikligenler, ziyali-oqughuchilirimiz, hetta tuyuq yolgha kirip qelip yoldin eziwatqan yashlirimizmu purset tapalisa eng mexpi shekillerdiki milliy musteqilliq xususiy heriketlirige atlinishi yaki eng bixeter shekillerde teshkillen’gen zenjirsiman teshkilatlargha uyushup, purset tapalisa mexpi hemkarliq asasidiki zerbe berish heriketliri bilen pa’aliyet qilishi lazim. Ular qiliwatqan heriketlirining mutleq türde wehimilik tus elishini aldinqi shert qilishi we pash bolup qalmasliqqa toluq kapaletlik qilishi shert. Bundaq heriketler addi qorallar bilen asan zerbe bergili bolidighan obiktiplargha qaritilishi lazim. Shuningdek heriketliri bir sheher yaki sheher rayonlirida toxtawsiz bolishigha kapaletlik qilinishi lazim. Bundaq heriket peyda qilishni oylighan kishilirimiz meyli teshkillik yaki yalghuz heriket qilishqa atlan’ghanlirida, otmushte sadir qilghan xataliqlirini, hetta millitige jinayet ishligenliklirinimu qet’i isiliridin chiqiriwitishliri lazim. Ularning millitige, wetinige körsetken nöwettiki we kelgüsidiki emiliy tohpiliri ularning otmushtiki xataliq we jinayetlirini, hetta xa’inliq shejerilirinimu yuyup tashlashqa yetip ashidu. Eng kamida wijdani alahide rahetlinip qalidu.
Bizning sheherlerde turiwatqan nurghun kishilirimiz xitay tajawuzchiliri bilen angliq türde hemkarlishidighan hechqandaq pa’aliyetlerge qatnashmighanlighidin pexirlinip sözlishi mumkin. Emma bizning sheher ahalilirimiz xitay tajawuzchiliri bilen angliq hemkarlashmighanlighidin emes, belki xitay tajawuzchilirigha akitip zerbe bergenligidin pexirlinidighan bolishi shert. Xitay tajawuzchilirigha zerbe berishning eng muwapiq shara’itida turiwilip jim yetiwelishningmu shekli ozgergen munapiqliq ikenligini unutmaslighimiz lazim. Xuddi shuningdek, nöwettiki milliy musteqilliq kurishimizning birinchi basquchigha qilche yardimi tegmeydighan herqandaq bir heriket bilen shoghullan’ghanlighinimu wetenperwerlik herikiti bilen shoghullan’ghanliq deyishke bolmaydu. Biz otmushtiki xataliqlirimizni, hetta milliy menpe’etimiz aldida jinayet ötküzgenliklirimizni aqlimaqchi bolidikenmiz, weten azatlighi üchün qet’i türde bir kishilik heriket qilishimiz lazim. qilidighan ishimiz milliy musteqilliq herikitimizning Birinchi Basquchi üchün ziyini bolmaydighanla emes, qet’i türde paydisi bolidighan ishlardin bolishini qolgha kelturishimiz lazim. Bu jehette qolimizdin nime kelse qilche ikkilenmestin shu ishni qilishqa tirishchanliq körsitishimiz lazim.
Alayluq, birer düshmen iskilatini, birer düshmen dukinini, birer düshmen karxana, bina, birer ish mergizige ziyan salalisaqmu bir utuq. Buningghimu jur’et qilalmisaq, zerbe berish qoralliri bilen teminlesh, bu xil qorallarning yasilish usuli, matiriyal menbesi, zerbe berish yengi noqtiliri, xitay tajawuzchilirining qoghdinish, och elish pilanliri, xa’inlarning tizimligi, xitay tajawuzchilirining jaylishish ehwali qatarliqlarni bolsimu herxil mexpi teshwiqat shekilliri bilen xelqimiz arisigha tarqitiwitelisekmu bir ish. Bu türdiki teshwiqatlirimiz ammibap xerite, retsip, chertiyoj, xewer, agahlandurush, xitay tajawuzchilirini tehditke selish qataridiki shekillerni elishi mumkin. Hech bolmighanda turiwatqan shehirimiz, rayonimiz, mehele-kochimiz, etirapimiz, ish ornimiz qatarliqlarning düshmen ehwali, iqtisadi, siyasi, jinayi, mudapiye ajizlighi qataridiki ehwallarni oz ichige alidighan herxil melumatlarni bolsimu mexpi materiyal sheklide tarqitiwitishimiz mumkin. Bularnimu yuquriqidek chushunushluk, we tarqilishchan shekillerde tarqitiwitishimizge bolidu. Tipik xitay tajawuzchilirining pa’aliyet da’irisi, jinayetliri, adetliri, ajiz noqtiliri, da’im baridighan, da’im otidighan yolliri, a’ilisining, yeqinlirining adris we baridighan yerlirini waqti-sa’eti boyiche xewerlendurelisekmu bir ish.
Qolimizdin kelse, oz kesipi alahidiligimizge asasen yengi, addi, erzan, küchluk zerbe yaritalaydighan, eplik we bixeter yerlik qorallarning yasilishi, sixima-chertiyojliri, retsip-yasilish jeryani qatarliqlarni mexpi tetqiq qilish yaki oghurlap chiqish arqiliq xelqimiz arisigha tarqitiwitelisekmu ajayip tohpimiz bolup hisaplinidu. Bu xil materiyallarni oz da’irimiz, oz sheher da’irimiz ichidila tarqitishimiz shert emes. Bu xil materiyallarni xalighan mehelle yaki sheherde tarqitiwitelisekmu boliwiridu. Xelqimiz ichidiki tewekkul qilishqa jur’et qilidighan pida’ilirimizge düshmen’ge wehimilik zerbe berish imkaniyetlirini bireleydighan bu türdiki materiyallarni oyliride, ish ornilirida, küchilarda, biketlerde, hetta hajetxana-exletxanilardimu uchuratqili bolidighan weziyet yaritishqa tirishchanliq körsitishimiz lazim. Bu qiliwatqanlirimizning derhal netijisini korelmesligimizdin hergizmu ensirimesligimiz kerek. Bir kunisi bolmisa biride bu materiyalingizning netijisi choqum korulidu. Düshmen ahalisi bu türdiki nersilerdin olgidek qorqup, nurghun adem we maddi küch serip qilipmu pash qilalmaydighan jiddichilik yaritishqa tirishchanliq körsitishimiz lazim.
Dimek, milliy musteqilliq heriketliri üchün birer tohpe qoshimenla deydikenmiz, biz qilalaydighan ishlar etirapimizda tolup yetiptu. Bundaq ishlarni bügünki pen-texnika yuksek tereqqi qilghan shara’itta teximu asan, teximu mukemmel we teximu bixeter ishqa ashuralaymiz.
Milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchida milliy sheher ahalilirimizning rolini hergizmu töwen mölcherlimesligimiz lazim. Bu basquchta, xitay tajawuzchilirining zulumigha, kemsitishige, chetke qeqishigha biwaste uchurawatqan, hemde wetenperwerlik chushenchilirimizdiki xata tonushlirimiz sewibidin angliq yaki angsiz, bilip yaki bilmey, ixtiyari yaki mejbori shekillerde xitay tajawuzchiliri bilen tench birge yashap kelgen sheher xelqimiz, milliy musteqilliq herikitimizni qanat yaydurushta ozilirining üstige chushken bu shereplik mejboriyitini jan pidaliq bilen ada qilip, milliy musteqilliq kurishimizning awan’gartliridin bolushqa bel baghalydighanla bolidiken, qolimizdin hechqandaq ish qechip qutulalmaydu!
Bolupmu uzun muddetlik ümidsizlik ichide yoldin eziwatqan yashlirimiz, düshminige zerbe berishning intayin kop paydiliq shara’iti ichide yashawatqanlighini hergiz unutmaslighi lazim. Xuddi shuningdek, bu xil kishilirimiz intayin tewekkulchi we jasaretlik kishiler toplimi ikenliginimu eniq tonup yetishi lazim. Bügünki milliy musteqilliq kurishimizning birinchi basquchi aldida turghinimizda, ene shundaq tewekkulchi we qorqmas jasaretke ige kishilirimizge bekla muhtaj bolmaqtimiz. Bu türdiki kishilirimizge aziraqla ghurur-wijdanla kupaye. Bu türdiki kishilirimiz shunimu unutmaslighi kirekki, dunyadiki we wetinimiz tarixidiki nurghunlighan xelq qozghulanglirining bashlan’ghuchini yaritip berguchi tunji qehrimanlarning kop qismi ene shundaq bir mezgil ghururini yoqutup qoyghan yoldin chiqqan kishiler arisidin chiqqanidi. Dimek, bu hil kishilirimiznimu sel chaghlap, undaqlarni chetke qeqishtin saqlinishimiz, undaq yashlirimizni xitay tajawuzchilirining paydilinip kitishige tashlap bermesligimiz lazim. Ularmu bir Sherqi türkistanliq, ularmu ana wetinimizning perzentliri, ularning tömürliridimu Atillaning, Oghuzxanning, … Sadir Paliwanning, Ghoja Niyazning, Gheni Baturning, … qeni aqmaqta!
Bir kishining ichimlik yaki zeherlik chikimlikke berilip kitishi hergizmu u kishining tughma buzuqlighini körsetmeydu. Chünki, Allah insanni pak we teng yaratqan. Shuningdek adem balisini yaratqinida herbir ademge bir-biridin perqliq tughma qabiliyet bixlirinimu birge qoshup bergen. Uning tebi’i iqtidarining bashqa tereplerge qeyip ketishi asasen tashqi muhit tosalghulirini yengip kitelmesligidin kelgen bolup, muwapiq yiteklensila yenila toghra yolini tepip kitelishi mumkin. Adem ozidiki bezi tughma qabiliyetlirini belgilik bir saheler boyiche cheniqturushqa, yetishturushke we tereqqi qildurushqa bekla ehtiyajliq bir hayatliq. Eger bu xil tughma qabiliyetlirini waqtida ipadilesh imkanigha erishelmiginide, u ademdiki bu tughma qabiliyet küchi u kishining rohi dunyasida yushurun shekilde dawalghup, partilash aldidiki wolqandek bu kishini hergizmu aramigha qoymaydu. Eger bu kishi ozining ichki tughma iqtidar küchini izdinish, ipadilesh, tereqqi qildurushta herqandaq bir ichki yaki tashqi muhitning tosalghusigha yoluqqinida, bu muhitqa qilche ikkilenmestin taqabil turushqa, qarshi chiqishqa urunidu. Bu türdiki qarshiliq uninggha meyli ozidin, meyli a’ilisidin yaki jemiyettin kelgen bolishidin qet’i nezer, qet’i qarshiliq körsitishke urunidu.
Tughma ehtiyaj qandurushning toghra yoligha kirginide adette oxshash bir ishni bashqilar bir omur hepilishipmu qilalmaydighan ishlarnimu qisqa waqit ichidila oyun ornida qilalaydighan halgha keltureleydighan bu xil ichki xarakter, eghir tosalghugha yoluqqinida hetta tuyuq yollargha kirip jemiyetni ziyan’gha uchuritidighan yaki ozini nabot qilidighan yollargha murajet qilishlardinmu yanmaydu. Bu xil ozini nabot qilish hisawigha qisas elish haraq-tamaka, zeherlik chikimlik, qimar, oghurluq, lukcheklik, exlaqsizliq qataridiki qarangghuluqlardiki wastilar arqiliq, ichki ehtiyaj teliwidin kelgen hisiyatini wastiliq yollar bilen basturiwilip aram tapquzidu. Yeni yuquriqidek wastilar arqiliq normal pikir qilish ornigha xiyali dunya yaritip, chushidikidek bu xiyali dunyasida qilche tosqunluq bolmighan, siyasetler, qanunlar, orpe-adetler, dini cheklimiler, saqchi-sekirtarlar bolmighan dunyasida xalighanche xiyal surup, ichki hisiyatining dawalghushini qisqa bir mezgillik bolsimu wastiliq peseytip aram tepiwalidu. Eger bu xil tuyuq yolgha kitiwatqan ademlerning xiyali dunya yaritip aram tepiwilish haliti küchluk refilikisliq mijez halitigiche tereqqi qilmighanla bolidiken, ularni qaytidin toghra yolgha qayturush imkanini yaritishqa bolidu. U halda, bu xil kishilerning ichki tughma qabiliyitini ishqa selip, teximu mukemmellikke intilish istigi milliy musteqilliq herikitimiz üchün yiteklen’ginide, ajayip baturluq yaki kem-küstisiz charilargha aylinip, eng mukemmel milliy qehrimanlargha aylinalishi mumkin.
Buningdin shuni koriwelishqa bolidiki, angsiz dorash, hurunluq yaki eghir mejborlinish qataridiki sewepler tupeylidinla tuyuq yolgha kirip qalghanlarni hisapqa almighanda, ichki iqtidar dunyasining besimigha chidimay tuyuq yolgha kirip qalghan kishilirimiz xelqige, wetinige paydiliq ish qilish yoligha yiteklensila, bu yolgha ishench, sella shara’it yaritip berilsila, ular üchün hechqandaq bir idiyiwi eqim tesir qilalmaydu, ularning milliy azatliq kürishi yolida yaritidighan yengiliqliri qiyas qilinmas netijilerni yaritalishigha sewep bolalaydu. Ularning aldida, bashqilar bir omur hepilishipmu xelqilghili bolmighan qiyin mesililerning xelqilinishi uyun haligha kelip, bekla asan xelqilish charilirini tepip chiqalaydighan bolidu. Bundaq kishiler heriketke atlan’ghinida guya qehrimanliq üchünla yaritilghinidek, düshmenni ghal-ghal titiritidighan, xelqini jasaretlenduridighan awan’gartlargha aylinalaydu.
Qisqisi, düshmen ichide yashawatqan yerim milyondin artuq kishilirimiz arisida heqiqetenmu iqtidarliq kishilirimiz saqlanmaqta. Ular özlirining iqtidarini jari qilduridighan, düshmendin intiqam alidighan yer tapalmay yürgen intayin istiqballiq kishilirimizdur. Biz ulargha milliy musteqilliq herikitimizni qanat yaydurushning ghil-pal muhitini yaritip berelisekla yéterlik!
2-4§. Idiyiwi Eqim we Milliy Musteqilliq
Biz aldinqi bölümde herqandaq bir dolet idiyiwi eqimlar üchün emes, belki xelqi üchün qurulidighanlighini, idiyiwi eqimlar bolsa dölet qurush üchün emes, belki döletni bashqurush üchün lazim bolidighanlighini tekitlep körsetkeniduq.
Nöwettte aldimizda hemmini besip chüshüp, mijip dessep ötüp kételeydighandek elpazda bizge xiris qilip turiwatqan apetlik xitay tajawuzchiliri turghinida, oz eqide-qarashlirimizning oxshimaslighidin, enighiraqi kelgüside eslige keltürüshke tigishlik boliwatqan dolitimizning qaysi isim, qaysi bayraq, qaysi ijtima’i tuzum bilen barliqqa kilip qandaq bashqurushimizgha munasiwetlik ishlarni talash-tartish qilip bir-birimizge düshmen bolishimiz pütünley balilarche nadanlighimizning tipik ipadilinishidur! Goya bizning Mushu herikitimiz, mushu sewiyimiz, mushu tereqqiyatimiz we mushu chushenchilirimiz bilen wetinimiz etila milliy musteqillighini qolgha kelturup, bayraq, dölet ismi yaki ijtima’i tuzum mesilisi burnimizgha taqiship aldirap qalidighinimizdek, nurghun waqit we zihin serip qilip bu heqte tartiship yurishimiz bizning qaytidin tuyuq yolgha kirip kitiwatqanlighimizning bir rushen ipadisi.
Bu türdiki qarashlarning beziliri bügünki mewjut bolup turiwatqan milliy musteqil dolet yaki heriketlerge nisbetleshturulushtin, hetta teximu echinishlighi, qaysi bir doletke, qaysi bir eldiki birer teshkilatqa wede qiliship turup bayraq, dolet ismi yaki ijtima’i tüzüm tallashqa kiriship kitishimizdin kelmekte. Biz shuni hergiz unutmaslighimiz kerekki, biz hergizmu qaysi bir elge oxshitip dolet qurimiz dep mangmiduq; xuddi shuningdek biz qaysi bir dolet yaki birer chet’el teshkilatining eqidiliri üchün dolet qurimiz dep atlanmiduq. Biz bügün, Yoqulush girdawigha kelturiliwatqan xelqimizni düshmen tajawuzidin qutuldurup chiqishnila özimizge ali mexset qilmaqtimiz. Shunga biz bu heqte shundaq mertlik körsitishimiz kirekki, „Men jenimni tikip küresh qilip bu dolet eslige kelturulginidin keyin, eyni waqtidiki xelqimning teliwi boyiche meyli qalaq padishahliq tuzum bilen bashqurulsun, meyli qorqunushluq kapitalizim bilen bashqurulsun, hetta oz millitimning kishiliridin teshkil tapqan fashistik komunizim bilen bashqurulsun, musteqil bolsila razimen. Buning üchün jan pida qilshimdin qet’i pushminim yoq! Eger hayat qalsam, idiyiwi qarashlirimdiki oxshimaslighidin oz milliy dolitimning sotchiliri meni olum jazasigha höküm qiliship etiwitidighan bolghinidimu, oz milliy musteqil dolitimning milliy sodiyesining bolghanlighidin pexirlinip beshimni xoshalliq bilen jadisigha tutup berimen!“ deydighan rohni tiklep jengge atlinishimiz shert!
Bügün bizning qutulmaqchi boliwatqinimiz yalghuz sotsyalizim tuzümidinsizlar tuzumi yaki bir fashistik tuzumla emes. Bizning qutulmaqchi boliwatqinimiz milliy tajawuzchi düshmen, Wehshi xitay tajawuzchi mustemlikichiler! Bu düshmen xuddi 12 bal yer tewreshke, hemme yerni besip kitidighan eghir su apitige, pütün ademlirimizni tezdin kirektin chiqiridighan, paji’elik olumlerge yollap turiwatqan birinchi nomurluq yuqumluq wabagha oxshash bir apettur! Bundaq bir apet dunya qarashni, dinni, tuzumni, isimni yaki bayraq sheklini tonimaydu! Bu yette bashliq yalmawuz bizning milliy eqidimizni, dini qarashlirimizni, milliy siyasetlerni, hetta eqelli insanperwerliknimu bilmeydu! U peqet oz millitining menpe’etini chiqish noqtisi qilghan, bu nishan üchün aldigha kelgen hemmini cheylep otishi kirek, ajizlarni yutiwelish, küchluklerge hile qilish, purset kelgen haman hemmini yoq qilish deydighan wehshiyane shu’ar bilen yeyiliwatqan bir apet! Mana shundaq chong balayi-apet aldida „sen aq taghliq, men qara taghliq, sen jasus, men xa’in, sen inqilapchi, men weten satquch“ dep talishishimiz özimizni olumge tutup bergenliktin bashqa nerse emes. Bügün bizning nurghunlighan kishilirimizning bir-birsini xa’in-jasus, ishpiyon-munapiq diyiship oz-ara hujum qilishliri, qolgha kelmigen dolitining ismini, qurulmighan hukumitining tuzumini, tiklenmigen bayrighining renggini talishish ishini birinchi nomurluq wezipe qiliship bir-birsige tashlinidighan düshmen gurohlargha boliniwilishini shekli ozgergen wastiliq xa’inliq diyishla kirek!
Bügün bizning wetinimiz, xelqimiz herqandaq bir ijtima’i tuzumge emes, belki xitay tajawuzchiliridin qutulushqa muhtaj; qaysi bir dolet ismige emes, belki xitay tajawuzchiliridin tel-töküs tazilan’ghan musteqil milliy dolitige muhtaj; qaysi bir rengdiki bayriqigha emes, belki musteqil milliy hakimiyet muhitqa muhtaj!
Shu seweptin, herqandaq bir idiyiwi eqim, dini mezheplerge mensup kishilirimiz oz ara chiqishalaydighanliki kishiler bilen zich uyushup, xitay tajawuzchilirigha qarshi eng muwapiq, eng küchluk, eng ünümlük, eng bixeter, eng erzan we eng asan zerbe berish charilirini tepip heriketke kilip jengge atlinishni ozilirining birdin-bir eqidisi qilishliri shert! Ijtima’i tuzümidiyiwi talash-tartishlar üchün milliy musteqil dolitimiz qurulghandin keyin, eger olmisek yetip ashqiche waqtimiz bolidighanliqigha qet’i ishinishimiz shert!
Mahiyitini surushte qilghinimizda, herxil idiyiwi eqim talash-tartishigha hewes qilghuchilar buxil xumarini otmushtiki ‚pan türkisizim, pan islamizim, pan sotsiyalizim, …‘ talash-tartishliridin miras qiliwalghan illetliri bolup, buni nadanliqning, bilimsizlikning, yiraqni korelmeslikning mehsuli deyish mumkin. Bu türdiki xumar – talash-tartishchilarning ozilirini xuddi „ilmi mesililerde bes munazire qilalaydighan uqumushluq kishilerdin“ qilip körsitishke hewes qilishni psixikiliq menbe qilishmaqta. Yene bir tereptin, gherp ellirining demogratik tuzümide doletning hökümranliq ornini talishish üchün elip berilidighan saylam riqabitige oxshash teshwiqat oyunliridin ghil-pal xewerdar bolush bilenla hemmini bilermen bolup idiyiwi talash-tartishlargha hewes qilidighanlarmu az emes. Eng muhimi wetinimizge xitay tajawuzchilirining yamirap kirishi netijiside yeyilishqa bashlighan komunizim idiyisi bu xil sun’i talash-tartishlarning eng yuquri pellige koturilishige sewep boldi.
Komunizimning asasi hisaplan’ghan markisizim pelisepesi ozining tutamsizlighi we mujimelligi tupeylidin, oz ichide nurghun eqimlargha parchilinip ketkenidi. Bu otopiyilik (Insanlar zadila emelge ashuralmaydighan bir kelgüsi jen’net misali bir jemiyet teswiri) xiyali pelisepe eqimliri wetinimizge tarqilishqa bashlighinidin keyin, guya hemme kishi peylasoplargha aylinip ketkendek bu yengi eqidige tayinip pikir qilish aditini peyda qilishqa bashlidi. Hetta milliy musteqilliq chushenchilirinimu markisizim eqidiliri boyiche tehlil qilish dolqunini yaritishqa urunushti. Markisizim herikiti küchluk sana’et ishchisigha tayinip kishilik erkinlikke qarshi chiqishni ozining birdin-bir aldinqi sherti qilatti. Buning üchün bir-birige düshmen tusini beridighan qarmu-qarshi siniplarni yaritiship heriket qilishatti. Wetinimizdiki bir qisim atalmish peylasoplar xitay tajawuzchilirining wetinimizde birmu milliy sana’et ishchisi qoymaslighi üchün milliy düshmenlik siyaset pilanlawatqanliqlirigha pisent qilishmastin, atalmish ’sinipi küresh‘ zehirini tarqitiship, oz eqidilirining kapaliti hisaplinidighan, wetinimizde apet xaraktiride artip kitiwatqan chet’el tajawuzchilirining sana’et qoshunini wetinimiz xelqige birdin-bir qutqazghuchi sinipi qerindash qilip körsitishke küchep urunushup, wetinimizge xitay tajawuzchilar nopusining eqin qilishini medihiliship berishti. Yeni, bügünki idiyiwi talash-tartishlarning küchluk bir qaniti bolup turghan yushurun markisizimche pikir qilish eqimi mortliri, pelsepe noqtisida ortaq hemkarliq deydighan xitay tajawuzchiliri bilen tench birge otush yaki wetinimizning teghdirini chet’el küchlirige baghlap qoyushtek yengiche tench pa’aliyet usulni keship qilishti!
Bulardin koriwilishqa bolidiki, Wetinimiz xelqi arisida atalmish idiyiwi eqimlar talash-tartishi yaritish herikiti wetinimiz milliy musteqillighini eslige kelturginidin burun bir jinayet hisaplinidu! Bügün wetinimizning milliy musteqilliq herikitini qanat yaydurushta qaysi bir idiyiwi eqim ustunlugi üchün tirishchanliq körsitish emes, belki wetinimizdin xitay tajawuzchilirini qoghlap chiqirish ünümini birinchi orun’gha qoyushimiz kirek. Buning üchün qolidin kelse keng da’irilik ittipaqdashliq tüzüsh, imkan bolmighanda oz aldigha xitay tajawuzchilirigha qarshi mutleq mexpi zerbe berish emili heriketlirini pilanlap, düshmenni ajizlashturidighan, hech bolmighanda düshmenning xatirjemligini buzidighan heriketler bilen mexpi shughullinish lazim.
Mana bu, bügünki bizning birdin-bir milliy musteqilliq herikiti eqidimiz!
2-5§. Birinchi Basquchluq Heriket Teshwiqati
Herqandaq bir heriketni qanat yaydurushta awal xelqni ishendürerlik teshwiqatlar bilen keng shughullinishqa toghra kelidu. Bu xil teshwiqatlar wetinimizning bügünki xitay tajawuzchilar weziyitige muwapiq shekilde qanat yaydurulishi intayin muhim ehmiyetke ige. Epsuski, bügün wetinimiz teweside milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq herikitini omumlashturush üchün ashkare otturigha chiqip xelqimizge biwaste teshwiq qilish, nutuq sözlesh, yighin we namayishlarni uyushturush, kitab, gezit-jornal, radio, téliwiziye qatarliq teshwiqat wastiliridin paydilinip ashkare teshwiq qilish shara’itimiz pütünley yoq. Shunga bu wezipini mutleq mexpi yollargha tayinip ishqa ashurushqa mejburmiz.
Bügün wetinimizning milliy musteqilliq herikitining Birinchi Basquchluq herikitini qanat yaydurush teshwiqatini mutleq mexpi shekillerde elip berish bilen birge, imkanqeder kop kishilerni hewerdar qilalaydighan, tez xewerdar qilalaydighan, chongqur tesir peyda qilalaydighan usul-charilarni tinim tapmay tetqiq qilishimizgha, izdinishimizge we sinaq qilishimizgha toghri kelmekte. Buning üchün mumkin bolsa eng mukemmel pirinsiplar asasida eng mexpi teshkilat gurupplirini qurup chiqalighan milliy musteqilliq herikiti partiye-teshkilatlirimiz qelem küchi intayin küchluk bolghan wijdanliq we jasaretlik kishilirimizni teshkillep, mexpi wehime yaritish, jenggiwarliq iradisini kücheytish teshwiqatini mezmun qilghan hejimi kichik, emiliyetchanlighi küchluk teshwiqat materiyallirini teyyarlap, teshwiqat warighi shekilde, unalghu lentisi shekilde, kopyuter disket-texsiliri shekilde, … tinim tapmastin tarqitip turushimiz lazim. Teshwiqat waraqlirini chaplash, tarqitish, shamal küchide, kitiwatqan aptomobillar wastiside tarqitish, hetta etizliq, baghcha, exletliklerdimu uchurtishqa bolidighan weziyet yaritishqa tirishishimiz lazim. Tarqitilidighan teshwiqat materiyallirining imkanqeder xelqning qoligha biwaste bixeter yetishning barliq tedbirlirini izdinip tepip kingeytish lazim.
Eger mexpi teshkilatlirimiz bu wezipini bijirelmiginide yaki yetishturelmiginide, herqandaq bir milliy ghururi bar kishi izdinish, tetqiq qilish arqiliq paydiliq usul-charilarni tepip chiqqinida hechqandaq partiye, teshkilat yaki melum bir heriket gurupisining tapshurighisizla ozi tapqan charilarni besip kopeytip tarqitiwitelise teximu bixeter we teximu ünümlük bolidu. Teshwiqatlar birinchi basquchluq heriket chaqirighi, xitapnamilar, murajetler, agahlandurushlar, chushendurushler, düshmenning basturush pilanliri, düshmen tarqilish ehwalliri, düshmenning aldamchiliqliri, tipik düshmen pa’aliyet orunliri we ularning diqqetsiz noqtiliri, wehime heriket netijiliri, yengi heriket usulliri, yengiche addi yerlik zerbe berish qoralliri we oq-dorilirining yasilish texnikiliri, … qataridiki mezmunlarni oz ichige elishi mumkin. Shuningdek yene hemme kishining qolidin kelidighan, addi, bixeterligi ustun, wehime yaritish küchi yuquri, erzan we hemme yerde tepishqa bolidighan qorallar, düshmenni alaqzade qiliwitip, xelqimizni jasaretlendureleydighan emiliy heriket ülgilirini tonushturush qatarliqlarmu alahide küchluk teshwiqat shekilliri hisaplinidu.
Birinchi basquchluq herikitimizni qanat yaydurushta jiddi ehwallarda ozini tutiwilish usulliri, wehimilik korunushlerge konukush chariliri, wehimilik heriket yaritishqa cheniqish usulliri, qechish, yushurunush we mexpiyetlik meshiqliri, qolgha chushup qalghanda, qorshawda qalghanda, yarilan’ghanda, qiyin qistaqqa elin’ghanda, olum aldida qandaq qilish heqqidiki tejribiler, bilimlerni mutleq mexpi tarqitishtin bashqa imkaniyitimiz yoq. Mexpi mina qoyush, mexpi zeher qoyush, mexpi ot qoyush we mexpi olturiwitish qataridiki herxil texnikilarni uginish bilen opche ustaz korup cheniqish imkanlirimiz yoq. Hetta kichik guruppa sheklide telim-terbiye berishmu anche bixeter emes. Bularnimu eng yaxshisi materiyal sheklige kelturup mexpi teshwiq qilishqa toghra kelidu. Bügünki kunde qolliniwatqan herxil texnikiliq ishlepchiqirish qoralliri, uqutush-tetqiqat qoralliri, oy saymanliri, medeniy buyumlar, uyunchuqlar, elektironluq eswap-uskuniler qataridikilerni ozgertip qurashturush, birleshturush, waste qilish tedbirliri bilen qoral halitige keltürüshni her waqit tetqiq qilip, tejribilerni derhal mexpi tarqitiwitishimiz lazim. Hetta bir qisim qiyin mesililerning xelqilinish charilirini sorash, bezi qorallarning kam qalghan tetqiqatini ixtiyar qilghanlargha hawale qilip mexpi tarqitiwitish shekilliridimu korunmey hemkarlishish teshwiqatlirini qilishmu mumkin.
Biz shuni estin chiqarmaslighimiz lazimki, bizning herikitimiz herqandaq chet’el hökümetlirining, xelqara teshkilatlarning, herbi küchlerning, hetta chet’elde quruq shu’argha tayinip jan beqip yurgen oz kishilirimizningmu himayisige, qollishigha erishelmeydighanlighimizmu keyni-keynidin ispatlanmaqta. Ularning hemmisila ozilirining qaysi bir menpe’etini chiqish noqtisi qilghan halda bizning milliy musteqilliq pa’aliyetlirimizge mu’amile qilip kelishmekte. Eger oz menpe’etlirige qilchilikla muwapiq kelmeydighanlighi yaki ziyini korulush ehtimalini mölcherligidekla qilsa, herikitimizni derhal qarilash, ret qilish, cheklesh, hetta xitaylar bilen hemkarliship birlikte zerbe berish yollirini tutup kelmekte. Bizning herikitimiz basturulush imkanidin halqip chiqmighiche, biz bundaq yat küchlerning herqandaq emiliy himayisige erishelmeymiz. Shu seweptin biz bu mushkul herikitimizni pütünley oz küchimizge tayinip, imkaniyet yaritalisaq mexpi yer asti qoshuni boyiche, imkan qilalmisaq yalghuz-yalghuzdin heriket qilishqa mejburmiz. Emma biz hechqachan, hechqandaq bir chet’ellikning menpe’eti üchün yaki chet’elde yurgen qaysi bir tenchliqperwerlirimizning dang chiqiriwilishi üchün heriket qilmaymiz. Biz kelgüsi ewlatlirimizgha imkanqeder hazirqidin az tajawuzchi düshmen ‚miras‘ qaldurusah üchün heriket qilimiz. Shunga biz intayin ümidwarliq bilen heriketke atlinishimiz, gepni az qilip ishni kop qilishqa tirishchanliq körsitishimiz lazim.
Bu jeryanda hayatimiz tehdit astida qalghanda, yushurunushqa mejbur qalghinimizda yaki düshmen qoligha chushup qalghinimizda bizni qutquzup chiqishqa jur’et qilalaydighan, bizni yushurup qalalaydighan, bizge, bizning yetim qalghan, beqishsiz qalghan a’ilimiz we ata-anilirimizgha yardem qilalaydighan hechkimimiz yoqlighini unutmaslighimiz lazim. Ene shularnimu köz aldimizgha kelturgen halda olumni boynimizgha elip turup heriketke atlinishqa mejburmiz. Ene shundaq qiyin ehwalgha chushup qalghanda bihude pushman qilishning ornigha, hal-ehwali bizdinmu qiyin kunlerde qalghan, ige-chaqiliri xitay tajawuzchiliri teripidin olturiwitilgen yaki qolgha elin’ghan ata-anilarning, bala-chaqilarning ach-yalingachliqta, qiyin-qistaqta haywandinmu beter qiyin kunlerde jan talishiwatqanlighini, bipayan yiza-qishlaqlirimizdiki milyonlighan xelqimizning uchisigha issiq kiyim, qarnigha bir waqit toyghidek tamaq yiyelmey qap-qarangghu zulmet ichide yashawatqan paji’esini köz aldimizgha kelturishimiz; Millet, weten dep qoyghini, heqqaniyet teliwide bolghini, bikardin töhmette qelip naheqtin naheq olturiliwatqan, qamiliwatqan, surgun qiliniwatqan xelqimizni köz aldimizgha kelturishimiz, yeqin tariximizda olturulgen, azapliq qiyin-qistaqlargha elinghan, qamiwitilgen milyonlighan kishilirimizni oylishimiz, texi anisining qarnidin tughulush pursitigimu erishelmey olturuliwatqan turelmilirimizni oylinishimiz, Bulang-talang qiliniwatqan, xaniweyran qiliniwatqan wetinimizni oylinishimiz, … bularni köz aldimizgha kelturishimiz lazim. „Men ene shu hechnimining rahitini kormey, haywandin beter yashawatqan bexitsiz xelqim üchün, izzet nepisimiz üchün, kelgüsi ewlatlirimizning istiqbali üchün pa’aliyet qildim, bu men üchün eng chong sherep, bu eng chong sawapliq ish, shunga beshimgha kelgenlerdin qilche okunmeymen, qilghan ishlirimdin menggu pushman qilmaymen!“ diyeleydighan iradini tiklishimiz lazim. Derweqe, bizning bu herikitimizge hechkim heq bermeydu. mukapatlashmaydu. Buning eksiche nadanlashturulghan, ghayisizlashturulghan kishilirimiz nadanlighidin, wijdan ghoruri yoqlighidin, emma buni hergizmu etirap qilishmay ozini eqilliq chaghlaydighanlar ‚eqilliq‘ lighidin, düshmen’ge setilghanlar malayliq burchi noqtisidin bizni mesxire qilishi, chetke qeqishi, haqaret qilishi, rohi jehettin zerbe berishi turghanla gep. Biz undaqlargha pisent qilmay, peqetla ewlatlirimiz üchün özimizni pida qiliwatqanlighimizni hergiz esimizdin chiqarmaslighimiz shert.
Buning üchün birinchi basquchluq heriketke atlinish iradisige kelgen ikenmiz, imkan qeder kop düshmenni yoqutush, imkanqeder kop düshmenni qachurush üchünla tirishchanliq körsitishimiz lazim. Birinchi basquchluq herikette bizning mukapatimiz yoqatqan düshmen sani, qachurghan düshmen sani bolup qalidu. Xitay tajawuzchilirining aziyishigha tohpe qoshalighanlighimizni his qilghanlighimiz, bizning eng chong teselliyimiz, eng chong meniwi lezzitimiz hisaplinishi shert. Bu herikitimiz üchün bizni hechkim menggu mukapatliyalmaydu, qilghan ishimiznimu menggu birsige maxtinip sözliyelmeymiz. Emma kelgüsi ewlatlirimizgha qanchiki az düshmen ‚miras‘ qalduralisaq, mana bu bizning muradimiz, arzuyimizning miwisidur. Shunga moriti kelgende, charisiz qalghinimizda qilche ikkilenmey düshmen ichige basturup kirip kopirek xitay tajawuzchiliri bilen birge partilap olushke, teximu charisiz qalghinimizda bir pay oqni, bir yutum zeherni yaki bir bolaq partilatquchni özimizge atap qoyushqimu jur’etlik bolishimiz lazim.
Bügünki düshminimiz terisige patmay yurgen küchluk düshmen bolghachqa, bizni qolgha chushurgende eng wehshi usullar bilen qiynaydighanlighini, qilche rehim qilmaydighanlighini we axiri beribir olturiwitidighanlighini hergiz unutmaslighimiz lazim. Demisimu bizning bu reqibimiz qilchimu insan qelipi bolmighan, yirtquch haywandinmu wehshi fashistlardin ibaret! Bizmu özimizning herqanche jasaretlik bolishimizdin qet’i nezer, xam sut emgen adem ikenligimizni, qiyin-qistaqlargha herdaim berdashliq berip kitelishimizning natayin ikenligini, hetta chidashliq birelmey yaki aldinip qelip düshmen’ge dostlirimizni pash qilip qoyush ehtimalimizningmu yoq emesligini untup qalmaslighimiz lazim. Shunga herbir herikitimizde imkan qeder kopirek düshmenni yoqutushqa, imkan bar düshmenni kopirek ziyan’gha uchuritishqa, imkanqeder düshmen arisigha kopirek wehime yaritishqa tirishchanliq körsitishimiz kerek.
Biz shuni unutmaslighimiz kirekki, bizning elip baridighan herbir herikitimiz milliy musteqilliq herikitimizning ikkinchi we uchinchi basquchliri üchün tashlan’ghan ghelibilik bir qedem bolup qalidu. Ölümdin qorqqanlar, chiqimdin qorqqanlar, tenchliq, insanperwerlik, demogratiye digendek düshmen menpe’etige xizmet qilidighan eqidiliri bilen eqlini bulghiwalghanlar hechqachan bu shereplik qedemni basalmaydu! Yerim esirdin buyan ular bu qedemni basmaq turmaq, eksiche pütünley arqigha chikinip mengishti. Biz endi tariximizni keynige chékindürüsh emes, belki algha ilgirlitish arqiliq wetinimizge shan-sherep keltürishimiz lazim! Bizning milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq heriket teshwiqati ene shu shekilde qanat yaydurilighanla bolidiken, pat yeqinda pütkül wetinimiz miqyasida xitay tajawuzchi köchmenlirini qoghlash dolqunini kutiwalalaymiz!
2-6§.Mexpiyetlik Toghrisida
Eslide ‚Mexpiyetlik‘ digen bu mesile mexsus bir kitap halitide tepsili muhakime qilinip, bügünki wetinimiz düshmenlirining jasusluq küchi, uninggha taqabil turush yolliri, mexpi pa’aliyet usulliri, teshkili we yer asti pa’aliyet ewzellikliri, … digendek mesililer eniq tunushturilishi lazim idi. Xuddi shuningdek dang chiqirishqa bolmaydighan bundaq mexpi heriket qilishqa xelqimiz arisidin adem tepilmaydu digenlergimu tepsili reddiye berip, bu jehette adem yetishtürüshning mexpi yolliri heqqidimu kengiri toxtulush lazim idi. Biz bu yerde kishilirimizning diqqitini bu mesilige alahide jelip qilish üchün peqet addi shekildila bu mesile heqqide toxtilip ötüshke mejbur bolduq.
Wetinimizdiki xitay tajawuzchiliri mutleq üstünlükke erishiwalghan bügünki künde, milliy musteqilliq herikitimizni yoqurida tekitlep otkinimizdek texmini uch basquch boyiche qanat yaydurushqa mejburmiz. Yeni, nechche minglighan urush ayrupilan, tanka, zembirekliri, ximiyilik, bio-ximiyilik, hetta yadro qoralliri bilen qorallan’ghan, on milyonluq tajawuzchi ahalisining yardimige, bir yerim milyartliq xitaylarning arqa tirikige ige bir milyondin artuq muntizim qoralliq xitay tajawuzchilirigha qarshi serengge-pojangza doriliri, hasharet doriliri, benzin-ispirtlar, hetta pichaq-toqmaqlar bilen qorallinip jengge atlinishqa, buning bedilige tedriji küchlinip mutleq türde axirqi ghelibini qolgha keltürüshke mejbur bolmaqtimiz.
Biz bu yerde aldinqi bolumde tekitlep körsetken bir noqtini hergizmu isimizdin chiqirip qoymaslighimiz kirek: Bu xitay tajawuzchiliri wetinimizge shunche qoralliq küchliri bilen nime qilghili turiwatidu? Hemmige melumki, herqandaq bir qoral mutleq türde adem olturush üchünla saqlinidu. Xuddi shuningdek, qoral koturup yurgen herqandaq birsi bu qoral bilen peqetla adem olturushnila mexset qilidu. Bolupmu herbi, saqchi, qoralliq saqchi, bingtwen eskerliri, minbing, … qataridikilerning qoligha qoral elip yurgenligi peqetla adem olturush üchünla bolidu. Ularning elip baridighan herqandaq bir herbi meshqimu mutleq türde ademning jan alidighan yerini nishan qilip meshiq qilidu. Bu digenlik, wetinimizge kirgen herqandaq bir xitay tajawuzchisi birsilirini olturush üchünla wetinimizde qoral koturup yurushmekte.
Undaqta ular kimni olturmekchi we olturmekte? Burunqisini quyup turayli, xelqimiz qoralsizlandurulghan yeqinqi 50 yil mabeynide, xitay tajawuzchiliri herxil bahanilarni toqup chiqirip yalghuzla wetinimizdiki tench ahalidin nechche milyondek kishimizni olturup tugitishti! Bügünki kunde ular wetinimiz xelqini herxil betnamlar bilen qarilap, ‚qilche rehim qilmastin qaxshatquch zerbe berish“ ni chongidin kichigigiche barliq xitay tajawuzchiliri qayta-qayta tekitleshmekte! Qisqisi, wetinimizdiki xitay tajawuzchiliri wetinimiz xelqini birdin bir milliy düshmini ikenligini izchil türde tekitleshmekte. Hetta buni teximu mubalighileshturup, xelqimizni omumiy yüzluk terorchilar dep dunyagha jakalap qirip tugitiwitishning charisini izdiship yurmekte!
Bundaq bir shara’itta xelqimizning birdin-bir mangidighan yoli – Bu xitay tajawuzchiliridin qutulushla bolidikin, bashqa chiqish yoli yoq. Bundaq apetlik düshmendin qutulushning bügünki kundiki birdin-bir bashlan’ghuch charisi ozini kop chiqimdar qilmasliq aldinqi sherti astida, düshmen’ge toxtawsiz ejellik zerbe berip, awal düshmenning eng ajiz noqtilirini parakende qilish, shu asasta xitay köchmen tajawuzchilirining kopuyush yolini wastiliq chekleshni ishqa ashurush bolishi kirek. Bundaq bir küresh – Mutleq türde kichik-kichik wehimilik qorqutush heriketliridin ish bashlashni teqezzar qilidu. Bu digenlik, mutleq mexpi, yekke-yekkidin, eng kop bolghandimu bir qanche kishilik mutleq mexpi qisaschi heriket qoshunliridin paydilinip jengge atlinish digenlik bolidu. Yeni sheherlerdiki yer asti tarqaq partizanliq heriketliri boyiche pa’aliyet qilishimiz, bizning milliy musteqilliq herikitimizning birinchi qedimi bolishini teqezzar qilidu.
Bundaq bir heriketning bashlinishida mutleq türde qet’i mexpi heriketlerni asas qilidighan birinchi basquchluq herikitimiz bolishi muqerrer. Biz bu musheqqetlik we shereplik herikitimizning birinchi basquchini düshmen eng küchluk, eng ghaljirlashqan waqtida bashlashqa mejbur boliwatqanlighimizni, bu jeryanda xelqimizmu bu basquchluq milliy musteqilliq herikitige qatnishishqa jasaret qilalmaywatqan, intayin az sandiki pida’ilirimizghila tayinip heriket bashlashqa mejbur boliwatqanlighimiz üchün, xelqimizni xitay tajawuzchilirining qulluq asaritidin qutquzup chiqishni ozilirining wijdani qerzi dep toniydighan iqtidarliq, jasaretlik pida’ilirimiz hechqandaq tashqi yardemni tama qilmastin, xelqning omumiy yüzluk qozghulishini kutup olturmastin ozliri pilan tuzup, oz aldigha heriket qozghashqa mejbur bolmaqta.
Bu türdiki heriketler xitay tajawuzchilirining wehshiyane qarshiliqigha uchurapla qalmay, ozilirige herxil shekillerdiki tenchliq sepsetilirini eqide qiliwilishqan ‚ulugh‘ lirimiz we ularning ‚qoyruq‘ lirimu herxil bahane-sewepler bilen sözlirige ‚asas‘ uydurushup qarshi turushighimu uchurishimiz tebi’i. Bundaq emeliy heriketler ularning ‚tenchliq‘ yolida elip baridighan ‚janbaqarliq‘ pa’aliyetlirining kurisini chushiriwitidighanlighi üchün, bundaq heriketlerning meydan’gha kelishi, bolupmu ularning ‚dana rehberligi‘ din tashqirida roy berishi tebi’iki ulargha yaqmaydu. Ular yaqturmasliq bilenla cheklinip qalmay, her türlük usullar bilen putlikashang tughdurishi muqerrer. Ular „mening diginim boyiche bolmay, sening digining boyiche bolidighan bolsa, undaq musteqillighingni tozitip tashlaymen“ deydighan qitighurluq pozitsiyisi bilen hetta düshmenni ozige yardemchi qilip qarshiliq qilishtinmu yanmaydu. Chet’ellerdiki ‚wetenperwer inqilawi teshkilat‘ lirimiz deslep chish-tirnighi bilen qarshi chiqishsimu, weziyet qarshi chiqishqa mumkin bolmaydighan halgha kelginide bolsa, guya bu türdiki heriketlerni del ularning konglidikidek boliwatqinidek qiyapet bilen otturigha chiqiship dawrang qilishlirimu mumkin.
Yeni, kishilerde bu ish mushularning rehberligide, mushularning orunlashturishi bilen wujutqa keliwatqan bolsa kirek digen tuyghu peyda qilidighan qiliqlarni qilishidu. Ular herbir herikitimizdin keyin derhal yighinlarni echiship shu herikettiki shihitlirimizni köz-köz qiliship, otturigha chiqqan xelqaraliq dawranglarni, shihitlirimizning qenini ozilirining nopuzini yukselduridighan waste qiliwilish koyida tushmu-tushtin tepirliship, eyni waqtida bundaq heriketlerning teshebbuschilirini oyliridin qoghlap chiqirishqanliqlirini, mexpi heriketlerni qanat yaydurushqa da’ir kitaplirini toplitip koydurushken we ehletlerge tashlap chiritishkenliklirini xiyalighimu keltürüshmeydu. Ular wetinimizdiki mexpi shekilde peyda qilin’ghan weqelerni chet’el agentlirigha ’neq meydan pakitliri‘ boyiche bildurush koyida tepsili adrisliri, neq isimliri we qatnashquchilirining yeqinlirini ‚pakit‘ qilip korsitip wetinimiz ichide eghir tutqun weziyiti yaritilishigha wastiliq sewepchi bolmaydu digili bolmaydu. Shunga, undaqlarning aldimigha chushup, weten ichidiki mexpi heriketlirimizdin hewerdar qilishtin saqlinishimiz lazim.
Xelqimiz bu yerim esir mabeynide tarixi en’eniliridin, jengguwarlighidin, baturlighidin, düshmen’ge bolghan ochmenligini emiliy heriketke aylandurush aditidin asasen mehrum qaldurulghan bolsimu, emma tarixi en’ene hergizmu kiyim-kichek, yimek-ichmek, toy-tukun, nezir-chiraqlirimizdila yaki bashqa herxil medeni ülgilirimiz, orpe-adetlirimizdila saqlinip qalmay, düshmen’ge qarshi jeng qilishtiki jasaretlirimizdimu choqum qayta ozini korsitidu. Buning üchün ghorurluq, wijdanliq, jasaretlik tewekkulchi yigitlerge, bilimlik chushenche igilirige, qehriman, batur yitekchilirimizning xelqimizni qayta uyghutushigha emiliy heriket ülgiliri bilen ulge bolushlirigha jiddi ehtiyajliq bolmaqta. Yeni bir xelq herikiti mutleq türde mu’eyyen bir yitekchige, nemunige muhtaj bolup, bu digenlik bir ishni ongushluq peyda qilishni hemme kishi qilalmaydighanlighini, uning choqum bir yitekchige ihtiyaji bolidighanlighini korsitidu.
Bu arida ‚ish bashlighuchi‘, ‚yitekliguchi‘, ‚dahi‘, ‚talant‘, ’siyasiyon‘, ‚deplomat‘, ‚qumandan‘ digendek mesililer heqqidimu eniq uqumgha kiliwilishimizgha toghri kelidu. Herqandaq bir yengi ishqa bashlamchi bolidighan birsining ehtiyajliq bolishi bir muqerrerlik. Buning sewibi shuki, insanlar toplimi ichide her bir ishni hemme kishi oxshash qabiliyet bilen qilip kiteleydu deydighan bir ish yoq. oxshash bir ishni beziler bekla asan qilalisa, yene beziler bekla teste qilalaydu. Hetta beziler bir omur hepilishipmu muweppeqiyetlik netijige erishelmey ketishimu mumkin. Bu heqte psixologiye alimlirining tetqiqatidin qarighanda, adem – ikki xil tughma qabiliyetke ige bolush extimali bar bolup, uning birside mewjut bolghan insaniyet medeniyitini dawamlashturush iqtidarigha ige bolsa, yene birside insaniyet mediniyitini beyitish amillirigha ige qabiliyet mewjut bolidu. Ikkinchi türdiki kishilerning salmighi insaniyet ichidiki salmighi intayin az bolup, nechche mingdin nechche onmingda birsi chiqishi ehtimal dep qarilidu.
Emma yene bir xil psixologiyilik tetqiqatlardin qarighanda, her qandaq adem tughulishidila, eger u norimal torelmilik dewrini bashtin ötküzüp, saghlam tughulghanla bolidiken, hemme ademlerde ozgiche tuske ige bolushqa tigishlik perqliq iqtidar undurmilirini bu dunyagha birge elip kilidu. Adem osup yetilish jeryanida ozining eng mukemmel adem bolush tupki ehtiyajlirini qandurush jeryanida herxil ichki-tashqi amillarning cheklimisige uchurap, ozidiki bu tughma mukemmel adem bolush amillirini ishqa ashuralmay, yitersiz adem bolup yitilidu. Emma bu ademlerning ichide intayin az bir qismi osup yetilish, terbiyilinish, jemiyettiki pa’aliyetliri jeryanida birqeder mukemmel tereqqi qilish shara’itige eriship, eng mukemmel adem bolush yolida bashqilardin xelila ilgirlep kitelishi mumkin. Hech bolmighanda undaq ademler eng mukemmel adem bolush tupki ehtiyajlirini qandurush jehetide bashqilargha qarighanda bezi tupki ehtiyajlarni qandurushta bashqilardin kopirek pursetni istixiyilik yaki teliyi ongdin kelip qolgha kelturup, bashqa ademlerge qarighanda teximu mukemmel haletke erisheligen bolidu. Bundaq ademning mejez harektiri, bezi sahelerdiki iqtidarliri yaki eqli yetilishi bashqilardin nisbeten mukemmel yaki saghlamiraq bolghachqa, u kishining kishilik pa’aliyetliri bilen jemiyettiki rolimu bashqilardin közge korinerlik derijide mukemmel bolup ipadilinip, u kishi bashqilargha qarighanda mu’eyyen bir muhitni teximu rushen koreleydighan, duch kelgen mesililerni bashqilargha qarighanda teximu mukemmel xelqilalaydighan ijatchanliq rohigha ige bolalaydu.
Derweqe, bundaq nisbi mukemmellikni ishqa ashuralaydighanlarning nisbiti bekla az bolup, bundaq teleylikler mingda bir, hetta nechche yüzmingda bir tepilishi mumkin. Ene shular oziliriningmu perq qilalmighan eng mukemmel adem bolush yolida ozini ishqa ashuralighan kishiler bolup, bu türdiki kishiler ozining qanduralighan tupki ehtiyajlirining alahidiligige qarap ozige xas saheler boyiche shu sahelerning awan’gartliri, bashlamchiliri, yitekchiliri, alimliri, dahiliri bolup otturigha chiqishi mumkin. Bu türdiki qarashni Qurani-Kerimgimu uyghun teswir diyishimiz mumkin. Yeni, Allah hemme kishini tughulushida teng yaratqan digen telimatqa muwapiq kilidu diyishke bolidu. Bu türdiki kishilerni yoquriqidek neziriye boyiche insaniyet mediniyitini beyitquchi amilgha ige kishiler diyishimizmu mumkin. U halda, qalghan kishilerni ulargha egishidighan yaki ularning yengi yolini dawamlashturidighan kishiler diyishimiz mumkin. Bu noqtidin alghandimu, ademlerni yiteklinishke muhtaj diyishke bolidu. Emma bu türdiki yengiliq yaritish, yitekchi bolush, dahiliq qilish qataridiki alahidilikler oguniwilishqa bolidighan, yasiwilishqa bolidighan, maymundek doriwelishqa bolidighan qabiliyetler bolmastin, belki belgilik derijide tughma amilgha baghliq bolidu.
Endi oz mesilimizge kelsek, Milliy musteqilliq kurishimizde bizge lazim boliwatqan bashqa bir türdiki alahidiliklerdin jasaret, qehrimanliq qatarliqlar bir xil ‚yuqumluq‘ xarakteridiki rohi hadisiler diyishimiz mumkin. Shundaq iken, bir yitekchining qehrimanliq ulgisi, uning teshwiqatining küchi, chongqur engimizdiki qarshiliq isteklirimizning uyghutilishi, düshmenning zulumlirigha qarshi chiqish istigimizni uyghutishi tupeylidin jasaret, qehrimanliq xarakterliri xelqimiz arisida tez kengiyish imkanlirigha ige bolidu. Bir kishidiki jasaretlinish iqtidari belgilik jehette ichki iqtidarigha munasiwetlik rohi halet bolup, her qandaq bir kishi xalighan waqitta xalighan bir ish üstide oxshash jasaritini korsitip birelishi natayin. Nurghun kishiler mu’eyyen bir herikette tunji jasaretlik kishining – ‚tughma jasaret igiliri‘ ning jasaretlinish ulgisi yaritip berishige muhtajliq. Shu seweptin xelq qet’i türde ulgige, yiteklinishke, ilhamlandurulushqa muhtajliq. Shuningdek yene nurghun jasaret peyda qilalydighan kishilirimizmu oz jasaritini jari qilduralishi üchün bir qeder muwapiq muhitqa ehtiyajliq bolidu.
Yeni, iqtidarliq bir bolghisi qehrimanimiz mu’eyyen bir heriket muhitigha, belgilik bir heriket dolqunigha muhtaj bolidu. Bu xil heriket muhiti digendek muweppeqiyetke erishelmey kiliwatqan heriket tusini alghan bolishimu ehmiyetlik emes. Ehmiyetlik bolghini mu’eyyen bir heriket muhiti! Yeqinqi tariximizda bir qizimizning xitay tajawuzchilirigha mejburi tengilishi, bir kishimizning bihude olturilishi, … qataridiki addi weqeler mislisiz milliy inqilaplarning partilishigha sewep bolghanlighini koplep misalgha alalaymiz. Shu seweptin bir qisim kishilirimiz yengi heriketke atlan’ghinida derhal qehrimanlirimizning, yitekchilirimizning meydangha kelmesligidin ensirep ketmesligi lazim. Bu xil heriketlerni izchil peyda qilip beridighanla bolidikenmiz, bu heriketlerde asasliq rol oynaydighan, yitekchilik qilalaydighan qumandan-dahilirimiz jezmen bir kuni otturigha chiqidu. Wetinimiz xelqi tarixida Atilla, Oghuzxan, Boghraxan, … larni tughalighan dunyawi ulugh xelqlerning biwaste ewladidur. Shunga xelqimiz arisidiki yushurun iqtidar igiliri choqum bir kuni otturigha chiqidu. Biz buning üchün eqelliy heriket muhiti yaritip turalisaqla kupaye!
Qisqisi, wetinimizde xelqimiz arisida xitay tajawuzchilirigha qarshi eng mexpi pa’aliyet qilidighan birinchi basquchluq heriket dolquni yaritidighan qehrimanlirimiz choqum chiqidu. Buninggha sheksiz ishinishimiz shert!
Dimek, biz düshmen’ge qarshi jengni mutleq mexpi qisas heriketliri bilen bashlashqa mejbur boliwatqanlighimizni, bundaq bir heriketni izchil dawamlashturup berishimiz shertligini, waqti kelgende bu türdiki heriketlirimizge yitekchilik qilidighan talant igilirimizning choqum otturigha chiqidighanlighini tonup yettuq. Endiki mesile, bu türdiki heriketning bashlinishi mutleq türde mexpi qanat yaydurulishi lazimlighini toniwilishimizda qalidu. Yeni, milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq yoquri dolqunini wujutqa chiqirish üchün ozini beghishliyalaydighan her bir qehrimanimiz, ozining jasaritige qet’i ishinishi bilen birge, düshmen’ge qarshi uzun’gha sözulidighan mutleq mexpi yer asti qarshiliq körsitish kurishige teyyalinishi, xelqqe izchil türde ulge bolushni toxtatmaslighi, xitay tajawuzchilirini imkan qeder kop yoqutushqa kapaletlik qilishi üchün her bir herikitini puxta pilanlap, he digendila pash bolup qelishtin qet’i saqlinishi shert. Buning üchün her bir herikitide bashtin-axiri mexpiyetlikke alahide ehmiyet beridighan adetni yetildurushke alahide küch chiqirishi lazim. Bixestelik qilip bihude qurban bolush – Belgilik bir dewirde we belgilik bir da’iride kishilirimizni ümidsizlikke paturup qoyushqa, herikitimizning tez sur’ette kengiyelmeslikige sewep bolup qelishidin saqlinishimiz lazim.
Milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchini yuquri dolqun’gha erishtureleydighan pida’ilirimiz, xelqimizning intayin az qismini teshkil qilidighanlighini hergiz unutmaslighi shert. Birinchi basquchluq herikitimizni heriket dolquni halitige yetkuzguchi her bir qehrimanimiz, ozining xelqimiz ichide mingde bir, hetta on mingda bir nisbetni teshkil qilidighanlighini, ozining elip beriwatqan bu shereplik herikitining ming kishimiz üchün, hetta on ming kishimiz üchün wakaliten elip beriwatqan bir heriket ikenligini hergiz isidin chiqarmaslighi shert. Shu seweptin ozining bihude qurban bolup ketishining on ming kishimizning qurban bolup ketishi, ozining bekla erzan qurban bolup ketishining xelqimizdin on ming kishimizning bihude olup kitishi dep tonishi shert.
Yeni, milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq herikitige bashlamchi boliwatqan qehrimanimiz ozining on ming kishining wezipisini oz üstige alghan shereplik bir insan ikenligini, xelq we weten üchün intayin muhim we intayin qimmetlik bir insan ikenligini tonup yetishi shert! Bundaq bir shereplik orunda turiwatqan wezipe ada qilghuchi qehrimanimiz, uzun muddetlik izchil mexpi pa’aliyet qilalishi üchün mexpi heriket qedem-basquchlirini puxta közdin kochurup, qayta-qayta konglide sinaq qilip andin heriketke atlinishi, qilmaqchi boliwatqan herikitini közdin kochurginide, ozini bir xitay raziwitkichisi ornigha qoyup turup tekshurup korushi, qilidighan ishida xitay raziwitkichisining sezip qelishi ehtimali bolidighan qandaq yochuq, qandaq yip uchi qelish ehtimalliqlirini estayidil oylinishi shert!
Biz bu yerde yene nurghun ‚aqil‘ lirimizning mexpiyetlikke sel qarash yaki mexpiyetlikni bekla qorqunushluq qilip korsitiwitishlirigimu reddiye berip otushni muwapiq dep qaraymiz.
Mexpiyetlikni saqlash mesilisi – Birinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimizde alahide tekitlinidighan mesile hisaplinidu. Yoqrida tekitligenlirimizdek, tenchliq teliwi düshmenlishiwatqan ikki terep üchün sulhini teqezzar qilidu. Pewqul’adde ajiz turiwatqan bir terep üchün sulhi yoligha mengish digenlik, teslimchilikke, düshmen’ge sewir qilishqa elip baridu. Teslimchilik dimek, yalghuz qoral tashlash bilenla cheklinip qalmastin, düshmen xalighan herqandaq mexpiyetliklerni düshminige qaldurmay wastiliq tapshurush digenlik bolidu. Yeni, Teslimchilik – mexpiyetlikni inkar qilidu. Biz yerim esirdin buyan ene shu xil wastiliq teslimchilik yoligha kirip qalghanlighimiz üchün, düshminimizdin mexpi tutush aditini asasen yoqatqan halda turmaqtimiz. Shunga, milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchida mexpiyetlikke alahide ehmiyet beridighan mijezni yetildurushke mejburmiz. Bügünkidek mexpiyetlikni bilmes halda turiwatqinimizda, özimizni qattiq mejburlash asasida, qilidighan ishimizning pilanini bashqilar turmaq, hetta „özimizgimu pichirlap qoymasliq“ pirinsipida qet’i ching turushimiz shert.
Qilidighan herikitimiz, herikettiki tejribesizligimiz yaki kalangpaylighimizdin pash bolup qalsa qalsunki, hergizmu mexpiyetlikni pash qilip qoyidighan yip uchi qaldurishimiz yaki eghizimizni bosh tutishimizdin pash bolup qalmasliqqa kapaletlik qilishimiz shert. Biz herqandaq bir heriketni pilanlighinimizda, hetta bu heriketni intayin muweppeqiyetlik bilen tamamlap, ajayip zor netijige eriship, xelqimiz aghzida menggu dastan bolghidek heriketlerni qilghinimizdimu, bashqilarning maxtashliri, bu netijingizni bashqa birsige mensup qilip maxtashliri aldida chishimizni ching chishlep „ghing“ qilmasliqqa özimizni adetlendurushimiz lazim. Hergizmu maxtanchaqliq qilip yaki „teximu puxta pilanliwilish“ üchün dep turup, „qedinas dostum, men mundaq bir ishni pilanlawatimen, seningche …“ yaki „aghiniler, siler maxtawatqan palani kunisidiki pokoni weqeni men qilghanidim, …“ digendek weswesilerge hergizmu yeqin yolimaslighimiz lazim. Derweqe, adem turmaq, bir „oghlaqmu maxtinish, ekilitishni yaxshi koridu“ ghan yerde, adem balisining heqiqetenmu maxtinishqa, mukapatlinishqa, teghdirlinishke heqqi bar. Bu jehette peqet ozigila tigishlik bolghan bu heqqining bashqilargha kitip qeliwatqanlighi yaki kimlerningdur mening qiliwilishigha heqiqetenmu chidash qiyin. Emma, siz on minglighan ademning hayatini oz üstingizde mujessem qilghan kishi ikenligingizni hergiz unutmang! Sizni aghiniliringiz arisidiki birde-yerim ghurori yoqlarla emes, hetta ozlirini resmi milliy inqilapchi dep elan qilghan kishilermu moriti kelgende setiwitishi mumkin. Hetta bezide gheliti ‚aq kongul wetenperwer‘ ler chiqip, ‚xelqige ziyanliq bu türdiki heriketlerni cheklesh‘ meqsitide pash qilmaydighanliqigha kimmu kapaletlik qilalaydu? «Musteqillighimizdin Ümid Barmu?» digen kitapning tunji neshridin nechche ming parchisini melum bir „milliy azatliq teshkilati“ miz teripidin qattiq cheklinip, yighishturulup uchaqqa qalap koyduriwitishkenligi buning tipik misali bolalaydu.
Birinchi basquchluq miliy musteqilliq heriket dolquni yaritishqa ozini beghishlighan pida’iyimiz „mexpiyetlik – Ghelibe; mexpiyetlik – tohpe; mexpiyetlik – milliy mewjudiyitimizning kapaliti; mexpiyetlik – teximu kop düshmen’ge zerbe berish; mehpiyetlik _ milliy musteqilliq herikitimizning eng aldinqi wezipisi“ digen shu’arni tikliwilishi lazim. Buning üchün mexpiyetlik bilimliri, mexpiyetlik meshiqliri, mexpi heriket tejribiliri, mexpi teshkilat pirinsip-qa’idiliri, mexpi heriket texnikiliri, mexpi heriket turmush adetliri, … qatarliqlar herbir mexpi heriket pida’ilirimizning bir kunmu boshashturmay meshiq qilidighan aditige aylinishi shert!
Mexpiyetlik mesiliside nurghun kishilirimiz heddidin artuq hayajanlinip yaki ishinip ketish netijiside qoynidiki ayaligha yaki soygen adimige pichirlap salidu. Er-xutunchiliq soygusi herqanche sadaqet ipadilisimu, asasen jinisiyet ehtiyaj basquchidin halqip kitelmeywatqan xelqimizge nisbeten, bu türdiki töwen basquchtiki tupki ehtiyaj basquchida turiwatqan kishilirimizde ehtiyaj qandurulushining her da’im bixeter bolmay qelishidin ensireshtek shexsiyetchilik mijezi ustunlukte turidighanlighi üchün, soygunining mutleq bixeter we izchil ozigila tewe bolalmay qelishidin ensirep yaki qizghinip, yoldishining barliq pa’aliyetlirini oz tezgini astida tutushni arzu qilidu. Shundaq iken, bir terep milliy musteqilliq mexpi herikiti bilen shoghulliniwatqinida, oz soyguni bilen bu türdiki ishlarni birlikte estayidilliq bilen pilanlashmighanla bolidiken, qarshi tereptin bu ishlarni menggü mexpi tutush lazim! Undaq bolmighanda, ayalingiz yaki söygüningizning sizge heddidin artuq köyünüsh hisiyati sizni bu ‚xeterlik ish‘ tin tartip chiqirip özi bilen tench, hozur ichide yashishi üchün özi yaki birer ‚abroyluq‘ birsini arigha selip bolsimu sizni bu ishlardin tartip chiqirishqa tirishishi muqerrer.
Bolupmu bundaq ishlar bilen shoghullan’ghuchi terep ayal kishi bolup qalghinida ehwal teximu heterlik tuske kirip qalidu. Mana mushundaq ishingizgha munasiwetsiz tosalghu we bash aghriqlirining kopiyip ketishi, bilidighanlar sanining artip ketishi, wastiliq halda düshmen raziwitchikliri üchün tepilmas yip uchi bolup berishi mumkin. Ish pash bolushqa yüzlen’ginide yaki weqedin xeli uzun mezgil ötkendin keyin, chongni kichik, kichikni yoq qilip körsitish ornigha, u yeqiningiz „toluq qutulup ketish üchün hechnimini ayimay mesile tapshurushingiz“ gha zorlaydighan, hetta ozi bilgen ehwallar boyiche „sizge koyunup mesile tapshurushup berish“ tek ghelitiliklerni qilmaydu digili bolmaydu. Shunga, mexpiyetlik mesiliside hayajan’gha berilish yaki bek ishinip ketishlerning hemmisi biwaste beshingizgha chiqidu.
Sir saqlash ishi hergizmu qarshi terepke ishenmeslik, qarshi terepni kemsitish meqsidide bolishi natayin. Sir saqlash – milliy musteqilliq herikitimizning intayin muhim bir terkiwi qismidur. Buninggha sel qarashni milliy musteqilliq herikitige buzghunchiliq, hetta xa’inliq dep tonishimiz shert. Milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq kurishining muweppiqiyiti heqiqetenmu qatnashquchi pida’ilirimizning sir saqliyalishigha baghliq. Xelqimizning sir saqlash jehette eghir derijide psixikiliq buzulushqa yüz tutqanlighini, hechkimge, hetta ata-ana, aka-ukilarghimu rast gepni qilghili bolmaydighan derijide bulghinip ketkenligimizni hergiz isimizdin chiqarmaslighimiz shert.
Xulasilighinimizda, Mexpiyetlik–birinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimizning ghalibiyet asasi!
2-7§. Mexpi Heriket Usulliri
Milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchi, mutleq mexpi wehime yaritish heriket shekilliridin teshkil tapidu. Buning üchün mexpiyetlik bilimliri we mexpiyetlikke kapaletlik qilalaydighan heriket shekillirige bekla ehtiyajliq bolimiz.
Mexpi heriketlerning birinchi sherti eghizni ching tutush ikenligini yuqurida alahide tekitlep ötkeniduq. Mexpi wehime yaritish pilanimizni tuzginimizde, heriket sheklining mexpiyetligini saqlash shertige kapaletlik qilalaydighan shekillerni tallash bilen birge, pilanimizni bashqilar turmaq, hetta özimizgimu pichirlap qoymaslighimiz shert! Shunga herqandaq heriketni bashlighinimizda imkanqeder yalghuz heriket qilishqa, imkanqeder erzan, asan tapqili bolidighan eswap- uskünilerdin paydilinishqa tirishishimiz lazim. Weten üchün, xelq üchün birer-ikki yil yalghuz heriket qilish, hetta ozige yarap qalsa we bashqilar bilen hemkarlishishni bixeter emes dep ishench qilalmisa, taki weten azat bolghan’gha qeder yalghuz heriket qilsimu boliwiridu. Bu yerde melum bir guruppigha qatnishish, melum partiyining ezasi bolush meqset bolmaslighi, belki düshmenni yoqutush birdin-bir meqset bolishi lazim. U halda mushu mexset üchün nime paydiliq bolsa shuni qilish, qaysi yol onumluk bolsa shu yolni tutush eng muwapiq chare.
Heriket pilanimizni mexpi tutqandin keyin, mexpi heriket qa’idilirige ehtiyajimiz tughulidu. Sirtqi korunishimizni yushurush, herbir mexpi herikitimizning birinchi kapaliti. Shu seweptin wehime herikitini adem yoq yerlerde, tez qechishqa bolidighan, tez yushurunushqa bolidighan, neq meydanda turmay heriket qilishqa bolidighan yerler we shara’itlarda pa’aliyet elip berishimiz kirek. Shundaqtimu kiyim-kichek, yüz niqaplirigha alahide ehmiyet berishimiz lazim. Bundaq niqap materiyallirining ammibap nersilerdin bolishigha diqqet qilishimiz, mexsus qiyapetlerdin saqlinishimiz shert. Bu jehette tejribimiz yaki shara’itimiz yar bermiginide heriket qilishqa toghra kelginide, qarangghu kechilerni, pewqul’adde adem kop waqitlarni tallashqa, ishletken qorallirimizmu ozi partilaydighan, waqit tezginleshke bolidighan yaki yiraqtin tezginlinidighan qorallardin paydilinishqa, we yaki peqetla adem yoq yerlerdiki mal-mülüklerge ziyan salidighan heriketlerni talliwilishqa tirishishimiz lazim. Bu heqte konkiritni ehwallargha asasen, düshmen raziwitchikliri pash qilalmaydighan heriketlerni tallashqa alahide ehmiyet berishimiz, hayajan’gha, mutleq ghezepke, jiddi wezipige asaslinipla heriket qilishtin alahide saqlinishimiz, hemme pa’aliyitimizning intayin tebi’i roy berishige alahide diqqet qilishimiz shert.
Iz qaldurush, mexpi heriketlerning eng chong düshmenliridin biri. Ayaq izi, barmaq izliri, qan, ter, puraq qalduqliri, chach, tirnaq, özimizge mexsus bolghan eswap-boyumlar, mexsus qiyapetler düshmen’ge pash qilish yip uchi bolup qelishi mumkin. Ayaq tiwishi, kiyim-kichek tiwishi, awaz alahidiligimiz qatarliqlarmu mexpiyetlikning düshmenliridur. Xuddi shuningdek yuquriqidek izlarning zerbe yigen düshmendin bizge qelishimu intayin xeterlik. Düshmen’ge toniwilish yaki iz qaldurush pursiti bermeslik üchün, zerbe berilidighan düshmenni imkaniyetning beriche toluq, pak-pakize ujuqturushqa tirishishimiz lazim. Bu basquchta, mutleq bixeter pewqul’adde zoruriyet ehwallardila goroge yaki ishlitishke adem qachurushtin bashqa, imkaniyetning bariche bu xil heriketlerdin saqlinish lazim. Tebi’iki, esir elish ishi mutleq bixeter azat rayon shara’iti astidila oylinishqa bolidighan heriketlerdur.
Düshmen jasusluq organlirining mexpi heriketlerni pash qilish usulliri, raziwitka texnikiliridin her daim hewerdar bolushqa diqqet qilish, imkaniyiti barlar sebdashlirigha mexpi ogutush yaki ogunush materiyali sheklide mexpi tarqitiwitish arqiliq hemme kishini hewerdar qilip turushqa tirishish lazim. Düshmen raziwitchiklirini mexpi kuzutushke her waqit diqqet qilish lazim. Düshmenning it-chashqan, … digendek haywanlardin, tekshurush aparatliridin paydilinip delo pash qilishta qandaq alahidiliklerdin paydilinidighanliqigha, jasusluq organliri yaki mektepliride terbiyelesh materiyallirini kochigha tarqitiwitishke ehmiyet berip, düshmen apsharkilirining nimige asasen gumanliq ishlarni mölcherlep chiqidighanlighini, ularning sezgu ezalirini qandaq qilghanda aldashqa bolidighanlighini tetqiq qilishimiz, bilgenlirimizni derhal bashqa sebdashlirimizgha mexpi tarqitiwitishimiz lazim. Bu jehette biwaste kuzutush bilenla cheklinip qalmastin, fizika, biologiye, meditsina, qanun qataridiki bilim saheliridiki kishilirimizning wastiliq ilmi yardemlirini elishqimu diqqet qilishimiz lazim. Bolupmu qanun saheside ishleydighan kishilirimiz bu heqtiki materiyallar bilen mexpi teminleshni ozilirige mejburiyet qilishi lazim.
pochurka mesilisimu intayin jiddi xeter peyda qilidighan mesililerning biri bolup, „sheklini ozgertip yazdim, sol qolumda yazdim, …“ digendek addi qarimaslighimiz lazim. Siz qandaqla yazmang, pochurkishunaslar aldida haman perq qilip qalidighanlighini unutmang. Hetta herxil tinish belgiliri, qeghez alahidiligi, dagh-izlarmu ajayip mexsus melumat bireleydighan alahidiliklerge aylinip qelishi mumkin. Shunga, zamaniwi yeziqchiliq qoralliridin paydilinishqa tirishishimiz lazim. Nshriyat orunlirida qol yazmiliri bar yaki oqutquchiliq kesipi bilen shoghullinidighan kishilirimiz imkanbar qolida yazmasliqqa tirishishi lazim. Hetta yezilghan materiyalning jumle tüzülishi, baghlighuchilardin, qoshumchilardin paydilinish alahidiklirimu pash qilinish yip uchi bolup qelishi mumkin. Qisqisi, düshmen’ge sap tutquzmasliq üchün diqqet qilishqa tegishlik herqandaq noqtigha sel qarimaslighimiz shert.
Mehpi wehime yaritish pida’ilirimiz adettiki waqitlarda düshmen arisida burun qandaq yurgen bolsa shundaq yashashqa kapaletlik qilishi, tuyuqsizla „ongshilip kitish“, hayajanlinish, bihude ehtiyatkarlighimizdin gheyri niqapliniwilishlardin qet’i saqlinishimiz lazim. Özimizni tebi’i tutush, norimal mengish-turushimizni dawamliq saqlash, söz, herikitimiz, chiray sheklimizning ipadisi, köz ipadisi qatarliqlarda norimalsiz ipadilerni korsitip qoyushtin saqlinishimiz, gheyri qiliqlar chiqirip qoyup, düshmenning diqqitini jelip qiliwalmaslighimiz lazim. Düshmenning soraq, raziwitkilirida mengdep ketmeslik, düshmenning texmini su’al sorash aldam xaltilirigha chushup, chikip korushlirini tuyup qalghan oxshaydu dep qalmaslighimiz, temtirep, huluqup ketishlerdin saqlinishimiz, bolupmu beribir bolghiliq boldi dep qehrimanliq korsitip soraqxanilar yaki turme ichide natiq boliwilishlardin qet’i saqlinishimiz lazim. Soralghan su’allargha imkan qeder ehmiyetsiz jawap berishke, izchilliqigha, mentiqiliklikige diqqet qilishimiz, pakitlarni qilche temtirimey inkar qilishta ching turishimiz, oxshimaydighan jawaplar bilen düshmen’ge yip uchi berip qoymaslighimiz lazim. Shu halitimizdimu düshmenning jazalishini naheqchilik dep etirapqa korsiteleydighan sebi boliwilishqa tirishishimiz lazim.
Eng xeterlik soraqlar psixologiyilik hujumlar bolup, mexsus terbiye körgen psihoraziwitchiklargha yoluqqanda angsiz jawaplarda izchilliqqa alahide küch chiqirishimiz lazim. Yalghan mashinisining ewzelligi uning qan herikiti, yurek soqushi, nepes retimi, menge hayajini, beden tempraturisi, moskol herikiti, … qataridiki heriket alahidiliklerdin barliqqa kilidighan energiye özgirishidiki norimalsizliqlargha tayinip analiz yurguzushi bolup, bundaq ehwallarda özimizni qanchiki norimal his qilidighan haletke kelturelisek shunche utup chiqalaymiz. Bundaq mexsus soraq-raziwitkilar kop hallarda delo pash qilish ishi tosulup qalghan yaki tuyuq yolgha kirip qalghan mezgillerde kop qollinidighan ishlardur. „Otni orup ilanni urkitish“ charisidin paydilan’ghuchilarning damigha chushup ketishtin alahide pexes bolishimiz, düshmen tuyup qaptu dep sekrep ketmesligimiz lazim. Xitay tajawuzchiliri aldida qanchiki kop sir bersingiz, shunche kop palaketke qalidighanlighingizni hergizmu unutmang. Hetta ilajisiz qalghan düshmen sizni uzun bir mezgil bosh qoyiwitip, „chemni sugha chilap yumshitish“ yolini tutishimu mumkin. Yumshighan chemni xalighan shekillerge oynitish mumkin bolghinidek, bir mezgil bosh qoyiwitishidin yaki ichingizge kiriwalghahndin keyin tuyuqsiz soraqqa tartilghinida, burun bermigen sirlarni beriwitish xewipingiz artip ketishi ehtimalini hergiz unutmang. Bolupmu bundaq waqitlarda soyginingizni, bala-chaqiliringizni, ata-ana, el-aghiniliringizni tehdit qilish, arigha qoyush, chiritish yolliri bilen sir elishqa urunushliridin alahide diqqet qilish lazim.
Pash bolup qelishimizning birdin bir sewepchisi ya özimiz yip uchi qaldurghinimizdin yaki bolmisa yeqinlirimizning pash qilip qoyishidin bolidu. Eger biz herikitimizni imkanqeder yalghuz elip barsaq yaki eng az kishiler bilen hemkarliship elip barsaq, bashqilar teripidin pash qilinish ehtimalini shunche azaytalaymiz. Emma korinerlik iz qaldurushimiz bekla xeterlik. Derweqe, yengi heriket bashlighinimizda tejribisizlik we yurigimizni toxtitalmay qelishimiz tupeyli, bekla kop yip uchi we iz qaldurup qoyishimiz mumkin. Buningdin saqlinish üchün imkan bar adem az bolghan yaki biwaste weqe meydanida turmaydighan heriket usulliridin paydilinip özimizni tedriji cheniqturushimizgha bolidu. Tejribilik bolghinimizda bundaq xewipler eng azgha chushidu. Shunga, imkan bar asan iz qalmaydighan, özimizni asan hayajan’gha salmaydighan heriketlerni tallap pa’aliyet qilishqa alahide ehmiyet berishimiz lazim. Kamida birer yil yalghuz pa’aliyet qilmay turup, yeni kamida 5-10 qetim yalghuz heriket qilmay turup, ’shagirt yetishturush‘ ke heweslenmesligimiz lazim.
Yuqurida toxtalghinimizdek, aghzimizni ching tutishimiz bekla muhim bolup, birer heriket qilghandin keyin, bu herikitimizning hayajinini qet’i isimizdin chiqirip tashlishimiz lazim. Birer mexpi heriket pilanlighan yaki pa’aliyet qilghinimizda, eghizimizning boshlighidin pash bolup tutulup qelishimiz bizge eng eghir zulum we eng erzan qurbanliq bolup qalidu. Shuning üchün imkan bar mexpiyetligimizni gorimizgiche birge elip kitishke berdashliq berishimiz lazim. Chünki, Milliy musteqilliq kurishimizning birinchi basquchluq heriket shejerilirini menggu tarix qilip yezish imkani bolmaydu!
Bu addi tehlillerdin keyin, mexpiyetlik heqqide bek qorqup kitishimizningmu hajiti yoqlighini tekitleymiz. Aldi bilen xitay tajawuzchilirining raziwitka bilimlirining töwenligi inkar qilinmas bir pakit. Hech bolmighanda tejribisizligimu ularning bu heqtiki ajizlighi. Yene bir tereptin kinolarda yaki roman-hikayilar, gezit-jornallarda teswirlen’gen jinayi weqelerning sheklini arilap qayta tekrarlap oynighinimizdimu, xitauy raziwitchiklirining derhalla eqlige kilip ketishi natayin. Eng muhimi, mexpi wehime heriketlirining tenimsiz we zich peyda qilinishimu pash qilinish ehtimalini zor derijide töwenlitiwitidu. Ishinimizki, pidailirimizning kopiyip berishigha, pa’aliyetlirining artip berishigha egiship, mexpiyetlikke ehmiyet berish, pash bolushtin saqlinish sewiyilirimizmu künsayin artip baridu!
2-8§. Birinchi Basquchluq Heriket Analizi
Mutleq mexpi elip berilidighan birinchi basquchluq milliy azatliq herikitimiz qet’i türde eniq netijilerge erisheleydighan heriketlerni asas qilip qanat yaydurulishi aldinqi shert qilinishi lazim. Yeni, bu herikitimiz mexpi heriket ishenchini turghuzush, mexpi heriketke istixiyilik qatnashquchilar sanini kopeytish, herbir ezaning yilliq otturiche heriket peyda qilish sanini ashurush, bu jeryanda düshmen arisida wehime yaritish, wetinimizge kelidighan tajawuzchi xitay köchmenlirining aziyishini wastiliq yollar bilen ishqa ashurush, qechish shara’iti bar yaki ümidsiz turiwatqan tajawuzchilarni baldur qachurush qatarliq tesirlerni peyda qilalaydighan heriket basquchliri arqiliq, wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining sun’i kopuyishige heqiqi cheklime yaritish herikitini mutleq türde emiliy heriketke aylanduralishimiz kirek. Heriket peyda qiliwatqan pida’ilirimizning sani wetinimiz da’iriside bir qanche ming kishige yetkinidin keyin, düshmenning ajiz noqtilirigha zerbe berish heriket qetim sanini ashurup, herbir pida’i yiligha bir-ikki qetimdin weqe peyda qilish halitidin her mewsumda, her ayda bir, hetta her heptide bir weqe peyda qilalishini ishqa ashurushqa tirishishimiz lazim bolidu. Bu digenlik, yiligha birer yüzming qetimliq heriket dimektürkam hisaplighandimu nechche onming qetimliq herikettin direk beridu.
Biz yalghuz kishi boyiche, chillik shekilde, piramidaliq addi pirgirissiye sheklide yalghuz kishilik, ikki kishilik, tot kishilik qataridiki musteqil yaki zenjirsiman heriket guruppiliridin her qaysi muhim sheherlirimizde ming kishi mexpi zerbe berish herikiti bilen shoghulliniwatidu dep mölcherlep koreyli: Herbir pida’iyimiz yiligha ikki qetimdin mexpi zerbe berish herikiti bilen shoghullinalighinida, jem’i besh xitay tajawuzchisini yoqutalishi mumkin. U halda hemmisi yiligha 10 ming xitay tajawuzchisini taziliyalighan bolidu. Herbir paji’elik yoqutulghan xitay tajawuzchisining jesidini korup yurtigha qachidighanlar kamida 20 kishidin ashidu. Bu dimek jem’i 210 ming düshminimiz azaydi digenlik bolup, yengidin tajawuz qilip kirishtin yeniwalidighan xitay tajawuzchilirini qoshup hisaplighinimizda, yiligha kamida yerim milyon düshmendin qutulghan bolimiz. Bu haletni toxtimay 10 yil dawamlashturalisaqla partizanliq urushni asas qilidighan ikkinchi basquchluq milliy musteqilliq herikiti dewrige qedem quyalaymiz. dawamliq 10-20 yil jeng qilalisaqla uchinchi basquchluq muntizim qoshun boyiche jeng qilalaydighan dewirni yaritalaymiz!
Qeni qizip turghan, nime qilarini bilelmey wezipe kutup turghan wetenperwer pida’ilirimizni her yüz kishidin birsi chiqidu diginimizde, nopusimizni 10 milyon hisaplighinimizdimu 100 ming pida’iyimiz, 35 milyon nopusimiz bar digende 350 ming pida’i zapisimiz bar digenlik bolidu. Biz yenila 10 milyonluq nopus sanimiz boyiche her ming kishi ichidin bir pida’i chiqidu dep mölcherlep turayli: Bu 10 ming pida’iyimiz her yilda 50-100 ming tajawuzchini erkin tazilap yoqutalaydu. Yeni, herbir pida’iyimiz yiligha ikki-uch qetimdinla – Her yüz künde birer qetimghimu yetmeydu – Heriket qilip qoyalisila, her qetimida 2-3 tajawuzchini jehennemge yolliyalisa wetinimizdiki yiligha poyizlirigha petishmay qachidighan birer milyon düshmendin direk beridu!
Oylap koreyli, Bizning bu pida’ilirimizgha her yüz künde bolsimu birer qetim bir bak benzin, ispirt, bir nechche kilo pojangza dorisi, bir nechche potolka zeherlik dihqanchiliq dorisi setiwilish pursiti kelmesmu? Ulargha her yüz künde birer qetim yalghuz kitiwatqan, uxlawatqan, bixot turiwatqan bir qanche düshmen – tilemchisi, teytiyi, loxini, xotun-baliliri, aqqunliri bolsimu uchurashmasmu? Kesip eytalaymizki, eger peyigha chushidighanla bolidikenmiz, her bir pida’i üchün ajiz düshmenlerla emes, ularning qatil jallatliri, wehshi emeldarliri, fashist saqchi-eskerliridinmu yoqutushqa kamida ayda bir paydiliq shara’it uchurap qelishi choqum. Hetta yilda birer qetim bolsimu bir aptowuz xitay tajawuzchisi, bir zal xitay fashistlirini yoqutush pursetlirini kelmeydu digili bolmaydu! Eger yüzlerche tajawuzchini biraqla partilitip, koydurup yaki zeherlep olturushni pilanlighinimizda, zoruriyiti kelse özimizni qurban qilish hisawigha bolsimu heriket qilsaq kira koturidu! Heqiqetenmu bizde her yüz düshmenni yoqutushqa jan pida qilalaydighan ‚yawa ghaz pida’iliri‘ din 5-10 ming batur otturigha chiqidighanla bolsa, wetinimizning milliy musteqilliq herikitining birinchi basquchini 3-5 yilgha qalmayla tamamlap, ikkinchi basquchluq heriket basquchigha kirip bolghan bolar iduq. Bundaqlarni chiqmaydu emes, biz burun bundaq heriketlerning chiqishini ‚tenchliq, sulhi, deplomatiye, xelqaragha dert tokush bilen xelqilimiz‘ dep ishinip bekla eghir cheklep kelgeniduq. Endi herbir wetenperwer bundaq ehtimalliqlarni ozi bilgen imkaniyetler boyiche perez qilip qayta hisaplap korsun!
Uning üstige, eger buxil mexpi wehime yaritalaydighan pida’ilirimizdin tunji yili birer yüz adem heriket bashlap, her qaysi sheherlirimizde tunji yili bir nechche ming düshmenni eng paji’elik shekilde yoqutush weziyitini yaritip bireleydighanla bolidiken, ikkinchi yilidin bashlap bu pishqedem pida’ilirimiz eza kingeytishkila kiriship qalmay, yengi-yengi ulge alidighanlarmu hessilep köpiyishi shobihsiz. Düshmen arisida wehimilik mexpi paji’elerning köpiyishige egiship, wetinige qachidighan xitay tajawuzchilirining sanimu tez sur’ette artip berishi, yengidin tajawuz qilip kiridighan xitay tajawuzchilirimu qorqup kelishtin qet’i yeniwilishi turghanla gep.
Bezi kishilirimiz xelqimizning qenida bar bolghan wetensuyerlik amillirini inkar qiliship, bizdin bundaq kishiler chiqmaydu diyishmekte. Yuqurida diginimizdek, tenchliq we teslimchilik eqidilirige petip ketken sizdeklerdin heqiqetenmu jan pida qilidighan pida’ilarning chiqishi natayin! Emma xelqimizdin choqum chiqidu! Barin qehrimanliri, Ghulja qehrimanliri texi tunugunkila delillerdur. Ularla emes, belki barliq xelqimizde bundaq pidakarliqlarning yip uchliri hazirmu keng saqlanmaqta. Addila bir misalni alayli, bizning xelqimiz arisida balilirigha etiwarliship qoyiwalidighan isimlar arisida „Jimtur, Yuwash, Teslim, Kelishim, Elbol, Ita’et, Bash’eg, …“ digendek qulluq we qorqunchaqliqni ipadileydighan birmu isim tapalmaysiz. Buning del eksinche „Batürküresh, Azat, Erkin, Dolqun, Orkesh, Otkur, Yolwas, Shireli, Aslan, …“ digendek qehrimanliq, küch, musteqilliq, erkinlik arzulirini namayende qilidighan isimlarni, hetta mutleq kop qisim isimlar peyghemberlirimiz, sahabilirimiz, baturlirimiz, shereplik tarixi qehriman-dahilirimizning rohini eslep turushni arzu qilidighan isimlarni xelqimiz hergizmu isim tapalmay dorap qoyiwalghan isimlar emes! Yüzminglighan sözlugi bar xelqimiz jan-jiger balilirigha hergizmu chaxchaq ornida, leqem ornida isim qoyghan emes! Balilirimizmu ozilirining bir omur ozgertishni xiyalighimu keltürüshmey pexirlinip atilishini saqlap yurgen bu türdiki isimlirimu hergiz qoyghili leqem tapalmay saqlap kiliwatqan isimlar emes! Bu xil jengguwar, qehrimanliq, ghaye-eqide, arzu-tiligi qatarliqlarni bir omur hemira qilishini, bu ghayilirige yetishni bir minotmu untup qalmaslighini erisi shekilde eslep keliwatqanlighining netijisi bolmay nime?! Yene bashqimu misallargha hajet qaldimu?!
Xelq azatliqqa, buning üchün heriketke atlinishqa, milliy musteqil dolitige qenigha singip ketken halda teshnalighini her minot namayen qilmaqta! Bügünki xelqimiz milliy musteqilliq herikitige atlinishqa Tömür Xelipe dewridin, birinchi jumhuriyitimiz dewridin we ikkinchi jumhuriyitimiz dewridin teximu küchluk teshna halda turmaqta! Ene shundaq bir xelqni uxlawatidu, uyushup qalghan, kimligini yoqatqan, kisel digendek bednamlar bilen pest korush, xelqimizge qilin’ghan düshmenlerche haqaret! Xelqimiz bir esirdin buyanqi eng uyghan’ghan bir dewride turmaqta! Ulargha heriket bashlash pilani, heriket shekli, heriket ulgisi, heriket boyruqila kirek! Bügünkidek eghir weziyette, intayin xeter astida turghinigha qarimay, xata pilanlan’ghan, xata mölcherlen’gen, xata yiteklen’gen bolishidin qet’i nezer, jenini alqinigha elip quyup qatnishiwatqan izchillighi yoq, xetiri chong, axiri chiqmaydighan, meghlubiyiti korunupla turghan heriketlerde xelqimizning allimuqachan uyghinip teqezzar bolghanlighini uchuq korup alalaymiz!
Eger mutleq mexpi heriket shekilliri bilen wetinimizdiki xitay tajawuzchilirini yiligha birqanche yüzmingdin azaytish shara’itini yaritiwalghinimizda, texminen 10 yil ötkende wetinimizdiki xitay tajawuzchiliri nopusini kopuyelmeydighanla qilish emes, hetta 3-5 milyon azaytalishimiz mumkin. Yeni, wetinimizdiki on yil keyin köpüyüp 15-20 milyon düshmen sanigha yetish halitini azaytip, bügünkidinmu az haletke chushireleymiz! Yeni, wetinimizdiki kichik bazar-sheherlirimiz nispi azat rayoni sheklini alghan 80-yillarning weziyitini eslige kelturiwalalaymiz. Bu xil weziyet – milliy musteqilliq herikitimizning ikkinchi basquchi hisaplinidighan nispi yaki muqim partizanliq heriket basquchigha kiriwatqanlighidin direk beridu. Shu künlerge barghanda birinchi basquchluq herikitimiz bolidighan mutleq mexpi wehime yaritish heriket basquchi asasliq heriket shekli bolushtin tedriji halda qoshumche heriket sheklige ozgurup, qismenlikte düshmenning eng ajiz qalghan qoralliq tarqaq küchlirige ushtumtut zerbe berishni asas qilidighan sheherler etirapi partizanliq heriket shekli asasi orun’gha koturilishke bashlighan bolidu. Partizanliq herikitimizning muqerrer netijisi – muntizim milliy armiyimizning qurulishini kelturup chiqiridighan uchinchi basquchluq herikitimiz bolishida gep yoq.
Dimek, bizning birinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimizni qanat yaydurushimizning ehmiyiti intayin zor. Biz bu basquchluq herikitimizni ongushluq qanat yayduralishimiz üchün xelqimiz arisida mutleq mexpi xitay tajawuzchilirini qoghlash herikiti bilen shoghullinish iradisini teshwiq qilishimizgha toghra kelidu. Buning üchün mexpi heriketning ehmiyiti, mexpi heriket shekli, mexpi heriket qoralliri, mexpi heriket meshiqliri, mexpi zerbe berish nishanliri, mexpi heriket teshkilatliri teshwiqatlirini mexpi kitap, mexpi xet, mexpi lenta, mexpi desket, mexpi uchur almashturghili bolidighan kompyuter we internet qataridiki bashqa wastilar bilen keng kulemde tarqitish bilen birge, bir qisim emili heriket shekilliri boyiche xelqqe ulge tiklep berishkimu alahide ehmiyet berishimiz kirek.
Bizning mexpi teshwiqatimiz choqum eng bixeter bolghan usul-charilargha tayinish bilen birge, teshwiqatlirimiz choqum xelqimizning qoligha biwaste yetidighan, biwaste koreleydighan bolishi intayin muhim shertlerning biri. Biz bir amallar bilen yerim milyondin artuq milliy sheher ahalimiz arisigha mexpi heriket teshwiqatini yetkuzushke alahide küch chiqirishimiz shert. Buning üchün herqaysi pida’ilar, mexpi heriket qoshonlirimiz izchil türde mexpi teshwiqat charilirini tetqiq qilip chiqishi, her waqit usul-charilarni yengilap, tedriji mukemmelleshturup berishi kirek. Yazma boyumlarni kompyuter yaki bashqa aptomatik wastilar bilen yezishqa alahide diqqet qilishimiz, tarqitilidighan teshwiqat boyumlirinimu biwaste barmaq izi qaldurmaydighan shekillerde tarqitishqa ehmiyet berishimiz, imkan bar teshwiqat materiyallirini biwaste qoligha berishtin saqlinishimiz lazim.
Milliy sheher ahalimiz arisida elip berilidighan mexpi heriket teshwiqati emili heriket ülgilirigimu jiddi ehtiyajliq, shunga her bir pida’iyimiz, herbir jengchimiz düshmenning eng ajiz noqtilirigha eng mexpi, eng bixeter, eng wehimilik, eng küchluk zerbe berish emili heriketliri arqiliq xelqqe ulge körsitishni ozining jiddi wezipisi qiliwilishi lazim. Xelq emili zerbe berish heriket ülgiliridin hayajanlansun, jasaret alsun, ulge alalaydighan bolsun. Bu xildiki teshwiqatlar mexpiyetlik bilimlirigimu alahide ehmiyet berishi shert. Bu xil heriketler bilen shoghullan’ghuchilar menggu pash bolup qalmasliq, menggu qolgha chushup qalmasliqni ozilirining eng aldinqi shertliridin biri, tupki heriket pirinsipi qiliwilishi, ozilirige bu jehette qattiq telepchan bolishi shert. Xuddi shuningdek, mexpi zerbe berish herikitimizge qatnashquchilar mumkin bolghiniche yalghuz pa’aliyet qilghuchilar qanchiki kop bolsa, zerbe yigen düshmen qanchiki kop bolsa, qetim sani qanchiki kop bolsa, düshmenning qisas heriketlirimu shuninggha mas halda kopiyip kitidighanllighini, emma undaq wehshilikliri bizni qorqutushtin ibaret rolini yoqutup, ghezep we qarshiliqni teximu ulghaytiwitidighanlighini chushunishimiz kirek. Eger biz aziraqla heriket qilip qoyup, uzun’ghiche jim yetiwalsaq, intayin az heriket qilip qoyup, herikitimizning izchilliqigha ehmiyet bermisek, düshmenning qisas elish pursiti shunche kopiyip ketidu. Bihude shihit qilin’ghan ademlirimiz xelqimizge ümidsizlik elip kelidu. Shunga, imkan bar kop heriket, imkan bar kop zerbe berish herikitige kapaletlik qilishimiz, düshmenni bir künmu aramigha qoymay, izchil parakende halitide tutushqa tirishishimiz lazim.
Shuni unutmaslighimiz kirekki, bizning milliy musteqilliq herikitimiz hergizmu oz xelqimizning yoqutulishini mexset qilmighan. Shunga düshmenning qisas heriketliri heddidin ashqanda düshmen eng zich turghan jaylargha partilatquchni belge tengip kirip birge partilap shihit bolush yolliri arqiliq bolsimu qaytarma qisas pa’aliyetliri bilen xelqimizge jasaret berip, düshmen’ge eghir parakendichilik besimi sezdurushimiz lazim. Huddi shuningdek, bizning birinchi basquchluq herikitimiz hergizmu xitay tajawuzchilirini neq meydanda olturup tugitishni meqset qilmaydu we qilalishimu mumkin emes. Özimizni bihude olumlerge tutup berishni teximu mexset qilmaymiz. Biz bu basquchta eng tipik, eng wehimilik paji’elerni yaritip düshmenni wetinimizge ayaq besishtin qorqidighan, yerlishiwalghan xitay tajawuzchilirini wetinimizde bexuduk turalmay oz dolitige qachidighan weziyet yaritishni özimizge tupki mexset qilimiz. Shunga qilghan herikitimiz imkaniyetning bariche wehimilik bolishi shert. Buning üchün düshmenning eng suyumluk, eng etiwarliq, eng dangliq, eng bichare, eng ajiz, eng xudini bilmigen, eng wehshi tebiqilirige tallap hujum qilishqa alahide ehmiyet berishimiz kirek. Xuddi shuningdek, mexpi zerbe berish heriket tejribilirimiz yiterlik bolmighan bügünki künde hergizmu tenteklikke yol qoymaslighimiz, küchimiz yetmeydighan, qutulghili bolmaydighan, asan pash bolup qalidighan, qechishqa bolmaydighan heriketlerdin özimizni tartishqa her zaman diqqet qilishimiz lazim. Wetinimizge ayaq basqan bir aqqun, bir xitay tilemchisi wetinimizde birer yil bexuduk yashiyalidi dimek, yüzlerche aqqun, minglarche xitay tilemchi yurtdishigha yezilghan chaqiriq qeghizi bolidighanlighini unutmaslighimiz lazim; wetinimizde ghujayinlarche erkin-ixtiyari aylinip yurgen herbir yamaqchi, herbir sodiger xitay tajawuzchisi yüz minglarche yurtdishigha teklip qeghizi yeziwatqinigha teng ikenligini bilishimiz kirek. Biz ene shu xitay tajawuzchilirining destidin bir omur hayatining birer rahitini korelmey etiz-eriq, tagh-janggallarda olup tugep kitiwatqan ata-anilirimiz, boway-momaylirimizning, topa-qigh ichide chong boliwatqan ne yesli, ne balilar baghchisi, ne bir uyunchuq, … qisqisi balilargha xas hechqandaq nersidin behrimen bolalmay, isini biler-bilmeyla tizek terip mal beqip, a’ilisining bir parche yukini koturup osidighan balilirimizning, tughulushqa teyyar bolup qalghan ana qursighidin tartip chiqirilip boghuzlap olturiliwatqan narsidilirimizning, hamile anilirimizning, pichiwitilgen ata-anilirimizning qan we jan qisasini herbir herikitimizning heriketlendurguchi küchi qilishimiz kirek! wetinimiz teweside aldimizgha chiqqan herqandaq bir xitay tajawuzchisi, meyli u kichik bolsun, yaki qeri bolsun, ularning hemmisi ya otmushte bizge zulum salghan yaki kelgüside bizni qirip tugitishke teyyarliniwatqan düshminimiz ikenligini hergizmu isimizdin chiqarmaslighimiz shert!
Wetinimiz teweside bizning elip beriwatqan herbir herikitimiz, peyda qiliwatqan herbir wehimilik herikitimiz onlap, hetta yüzlep xitay tajawuzchilirini wetinimiz tewesidin qoghlap chiqiridighan rolni oyniyalaydighanlighini isimizde ching tutishimiz lazim. Eger biz qiliwatqan herikitimiz bilen wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining seldek kopuyishini tosiyalmaydikenmiz, wetinimizdiki toxo yurek xitay tajawuzchi ahalisini qachuralmaydikenmiz, elip barghan herikitimizning digendek wehimilik bolmaywatqanlighini korsitidu. Shunga biz herbir herikitimizde düshmen’ge wehime selishqa alahide ehmiyet berishimiz shert.
Wetinimiz teweside tez arida heriket bashlap eng kamida 3-5 milyon xitay tajawuzchilirini wastiliq qoghlap chiqirish noqtisigha kelmey turup, yeni wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining sanini 70-80-yillardiki halitige kelturmey turup, hergizmu ikkinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimiz üchün shara’it hazirliyalmaymiz. Buning üchün weten, xelqimizge ozini beghishliyalaydighan bir qanche ming jasaretlik pida’ilirimizgha muhtajmiz. Shuninggha qet’i ishinishimiz kirekki, tarixta Oghuzxan, Atilla, boghraxanlarni, Yetti Qizlirim, Nozugum, Rizwan’gul, Tömür Xelipe, Ghoja Niyaz Haji, Gheni baturlarni, Peyziwat, Barin, Ghulja, Kücha, … qehrimanlirini tughalighan xelqimiz yene weten, xelqi üchün barlighini pida qilalaydighan nechche on ming pida’ilirini choqum yetishturup bereleydu! Bu nechche ming pida’i wetinimizning milli musteqilliq herikitining muqeddimisini yangratqusi!
2-9§.Milliy Musteqilliq Küresh Mentiqimiz
Ka’inatimiz we uning intayin kichik bir qismi bolghan yer sharimizmu nurghunlighan tebi’i qanuniyetler bilen yaritilghan bolup, insanlar bu qanuniyetlerni tonush jeryanida hayatliqning herqaysi saheliri boyiche birqatar tebi’i qanuniyetler mentiqilirini tüzüp chiqmaqta. Eger biz herqandaq bir ishni ene shu tebi’i qanuniyetler mentiqisi boyiche qilmighinimizda, Bu tebi’i qanuniyetler (Allahning apiride qilghan teghdirliri) ning jazalishigha uchiraymiz.
Halbuki, insanlar tüzüp chiqqan mentiqilerning hayati küchi tebi’i qanuniyetlerge uyghun kelish-kelmesligige baghliq. Shunisimu bir pakitki, insanlar tüzüp chiqqan mentiqilerning hemmisila tebi’i qanuniyetlerni her waqit, her yerde toluq ipadilep kitelishi natayin. Shu seweptin her ishning mentiqisi ozige xas da’ire we zaman ichidila heqiqi qimmitini saqliyalishi mumkin. Xuddi shuningdek, ijtima’i mesililerning mentiqiliri teximu mujimel bolup, oxshash bir hadise üchün herxil zaman we makanda ayrim-ayrim mentiqiler qollinilidighan hallarmu bolidu. Mesilen: Dunyagha zomiger bir küchning mentiqiliri hergizmu mustemlike astida turiwatqan xelqlerning mustemlikidin qutulush heriket mentiqisige toluq uyghun bolup kitelishi natayin. Xuddi shuningdek zomiger milletning tüzüp bergen heriket mentiqilirimu mutleq türde shu zomiger milletning menpe’etigila uyghun bolushini aldinqi shert qilidu.
Buningdin shuni koriwalalaymizki, mustemlike astidiki ezilgen millet ezguchi, zomiger, tajawuzchi milletning mentiqisi, pirinsipliri, heriket progirammisi boyiche heriket qilip ozini menggu qutulduralmaydu! Bizning yerim esirlik tariximiz asasen xitay tajawuzchiliri yaki dunya zomigerliri teripidin terghip qiliniwatqan hayatliq mentiqisi boyiche pa’aliyet qilip kelgen dewrimiz boldi. Düshmen mentiqisi boyiche pa’aliyet qilish – Düshmen’ge boy sunushimizni aldinqi shert qilidu. Düshmen mentiqilirige boy sunush – Teslimchilikning bir ipadisi. Wetinimiz xelqi yerim esirdin buyan düshmen’ge teslim bolush terghibati yolida ozini nabot qilip kelmekte!
Bashtin-ayaq tekrarlap keliwatqan tupki xataliqlirimizdin biri shuki, bizning nurghunlighan tesiri bar dini, penni, milliy, insani eqidilerge ozini beghishlighan kishilirimiz izchil türde herxil shekli ozgergen tenchliq, sulhi, söhbet, sözlishish, kelishim, … digenlerde ching turup, qoralliq küreshlerge, keskin tesir yaritalaydighan zorawanliq heriketlirimizge izchil nepiretlinip keldi. Meyli tarixtiki Sovetler ittipaqi bolsun, meyli xitay gomindangi yaki xitay komunistliri bolsun wetinimiz xelqining jim yetishini, herqandaq mesilide ozlirining mesliheti boyiche ish qilish, sözlishish arqiliq, muzakire arqiliq ish xelqilish, … qatarliqlarni küchep terghip qilip, qet’i majira qilmaslighimizni, izchil türde ular bilen tench-ittipaq, yuwash-yumshaq bolishimizni telep qilip keldi. Bizning nurghun kishilirimiz ene shundaq düshmenlirining iradisi boyiche qul bolushimizni birdin bir toghra yol dep terghip qilishmaqta! Wetinimiz xelqi ene shundaq düshmen mentiqisi, tajawuzchilarning, zomigerlerning arzusi asasida pa’aliyet qilishqa mejburlinip kelindi. Uchighiraqi – Düshmen mentiqisi boyiche menggu jim yetishqa zorlinip kelindi!
„Sherqi Türkistan xelqi xitay komunistliridin heqiqi aptonomiye telep qilish herikitini tewrenmey tench yollar boyiche, qanuniy yollar boyiche telep qilip turishi, dunya jama’etchiligige bu heqtiki derdimizni oqturushta izchil ching turishimiz, chet’elning yaki demogratik xitaylarning yardimige, himayisige, qollishigha erishishning barliq tench yollirini qet’i izdinishimiz shert!“
Bu sözler bügünki muhajir teshkilatlirimizning ortaq qobul qilishqan „musteqillighimizni qolgha kelturishimizdiki tupki yolimiz“ digen shu’arliridin birsi. Bu sözlerde, bu qararlarda hechqachan wetinimiz xelqining hayatliq pa’aliyet mentiqisi ipadilenmigen. Eksiche, shuarlashturulghan bu türdiki qarar-wezipilerde pütünley xitay tajawuzchilirining mentiqisige boy sunushning, xitay tajawuzchilirigha izchil qul halitide qelishimizning mentiqisi ipadilenmekte! Bu – Wastiliq xa’inliq chaqirighi, teslimchilik xa’ishidin bashqa nerse emes! Bularning hemmisi qulluq mentiqisige asasen xelqimizni menggu qulluqta qelishini terghip qilishtin bashqa nerse emes. Epsuski, nurghunlighan kishilirimiz ene shundaq qulluq mentiqiliri asasida otturigha qoyuliwatqan chaqiriqlargha ishinip egiship kitiwatmaqta!
„Düshmen iradisi boyiche ish qilish“ qaysi mentiqige uyghun? Xitay tajawuzchilirining wetinimizge shunche nurghun qoralliq esker kirguzishi, birmu eskiri bolmighan xelqimizge qarshi minglarche urush ayrupilanliri, minglarche tanka-birowniklar, sansiz top-zembireklerni kelturishi qaysi ‚tenchliq‘ mentiqisige uyghun? Bu milyon kishilik qoralliq küch wetinimizge adem olturush üchün kelmigenmidi?! Xelqimizning herqandaq bir naraziliq heriketlirini basturush üchün bu qoralliq küchlirini toluq ishqa selishi qaysi ‚tenchliq‘ mentiqisige toghra kelidu? Bu küchler peqet birla mentiqige uyghun kelidu: Wetinimiz xelqini yer yüzidin pütünley supurup tashlap, wetinimizni toluq xitay yurti halitige kelturiwilish! Bundaq bir tajawuzchigha qarshi „shikayet qilish, pash qilish, yalwurush, dert töküsh, hemkarlishish, sözliship kelishish“ progirammilirini tüzüp chiqish qaysi mentiqige uyghun? Bizning bügün’giche milliy qutquzush pa’aliyetliri namida heriket qilishiwatqan herxil siyasi, milliy, diniy erbaplirimiz yaki teshkilatlirimiz asasen ene shundaq mentiqisizlik boyiche, toghrisi xitay tajawuzchilirining xelqimizge tengiwatqan mentiqisi boyiche pa’aliyet qiliship xelqimizni qaymuqturup we tinjitip kelmekte!
50 yilliq izchil meghlubiyet! 50 ming tajawuzchi nopusining bügünki on milyonluq apet halitige kelishige sukut qilish, 50 ming kishilik milliy qoralliq küchlirimizdin un-tunsiz ayrilip qelishimiz, milyonlighan xelqimizning düshmen jaza lagirlirida bihude olturulishliri, … düshmen mentiqisi boyiche heriket qiliwatqan erbaplirimiz shunche chong meghlubiyetni „ghelibilik küresh tariximiz“ diyiship, „bu yolimizda qet’i tewrenmey algha ilgirlishimiz shert!“ dep qararlar elishmaqta! Bu erbaplirimiz oz aghzida izchil etirap qilip kiliwatqan nechche milyon xelqimizning tajawuzchilar teripidin bihude olturilishlirige qarshi qisas elish heriketliri bilen shoghullinish chaqiriqlirinimu mentiqisizlik dep höküm qilishmaqta!
Endi bu türdiki xata, düshmen mentiqiliri boyiche heriket qilishimizgha chek qoyushning waqti keldi. Bizning bügün xitay tajawuzchiliridin qutulush yolimiz peqet birla:
Ya – Musteqilliq! Ya ölüm!
Xelqimiz qachanki bu mentiqimizge emel qilip heriket bashlaydiken, xelqimiz andin özini qutquzushning yoligha kirgen bolidu!
2.10§.Uzun’gha Sozulidighan Mexpi Qarshiliq Körsitish Herikiti
„Ya–musteqilliq, Ya ölüm“ – Bu shu’arning wetinimiz xelqi emel qilishqa tigishlik birdin-bir mentiqisi ikenligini hetta xitay tajawuzchilirimu ün-tünsiz etirap qilishqa mejbur bolmaqta. Shu seweptin xelqimizning buxil birdin-bir toghra yolni tepiwilishidin ensiriship, herxil tedbirlerni qollinip xelqimizni kurming xil shekillerge kirguzulgen ‚tenchliq yoli bilen pa’aliyet qildurush‘ heriketlirige tetur yoldin kushkurtup qiziqturush yollirini axturup yürüshmekte. Bu jeryanda xitay tajawuzchiliri wetinimizni barliq amal-charilar bilen toluq tizginleshke tirishipla qalmastin, barliq pursetlerdin paydilinip tajawuzchi köchmen ahalisi bilen toldurushqa aldirimaqta. Wetinimiz xelqi hayatliq muhitidin toluq mehrum qaldurulushning eng axirqi peytige kilip qalghan mushundaq jiddi peyitte – Ya mehkumlukte yoqulush, ya qarshiliq korsitip qutulushtin birini tallashqa toghra keliwatqan tarixi jiddi bir peyitte – Xelqimiz oz mentiqisi, shundaqla barliq mustemlikilerni musteqilliqqa, azatliqqa erishturup keliwatqan mentiqe boyiche xitay tajawuzchilirigha qarshi qanliq jeng qilishning eng muwapiq yollirini tepip chiqishimiz zorur.
Xitay tajawuzchiliri ozining nechche on milyonluq tajawuzchi ‚ahalisi‘ ni wetinimizge toshup kelishte wetinimizni mengguluk xitay yurtigha aylanduriwilishning ijtima’i asasini yaritiwelishini tupki meqsiti qilishmaqta. Shundaq iken, bizmu xitay tajawuzchilirining bundaq muddasigha delmu-del taqabil turush yolini talliwilishimiz, yeni düshmenning bu mexsidini ishqa ashurushigha endi qayta purset bermeslik üchün jan pidaliq bilen küresh qilishimiz, ularni cheklishimiz, hetta ularni purset tapqan hamanla birmu-bir qoghlap chiqirish herikitige atlinishimiz kirek!
Milyon kishilik zamaniwi qoralliq küchlirining himayisida elip beriwatqan bu xil ‚tench besiwilish herikiti‘ ge qandaq taqabil turalaymiz?
Qolimizda tömürning sunighimu yoq bügünki ehwalimizda desliwide düshmen’ge biwaste arqa sep bolup beriwatqan, wetinimizni pütünley xitay yurti halitige kelturiwelishta birdin-bir turtke boliwatqan xitay tajawuzchilar köchmenlirige chek qoyush yolini tallap, milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq heriket dolqunini balduriraq qozghashqa mejburmiz. Biz düshmenning kopuyishini heqiqi türde tosiyalaydighan heriketler bilen izchil shoghullinish arqiliq wetinimizdiki tajawuzchilar arqa sepini bügünki sanidin bolsimu kopeyitkuzmey saqlap tutushqa kapaletlik qilalighan dewrimiz, wetinimizdiki düshmen köchmenlirini azaytish yoligha tashlan’ghan birinchi qedimimiz bolup qalidu. Yeni, birinchi basquchluq herikitimiz xitay tajawuzchilirining sun’i nopus kopeytishini tosash dewri bolup qalidu. Ikkinchi basquchluq heriket dewrige qedem tashlighinimizda, mexpi xitay qorqutush herikitimiz tedriji shekilde ozgirep, sheherler arisi heriketchan partizanliq heriketlirige qismen shara’it yaritilghan bolidu. Bu basquchta düshmen ahalisini azaytishni asasi meqset qilghan partizanliq heriketlerni qanat yaydurush arqiliq, xitay tajawuzchilar köchmenlirini qoralliq qoghdunushi bolmighan halda ishigha berip kilelmeydighan, sirtlargha chiqalmaydighan wehimilik weziyet yaritishni asasi meqset qilimiz.
Bundaq bir halet, da’imliq herbi halet höküm surgen qorqunushluq halet bolup, memuri iqtisadi talan-taraj ornigha herbi halet dessigen parakendichilik dewir bashlan’ghan bolidu. Bundaq bir elde, tajawuzchilar ahalisi uzun mezgil qelish niyitidin waz kechip, aziraqla purset tapalisa dolitige qarap qachidighan, yengidin kelidighanlarmu uzun mezgil qelishni oylimaydighan bolidu. Bu halda düshmen köchmenliri izchil kamiyishqa yüzlinidu. Düshmen köchmenlirining aziyishi wastiliq shekilde ishlepchiqirishni astilitish, azaytish we wastiliq shekilde palech halgha chushurup qoyushlargha elip kelishi muqerrer. Qalghan düshmen köchmenlirimu tedriji halda bixeter we muhim dep qaralghan sheherlirimizgila qapsilip qelip, xelqimizning sheherler ara partizanliq herikiti bilen shoghullinishi üchün teximu ongushluq shara’it yaritip beridu.
Buning aqiwitide, mexpi partizan qoshunlirimiz tedriji kopiyip we muntizimliship, qismenlikte turaqsiz azat rayonlirimizning, andin mexsus azat rayonlirimizning, axirida berip xoshna eller bilenmu chegiraliri echilghan waqitliq milliy hökümet rayonlirimizning berpa qilinishighiche kengiyip baralaydu. Bu dewir, milliy musteqilliq herikitimizning eng axirqi basquchi bolghan qismen muntizim dala urushlirinimu qilalaydighan milliy armiye dewrige kirgenligidin direk beridu. Milliy musteqilliq herikitimizning üchünchi basquchi–wetinimizdin xitay tajawuzchi qoralliq qoshonlirini tazilash basquchi hisaplinidu. Bizning milliy musteqilliq herikitimiz mana shu texmini uch basquch asasida eng muwapiq stiratigiyilik we taktikiliq pilanlar asasida progirammilinishi, shu nishan üchün pilanliq heriket qilinishi lazim bolmaqta. Sulhichiliq qarashliri bilen eqlini bulghiwalghanlar bundaq sistemiliq eniq mexsetlik layihe boyiche ish qilalmighini üchün, ularning herqandaq bir sitiratigiyisi yaki heriket taktikisining bolishi mumkin emes.
Yoqurqidek texmini uch basquch boyiche elip berilidighan milliy musteqilliq herikitimizning eng muhim basquchi – Birinchi basquch bolup, bu basquch tezlikte qanat yaydurulmighinida qalghan basquchlardin söz echish mumkin bolmayla qalmastin, hetta birinchi basquch üchünmu purset qoldin ketken bolidu. Yeni, eger biz birinchi basquchluq herikitimizni tezlikte bashliwetmiginimizde Xitay tajawuzchiliri köchmenler sanini ashurush pilani wetinimizdiki nefit turba yolining, qosh relisliq tömüryolning, Qeshqerghiche tömüryolning, yengiche supetlik tashyol torlirining ishqa kirishturulishi we jenobi olkilirimizdimu nefit, eghir sanaet qatarliq sanaet rayonlirining kengeytilishige egiship tezlikte kopeytiwilishini kelturup chiqiridu – de, ularni qoghlap chiqirishning eng axirqi san cheklimisi we küch cheklimisidin eship kitip qelishi mumkin. Bundaq bir halet, bizning xitay ‚hindiyanliri‘ gha aylinip bolghanllighimizning bir bishariti bolup qalidu. Dimisimu yeqinqi yillar mabeynide, Amerika hindiyanlirining menbesini ‚Uyghur‘ lardin kelgen bolishi mumkin digenler tarqilip, bizning ‚hindiyanlishish‘ qa konuk milletligimizni terghip qilishidighan ghelitiliklermu korulmekte! Bundaq bir el – Ismi jismigha layiq ikkinchi kichik xitay yurti dimektur!
Bizning birinchi basquchluq herikitimiz milliy ahalimiz bolghan sheherlirimizde eng mexpi shekilde elip berilidighan, xitay tajawuzchiliri bilen nispi ariliship olturaqlashqan xitay zich yerlerde elip berilidighan bir qeder uzun’gha sözulidighan mutleq mexpi pida’i qoshon herikitidor. Ikkinchi basquchluq herikitimiz ushshaq bazar-sheherlirimizni tehdit astigha alidighan heriketchan partizanliq urush sheklini alidighan nispi mexpi we nispi erkin partizanliq herikiti bolishi mumkin. Uchinchi basquch bolsa, muqim azat rayonliri we nispi muntizim armiyisi bolghan, kichik-ottura sheherlirimizge herbi tehdit salaydighan eskiri heriket basquchi bolishini mölcherleshke bolidu.
Bizning birinchi basquchluq mexpi wehime yaritish herikitimizning asasi meqsidi xitay tajawuzchilirining sun’i kopiyip ketishini tosash bolush bilen birge yene, wetinimizdiki qorqunchaq we qechish pursitini tapalaydighan xitay tajawuzchi köchmenlirining dolitige qechish dolquninimu yaritip berish bolidu. Bolupmu ata-aniliri, qeri –kisellirini, xotun-balilirini, sayahetchilirini, waqitliq hunerwenlirini, tilemchi-manglurlirini qorqutup qachuridighan alahidiligimu bolghachqa, ular dolitige qechip barghandin keyin körgen-anglighanlirini qorqunushluq shekillerge kelturup hikaye qilishliri netijiside, wetinimizge tajawuz qilip kilishni niyet qilishiwatqan nurghun xitaylarni niyitidin waz kechtürüsh rolinimu qoshumche oynap, wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining sun’i köpiyishini tez sur’ette azaytip bireleydu. Yene bir tereptin bazar igilikige qarap tezlikte islahat qilishqa mejbur boliwatqan xitaylar, wetinimizdiki bu wehimilik muhitqa meblegh selishni tedriji qisqartishqa mejbur bolidu. Bumu wetinimizdiki xitay tajawuzchilar köchmenlirining sun’i köpiyishige wastiliq tosalghu bolup beridu.
Eng muhimi shu yerdiki, wetinimiz xelqini jasaretlenduridighan mexpi heriket jengchilirimizning sani tezlikte artip, weten üchün jan pida qilish muhiti tedriji eslige kelishke bashlaydu. Bundaq bir muhitta qet’i imkan tapalmighanlarni hisapqa almighanda, xelqimiz düshmen bilen tench birge otush chushenchilirini chorup tashlashqa bashlaydu. Bu eyni waqitta pida’ilirimizning istixiyilik artip berishini ilgiri sureleydu. Bundaq muhit ichide weten xa’inlirining yamirap ketishigimu nurghun cheklimiler yaritilip, weten xa’inliri yalingach otturigha chiqipla qalidu. Xelqimizmu gheywetxorluq, gep toshush, eyshi-ishiret qatarliqlardin ozligidinla ozini tartidighan, mutleq kop kishilirimiz weten teghdiri heqqide, yengi qoral teyyarlashlar heqqide, düshmen raziwitchikliri heqqide bash qaturishidighan menzirini yaritishqa bashlaydu. Bundaq muhitning tereqqiyati muqerrer türde ikkinchi basquchluq herikitimiz üchün hul hazirlashni tezlitip beridu. Birinchi basquchluq herikitimizning tereqqiyatigha egiship, pida’ilirimizning tejribilirimu artip, yurigi toxtighan maharetlik qehrimanlirimizning köpiyishini, ikkinchi basquchluq herikitimiz üchün qabiliyetlik teshkilatchi partizan yitekchilirini koplep teyyarlap bereleydu. Bundaq bir weziyetke kelgen wetinimizning xelqaradiki sadalirimu dunya jama’etchiligining quliqigha xoshyaqidighan, bizge diqqitini berishke bashlaydighan, hetta ozligidinla dunya sehniliride wetinimizning weziyiti heqqide muhakimiler qilishidighan haletni peyda qilalaydu. Eng muhimi, adettiki xitay tajawuzchiliri arisida ozilirining tajawuzchiliq mahiyitini tonitidighan, xelqimizning milliy musteqilliq heriketlirige emiliy türde hesidashliq qilidighan haletlernimu yaritip berelishini qiyas qilishqa bolidu, …
Bu mulahizilirimizdin koriwelishqa bolidiki, nöwettiki birinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimizni dolqun halitige kelturiwilishimiz intayin muhim riyal we tarixi ehmiyetke ige. Milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq dewrining xaraktiri düshmenning teng kelgili bolmaydighan qoralliq küchliri bilen toqunushup qelishtin saqlinishni alahide tekitlishimiz kirek. Bizning bu basquchta qolimizdin kelidighini peqetla xitay tajawuzchiliri arisigha eghir wehime selish bolup, teng kelgili bolmaydighan düshmen küchlirige tigip qoyup paji’elik meghlup bolush yaki bihude qurban berishler bizning bu basquchluq herikitimizni eghir tosalghugha uchuritidu. Yeni, bihude meghlubiyetler we orunsiz qirilishlar xelqimizge eghir ümidsizlikler elip kilishi bilenla qalmay, bu xil heriketlerning qayta dolqun haligha kelishini yene uzun mezgil keynige chekinduriwitishi mumkin. Ghelibe insan’gha jur’et, gheyret-jasaret beghishliyalaydu.
Muweppiqiyet insan’gha yengi-yengi ijadiyet, keshpiyat ilhami, sinaq qilish, tewekkul qilish jur’iti bexish etidu. Shunga bu basquchta toluq netijisi korulidighan ishenchilik we bixeter bolghan heriketlerni tallap qilishimiz, küchluk düshmendin, kop düshmendin, qoralliq düshmendin özimizni tartishimizni telep qilidu. Yene bir tereptin bu mezgilde bizning hechqandaq qoral-yaraq imkaniyetlirimizning asasi selinmighan ehwalda turghinimiz üchün, imkaniyetning bariche addi ishlepchiqirish qoralliri we turmush boyum-oyunchuqlardin ozgertilgen qorallardin paydilinishimizni mejburlimaqta. Bundaq qiyin ehwalda ishni bek kichiktin bashlap, ushshaq-ushshaq heriket netijiliri bilen özimizge ilham berishimizni, özimizni gheyretlendurushimizni telep qilidu.
Ishning kichikligi mesile emes. Gep izchil heriket qilish we hemme yerde eng wehimilik weqelerni peyda qilip turushqa kapaletlik qilishta. Bolupmu bizning bu herikitimiz hergizmu he-hu bilen, hurralar bilenla putup ketidighan ish bolmayüzun’gha sözulidighan jan pidaliq herikettur. Melum menidin alghanda bizning tarixtiki milliy musteqilliq heriketlirimizning kopunchisi tuyuqsiz partilap chiqip, tez ghelibe qilish xarakteridiki heriketler idi. Shunga xelqimizde bir yugiresh bilenla ishini putturiwilish aditi shekillinip qalghan. Tarixta bizning düshminimiz intayin ajiz bolush bilen birge, san jehettimu bekla az idi. U yillardiki düshmen sani kishi beshighila emes, hetta her yüz kishigimu birerdin toghra kelmetti. Hal bügün xitay tajawuzchilirining küchi mislisiz artip ketish bilenla qalmay, kishi beshigha birer-yerimdin digidek toghra kelidighan halette turmaqta. Uning üstige bügünki joghrapiyilik shara’itimizmu eyni yillarningkidin bizge kop paydisiz halda turmaqta. Eyni yillarda partizanlirimiz atliq yaki piyade taghlarda düshmendin qechip qutulalatti. Emma bügün qatnash qulayliqlighi tupeylidin, at-ishek bilen qechip qutulushni qet’i qiyas qilghili bolmaydu.
Shunga bu qetimqi milliy musteqilliq herikitimizni uzun’gha sözulidighan küresh dep teyyarliq qilishimiz lazim. Buning üchün deslepki herikitimizning ghelibilik tereqqi qilishigha kapaletlik qilishimiz üchün, birla heriket bilen tutulup qelish tupeylidin tejribilik pida’ilirimizning yitishmesligidek halettin saqlinishimiz lazim. Eger her bir pida’iyimiz netijisi bolidighanliki we tutulup qelishtin saqlan’ghili bolidighanliqigha toluq ishench qilalaydighan heriketlerni tallap pa’aliyet qilidighanla bolidiken, uda bir qanche qetim heriket qilish pursitini yaritip, tejribisi eship baridu. Tejribilik bir pida’iyimiz temkin heriket qilalaydighanlighi üchün, kelgüside teximu chongiraq we teximu wehimiligirek heriketlerni yaritish pursitige erisheleydu. Her bir kishining qilalaydighan asan ishlarmu nahayiti kop uchurap turidu. Eger biz niyetla qilidikenmiz, bizge intayin chong wehime peyda qilalaydighan intayin addi heriket pursetlirimu herda’im uchirishida gep yoq.
Shuningdek bizning ötkendiki düshmen qarishimizdiki xata tonushlarmu bizni heriket qilishtin cheklep kelgenidi. Biz burun peqet fashist qoralliq düshmenler bilen rehimsiz düshmen emeldarlirinila düshmen dep tonighaniduq. Hetta nurghunlirimiz peqet Wang Jin, Wang Inmaw qatarliqlarni jazalashqa tigishlik düshmen dep tonighan iduq. Biz wetinimizge ayaq basqan herqandaq bir xitayning wetinimiz xelqining milliy düshmini ikenligini endila tonup yetmektimiz. Shundaq iken, bizning mexpi wehime yaritish pursetlirimizmu zor derijide köpiyish pursitige erishken boldi. Bu heqte „Musteqillighimizdin Ümid Barmu?“ digen esirimizde we bu kitawimizning aldinqi bolümide xeli tepsili toxtalghaniduq.
Biz shu asasta zerbe beridighan nishanimiz üchün eng ajiz, eng bixaraman, qoghdinish küchi bolmighan xitay tajawuzchilirini tallap zerbe berishtin ishni bashlishimiz kirek. Bu türdiki heriketlirimizni mutleq mexpi elip barghinimizdin tashqiri, eng muhimi mumkin qeder yalghuz-yalghuzdin heriket peyda qilishqa adetlinishimiz kirek. Bügün bizning mexpiyetlik engimiz heddidin tashqiri ze’ip turghini üchün, herqanche men-men digenlermu birkünliri yeqinlirini chishlep tartmaydu digili bolmaydu. Yalghuz qilin’ghan heriketning pash qilinish imkani eng töwen bolidu. Özimiz maxtanchaqliq qilip birsilirige dep qoymisaqla bashqilar teripidin asan pash qilinalmaymiz. Heriket qetim sanining artip berishigha egiship, mexpiyetlik engimizmu küchiyip adetke aylinishqa bshlaydu we tedriji halda shagirt yetishturush shara’itigimu erisheleymiz.
Shundaqtimu biwaste bilidighan shagirtlirimizning sanini 3-4 tin ashuriwetmeslikke alahide diqqet qilishimiz, ulargha wezipe tapshurghandimu bir-birsidin yushurun wezipe tapshurush, imkan bar yalghuz kishilik wezipe tapshurishimiz, birleshme heriketlerdin saqlinishqa tirishishimiz lazim. Heriketlirimiznimu imkan bar qarangghu kechilerde, jim-jit yerlerde, arqa kochilarda ishqa ashurushtin bashlishimiz, tedriji halda xitay tajawuzchilirini asas qilidighan idare-shirketlerde, tetqiqat-oqutush orunlirida, teshwiqat-siyasi organlarda, ishlepchiqirish-mulazimet orunlirida, baghcha, bazar, sanatoriye, doxturxana, kafixana-tansixana, eyshi-ishiret yerliri, zallar, a’ililik-yataq binaliri, herxil iskilat-zawutlar, herxil kowruk-biketler, benzin ponkitliri-remontxanilar, tashyol-tömüryollar, nefit-gaz yolliri, aptomobil-poyizlar, … qisqisi xitay tajawuzchiliri üchün xizmet qilidighan barliq yerlergiche kingeytip eng wehimilik heriketlerni qanat yaydurush qabiliyitimizni osturup berishimiz lazim.
Birinchi basquchluq herikitimizning meqsidi düshmenning sun’i köpiyishige cheklime yaritish bolghini üchün, her bir qilghan herikitimiz xitayda wetinimizge hewes qilishiwatqan yüzminglarche, hetta milyonlarche kelgüsi xitay tajawuzchilirining wetinimizge ayaq besish pilanlirini bit-chit qilip tashliyalighidek küchluk tesir peyda qilidighan heriketler bilen shoghullinishimiz lazim. Bundaq tesirni izchilliq arqiliqla ishqa ashuralaymiz. Xitay tajawuzchilirini az yoqutush-kop yoqutushmu muhim amil emes. Peyda qilidighan mexpi wehime yaritish herikitimizning ayighi uzulmise, wehimisini herbir xitay tajawuzchisi his qilip tursa, wehimisi toxtap qalmisa, ulargha kongul tindurghidek qilchilikmu waqit qoymisaqla közligen netijige erisheleymiz.
Xitay tajawuzchiliri hemme yerni qaplighan bunche wehimilik paji’eler tesiride oyliride aramxuda uxliyalmisa, xatirjem ishqa berip kilelmise, qoqmastin birer aptomobilgha chiqalmisa, birer binagha kirelmise, tashqirigha chiqalmisa, ya oyniyalmisa, bala-chaqisi, ata-anisining bixeterligidin zadila xatirjem bolalmisa, … Qisqisi yalghuz millitining menpeti üchünla bu elde yashashqa mejbur bolghinida ata-anisi, bala-chaqisini dolitige yolliwitip xatirjem bolushni oylaydu. Uningdin keyin yalghuzluqning, zirikishlikning, ensizchilikning derdide resmi garang halgha chushup qelip, mustemlikichi hökümitigimu artuqche bir yuk haligha kelip qalidu. Qarimaqqa bu ishlar ayiqigha petiwatqan miq uchi yaki qum-sheghildek addi korun’gini bilen, uni bir minotmu aramida qoymaydu. Halbuki, bizning teshebbusimiz herbir xitay tajawuzchisi üchün addi bir miq yaki sheghil bolmastin, belki qan tamchip turidighan resmi qisas herikitdur! Bundaq paji’elerning etisila uningmu beshigha kelmeydu dep hechkim kapaletlik qilalmaydighan intayin wehimilik bir paji’edin ibaret.
Wetinimizde eng pajielik shekillerde ujuqturiliwatqan herbir xitay tajawuzchisining paji’esi eng az digendimu 10-20 neper kona xitay tajawuzchisini yurtigha qachuridighan, bu qachqan düshmenler xitayning herqaysi olke-sheherliride heqiqetenmu wehimilik hikayilarni tarqitip, ‚hepisidin shepisi chong‘ digendek tesir peyda qilip, kelmekchi boliwatqan nechche on düshmenni niyitidin yandurup qoyalishida gep yoq. Shuning üchün peyda qilinidighan herbir wehimimiz, pajielik ujuqturulushlar shundaq chekidin ashqan dehshetlik tuslerni elishi kirekki, körgen xitayning turmaq, anglighan xitayningmu yurigi yerilghudek dehshetlik bolishigha kapaletlik qilishimiz lazim! Buning üchün düshmenning nimidin eng bek dehshetke chushidighanlighini dawamliq tetqiq qilip yengilap turushimiz kirek bolidu. Eyni waqtida düshmen nimidin bekirek qoqsa, shu xil wehimidin kopirek peyda qilip turushqa kapaletlik qilishimiz lazim. Bu türduki heriketlirimiz bizning birinchi basquchluq herikitimizning imkanqeder qisqa waqit ichide axirlishishini kapaletke ige qilidu.
Xitay tajawuzchiliri arisida wehime yaritish ishi hemmila kishining qolidin kelidighan addi ishlar emes. Shunga bu xil heriketke ozini beghishlighan pida’ilirimiz eng axirqi teniqi qalghiche eng kamida on qetim, yüz qetim, hetta ming qetim qisas eliwilip olup ketsem meyli, deydighan niyet, qesem, ghaye bolishi lazim.
Biz bügün xitray tajawuzchiliri arisigha qanchiki eghir, qanchiki kop wehime teriymen deydikenmiz, birinchi basquchluq herikitimizni shunche mexpi qanat yaydurushimizgha toghra kelidu. Bu basquch bizning hayajanlinishimizni, maxtinishimizni, keng kolemde hemkarliq asasidiki bir tutash heriket qilishimizni, qandaqtur bir partiye-teshkilatimizning, atalmish bash qumandanliq shitaplirimizning keskin qararliri, bir tutash pilanliri digendek quruq geplirige beqinishimizni zadila koturelmeydu! Bu basquch – Yalghuz Xuda yolida, weten-millet üchün kopirek heriket qilishimiznila telep qilidu. Buning üchün shunche mexpi, shunche wehimilik, shunche izchil, shunche zich heriket qilishimizni aldinqi shert qilidu! Bizning herbir herikitimiz qanchiki netijilik bolidiken, xelqimizge shunche küchluk teshwiqat bolup tesir qilidu. Xelq sizdin shunche pexirlinidu, xelq sizdin shunche kop ulge elishqa tirishidu. Xitay tajawuzchilirimu sizning herqetimliq netijilik herikitingizdin alidighan zerbisi netijiside, wetinimiz tewesidin shunche qorqidighan, bu tupraqlardin shunche yirginidighan bolidu. Huddi shuningdek, netijilik pa’aliyetlerning köpiyishige egiship xelqimizmu ghururlinip jenggiwarlishidighan halgha ozgirep, düshmenning tehditlirimu shunche kargha kelmes bolidu. Xa’in-jasuslarmu shunche yalingachlinip otturgha chiqip qalidu. Tenchliq terghibatlirining bazirimu shunche kasatliship ketidu.
Milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchi qachan axirlishidu? Ikkinchi basquchluq herikitimizge qismen shara’it teyyar bolghan dewirlerdin bashlap tedriji halda asasliq heriket shekli bolush alahidiligini yoqutup, qoshumche heriket shekli bolushqa ozgirep baridu. Uchinchi basquchluq herikitimizning shepisi korulgenlerde bu türdiki heriketler qisas herikiti halitidin ozgirep, resmi raziwitka qilish, düshmen arqa sepini parakende qilish sheklige ozgirip bolidu. Yeni, birinchi basquchluq wehime herikitimizning tamamlinishi bu heriketni qanchiki wehimilik, qanchiki zich qanat yaydurishimizgha baghliq. Shu seweptin biz özimizni wehimilik heriket peyda qilish üchün teyyarlashni her waqit unutmaslighimiz, buning üchün mexpi cheniqishni qoldin bermesligimiz, xelqimizni bu heriketke kopirek jelip qilishqa tirishishimiz, shara’itimiz yar bergende mutleq ishenchilik sinaqlar arqiliq kopirek shagirt yetishturushimiz lazim.
Herqaysi milliy musteqilliq arzusi bolghan partiye-gurohlirimizmu he disila tenchliq küresh yoli digen u bimene yolgha altun tepiwalghandek ching chapliship turiwalmay, xelqimiz arisida xitay tajawuzchilirigha wehime selishning chare tedbirlirini, addi wehime qorallirini, ularning retsip-yasilish chertiyojlirini, düshmenning ajiz noqtilirini, ghalibiyet xewerlirini tenim tapmay teshwiq qilip berishi, xelqni bu heriketler üchün righbetlendurup berishi lazim.
Biz bu basquchluq herikitimizni axirqi netijige erishturimiz deydikenmiz, bizning hemme pa’aliyitimiz milli musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq herikitini yuquri dolqun’gha koturushke atishimiz üchün bolishi lazim. Shu chaghdila bizni wetewnperwer, milletsuyer, insanperwer diyish mumkin. Mana bu bügünki wetinimizning bizdin kütiwatqan ümidi!
2-11§.Teshkilatlirimiz
Birer ammiwi heriketning adaqqi ghelibisi–Izchilliqigha baghliq. Izchilliqigha kapaletlik qilghili bolmaydighan herqandaq xelq herikiti axirqi netijisini qolgha keltürelmeydu. Emma istixiyilik we shexsi elip berilghan xelq herkiti kamdin-kam axirqi ghelibisini qolgha keltüreleydu. Yeni nurghunlighan xelq inqilapliri desliwide istixiyilik bashlan’ghan teghdirdimu, eger chaqmaq tezligide ghelibini qolgha keltürelmeydiken, hergizmu izchilliqigha kapaletlik qilishqa bolmaydu. Uzun’gha sözilish ehtimali küchluk bolghan bir xelq inqilawi, muqerrer türde mu’eyyen bir teshkilatning toghra, meqsetlik, pilanliq we sistemiliq yiteklishi arqiliqla axirqi ghelibisini qolgha keltureleydu. Undaq bolmaydiken, istixiyilik bir xelq herikiti nurghunlighan mehelliwi mezheplerge yaki bir qanche millitaristlargha parchilinip kitip, bir tutash we pilanliq heriketke atlinalmay, 20-yillardiki Ottura Asiya milliy ‚Bandit“ liridek birdin-birdin tarmar qilinip, ming teste yitiship chiqqan xelq herikiti qaytidin noldin bashlash halitige qaytip ketidu. Bizning milliy musteqilliq herikitimiz yiligha yerim milyondin sun’i kopiyip kitiwatqan we charek milyondin tebi’i köpiyish shara’itige kiliwalghan xitay tajawuzchilirini wetinimiz tupraqliridin tel-töküs qoghlap chiqirishqa mejbur boliwatqan pewqul’adde musheqqetlik we uzun’gha sözulidighan heriket bolghachqa, birdemlik yaki birdem-yerimdem korulup qalidighan tarqaq heriketler bilen qet’i netije yaratqili bolmaydu.
Bolupmu istixiyilik bashlan’ghan bir xelq herikiti toghra yitekchilik qilidighan bir teshkilat qumandanliq shitabi astida yiteklenmiginide hechqachan eng axirqi ghelibisige erishelmeydighanlighini Birinchi Jumhuriyitimiz inqilawidila körgen iduq. Chünki, istixiyilik heriketler ghezepning tuyuqsiz partilishining mehsulati bolghini, pilanliq, teshkillik heriket bolmighanlighi üchün, tebi’iki ghezep küchi nisbeten qanaetke erishkinidin keyin yaki waqitning uzurishigha egiship sowushqa bashlighinidin keyin asta-asta uchup qalidighan izchilliqigha kapaletlik qilishqa bolmaydighan herikettur. Xitay tajawuzchiliri bu ijtima’iy qanuniyetni bilgini üchün, her waqit waqitni uzartishqa tiriship xelq heriketlirimizning meghlubiyitini qolgha kelturup kelmekte. Shunga milliy musteqilliq herikitimizning herqandaq bir pa’aliyitining izchilliqighigha kapaletlik qilish üchün emili küresh jeryanida yitiship chiqqan we künsayin mukemmelliship beriwatqan iqtidarliq we weziyetke mas qumandanliq shitaplirigha muhtaj bolidu.
Halbuki, milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchida he digendila bundaq bir shitaptin ümid kutelmeymiz. Emma heriket qilghuchilar bilen biwaste munasiwiti bolmisimu, herxil teshwiqat shekilliri bilen bu xil tarqaq pida’ilirimizni righbetlendurush, yol körsitish, yiteklesh qataridiki wastilar bilen xelq arisidin yitiship chiqqan mexpi pida’ilirimizning izchil herikitini saqlap qelish we kingeytish weziyitini wastiliq qolgha keltürüshmu mumkin. Birinchi basquchluq herikitimizning xaraktirige asasen, pida’ilirimizni yekke heriketlerni qandaq qilghanda ghelibilik dawamlashturghili bolidighanlighi, qandaq qilghanda kingeytishke bolidighanlighi qatarliqlar heqqide wastiliq yardemlerde bolush, bu jeryanda bashqa pida’ilarning netijilik heriket tejribilirini tonushturush, bu heriketler sewebidin xitay tajawuzchilirining parakendilikke chushup qalghan menzirisini tunushturushlar we xelqning qizghinlighi heqqidiki xewerlerni tarqitish yolliri arqiliq, pida’ilirimizning yekke-yigane emesligini, qiliwatqan ejrisining heqiqeten miwiliri koruliwatqanlighini korsitip righbetlendurgende, yekke heriketlerning izchillighini saqlap qelishqa bolidu. Yene bir tereptin pishqedem pida’ilar üchün shagirt yetishturush yollirini terghip qilish wastiliri arqiliq, mexpi qarshiliq herikitini tedriji shekilde 3-4 kishilik mexpi qoshonlargha, uningdin yene shu 3-4 kishilik pidailarning herbirsi oz aldigha qurup chiqqan musteqil tughunda qoshunliri arisidiki zenjirsiman mexpi baghlinishliq partizanlar etiret-guruppilirigha uyushush telimatlirini berip, teshkillinishke yiteklesh mumkin.
Teshkillinish digende he disila bir yerge toplinip tugimes yighinlarni echishqa bolidighan we „sen uni qil, sen buni qil“ dep udul telimat berishke bolidighan weziyetni shekillendurushnila oylimasliq lazim. Bir heriketning pilanliq bir shekilde izchilliqigha kapaletlik qilish üchün illaki bir-birige korunidighan yaki qurultaylar echip bir-birige boyruq-yolyoruqlar bireleydighan dahisi, sekritari eniq teshkilat bolishi shert emes. Bir teshkilat oz ezasi bolmighan pida’ilarnimu bir-birini kormey yaki tonimay turupmu teshkillik pa’aliyet qildurghuzushqa bolidu. Yiterki, bundaq ‚qarangghuluqtiki munasiwet‘ mutleq toghra yol körsitishke kapaletlik qilalisun. Zadi tonimighan we belkim menggu tunishalmay otup kitishi ehtimali bolghan yekke heriket qilghuchi pida’ilarmu uchurishalishi yaki tonushalishi menggu mumkin bolmaydighan bu ‚qarangghuluqtiki qumandanliq shitap‘ ning boyruq-telimat we meslihetlirini xoshalliq bilen ixtiyari ijra qilidighan weziyetni yaritalishida qilche guman yoq. Belkim bu xil ‚qarangghuluqtiki qoshun we qarangghuluqtiki qumandanliq shitap‘ munasiwiti milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchluq heriketliride eng mukemmel ‚teshkilat shekli‘ bolup qelishimu mumkin.
Eger birer pida’i qoshun teshkilleshni bixeter kormiginimizde we bundaq ‚qarangghuluqtiki mergez‘ ning toghra körgen ‚boyruqliri‘ ge erishelmey qalghinidimu qilche meyuslenmestin, oz wijdani burchining heydekchiligide herikitini izchil dawamlashturushqa gheyret körsitishi lazim. Belkim bundaq ‚yitekchisiz‘ heriketlerning bir qismi pilansiz, ehmiyetsiz, hetta qismenlikte ziyanliq bolup korun’ginidek qilsimu ensirimesligimiz lazim. Chünki qismenlikte yekke heriket qilghuchilar pa’aliyetliri tertipsiz, pilansizdek korun’gini bilen, xitay tajawuzchilirigha bolghan tesiri mutleq türde qanuniyetlik dekke berish bolup roy beridu. Bizge shuning ozila yiterlik. Shundaqtimu yekke heriketler kopunche hallarda yalghuzluq his qilip „herip qelish“ rohi halitini kelturup chiqirishimu mumkin. Emma özimiz anglighiraq bolsaqla, qisqa mezgillik „herip qelish“ tin keyin, mutleq türde qaytidin janlinip herikitimizni dawamlashturalishimiz mumkin. Eger heqiqeten yalghuzluq hisiyati sewibidin qiynalghinida, ozining netijilik pa’aliyetlirini yezip maxtap xelq arisigha mexpi tarqitiwitish yoli arqiliqmu „xeli aram tepip qelish“ mumkin. Bundaq qilin’ghanda „bir chalmida ikki paxtek“ digendek, hem ozini xoshal qiliwilishqa, hem xelqni righbetlendurush mexsidigimu erishkili bolidu.
Bizning birinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimiz biwaste qumandan yaki dahi yetishturup birelmeydu. Emma mexpi korunmes qumandan we dahilarni yetishturup birelishi mumkin. Bir qarisingiz Sanjida bir heriketni peyda qilip „Qaraghuja“ imzasini tashlap qoyghanning ozide, Aqsuda bir weqe otturigha chiqip yene shu „Qaraghuja“ imzasini bergen; Ürümchining Shamalbagh etirapida bir herbi mashinisini partilitip tashlap, yene shu „Qaraghuja“ imzasini tashlap qoyghan; … Netijide xelqimiz arisida herqandaq bir xitay tajawuzchiliri arisigha wehime selish weqesini „Qaraghuja“ qilghan dep, u namelum „Qaraghuja“ din ghururlansa, xitauy tajawuzchilirimu wehimilik partilashtin omilep qopiwitip „Meni Kalagojia partilitiwetti“ deyishi mumkin! Bundaq ortaq qehriman ismi bilen wujutqa kelidighan „yigane yitekchi“ baturimizmu xelqimizning xitay qoghlash herikitige „korunmey yitekchilik“ qilalishi mumkin. Hetta kelgüside Milliy musteqilliq meydanimizgha bu „Qaraghuja“ baturimizning mis heykilini qaturidighanlarmu chiqishi mumkin!
Kurunidighan qumandanimiz yaki dahimiz belkim milliy musteqilliq herikitimizning ikkinchi basquch otturiliridin keyinla andin otturigha chiqishqa bashlash ehtimali barliqqa kelishi mumkin. Shunga, he digendila mukemmel bir dahi, mukemmel bir qumandan xiyalini qilishimiz, uning hazirla otturigha chiqip yitekchilik qilishini tama qilip saqlap yetishimiz hajetsiz. Demisimu ofiserlirimiz biraqla uch yultuzluq bolup otturigha chiqmay, qedemmu-qedem yuksilidu; xuddi shuningdek he digendila tot yultuzluq geniral peyda bolmastin, bir yultuz-bir yultuzdin qoshulup yetiship chiqidu. Emma bügünki bezi ‚partiye-teshkilatlirimiz‘ da biraqla „Marishal“ boliwalidighanlar korulmeklte! Buning aqiwitide „itning beshigha ursimu bir ‚marishal-geniral‘ chiqidighan“ weziyet shekillinip, qaysi birsige „ehtiram bildurush“ nimu bilgili bolmas qiliwetti!
Emma biz shuninggha ishinishimiz kirekki, mexpi wehime yaritish herikitini izchil qanat yayduridighanla bolidikenmiz, heriket jeryanida omumiy etirapqa erisheligen qabiliyetlik nopuz igiliri meydan’gha kelip, herikitimiz tertipke kirishi, teshkillik heriketke aylinishi jezmen. Bundaq shara’itqa yetishish üchün heriketning bir az bolsimu izchil ammiwi tus elishi, nopuz bixlirining ashkarilinip xelqning tonushini teqezzar qilidu. Buning üchün eng kamida birqeder muqim azat rayonlirimiz qolgha kelgen ikkinchi basquchluq heriket basquchini qolgha keltürüshni kutishimizge mejburmiz. Melumki, birinchi basquchimizda hemme pida’ilirimiz oz wijdani ghoruri boyiche heriket peyda qilip turishi, eng köp bolghandimu yoqurida teswirliginimizdek iradimizni ozide mujessem qilghan „Qaraghuja“ tipige boy sunishimiz yaki heliqidek „körünmes teshkilat“ lirimizning boyruqigha konup turushqa mejburmiz. Shunisi eniqki, bügün’giche qurulghan „mutleq mexpi teshkilat-partiye“ lirimizdin pash bolmighini yoq diyerlik. Peqet pash qilinmighanliri bolsa, „qurulghinidin bügün’giche qilche pa’aliyet qilmay jim yetiwalghan partiye“ lirimizdur. Bu mahiyette yoq dimektur. Yeni bizde mutleq mexpi ehwal astida partiye qurush tejribisige, toghri heriket pirinsipqa we bu partiyige tayinip wetendiki xelqimizni milliy musteqilliq heriketlirige yiteklesh iqtidarigha ige partiyiler bolmighan, hetta xelqni milliy musteqilliq küreshlirining eng muwapiq yoligha yiteklinishige qarshi chiqidighan kishiler partiye qurup kelmekte. Shundaq iken, hazirche mexsus partiye qurushqimu aldirap kitishimizning hajiti yoq. Awal qilidighan ishlirimiz „tizda yerim“ bolup baqsun. Halbuki, bar partiyilirimizning hemmisila digidek milliy musteqilliq pa’aliyetliridin partiye abroyini yaki „dahiliri“ ning abroyini ustun qiliwilishqan „teshkilatlar“ din bashqiche emes! Yeni, biz bügün partiye-teshkilge emes, mexpi xitay wehimisi yaritish teshwiqati we herikitige ehmiyet berishimiz lazim.
2-12§.Muhajirettiki Teshkilatlirimiz
Bügünki künde muhajir teshkilatlirimizning sani shundaq köpki, goya teshkilat qurushqa adem tapalmighanlirida bala-chaqilirini yighipla „teshkilat“ quriwalghandekla tesiratni berishidiken. Qumdek tola bu teshkilatlar öz aldigha tüzügrek birer ishni wujutqa keltürishelmey, arida bir yighilip bir-birsini bashliq saylap, atalmish ittipaq, mergez, bash shitap, qurultay digenlerni qatirisigha otturigha chiqirishidiken. Bu sun’i teshkillen’gen gurohlar weten milliy musteqilliqigha qilche munasiwiti bolmighan, hetta bezide ziyanliq ishlarni wezipe qilip bekitiship, hemme yerde terlep turup teshwiq qiliship xelqni özlirige jelip qilishqa, özlirini tonutush, maxtilishqa urunishidiken. Bu teshkilatlar özlirini weten perwer diyishidikenu, wetenperwerlikke da’ir teshwiqatlarni keskinlik bilen cheklep yoqutushqa tirishidiken; biterepmiz diyishidikenu, xitaylar bilen söhbetlishishke maqul dep, jiddiraq pa’aliyetlerni terghip qilishlarni qet’i yeqin keltürüshmeydiken.
Ularning chiqiridighan gezit-jornal yaki internet betliride Amerika parlament mergizidinmu sistemiliq wezipe tertipliri bilen özilirining shexsiyitini maxtiship xewerlerni berishidikenu, wetenni azat qilish üchün keskinirek layihilerni otturigha qoyghanlarni qarilishidiken. Öziliri herxil xitay wekilliri bilen ashkare-yushurun söhbetlerni uyushturalaydikenu, xitaygha qarshi pa’aliyet qilishqa urun’ghanlarni jasus diyishidiken. Hemmidin qiziq yeri bu teshkilatlarning qilip yürgen ishliri asasen oxshash bolishigha qarimay, bir-birsidin ayrim teshkillerge ayriliwiliship, bir-birsini ishpiyon-jasus diyishishnimu wetenperwerlik herikiti bilen shughulliniwatqanliq diyishidiken. … Ularning teshwiqatliri texi yeqinqi künlerdila „xitay bizge aptonomiye bersun razimiz“ digendek telepliri emeldin qelip, uning ornigha „yuksek aptonomiye, fediratsiye, istiqlal“ digendek sözler körülishke bashlidi. Ular „milliy musteqilliq“ digen sözdin shunche qorqishidikenki, „biz turghan dölet qanuni buninggha yol qoymaydu“ diyiship, xitaylar bilen apaq-chapaq bolishalaydiken. Emma shunisi eniqki, chet’elde texi birmu gezitimiz, birmu jornilimiz, birmu kitawimiz shu dolet qanuni boyiche pichetlinidighan yaki koydurilidighan ehwal korulup baqmidi; birmu teshkilatimizni qanunsiz dep tarqitiwitish ehwali korulup baqmidi. Emma muhajirlirimiz ozliri taqiwetken ‚Teshkilat‘, koyduriwetken, chekliwetken materiyallarning sani yoq. Heli qurulup-heli tarqiliwatqan, heli ayrilip-heli birleshken boliwatqan, … bir qarighanda bu teshkilatlarning hemmisidila weten emesözini körsitish asasi orun’gha otup bolghanlighi korunupla turidiken.
Shunche tayini yoq bu muhajir teshkilatlirining weten ichige kiriwatqan dawrangliri shunche küchlukki, guya ular wetenni qaysi bir dolet yaki qaysi bir xelqaraliq teshkilatqa tayinip etila xitaylardin tazilatquzup berishke teyyarla qilip qoyghandek teswirlerni beriship kelmekte. Emma hedise tenchliq, jim yetip berish, söhbet, kilishim qilish, yatlargha tizlinip yighlap berishlerni weten qutquzush herikiti dep terghip qilip, weten xelqini ya yighliyalmaydighan, ya tilliyalmaydighan bir halgha kirguzup umitsizleshturidiken. Qisqisi, bizning chet’eldiki muhajirlirimizning arisida wetenni azat qilishni ozlirige tupki meqset qilghan birmu teshkilatimiz yoq diyerlik iken. Ular yashash üchün, yashash üchün, we yene yashash üchünla weten dep qoyidighanlardin bashqa bir nerse emes iken. Kashki weten üchün birer xelqaraliq dawrang bolsimu yaritip bereligen bolsimighu! Buning del eksiche ular wetinimiz xelqini xelqaragha birxil bandit sheklidila tonutup keliwatqandekmu korinishidu!
Bu ehwallardin shuni koriwelishqa bolidiki, bizning milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchi üchün yardem bireleydighan birermu muhajir herikiti yoq. Eslidinla bügünki künde birinchi basquchluq herikitimiz üchün muhajir teshkilatlirimizning yardimi deydighhan mesilimu mewjut emes. Bizning birinchi basquchluq herikitimiz jeryanida asasen alghanda xelqaraliq teshwiqatlargha digendek ehtiyajimiz yoq. Eger bar diyilginide, wetinimiz xelqini birinchi basquchluq heriketke jelip qildurush teshwiqatliri üchün yardemchi bolup berishliri mumkin. Emma chet’el hökümetliridin bunchilikmu yardimining kerigi yoq. Chünki, bügün yardem qildim dep turup, etilikke berip xitay hökümitige weten ichidiki mexpi pa’aliyetchilirimizning ismini setiwetmeydu dep kim kapaletlik qilalaydu? Biz ulardin bizni terorchilar dep tilliship, hitayning basturushi üchün xelqaraliq yol qoyush weziyiti yaritip bermesliginila ümid qilalishimiz mumkin.
Xulase shuki, bizning milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchida herqandaq ashkare muhajir pa’aliyetlirige qilche ehtiyajimiz yoq. Xelqaraliq deplomatiyige zadila derijimiz toshmaydu. Shuning üchün bu herikitimizde muhajirlirimizni esimizdin chiqiriwétishimizge bolidu. Belkim ikkinchi basquchlarning axiri yaki üchünchi basquchlarning kirishliride bundaq bir hajet peyda bolushi ehtimal – eger u muhajirlirimiz shu künlergiche bundaq bir xelqaraliq sharaitni yaritalighinida! Hazir bu mesilini untup turushimizgha bolidu. Eslidinla chet’ellerde palaxship yurgen dangliq erbaplirimizdin qaysi birsi weten xelqining mexpi qoralliq milliy musteqilliq kürishige atlinishini qollap beriwatidu? Asasen hemmisi esheddilik bilen qarshi! Ularni hazirche untup kéteyli….
2-13§.Düshmenning Jaza Heriketlirige Qarshi Qisas Heriketler
Milliy musteqilliq herikitimizning birinchi basquchida düshmen küchliri pewqul’adde ustun, xitay tajawuzchilirining xorigi osup ketken, xelqimizning jenggiwarliq rohi texi toluq eslige kelmigen, mexpi qarshiliq körsitish heriketliri bilen shoghullan’ghuchi pida’ilirimizning sani intayin az, mexpi qarshiliq heriket tejribimizmu bekla yitersiz qatarliq sewepler tupeylidin, qanat yayduriliwatqan mexpi qarshiliq körsitish herikitimizning wehime yaritish derijisimu yiterlik bolmasliq, heriket sani az bolush, xitay tajawuzchilirining esebiligi heddidin ashqan ehwal korulishi muqerrer. Bundaq bir ehwalda, düshmen küchliri herbi, qoralliq saqchi, amanliq saqlash qoshunliri, herxil saqchiliri, bingtwen jallatliri, minbingliri, tajawuzchi hökümet kadir-gumashtiliri, kompartiye ezaliri, milliy munapiqlar, menpe’etperest qataridiki tajawuzchi küchlirini tushmu-tushtin heriketlendurup, qaramliq we guman bilen tutqun qilish heriketliri, qara tizimliktikilerni tazilash herikiti, hetta ditigha yaqmighan, közige set korun’gen, qizghan’ghan kishilirimizdin tartip barliq biguna xelqimizni jazalash, soraqqa tartish, qiynash, nezerbent qilish, nazaret qilish, qamal qilish, surgun qilish qataridiki fashisttik heriketlirige atlinishi turghanla gep.
Xitay tajawuzchiliri bu xil adem qelipidin chiqqan wehshiyane charilar bilen xelqimizning mexpi qarshiliq körsitish heriketlirige atlinish iradisige soghuq su sepishni pilanlap, uchuqtin-uchuq bihude olum jazalirinimu kopeytiwitishi, xelqimiz arisida heqiqetenmu passip tesirlerni peyda qilalishi mumkin.
Mexpi qarshiliq körsitish herikitige ozini beghishlighan xitay tajawuzchilirini qoghlash mexpi pida’ilirimiz düshmenning bu xil fashistik jaza heriketliridin temtirep qalmay, ozini teximu temkin tutup, düshmenning jiddileshken halitini wehime halitige yukseldurush üchün teximu wehimilik weqelerni tughdurushqa tirishchanliq körsitishi lazim. Bolupmu xitay tajawuzchilirini teximu eghir alaqizadilikke chushurup qoyush üchün sherqtin shepe berip qoyup, gherptin tigish, düshmenni onggha yugurtup qoyup soldin zerbe berish, tipik jallatlirining, tipik chaparmenlirining, tipik xa’inlarning bala-chaqisigha zerbe berip, xitay tajawuzchilirini eghir wehime ichide temtiritiwitish heriketlirini jiddi kücheytishke tirishish lazim. Biguna olturulgen wetendashlirimiz üchün birge onlap qisas elishqa bar küchimiz bilen tirishchanliq körsitishimiz lazim.
Xitay tajawuzchilirining jaza herikiti küchiyip ketidighan deslepki dewirlerde passip halette turiwatqan xelqimiz arisida ensizlik kochiyip, bu xil mexpi qisas heriketlirimizni qarilaydighan teshwiqatlar ulghuyup ketishi mumkin. Hetta bu xil passip teshwiqatlargha ötkenki heriketlirimizde korun’ginidek dangliq kishilirimiz, alimlirimiz, dini zatlirimiz, etiwarliq ademlirimizni aldigha selip basturushqa atlinishimu turghanla gep. Hetta ata-anilar, bala-chaqilarnimu sorep chiqip aldigha qalqan qilip seliwilishi mumkin. Mexpi qarshiliq körsetküchi pida’ilirimiz bu türdiki inkaslargha temkinlik bilen mu’amile qilip, düshmen’ge teximu eghir zerbe berish wastiliri arqiliq taqabil turushqa tirishishi lazim. Biz shuni unutmaslighimiz kerekki, xitay tajawuzchilirini mexpi qoghlash üchün wehime yaritish herikitini yengidin bashlighinimizda xitay tajawuzchiliri nime qilarini bilelmey ichki wehimisini, ensizchiligini, tajawuzchi köchmenliri arisidiki parakendichiligini yepish üchün herxil qaramlarche ghaljirliqlar bilen taqabil turushqa urunushi tebi’iy bir hal. Eslide xitay tajawuzchilirining ghaljirlashqan peyti ularning eghir parakende bolghan, ichki sarasimige chushken peyti bolup, bu xil weziyette qiliwatqan wehshilikliri pilansiz qaramliqtin bashqa nerse emes. Bu xil halette turghan düshmenni izchil parakende qilishqa kapaletlikla qilidighan bolsaq, xitay tajawuzchiliridiki bu xil esebilik qorqushqa almiship, dolitige qarap qachidighanlarni yaki bixeter dep qarishidighan jaylargha yighiliwilishini teximu tezlitip beridu. Ensizlik ichige chushken xitay tajawuzchilirining bir yerge yighilishi qanchiki kopeygensiri, düshmenning parakendichiligini shunche ashuriwitidu. Mana bu – Mexpi qarshiliq körsitish sheklini alghan birinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimizning ongushluq kitiwatqanlighining bisharitidur.
Herqandaq bir mexpi zerbe berish herikiti mutleq türde düshmenni parakendichilikke elip baridu. Xuddi shuningdek nedin we kimdin zerbe yigenligini bilelmigen düshmenmu huluqush ichide kimge zerbe berishini bilelmey, qaramlarche zorawanliq heriketler arqiliq putkul xelqimiz arisida xuddi xitay tajawuzchiliri arisida korulginidek, hetta uningdinmu eghir parakendichilik selish arqiliq, pida’ilirimizning mexpi pa’aliyitini urkigen xelqimiz wastisi arqiliq wastiliq besim yaritip toxtutushqa tirishidu. Yeni, ozlirining parakendichiligini teximu eghir qarshi parakendichilik wastisi arqiliq yengip chiqishqa urunishidu. Bu eslide korunmigen düshmendin parakende bolup jiddileshkenligi, hetta ümidsizlik ichide jenggiwarlighini yoqutushning alametliri bolup, insan jengge kirginide düshminini kormey turup zerbe yiginide pütünley passip haletke kilip qalidighanlighining bir tebi’iy netijisi. Eger pida’ilirimiz düshmenning bu xil psixologiyilik halitige asasen düshmen’ge teximu ashurup eghir zerbe berish bilen jawap berip turghinida, yeni düshmenning esebiligi qorqushqa almashqiche parakende qilishni kücheytip dawamlashturushqa tirishqinida, mutleq türde düshmenning esebiligini qorqushqa aylanduralaymiz.
Chünki xitay tajawuzchilirining yerim esirdin buyan tench we bexuduk bulang-talang qilishqa konup qalghan köchmenlirimu parakendichiliktin qutulush üchün oz hökümitige besim qilishini peyda qilishimu mumkin. Pida’ilirimizning mexpi qarshiliq heriketliri ene shu mentiqe boyiche konkiritni ehwallargha qarap wehime selish pa’aliyetlirining sanini we qorqunushluq derijisini dolqunsiman kücheytish yaki peseytish shekilliri boyiche dawam qildurush lazim. Buning üchün eng qorqunushluq wehimilerni yaritish, eng paji’elik weqelerni peyda qilish, hetta zorur tepilghanda eng paji’elik wehimilik menzire yaritalaydighan birlikte shihit bolush weqelirini bolsimu toluq ishqa selishimizga toghri kelidu. Biz shuninggha diqqet qilishimiz kirekki, düshmen besimidin qutulush üchün achliq elan qilish, jim olturush kurishi elan qilish yaki namayish, ozini olturiwelish digendek passip qarshiliq heriketlirining xitay tajawuzchilirigha naraziliq bildurush herikitige qet’iy mas kelmeydighan urunushlardur.
Bizning peyda qilidighan her bir wehimimiz düshmen köchmenliri arisigha chekidin ashqan qorqunushluq wehimilerni peyda qilip, xitay tajawuzchilirining bu memlikette turup qelishidin zirikturush, aziraqla purset tapqan haman aldi-keynige qarimay oz dolitige qarap qechish weziyitini peyda qilishni özimizge birdin-bir meqset qilidighanlighimizni hergiz isimizdin chiqirip qoymaslighimiz shert. Shundaq iken, xitay tajawuzchiliri qanchiki esebileshkensiri shunche eghir wehime yaritishqa tirishchanliq körsitishimiz lazim. Eger düshmen esebileshmigen iken, dimek peyda qiliwatqan mexpi qarshiliq herikitimizning digendek wehimilik yaki yiterlik sanda bolmaywatqanlighini korsitidu. Buning ucgun her waqit eng paji’elik wehimilerni peyda qilish heriket usullirini tetqiq qilip chiqishimiz, sinaq qilishimiz we kingeytishimizge toghri kelidu. Peyda qilghan wehimimiz düshmen’ge qanchiki eghir qorqunush salalisa shunche yaxshi. Xuddi shuningdek qanchiki eghir paji’elik korunush yaritalisaq, xitay tajawuzchilirigha shunche eghir wehime salalighan bolimiz. Bu digenlik, xitay tajawuzchilirining wetinimizde bexuduk turalishi, wetinimiz chegirisidin dadilliq bilen besip kirelishige shunche eghir tosalghu yaritalighanlighimiz bolidu.
Bügünki xelqimiz xitay tajawuzchilirining wetinimiz xelqige yüz nechche yillardin boyan seliwatqan qirghinchiliq we zulumliridin eqelliy qisas elish tuyghusini unutqan halda turghanlighi eniq. Bu xil eqelliy qisas elish rohini yitildurushning birdin-bir charisi – xelqimizge xitay tajawuzchilirining wehshi qiyapitini ashikarilatquzushmu bir turtke bolidu. Xitay tajawuzchiliri xelqimizge qarita saman-qunaq toghraydighan jadilardin paydilinishtin qilche tep tartip qalmighan, eng dangliq erbaplirimizni parchimu-parche qilip toghrap chechiwitishtin qilche chikinmigen, bashlirini kesiwilip aylarghicge esip sazayi qilishtin meghrorlinishqan, adettiki dihqinimizdin tartip eng aliy rehberlirimizgiche bolghan kishilirimizni konglige yaqmay qalghan hamanla eng mexpi shekillerde eng paji’elik terorluq shekilliri bilen olturup kelishini ta bügün’giche zadila toxtatqini yoq! Yeni xitay tajawuzchiliri ta bügün’giche mexpi ujuqturush wastisidin qilchimu waz kechmey kelishi, ularning xelqimizni terorluq usulida yoqutush ishini bizge bashlap beriwatqanlighi, biznimu shuxil usulgha mejburlawatqanlighini ipadilimekte.
Bizge yerim esir awal terorluq herikiti bilen dahilirimizni yoqutup wetinimizge kirip kelgen xitay terorchilirining biwaste ewlatliri ta bügünki kün’giche xelqimizni mexpi ujuqturush yolidin ashurup paydilinip kelmekte! Xelqimiz xitay tajawuzchilirining wetinimizni toluq besiwilish ishini terorluq qilish bilen bashlighanlighini, bu yerim esir mabeynide xelqimizge yurguziwatqan ashkare yaki mexpi jazalashlirini, wehshi qiyin-qistaqqa elishlirini, surgun qilishlirini, bulang-talang qilishlirini, musadire qilishlirini, haqaretlirini, … hergiz unutmaslighi lazim. Terorchilar qanunsiz adem olturidu, biguna ademlerni olturidu, mexpi adem olturidu, eng qirghuchi qorallardin paydilinip biguna xelqimizni chong-kichik dimey, qeri-yash dimey, er-ayal dimey, qoralliq-qoralsiz dimey wehshilerche yoqutush üchünla qirghin qilishmaqta. Hetta bu türdiki terorluq herikitini xitay köchmen tajawuzchiliri ozilirining zamaniwi kongul echishlirining biri qilishiwalmaqta! Biz bu yerim esir mabeynide xitay tajawuzchiliri teripidin ujuqturiwitilgen ademlerdin qanchisini jaza üstide koreliduq? mexpi ujuqturilghan milyonlighan biguna shihitlirimizning mutleq kop qismini mexpi ujuqturghanlighini, yeni terorluq wastiliri bilen olturup tugetkenligini unutmaslighimiz lazim. Bizning bu biguna ujuqturiwitilgen milyonlighan qerindashlirimizning qan qisasi hessilep qisas elinishqa tigishlik qimmetlik kishilirimiz ikenligini hergiz unutmaslighimiz lazim.
Ene shu seweptin, bizningmu uchurighanliki bir xitay tajawuzchisini qilche perqlendurmey ujuqturup qisas elishqa toluq heqqimiz barlighinimu unutmaslighimiz shert! Xitay tajawuzchiliri herqanche bahana körsitishi, herqanche tehdit selishi, herqanche uydurmilar bilen dunyani aldashqa urunishidin qet’i nezer, xelqimizning xalighan bir ezasigha qanchiki wehshilik qilidiken, xelqimiz xitay tajawuzchilirining wehshi mahiyitini shunche uchuq korup alalaydu we gheziwimu shunche eship baridu. Xitay tajawuzchilirining bu xil wehshi ujuqturushliri meyli qandaq birsi teripidin ishlen’gen bolishidin qet’i nezer, bu ishjlarning bash jinayetchiliri beribir ene shu xitay tajawuzchi köchmenlirining terorluq jinayetliridur. Xelqimiz bu xitay tajawuzchilirining herqandighini wetinimiz xelqi aldida terorluq qiliwatqan bandit-bulangchi qatillar dep tonishi lazim. Bizning mexpi zerbe berish herkitige atlan’ghan pida’ilirimizning bu heriketliri heqqani heriket bolupla qalmay, mejburi wezipisi. Shuningdek, bu wezipe barliq xelqimizningmu bash tartip bolmaydighan wezipisi! Bizning pida’ilirimiz xelqige mana bu bash tartip bolmaydighan wezipisini herda’im eslitip turushi, yiteklep berishi lazim.
2-14§.Milliy Munapiqlargha Bérilidighan Jazalar
Adette milliy munapiq digenning kimlerge qaritilidighanlighini aldinqi bolumde xeli eniq korup chiqqaniduq. Bügünki milliy munapiqlar gerche wetinimizni xitay tajawuzchilirigha bewaste setiwetken birinchi ewlat weten xa’inliri bolmisimu, wetinimizni xitaylashturushta turtkilik rol oynap kiliwatqan, hemde birinchi ewlat weten xa’inlirining biwaste yaki wastiliq yetishturushi netijiside otturigha chiqqan tughma weten xa’inliridur. Yeni, bügün tipik xa’inlarni bahalighinimizda wetinimizni xitay tajawuzchilirining besiwilishigha yol echip bergen birinchi nomurluq weten xa’inliri, wetinimizning xitaylashturulishigha purset yaritip bergen ikkinchi ewlat weten xa’inliri we xitaylarning biwaste yetishturup chiqishidin otturigha chiqqan üchünchi ewlat weten xa’inliri dep uch turge ayrishimiz mumkin. Bügünki künde birinchi we ikkinchi ewlat weten xa’inlirining roli asasen qalmighan bolup, üchünchi we tortinchi ewlat weten xa’inliri wetinimizning toluq xitaylashturulishida barliq sepler bouyiche yamirap heriket qilishmaqta. Huddi shuningdek, bu türdiki weten xa’inlirining weten satquchluq pa’aliyetliri undaq birinchi we ikkinchi ewlat weten ha’inliriningkidek biwaste xa’inliq qilishtin ozgirep, resmi xitay tajawuzchilirining ashkare yalaqchiliri ornigha chushup pa’aliyet qilishmaqta. Bu türdiki tughma weten xa’inliri wetinimizde zomigerlik we basqunchiliq qiliwatqan xitay tajawuzchilar hakimiyitining barliq qatlamlirigha tarqilip xitay tajawuzchilirining bulang-talanglirigha yardemchi boliwatmaqta yaki xelqimizni basturup berishlerde turtke bolushmaqta.
Bu weten xa’inliri desliwide birinchi yaki ikkinchi ewlat weten xa’inlirining qoltuqigha kiriwilip weten satquchluq jinayetliri bilen shoghullinip kelgen bolsa, endi tarixi xa’inliq wezipisini tugetken aldinqi ewlat weten ha’inlirining ornigha dessep xitay tajawuzchilirining biwaste ghalchilirigha aylinip tughma weten xa’inliq qiyapetler bilen ottürda yamirap yurushmekte. Tughma weten xa’inliri iradisiz, menpe’etperes, nadan, axmaq, ghayisiz, abroyperest, chirik, peskesh we wehshi munapiqlar arisidin tallan’ghan mexluqlar bolup, ular del ozliridek exlet-chawilarni etirapigha yighiwiliship birqanche guroh munapiqliq eqimlirini peyda qilip, xitay tajawuzchiliri aldida küchukluk qiliship, ozara munapiqliq riqabitini shekillendurup timsiqliship xelqimizge tehdit seliship yurushmekte. Eslide bu türdiki weten xainlarning xa’inliqigha xitay tajawuzchilirining digendek ehtiyajlirimu qalmighan bolup, qachanki birer milliy ghulghula yaki xitay Tajawuzchilirigha naraziliq heriketliri shekillen’gendila bu munapiqlarni otturigha selip xelqimizni basturush, pash qilish, nazaret qilsh we jazalashlarda otturigh chiqishidu.
Bu türduki tughunda milliy munapiqlarning xeli kop qismi biwaste urugh-tughqanliri, dost-yarenliri, yurtdashliri we sawaghdashliri qatarliqlardin teshkillen’gen bolghachqa, herxil xa’inlar gurohidiki munapiq shaykiliri herxil qatlamlardiki xelqimiz arisida riqabetchi gurohlardiki munapiqlarni bezide xitay tajawuzchilirigha, yene bezide xelqige qarilap körsitiship, guya oziliri xelqi üchün eng yaxshi tohpe qoshiwatqan kishiler chumperdisige oriniwilip xelqimizni qaymuqturushup kelmekte. Shunga milliy munapiqlargha baha bergende palanchi yaxshiraq, pokonchi nachariraq deydighan mesile mewjut emes. Xitay tajawuzchilirigha qarshi herqandaq wetenperwerlik pa’aliyitini peyda qilishqa qarshi chiqidighan barliq yerlik emeldarlar yaki ularning ghalchiliri, bügünki kündiki tipik weten satquchlar hisaplinidu. Milliy munapiq iken, u xa’in choqum jazasini tartidighanlarning qataridin orun elishi shert. Bu xil munapiqlarning ozini aqlashta qaldurghan birdin-bir yoli – meyli ashkare bolsun yaki mexpi elip barsun, wetinimizdiki xitay tajawuzchilirini azaytidighan, ularni qoghlap chiqiridighan emiliy heriketlerni peyda qilishila bolidiki, ozini aqlashning bashqa yoli yoq.
Yeni, herqandaq bir milliy munapiq xelqning jazasidin qutulishi üchün xitay tajawuzchilirining köpiyishini tosash, düshmenni qachurush we düshmenni tel-töküs tazilash heriketlirige biwaste qatnashqan, biwaste tohpe qoshqanlighini ölchem qilish kirekündaq bolmaydiken, bu xa’inlarni weten xa’inliri qatarida tigishlik jazasini berishte qilche ikkilinip yurmesligimiz lazim. Xuddi shuningdek bu xa’inlarning ewladliri yaki yeqin gumashtilirigha zerbe berish arqiliq bu xa’inlargha wastiliq zerbe berishke mejbur bolghinimizdimu bu xa’inlarning ata-ana, aka-uka, hede singilliri, newre-chewriliri, kilin-kuyoghulliri, eng yeqin yalaqchiliri, … qataridikilerni her qandaq bir bahane-sewepni korsitip qoghdap qelishqa qet’i bolmaydu. Bu türdiki milliy munapiqlarning adettiki xa’inliq pa’aliyetliri üchün kongul arambexishligi yaki yardemchi-meslihetchiligini qiliship beriwatqan yuquriqidek yeqinliri mutleq türde milliy munapiqlargha wastiliq zerbe berilidighan nishan qilip tallinidighan namzatlar ikenligini eniq tonup yetishimiz, ulargha berilgen zerbining milliy munapiqlarni parakende qilip, ularni ichki zidiyetke, parchilinishqa, xa’inliq heriketlirige wastiliq bolsimu cheklime qoyushqa bolidighan yigane charilar ikenligini unutmaslighimiz lazim.
Bügün wetinimizde milliy munapiqlargha jaza yurushi qilish herikiti hazirghiche bir adet yaki dolqun halitige kelturulmey kelinmekte. Shu seweptin wetinimizdiki milliy munapiqlar ap-ashkare xa’inliq pa’aliyetliri bilen shoghullinishta qilche tep tartmaydighan halgha kelipla qalmay, hetta nurghunlighan wijdansizlarni heweslenduridighan rollarnimu oynimaqta. Shundaq iken, bundaq tipik weten xa’inlirigha qarita adettikiche kemsitish, chetke qeqish yaki arilashmasliq digendek addi yitim qaldurush chariliri ulargha zadila tesir qilmas halgha kilip bolghan. Milliy munapiqliq xelqini, millitini, wetinini, wetinining bayliqlirini chet’el tajawuzchilirigha biwaste yaki wastiliq setish herikiti bolghini üchün, weten xelqimizge düshmenlik herikiti hisaplinidu. Weten’ge düshmenlik qilish herikiti meyli biwaste yaki wastiliq bolsun, oxshashla milliy düshmenlik herikiti hisaplinidu. Milliy düshmen iken, xitay tajawuzchilirigha qandaq shekilde zerbe beridikenmiz, bu milliy munapiqlar gurohighimu tallap turup zerbe berishni özimizge qoshumche wezipe qilishimiz lazim. Hetta tajawuzchi hökümet ichide qanchiki yuquri emelge, qanchiki yuquri inawetke ige bolghanlirini, ularning etirapidiki gumashtilirini eng awal zerbe berilidighan namizatlar qatarigha elishqa alahide küch chiqirishimiz lazim.
Axirida shunimu korsitip otush kirekki, xelqimiz, wetinimiz bügün intayin jiddi hewiplik yoqulush basquchida turiwatqinida hemme kishi milliy musteqilliq heriketlirini qanat yaydurushning chare-tedbirlirini ahturup yurushke tigishlik bolup turghan bir weziyette, bir qisim ghurorini, wijdanini, exlaqini, numusini yoqatqanlarning eyshi-ishiret qaynimi ichige chokup kitishimu weten’ge xiyanet qiliwatqanlighining bashqiche ipadisi dep tonishimiz shert. Mesilen, wetinimiz xitay tajawuzchiliri teripidin eghir depsende qiliniwatqan bügünki künde xitay tajawuzchiliri bilen muhebbetlishish, ular bilen eyshi-ishiret qilish, quchaghliship yürüsh, ular bilen toy qiliwelish, zeherlik chékimlik bilen shughullinish, birge qimar oynash, ulargha ich aghritip ölümdin, apettin qutquzup qelishqa urunush yaki bala qilip beqiwilish qataridiki urunushlirining hemmisi weten’ge haqaret keltürüsh qiliqliri hisaplinidu. Shunga bu türdiki chirigen ademlirimiznimu jinisi, mertiwisi, kélip chiqishi, bilim sewiyisi, yeshi qatarliq alahidiliklirini bir chetke qayrip qoyup purset kelgen haman ibret bolsun üchün eng paji’elik yollar bilen jazagha tartishnimu bu qetimliq herikitimizning bir qoshumchisi qiliwilishimiz lazim. Bu türdiki nomussizlargha heydekchilik qilidighan, yardem qilidighan, himaye qilidighan, qiziqturidighan, mejburlaydighan herqandaq yerliknimu munapiqlar qatarida tallap jazalash namzatliri qatarigha kirgüzüshimizge bolidu.
Qisqisi, bundin keyin wetinimizde milliy munapiq digen uqumni eniq ayrip, weten milliy musteqilliq herikitimizge tosalghuluq qilidighan, chekliship beridighan, buzghunchiliq qilidighan, soghuq su sépidighan barliq heriketlerni tigishlik jazalashqa atlinishimiz lazim.
2-15§.Xitay Mustemlikisi we Etirapidiki Bashqa El Xelqliri Bilen Mu’amilimiz
Wetinimizdiki bügünki xitay tajawuzchilirining weziyitini estayidil tehlil qilghinimizda, heqiqetenmu uzun’gha sozulidighan mutleq mexpi wehime peyda qilish heriket basquchi, sheher-bazarlar etirapi partizanliq urushi heriket basquchi we sheher-bazarlar arisi yoqutush jengi heriket basquchiliridin ibaret texmini üch asasi basquch boyiche milliy musteqilliq herikitimizni qanat yaydurushqa mejbur bolishimizni mölcherlishimiz mumkin. Bu jeryanda heriket basquchliri herxil xitay tajawuzchilar tebiqiliri bilen, herxil izilgen milletler bilen, xoshna eller bilen, türki eller bilen, islam elliri bilen we gherp elliri, xelqaraliq guroh-teshkilatlar bilen herqaysi basquchlarning özgiche teleplirige asasen munasiwet qilishimizgha toghra kilishimu mumkin. Bu xil munasiwetler herqaysi basquchluq milliy musteqilliq heriketlirimizge qet’iy türde eniq yardimi bolushni aldinqi shert qilish pirinsipigha ri’aye qilishimizni shert qilidu. Bügün biz birinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimizni texi mukemmel dolqun halitige aylandurushni endila pilanlawatqinimizda, bu xil munasiwetlerge alahide diqqet qilip muamile qilishimizgha mejburmiz. Eger aziraqla mujimellik korulush ehtimali bolghinida, bu xil pa’aliyetlerge kiriship, chiqqili bolmaydighan chigishlik ichige petip qelishtin saqlinish üchün eng yaxshisi munasiwet qilmighinimiz teximu bixeter bolishi muqerrer. Shundaqtimu töwende munasiwetlik xelqler bilen bolidighan mesililerni qisqiche tehlil qilip otimiz.
1. Tibetlikler Bilen Munasiwetlirimiz Toghrisida Bügünki künde xitay tajawuzchilirining hökümiranlighi astida turiwatqan mustemlike yaki az sanliq milletler arisida Tibetliklerning shara’iti eng ewzel halda turmaqta. Yeni, Tibetning joghrapiyiliközguchiligi tupeylidin xitay tajawuzchiliri nisbeten alghanda eng ajiz turiwatqan mustemlikisi hisaplinidu. Xitay tajawuzchi köchmenliri Tibet igizligide hechqachan oz ixtiyari bilen menggu qelishni xalimaydu. Tibet, xitay mustemlikichilirige nisbeten dunyawi zomigerlik chushi we mustemlike siyasitining izchilliqigha kapaletlik qilidighan intayin muhim amillarning biri deyish mumkin. Derweqe, yeqinqi yillardin buyan Tibetmu xitaylargha köchmen yotkesh yeri we xameshya menbesi halitige ozgirip barmaqta. Eger xitay tajawuzchiliri Tibetni qoldin berip qoyghinida jenupta Gwangshi-Yunnen etirapidiki hindichini mustemlike milletlirining milliy musteqilliq herikiti üchün yuchuq echilip qalsa, gheripte wetinimizning milliy musteqilliq herikiti üchün intayin paydiliq shara’it yaritilghan bolidu. Xuddi shuningdek Koknur-Kengsu sahesidiki tunggan xelqining xitaydin ayrilip yashash arzusini we shimalda jenobi mongghullarning musteqilliq yaki shimali monggholiye bilen birliship kitishlerni asanlashturup beridu. Buxil ehwalda, sherqi shimaldiki manjularnimu jim yatidu deyish tes.
Bu xil ehwal astida xitay mustemlikichi hakimiyitini iqtisadi asasqa we energiye-xameshya menbesige ige qilip turiwatqan wetinimiz tupraqliri, mongghul dalaliri we manjoriye eghir sana’et rayonidin ayrilip qalidighan xitayning tez arida yimirilip bir qanche ushshaq xitay doletlirige parchilinip ketishidin direk beridu. Shu seweptin xitay mustemlikichiliri tibetning qolidin ketishini joghrapiyilik noqtidin xitayning milliy yoqulishi dep hisapliwiliship, tibetni jan tikip ching igellep yetishigha tirishmaqta. Bu noqtidin alghanda, Tibet – Xitay mustemlikichiliri üchün eng muhim joghrapiyilik ehmiyetke ige herbi rayon hisaplinidu. Yeni bezilerning „ehmiyet bireyli, ulargha masliship heriket qilayli“ dep kokke koturushup yurgen dunya siyasi joghrapiyisi digini del mushundaq ehwallar bolup, küchligirek milletler bashqa milletlerni yaki bashqilarning tupraqlirini oz hayati bixeterligi dep uyduriwalghan atalmish milliy menpe’etliri üchün qilche ikkilenmey yoqitiwiteleydu, igelliwalalaydu, depsende qiliwiteleydu yaki setiwiteleydu. Biz del ene shundaq bir siyasi joghrapiyening – atalmish ‚jongxuwa milliti‘ ning menpe’etliri üchün qurbanliq qilin’ghan bir milletmiz!
Bizge nisbeten Tibbetning ehmiyiti buningliq bilenla cheklinip qalmaydu. Tibet – Xitaylarning düshmini bolup turiwatqan Hindistan bilen tengpongluq saqlash üchün tibet igizligining eng igiz tagh tizmiliri bolghan Himalaya tagh tizmisi arqiliq ozilirini Hindistanning tehditidin saqlap turmaqta. Buning netijiside Hindistan düshmini bolghan Pakistan bilen zich hemkarliq weziyitini yaritip bermekte. Bu teripimu biz üchün xeli wehimilik bir siyasiy joghrapiye apiti halitini shekillendurmekte.
Yene bir mesile, tibetning atalmish ’sergerdan‘ hökümiti xitay tajawuzchilirining deplomatiye saheside beshini aghritip keliwatqan eng zor tehdit hisaplinip keliwatqachqa, xitay tajawuzchiliri herxil deplomatiye hiligerlikliridin paydilinip tibet sergerdan hökümitini 40 yildin buyan tench musteqilliq pa’aliyetler da’iriside cheklep tutup kelmekte. Nobel tenchliq mukapati tibetliklerning qoralliq küresh arqiliq milliy musteqilliq herikitini ilgiri surushini cheklep, tench, tench musteqilliq heweslirini alahide kücheytiwetkenidi. Emma tibetning uyghan’ghan yash ewlatliri arisida bu xil tenchliq uyunlirining heqiqi mahiyitini tedriji tonup yetip, tench deplomatiye yolliri bilen xitay tajawuzchiliridin qutulup musteqilliqqa erishish pilanlirining riyallighi bolmighan pantaziye ikenligige ishendurmekte. Netijide tedriji shekilde qoralliq partizanliq kurishige heweslinidighanlar künsayin artip barmaqta.
Tenchliq terghibatlirining ziyinini yetip ashqiche körgen xelqimiz qet’i türde tibet qoralliq küresh teshebbuschiliri bilen zich hemkarlishish yolini tepishi lazim. Bu xil hemkarliqni xitay tewesidiki ewzelliklerdin paydilinip qanat yaydurushqimu bolidu. Bolupmu tibetliklerning bizge oxshash birinchi basquchluq heriketni zoruriyet qilidighan ehwalda emes, belki partizanliq urushni asas qilidighan ikkinchi basquchimizdek heriket shara’itigha ige ikenligini ulargha tonutup, ularning partizanliq korishi bilen mexpi wehime herikitini birleshturup qanat yaydurush iradisini tiklishige righbetlendurishimiz lazim. Shu seweptin tibet tenchliqchilar gurohi bilen yeqinlishishning qilche menisi yoq, hetta wastiliq ziyini bolamaqta.
2. Mongghullar Bilen Bolghan Munasiwitimiz Bir pütün mongghul dölitini qurishi lazim bolghan mongghullar herxil ichki-tashqi sewepler tupeylidin ikkige bölünüp ketkien paji’elik halda turmaqta. Xitay mustemlikisige kirip qalghan jenobiy mongghullarning manjuriyidin tartip wetinimiz chegirilirighiche bolghan cheksiz ketken yaylaqliri arisida intayin mol tömür roda menbeliri we nefit menbelirining bolishi jenobi mongghullar üchün eghir apet bolup qalghanidi. Xitaygha intayin yeqin turghan bu xam eshya menbeliri mongghul sheher-yezilirini tezlikte xitaylashqan yerlerge aylandurushning heriketlendurguchi asasi amili bolup qalghanidi. Netijide, jenobi mongghul tupraqliridiki xitay tajawuzchi kelgindilirining zichlighi wetinimizni besip yatqan xitay tajawuzchi köchmenlirining zichlighidin kop ustun turmaqta. Shunga, mongghul xelqining xitay tajawuzchiliridin qutulup chiqish herikitini bashlishida tibbet xelqige oxshash biwaste partizanliq heriketlirini muqeddime qilishi qet’i uyghun kelmeydighan weziyette turmaqta. Ularmu xuddi bizge oxshash mutleq mexpi xitay tajawuzchilar köchmen-kelgindilirini qoghlash wehimilik heriketlirini asas qilishqa mejbur. Halbuki, Xitay mustemlikichilirining herxil hiliger qaymuqturushliri we wastiliq yollar bilen tesir körsitishi netijiside, mongghullar arisidimu nurghun kishiler xuddi bizdikige oxshash tench shekilde musteqil bolush xam xiyali bilen xelqini bixotlashturidighan atalmish ‚xelq partiyisi‘ diginidekler we chet’el dawrangchiliri ustun rol oynap kelmekte. Yeqinqi yillar mabeynide tibet we wetinimiz xelqidin ilham elip qoralliq küreshke irade baghlighan yash Chenggizxanchilar qoshonliri tedriji shekillinip küchiyish yüzlinishi ehtimallighi barliqqa kelmekte. Bu yash küchler heddidin tashqiri küchlinip ketken xitay tajawuzchilirigha qarshi Chenggizxan rohi bilen qanliq jengge atlinish yollirini teshwiq qilish basquchigha qedem qoymaqta.
Yoqurida korsitip otkinimizdek, mongghul weziyitining jiddilishishi wetinimizning milliy musteqilliq herikitining birinchi basquchi hisaplinidighan xitay tajawuzchiliri kelgindilirining sun’i we tebi’i kopuyishini cheklesh jehette ijabi rol oynaydighanlighi muqerrer. Uning üstige mongghul xelqining mexpi qoralliq qarshiliq herikitini qanat yaydurushida shertsiz yardem qilalaydighan 80 yilliq musteqil shimaliy mogngholiye jumhuriyiti ulargha eng yeqin we eng ishenchilik arqa tirek bolup bireleydighan ewzel tashqi muhit shara’iti mewjut. Shunga mongghullarning musteqilliq kurishi, bolupmu partizanliq urush basquchigha koturileliginide ularning weziyiti bizningkidin kop ewzel shara’itlargha ige bolishi muqerrer.
Mongghullar bilen bolghan munasiwitimizde wetinimizdiki yüzminglighan mongghul wetendashlirimiz jenobi mongghuliyining musteqilliq kurishige akitip turtke bolush bilenla qalmay, ortaq düshminimiz bolghan wetinimizdiki xitay tajawuzchilirigha qarshi mexpi küresh qilishtimu biz bilen birliship kiteleydighanlighi bir tarixi pakit. Shu seweptin biz wetinimizdiki mongghullar wastisi arqiliq mongghuliyining milliy musteqilliq herikitige hisidashliq we righbetlendurushlerde bolishimiz, hetta wetinimizdiki mongghullarning ana wetinide mexpi jeng qilishni wetinimizde uginip pida’i yetishturushigimu yardemchi bolishimiz kirek. Bolupmu oxshash herket teghdirige qalghinimiz üchün bir-birimizge tejribe tonushturush, ortaq heriket dolquni shekillendurush we keyinki basquchlarda ortaq heriket bilen shoghullinishlarnimu oylinishimiz mumkin.
3. Tungganlar Bilen Bolghan Munasiwitimiz Tungganlarning ehwali sel bashqiche bolup, xitay mustemlikichiliri tewesidiki tungganlar intayin tarqaq jaylashqan bolghachqa, ularning he digendila birer musteqil dolet qurush üchün küresh qilish imkaniyiti yoq diyerlik. Gerche senshi, ningsha, koknur we kengsu igizligi da’iriliride tungganlarning zichlighi bir qeder yoquri bolghandek qilsimu, emma bu yerler omumen mutleq ustun xitay kelgindiliri bilen qaplinip ketken yerler bolghachqa, shuningdek yene bu yerler pewqul’adde namirat haletke kelturiwitilgini üchün, tungganlarning bu da’irilerdimu herqandaq bir küresh qilish usullirini qollinishidin qet’i nezer, musteqil tunggan doliti qurup chiqalishini hazirche qiyas qilmaq tes. Emma tungganlar barliq xitay sheherlirigiche tarqilip yashap kelgini üchün, xitayning gherbide bir qeder erkin tunggan fidiratsiyisi digendek milliy erkinligini himaye qilalaydighan we xitay tajawuzchilirini bundaq erkinlikni berishke mejburliyalaydighan mexpi wehime heriketlirini intayin ongushluq qanat yaydurush shara’itige ige. Hech bolmighanda tungganlar xitay tajawuzchilirining qolidin qutulup chiqip Tibet-Tunggan, mongghul-tunggan, Tibet-Tunggan-Mongghul, hetta Uyghur-Tunggan, … digendek musteqil yashashni kapaletlendureleydighan herxil ittipaq dolet shekillirigimu intilip korushi mumkin.
Herqandaq shekil elishidin qet’i nezer, tunggan xelqi xitayda tarqaq jaylishishi, xitay tili, xitay yezighi ortaqliqi we qismen xitay turmush adetliridiki oxshashliqlargha ige bolghanlighidin paydilinip xitaylar arisigha tola bek girim qilmayla kirip kiteleydu we wehimilik heriketlernimu asanla qanat yayduralaydu. Bolupmu wetinimizdiki yüzminglighan tunggan wetendashlirimiz wastisi arqiliq xitay tajawuzchiliri arisigha wehime terish heriketlirini tunggan yurtlirighiche kingeytish terghibati bilen shoghullinishimizgha bolidu. Oz xelqimiz arisidiki ittipaqliqqimu razi bolushmaydighan bir qisim atikachilirimizgha bundaq mesilehetler qet’i yaqmaslighi tebi’i. Emma ulargha pisent qilishimizning hajiti yoq. Biz xitay tajawuzchiliridin qutulushning barliq charilirigha murajet qilishta hergizmu özimizge sun’i cheklimilerni qoyiwalmaslighimiz lazim. Halbuki, bundaq mesililerge qarshi chiqquchilarning mepkorisi xitay ‚demogratchiliri bilen hemkarliq‘ qilish imzalirigha qol qoyushlardin unchilik yirginip ketmeydighan kishilerdin ikenligi melum bolmaqta.
4. Bashqa Xitay Changgilidiki Milletler Bilen Bolghan Munasiwetlirimiz Toghrisida Bularning ichide eng tipik bolghanliridin manjular we jwanglarni körsitishimiz mumkin. Bu xelqlerning yurtliri qutulghusiz derijide xitaylashturiwitilgen, xelqimu eghir derijide atsimilatsiyileshturiwitilgen bolup, ularning biwaste musteqilliq kurishi shu’ari astida heriket elip baralishini hazirche qiyas qilalmaymiz. Yeni, bu el xelqliri we ularning wetini bizning wetinimiz we xelqimizning tench turup berginimizde pat yeqindila muptala bolidighan ‚yoqutulghan tarixi millet‘ qatarigha otup bolghan milletler diyishimiz mumkin. Shundaqtimu xitayning fidirallishish yaki parchilinish pursiti kelginide nisbeten kopirek milliy erkinliklirige kapaletlik qilghili bolidighan birer memuri shekilni qiyas qilish mumkin. Shunga bu xelqlerning erkinlik heriketlirige hisidashliq qilishimiz, mumkin bolghiniche ularni righbetlendurushimiz lazim.
Emma shumu bir pakitki, qanchiki eghir atsimilatsiye qilin’ghan, wetini qanchiki eghir xitaylashturulghan bolsa, bu xil xelqler arisida milliy munapiqlarning tarqilishimu shunche kop bolishi bir muqerrerlik. Shundaq bolghachqa bu türdiki xelqlerning milliy erkinlik mesililiri heqqide hisidashliq yaki hemkarliq ornatqinimizda alahide ehtiyatchan mu’amile qilishqa mejburmiz.
5. Jenubiy Xoshnilirimiz Toghrisida Gerche Hindistan xitay bilen zitliship kiliwatqandek qilsimu, chegra boylirimizning xitay tajawuzchiliri teripidin küchluk qamal qiliniwilishi, cheksiz quruq taghlar bilen ayrilip turishi tupeylidin birinchi basquchluq herikitimizde Hindistandin qilche ümid kutelmeymiz. Keyinki basquchlarda weziyetning qandaq tereqqi qilishini hazirche mölcherlimek bekla etigen bolghini üchün, hazirche u toghrisida bash qaturishimizning qilche qimmiti yoq. Ozliri bilip bizge bu jehette mexpi yardem qilimen dise mutleq mexpiyetlikni saqlash asasida qarshi alsaq boliwiridu. Emma shunisi eniqki, bügünki ehwaldin qarighanda, Hindistan hökümiti xelqimizning milliy musteqilliq herikitining herqandaq bir sheklige qilche tosalghu bolmaydu.
Pakistan mesilisi yene bir chigish mesile bolup, ular Hindistan tehditidin qutulush üchün xitayning yardimige erishish ular üchün bekla muhim hisaplanmaqta. Shunga ular öz bixeterligi üchün wetinimizge dini qerindashliq yardimi korsitip xitaylarning yardimidin mehrum qelishni hergizmu xalimaydu. Emma Pakistan xelqi musulman bolghachqa, qismenlikte mexpi yaki gheyri resmi yollar bilen bizge shexsi hisidashliq qilidighanlarni chiqmaydu diyishkimu bolmas. Shundaqtimu birinchi basquchluq herikitimiz jeryanida ulardinmu herqandaq bir ümidte bolishimiz ziyanliq.
Afghanistan ta bügün’giche ichki urushtin beri kilelmey yurgini üchün, ulardin birer ümidte bolushmu artuqche. Uning üstige ular bilen munasiwet qilishning muwapiq chegra yolimizmu yoq.
Tajikistan bilen xelqimiz tarixi yeqin munasiwette bolghini üchün, ular bilenmu xususi mu’amile qilishqa bolamdu-qandaq, bir nime diyish hazirche tes. Chünki ularmu ichki urushtin beri kilelmey yürgen namrat we ajiz dölet.
6. Orta Asiya Türki Jumhuriyetliri Bilen Bolidighan Mu’amililirimiz Toghrisida Bu jehette biz bilen biwaste chegirisi bolmighan ellerni bizge yardem qilalaydighan eller digendin köre, wetendin qechish yaki yoshurunush üchün ketkenlerge turmushini qamdap turush shara’iti berish ehtimali bolghan eller diyishimizgila bolar. Ta bügün’giche bu ellerning wetinimizning milliy musteqillighi üchün eniq ipade bildurgenligini sezmiduq. Hetta nurghunlirining xitaygha yardem qilidighanlighi toghrisida xewerlerni anglimaqtimiz. Shunga bizdin yiraqtiki ellerdin zadila ümidlinishning hajiti yoq.
Biz bilen chigirasi bolghan ellermu oz ghemi bilen bolup yurgini üchün, bizge herqandaq bir ashkare yardemde bolalishinimu qiyas qilalmaymiz. Ular bizdin qechip barghanlarning yushurinip yurishige köz yumalisila bizge eng chong yardem qilghini hisaplinishi mumkin. Qan qerindashliq, dini qerindashliq digenlerning hemmisila awal oz menpetini aldinqi orun’gha qoyush bolidighanlighini hergiz unutmaslighimiz, ularning texi shepisi korulmigen xelqimizning milliy azatliq heriketliri üchün birer yardemde bolishini hergizmu tama qilmaslighimiz lazim.
Axirida Shimali Mongghuliyening bizge qandaq mu’amile qilishidinmu eniq xewirimiz yoq. Belkim ularmu hazirghiche oz namiratlighidin qutulushning charisini tapalmay yurgenler bolishi mumkin. Ularning kelgüsidiki bizge berish ehtimali bolghan yardemliridin tamada bolishimiz hazir bekla etigen. Xuddi shuningdek shimaldiki yene bir nisbeten küchluk xoshnimiz bolghan Rosiye toghrisidimu eniq bir nime diyelmeymiz. Tarixi noqtidin qarighinimizda, ulardin herda’im ehtiyat qilishqa tigishlik xoshnimiz diyish mumkin.
7. Komunizimgha Qarshi Xitaylar Bilen Bolghan Mu’amilimiz Toghrisida Bu mesile nöwette eng diqqet qilishqa tigishlik nazuk mesililerning biri deyish mumkin. Bu heqte yoqurida nurghun toxtalghinimizdek, xelqimizni izchil qaymuqturup kiliwatqan pirinsipal xataliqlarni sadir qilishimiz we bihude tamalarda bolishimizgha tupki sewep boliwatqan jiddi mesililerning biri. Bolupmu bu mesilide chet’ellerde muhajir bolup yurgen kishilirimizde chekidin ashqan ghelite qarashlar hökümiran orunda turup kiliwatqanlighi kishini heyran qaldurmay turalmaydu. Bu mesile yigane xitay demogratliri bilen bolghan mu’amile mesilisigila taqishidighan mesile bolup qalmay, eng muhimi wetinimiz xelqini qaytidin xam xiyalgha paturup qoyush xewipi intayin küchluk bolghan muhim mesililerning biri. Yeni, bu mu’amilidide bekla ijabi terghibatlarda bolup kitishimiz, xelqimizni qaytidin xelqilghuch jenglerge yitekleshni yene bir mezgil keynige sorushni kelturup chiqirip, yengi xitaylar bilen yariship mesile xelqilishqa bularmu deydighan xam xiyalni wetinimiz xelqi ichidiki pida’ilirimiz arisida yitildurush xewipi eghir.
Bu digenlik, xelqimizni tajawuzchilardin qutulushning eng axirqi peytidinmu waz kechtürüsh weziyitini peyda qilishi digenlik bolidu. Eger biz bundaq xitay teshkilat yaki kishiliri bilen mu’amile qilishqa bekla mejbur qalghinimizda, ularni wetinimizge tajawuz qilip kirip yerlishiwatqan yurtdashlirini wetinimizdin toluq chekinip chiqip ketishige mejburlaydighan eniq we emiliy roli bolidighan pa’aliyetler bilen shoghullinishini hemde wetinimizning milliy musteqilliq pa’aliyetlirini shertsiz qollash, emiliy yardemde bolushni ashkare elan qilshini sözlishishning aldinqi sherti qilishimiz shert. Emma ularning hechqaysisidin bundaq pikirge kelish ehtimallighini bügün’giche sezmiduq. Hetta ularning asasi eqimige wekillik qilidighanliri izchil türde xitay kommonistlirini tenqitlep, ‚azsanliq milletlerge bekla yumshaq qolluq qilip ketti‘ dep zarliniwatqanlighini hemme waqit anglimaqtimiz!
Alayluq, Teywen, Shyanggang, Awminliq xitaylar herqandaq ijtima’i tüzüm höküm surishidin qet’i nezer wetinimizning milliy musteq1illiq teliwini qet’i ret qilish lazimlighi heqqide izchil bayanatlarda bolup kelmekte. Ular bügün xelqimizning milliy musteqilliq kurishini bahane qilip xitay kommonistlar hakimiyitining ajizlashturulushigha wastiliq tohpe qoshush ehtimallighinimu xewiplik heriket deyiship qarshi chiqishqa urunmaqta. Ularning qarishiche, wetinimiz menggu xitay zemini bolup qelishi shertmish! Derweqe ular wetinimizde mutleq hökümran orun’gha eriship bolghan wetendashlirining parawanliq hayatini tashlap dolitige chikinip chiqip ketishini zaman axiri kelgendek qiyas qilishmaqta. Shunga ular xelqimizning wetinimizdiki milliy musteqilliq herikiti bilen shoghullinishimizni mutleq tench pa’aliyetlerni asas qilish sherti bilen qollashni oyliship korushinila purutup ötken boldi. Tégi tektini sürüshte qilghanda, bügünki erkin dunya qarishidiki xitaylarning asasi gewdisi wetinimizni xitay yeri dep tonushta izchil ching turidighanlardur.
Bu jehette xitaydin chet’ellerge qechip chiqip pa’aliyet qilip yurgen demogratchi xitaylarmu ulardin qilche perq qilmaydu. Ularmu wetinimizni xaniweyran qilip yurgen wetendashlirini ‚gunahsiz puxra‘ dep qarap, hetta ulardin qilche ayrilishqa bolmaydighan demogratiyige teshna yaxshi puxralar dep küchep terghip qilishmaqta. Shu seweptin, wetinimizdiki ghil-pal korulgen mexpi wehime heriketlirige qarapla wetinimiz xelqini ‚terorchilar‘ dep ashkare elan qiliship kelmekte! Qolidin hech nime kelmey turup bu xitay qachqunliri bizge shu mu’amilini qiliwatqaniken, eger hökümetni qoligha alghinida yene nime yaxshiliq kutkili bolar?!
Biz shuni ochuq pirinsip qilishimiz kérekki, biz xitayning herqandaq birsi bilen munasiwet qilishimizda, milliy musteqilliq herikitimizni shertsiz qollash, wetinimizdin xitay tajawuzchi köchmenlirini toluq chiqirip tashlashqa shertsiz maqul bolushni aldinqi shert qilip mu’amile qilishimiz shert! Bu–milliy musteqilliq herikitimizning tüpki pirinsipi!
2-16§.Eqidini Milliy Musteqillighimiz Üchün Pida Qilish Toghrisida
Xelqimizni, wetinimizni öz-özige xoja musteqil milliy dölet haligha keltürüp, wetinimiz xelqini dunyadiki milletler qatarigha keltürüsh üchün küresh qilishni özilirige ghaye qilishqan nurghun kishilirimiz özilirige herxil eqidilerni qoral qilip pa’aliyet qilishmaqta. Bir eqil igisining birer idiyiwi eqimgha mensup bolmaslighini tesewwur qilmaq heqiqetenmu eqilgha sighmaydu. Shundaq iken, teshkilatlirimizning birer eqidige mensup kishiler topidin teshkil tepishi normal hadise, hetta zörüri hadise dep qarishimiz mumkin. Emma bu xil idiyiwi eqimlarning hemmisila birdin-bir toghra eqide diyelishimiz yaki xelqimizni toluq jelip qilip kételeydighan eqidiler diyelishimiz esla mumkin emes. Hetta melum birxil idiyini eqide qilishqan kishilirimiz bashqa bir idiyiwi eqidige mensup kishilirimizni ichki düshmen hisaplishimu normal bir ehwal. Shundaq iken, nöwettiki ortaq we jiddi ehtiyajimiz hésaplan’ghan milliy musteqilliq arzuyimiz üchün küresh qilishta bu xil idiyiwi eqimgha mensup kishilerning hemmisi bir merkezge toplinip bir qomandanliq shitapqa boy sunushinimu telep qilalmaymiz. Emiliyettimu bu xil birleshmeslik hadisilirini her yerde uchritip turmaqtimiz.
Emma shumu bir pakitki, herqandaq bir eqimgha mensup kishiler yaki teshkilatlar bolishidin qet’i nezer, bir weten ichide yetmekchi bolghan ghayilirida yaki bu ghayilirige yetish yolida nurghunlighan ortaq noqtiliri we awal orundashqa tigishlik eng muhim ortaq wezipiliri bolishi muqerrer. Eger herqandaq bir pikir eqimigha mensup bir teshkilat öz ghayisini ishqa ashurushi üchün yalghuz heriket qilip axirqi netijige erisheleydighanliqigha közi yetken heriket basquchida hech bolmighanda shu noqtigha keliwilish üchün bolsimu qismen oxshash pikirlik kishilerbilen shertlik hemkarlashqinida, bu qiyin otkeldin asanla otiwelishi mumkin. Mesilen, wetinimiz xelqi arisida tarqilip yurgen pikir eqimlirining mutleq kop qismi milliy musteqilliqni qolgha keltürüsh ghayiside asasen ortaq pikir birlikige ige.
Ularning arisidiki perq milliy musteqilliq elan qilin’ghandin keyin andin ozini körsitishi mumkin. Hetta bezi chushenchiliri milliy musteqilliq elan qilinip xeli uzun mezgilgiche birer mesile peyda qilalmaslighimu mumkin. Emma milliy musteqilliqni qolgha keltürüsh herikitini qanat yaydurush jehette bir qisim jeryan we usullardiki qismen perqlerni hisapqa almighanda, ularning arisidiki zidiyetlerning kopchiligi hech qachan xitay tajawuzchiliri yaki ularning ashkare gumashtiliri bilen bolghan zidiyetliridinmu eship kitelmeydu. Shundaq iken, oxshimighan pikir eqimigha mensup kishiler ortaq düshmini bolghan xitay tajawuzchilirini imkanqeder tez, imkanqeder asan, imkanqeder az chiqim bilen tazilap chiqirish jehette mutleq türde bir-biri bilen hemkarlishishqa mejbur.
Eger wetinimizning asasi düshminini xitay tajawuzchiliri emes belki qandaqtur Amerika idi, qalaqliq idi, demogiratchilar idi, dinsizlar idi, islamchilar idi, qoralliq küresh terghibatchiliri idi dep turiwalidighan, hetta qandaqtur tungganlar, qazaqlar, qeshqerlikler yaki turpanliqlar idi digendek bimene qarashlarda ching turiwalidighanla bolidiken, undaq xitay tajawuzchilirini tazilash herikitige korinerlik putlikashangliq qilghuchilarni hemkarliq da’irisidin chiqiriwitish, hetta zorur tepilghanda, shara’it yar berginide milliy düshmenlirimiz qatarida taziliwitishke mejburmiz.
Halbuki, bügünki künde wetinimizning qutulishigha tigishlik eng muhim düshmini sheksiz halda xitay tajawuzchiliridur! Bu düshmen shundaq küchluk halda aldimizda turmaqtiki, bu düshmen’ge qarshi jengge atlinishta wetinimizdiki herqandaq bir eqim terepdarlirining yalghuz beshigha heriket qilalishi mumkin emes. Shundaq bolghachqa, xelqimiz imkaniyetning bariche bir mergezge toplinip bir shu’ar astida heriket qilishqa mejbur. Eng bolmighanda mepkoriliri bek chong perq qilidighan teshkilatlirimiz ayrim-ayrim heriket qilishqa toghra kelginidimu, ichki zidiyetlirini ulghaytip tashqi düshminige qarshi chiqish ornigha bir-birsige tashlinishtin imkaniyetning bariche ozini qachurishi shert! Unutmayliki, xitay tajawuzchilirimu her waqit pitne-pasat tarqitip milliy musteqilliq birlik sepimizni parchilash, ichki jidelge paturiwitish jehette küch chiqirishni bir minotmu tashlap qoyghini yoq.
Ene shundaq weziyet astida, teshkilatlirimiz milliy musteqilliq künimizge kelgiche ozilirining mepkorilirini aldigha chiqiriwalmay, wetinimizning eng xeterlik ortaq düshmini bolghan xitay tajawuzchilirini wetinimizdin tazilap chiqirish üchün milliy birliksep qurup chiqish, unimu qilalmighinida bir-birige arilashmasliq yaki bir-biridin nerida turushup oz aldigha xitay tajawuzchilirini qoghlap chiqirish herikiti bilen pa’al shoghullinishliri shert. Milliy dolitimiz qayta qurulmighiche weten xa’inliridin bashqilirining ghayilirini ishqa ashurush imkaniyitining menggu qolgha kelmeydighanlighini herbir wetenperwer qet’i unutmaslighi shert! Bu digenlik bir-birimizge zit kilidighan herqandaq idiyiwi ghayini özimizge eqide qilishiwilishimizdin qet’i nezer, milliy musteqilliq ghayimiz üchün oz eqidilirimizni pida qilip turishimiz yaki waqitliq yushurup turishimizni teqezzar qilidighanlighini korsitidu. Milliy musteqilliq üchün pidakarliq hergizmu noqul mal-muluk, waqit, abroy, jan qataridikilernila pida qilishni oz ichige elip qalmaydu.
Bügünki künde eqide pidakarlighimu intayin muhim pidakarliqlarning biri bolup aldimizda turmaqta. Shundaq iken, texi resmi „pushqaq turmigen“ ishimizda qandaqtur „haraqkeshler üchün, ejnebiperesler üchün, qalaq xurapilar üchün, palani millet üchün, pokoni yurtluq üchün, … weten azatliq herikitini qozghap jan pida qilamtim“ digendek bimene jahilliqni qilmay, „milliy musteqilliq“ digen ghaye üchün barlighimizni beghishlashqa teyyar turishimiz lazim. Uning üstige bizning pidakarlighimiz bilenla etila azat bolup ketidighan asan ishmu yoq. Bügünki halimizdin qarighanda birqanche ewlat jeng qilmay turup xitay tajawuzchiliridin qutulishimiz mumkin emestek qilidu. Shuningdek yene bizning ching esiliwalghan herqandaq bir eqidimizningmu unchiwala toghra eqidiler ikenligimu gumanliq turmaqta. Qarighanda milliy musteqilliq konlirimizge erishkinimizdin keyinki xeli uzun dewirlergiche eqide tallash bilen aware bolidighanlighimiz korunupla turmaqta. Ene shularnimu oylan’ghan halda nöwettiki mukemmel bolmighan atalmish ‚eqidiler‘ ni tula bek muhim orun’gha qoyiwalmay, milliy musteqilliq herikitimizning eng muwapiq chare-tedbirliri üstide kopirek bash qaturishimiz kirek. Mumkin bolghiniche ene shu mexsette bir yerge yighilishimiz, bir shitapqa uyushushimiz lazim.
Emma buxil idiyiwi pidakarliq hergizmu milliy musteqilliqni heriket meqsidi qilmighan eqidichiler üchün bolmaslighi shert. Bolupmu ‚tenchliq‘ chumperdisi, ’söhbet‘ chumperdisi ichige oriniwilip milliy munapiqliq qiliwatqanlar, noqul maddiy menpe’et, noqul shexsi abroy üchün milletchi, weten suyer boliwalghanlar üchün pidakarliq qilishtin qet’i saqlinishimiz lazim. Biz wetenperwerlik ölchimige uyghun shekilde pa’aliyet qiliwatqan teshkilatlirimiz etirapigha mergezlishishke alahide diqqet qilishimiz lazim. Milliy musteqilliq üchün konkiritni we eniq progiramma, nizamname we heriket pilani bolmighan herqandaq bir teshkilat nöwette mergez, birliksep, qurultay, waqitliq yaki sergerdan hökümet, qumandanliq shitap qurush layaqitige ige emes. Hetta buxil passip teshkilatlar xelqimizni tuyuq yolgha bashlap kétiwatqan shekli özgergen xa’inlar gurohi hésaplinishi lazim.
Bügün wetinimiz xelqining milliy musteqilliq kürishi üchün tallap alghan herqandaq shekildiki milliy azatliq heriket sheklini xitay tajawuzchilirila emes, hetta xitay yengi demokratchilirimu ‚terrorluq‘ dep elan qilishmaqta. Xitay komunistliri bizning mexpi qoralliq jengge atlan’ghan baturlirimizni „tench-ittipaq weziyetke buzghunchiliq qilghan bir uchum bölgünchi unsurlar“ dise, xitay demokratchiliri „Shinjangdiki xitaylarmu silerge oxshash komunistlardin zérikken, erkinlikni telep qilidighan kishiler, ulargha qarshi qoralliq heriket qilishinglar terrorluq“ dep, bizni xitay tajawuzchiliri bilen tench birge saqlap turishimizni telep qilishmaqta. Bizning nurghunlighan madarichi, sülhichi, tenchliqchi, demokratchi we bezi dinchi kishilirimizmu „qan tökülüshke sewep bolidighan heriketler bizning xelqaradiki inawitimizni töküwétidu, yaki sheri’etke xilap“ digendek petiwalarni chiqiriship, bizni tench pa’aliyetler bilen dawamliq shughullinishimizni telep qilishmaqta. Düshminimiz bizni tenchliqqa zorlimaqta; demokratik xitaylarmu bizni tench saqlap turishimizni telep qilishmaqta. Ular wetinimizdin ayrilip qelishini xalimighachqa, özilirige ziyan keltüridighan keskin hel qilghuch heriketlirimizni izchil qarilap kelmekte. Epsuski, bizning ichimizdimu düshminimiz bilen oxshash muqam towlaydighanlarning bolushi kishini heqiqetenmu gumanlandurmay qoymaydu. Ejeba bu kishilirimiz bilmestin shundaq dawrang seliship yüremdu yaki xitay tajawuzchiliri bilen biz bilmeydighan mexpi kélishimliri barmu?
Bir milliy azatliq herikitining herwaqit jama’etchilikning himayisige eriship kételishi natayin. Bolupmu bügünkidek xitay tajawuzchilirining teorroluq hakimiyiti öymu-öy digüdek kéngiyip ketken bir shra’itta teximu qorqunushluq weziyet yaritilishini asasliq amma aktipliq bilen himaye qilishini tesewwur qilishning özila mentiqige uyghun kelmeydu. Wetenperwerlik, milletning awan’gartliri bashlap beridighan bir ijtima’i heriket. Bundaq heriket belgilik bir basquchqa kelmey turup, ammining mejburi qatnishishinimu tesewwur qilishqa bolmaydu. Bu digenlik xelqimiz milliy musteqilliqni xalimaydu digenlikning bishariti emes. Ular weziyet kütidu, xalas. Bundaq bir weziyet kelgiche, xelq ichide bu türdiki dawalghushlardin ensiriship naraziliq bildürishimu normal hadise. Xuddi shuningdek bundaq ipade dunya jama’etchiligidimu körülüp turidu. Bügün zich munasiwet qilip kilishiwatqan germaniye, yaponiye, … qatarliqlarni amerika öz waqtida eng küchlük qorallar bilen qirmighanmidi? Ularning ehwalini bashqiche digendimu, yene shu Amerika 20 yilghiche mushu bügünki xitay komunistlirini dunyadiki eng chong terrorchi dep jazalap kelmigenmidi? Bizning milliy musteqilliq herikitimizning bashlinishinimu dunya jama’eti uzun’gha qalmay ‚terrorchilar herikiti‘ dep qarilishi muqerrer. Mana bügün öz milliy musteqilliq herikiti üchün herbi urush qiliwatqan Chéchenlerni dunya terrorchilar dep elan qilishmidimu? Isira’ilning tanka-rakitalirigha qarshi tash-toqmaq bilen qarshi chiqishqa mejbur boluwatqan Pelestinliklerni yene shu dunya terrorchilar diyishiwatmamdu? Yeni, biznimu pat yeqinda dunya sehniliride terrorchilar deydighan qarashlarni choqum anglaymiz!
‚Terrorchi‘ digen nimige eytilidu? Bu toghridimu ta bügün’giche eniq bir eniqlima otturigha qoyulmighan bolup, asasen herqaysi el hökümetliri öz siyasitige naraziliq bildürüp yoshurun qoralliq naraziliq bildürüshlerning hemmisini ‚terrorchilar‘ dep shertsiz basturush yolini tutup kelmekte. Eslide chérikliship ketken turmushini qamdash üchün insan’gha ziyan salidighan yaki dölet bixeterlikige tesir yetküzidighan herxil etkeschilik bilen, bulang-talang bilen shughullan’ghuchilarni terrorchilar diyish kirek idi. Emma bügün tajawuzchiliqqa, milliy zulumgha, milliy mustemlikichilerge qarshi naraziliq heriket qilghanlarni terrorchilar diyish dunyada muqimliship qalghandek turidu. Ispaniyede, Shimali Erlandiyede, Chécheniyede, Pelestinde, birqanche yil awal Bosiniyede, … digendeklerning hemmisidila milliy zulum yaki milliy mustemlikichilerge qarshi küresh qiliwatqanlar asasliq terrorchilar dep qarilip kelmekte. Yeni, eger sen birer küchluk döletning mustemlikisige aylinip qalghan bolsang, u sening teghdir-pishaneng. Uninggha naraziliq qilish heqqing yoq, eger naraziliq qildingmu, dimek sen terrorchi, seni shertsiz basturush lazim!
Mana bu bügünki dunyaning ‚terrorchiliq‘ toghrisidiki mentiqisi. Shundaq iken, bu namdin tolimu yirginip ketishning hajiti qalmidi. Eger sen millitingning bextini közligen ikensen, bu namni hetta shereplik bir nam qatarida qobul qilishqa mejbursen. Chünki, senmu dunya közini yumup beriwatqan xarliqta qalghan bir mustemlike astida ingirawatqan nechche on milyon xelqni zulumdin qutquzimen dep jengge atlan’ghan, chekidin ashqan insanperwer bir qutqazghuchisen!
Bizning herikitimiz dunyagha balayi-apet keltüridighan heriket emes. Biz peqet wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining tömür tapini astida ézilip yoqitiliwatqan nechche on milyon xarlan’ghan biguna insanlarni mustemlikichilerning qolidin azat qilishnila meqset qilimiz! Biz buning üchün hetta xitay dölitige berip ulargha parakendichilik selishnimu teshebbus qilmaymiz. Biz peqet öz ana wetinimiz tupraqliridiki xitay tajawuzchilirini toluq qoghlap chiqirish zepermarshinila yangritishni teshebbus qilimiz! Bu bizning tarixi, insani, tebi’i adem bolush heqqimiz!
Shundaq iken, biz bu shereplik insanperwerlik herikitimizning adaqqi ghelibisini qolgha keltürüshte herqandaq töhmetlerge pisent qilmay, öz yolimizda toxtimay algha ilgirleyli!
Ya – Musteqilliq!
Ya Ölüm!
Qedirlik Wetendashlar!
Yeqinqi yillardin beri wetinimiz xelqi Sherqi Türkistan zeminidin xitay tajawuzchilirini tel-töküs tazilap chiqmighiche ademdek yashash pursitige erishelmeydighanlighini, hetta burunqidek jim yetiwerginide, intayin qisqa waqit ichidila Sherqi Türkistan xelqining yer yüzidin menggu supurilip tashlinidighanlighini barghansiri eniq tonup yetishke bashlidi. Biz bu paji’eni texi endila eniq tonup yetmektimiz. Eslide bu paji’e bundin yerim esir awalla pilanlinip emilileshturulushke bashlan’ghan paji’e idi. Biz bu paji’eni tonush waqtimiz bekla kéchikip qalghan bolsimu, yenila eng axirqi pursitimizni qoldin berip qoyghan hisaplanmaymiz.
Qedirdan Yurtdashlar!
Biz shuninggha qet’i ishinishimiz kirekki, arimizdiki bir uchum ghururini, iradisini, en’enisini yoqatqan wetensatquch milliy munapiq unsurlarni hisapqa almighanda, asasliq xelqimiz xitay tajawuzchilirigha qul bolushni ezeldin xalimay kelgenidi. Emma xelqimiz ozining ortaq iradisidin, ortaq yitekchiliridin mehrum qaldurulghachqa, bir mezgil tingirqash, qaymuqush we ümidsizlinish dewrilirini bashtin ötküzüp, mana endila ozilirini xitay tajawuzchilirining tömür changgilidin azat qilish yolini tallap elishqa bashlidi. Shu seweptin bu yengi herikitimizde milliy musteqilliq kurishimizni qaysi shekil we qaysi küchler bilen qanat yaydurushimiz toghrisida eniq bir pikirge kilelmey 20 yilgha yeqin waqitni bihude otkiziwetkeniduq. Eliwette bu haletke chushup qelishimizda arimizdiki yumshaq kongulluk kishilirimizning oynighan selibi rolini töwen mölcherliyelmeymiz. Shundaqtimu, biz bügün wetinimizni musteqil qilishning eniq basquchluq progirammisigha, heriket shekillirige igimiz. Biz bügün milliy musteqilliq herikitimizni xitay tajawuzchilirining kopuyush yollirini wastiliq chekleshning mexpi heriket yolini bilimiz; bu basquchluq herikitimizning axirqi meqsidi wetinimizde xitay tajawuzchi köchmenlirining kopuyushini toxtutup, mexpi partizanliq heriket weziyiti yaritisahtin ibaret ikkinchi basquchluq heriket dolqunigha asas yaritish bolidighanlighini, ikkinchi basquchluq milliy musteqilliq herikitimizning milliy armiye dewrini yaritish bolidighanlighini bilimiz.
Ezilgen Wetendashlar!
Biz bu uch basquchluq milliy musteqilliq herikitimizning eng xelqilghuch basquchi bolghan birinchi basquchini bashlash aldida turmaqtimiz. Biz bu heriket pilanlirini unche asan qolgha kelturmiduq. Biz bu pilanni qolgha keltürüsh üchün 80-yillarning bashliridiki tawut koturup namayish qilish dolquni, 85-yilidiki 12-dikabir oqughuchilar herikiti dolquni, 91-yilidiki Barin pida’iliri herikiti, 97-yilidiki Ghulja xelq herikiti, 98-yilidiki muhajirlar herikiti qatridiki heriketlirimizdin alghan qanliqn we paji’elik sawaqlirimiz asasida, 92-yili 5-fewral bashlan’ghan muweppeqiyetlik wehime yaritish tejribilirimiz asasida nurghun emili sinaqlarni bashtin ötküzduq. Axirida bu uch basquchluq milliy musteqilliq heriket pilanining wetinimiz milliy musteqilliq heritige eng uyghun heriket pilani ikenligini tonimaqtimiz! Bu bizning qolimizdiki eng axirqi pursitimiz. Biz bu pursetni qoldin bermey, wetinimizdiki xitay tajawuzchilirining köchmen sanini tedriji shekilde 90-, 80-, 70-, we 60-yillardiki sewiyisige chekindurup, wetinimizde partizanliq küresh basquchi we milliy armiyimiz bolghan muntizim urush basquchlirini qayta eslige keltürüsh üchün derhal heriketke atlinishimiz lazim.
Söyümlük Sherqiy Türkistan Xelqi!
Bizning bu shereplik herikitimiz heqiqetenmu intayin eghir qiyinchiliq we xeterlikler bilen tolghan weziyetke toghra kelmekte. Bu herikitimiz jeryanida biz herqandaq bir xelqara jama’etchilikning himayisige erishelmeymiz. Wetinimiz ichidimu omumiy xelq herikiti boyiche heriket qozghiyalmaymiz. Biz cikidin ashqan xitay dolet terrorluq besimi astida, bir tiyinlik iqtisadiy asasimiz yoq, bir talmu urush qoralimiz yoq, ashkarilinip qalsaq qachalighidek birer azat rayonimiz yaki himayichi dost dolitimiz yoq, yushurun’ghidek birer metir yerimizmu yoq, erkin meslihetleshkidek adimimiz, yitekligidek jengguwar qumandanimizmu yoq, bir tereptin xitay tajawuzchiliri bilen birge ishlep yurup pa’aliyet qilishqa mejburmiz. Bundaq bir shara’it mutleq mexpi pa’aliyet qilidighan jenini alqinigha alalaydighan intayin az sandiki pida’ilirimizghila tayinip elip baridighan heriket ikenligini tonup yetishimiz lazim. Biz shuninggha ishinimizki, xelqimiz arisida xelqimizni qozghash üchün ozini olumge tutup berip bolsimu teshwiq qilidighan Abduxaliq Uyghurimizdek, Lotupulla Mutellipimizdek, Ötkur Ependimizdek zamanimizning mexpi teshwiqatchiliri choqum otturigha chiqidu! Tömür Xelipimizdek, Ghoja Niyazimizdek, Memtimin Bughrayimizdek, Gheni baturimizdek, Rizwan’gülimizdek, Barin qehrimanlirimizdek Mexpi wehime yaratquchilirimiz choqum yétiship chiqidu!
Qedirlik we Pidakar yurtdashlar!
Mexpi pa’aliyet wastisi arqiliq xitay tajawuzchilirigha bir minutmu tenchliq bermeydighan wehimilik weziyet yaritishqa özimizni pida qilayli! Perzentlirimizni bu shereplik wezipige atayli! Biz kelgüsi ewlatlirimizgha bügünkidin aziraq bolsimu tajawuzchi ‚miras‘ qaldurush üchün barlighimizni beghishlayli! Bizning herikitimiz heqqaniy heriket! Biz choqum ghelibe qilimiz!
Ölsek shehit, hayat qalsaq ghazi!
Hemme ishni milliy musteqillighimiz üchün dep mexpi jengge atlinayli!
Ya körüm! Ya ölüm!
Yashisun Sherqi Türkistan Xelqi!