Soldin:Atam Ümer Yasin Atahan, otturdikisi erkek qérindishim Erkin Atahan, Anam Heyrinisahan Turdi, arqidiki men Küresh Atahan…
Ailini yaxshi pilanlash milletning kélichigini pilanlash démektur.Ejdatlardin amanet qalghan qan, til, zimin, din we medeniyetni kélichek ewlatlargha aman-isen miras qaldurush ajayip iptixarlinidighan bir ishtur.Her bir kishining ata-buwasining bashlighan yoli, ailesining we ewlatlirining bahasi we bedilining néme bolishidin qettiynezer dawamlashturidighan yoli bolup, bu yol milliy yolimizning ayrilmas bir hüjeyrisidur.Bu hüjeyrining saghlam ösüp yétilishi öz nöwitide milletning kolliktip saghlamliqigha tesir körsütidighan amil bolup, uninggha alahiyde diqqet qilishqa we ehmiyet bérishke erziydu.
Méning ismim Korash/Küresh. Bu sözning Uyghur tilidiki ilgirki “Arislandek hemra” dégen menisi untulghachqa, bu isim manga bérilgende peqet hazirqi zaman Uyghur tilidiki shiddet qollunush, hayat-mamatliq élishquchi, Jengkchi… menisidiki Küresh yaki Küreshchan dégen shekli asas qilinghaniken.Tebiyki uningda ata-anamning muhim arzu armanliri ekis ettürilgen bolup, isimdin ular qurghan ailining medeniyet sapasini köriwalghili bolidu.Biz Uyghurlarda isimni perishte qoyidu, dégen neqle bar.Dadam manga Küresh, erkek qérindishimgha Erkin dégen isimni tallighanken….aqiwiti oylighandek boldi.Isimning alayide bir waqitta, alahiyde bir seweptin qoyulghanliqi chiqip turidu.
Ailini uzaqni körerlik bilen qurush, Isimni meqsetlik, chüshünüshlik we milliy rohqa uyghun qoyush insanning hayatining bashlanghuchidur.Isimni öz nöwitide meqsetlik, chüshünüshlik we milliy rohqa uyghun qoyush insangha körsütülgen büyük ikramdur.Isimlar milliy iptixarliq tuyghusigha toyunghan bolsa téximu yaxshi bolidu.Aile qurghanda we perzentlerge isim tallighanda awal milliy ghayimizge, enenimizge, tariximizgha, ata-buwillirimizgha hürmet körsütishimiz, ularning mangghan yolida méngishimiz andin qérindash we dindash xeliqlerning shundaqla yat milletlerning medeniyitimiz we örpi-adetlirimizge uyghun kélidighan tejribiliridin paydilinishimiz lazim.Xelqimiz ming yillardin béri aile qurush we aile ezalirigha isim tallashta dunyada tengdishi yoq güzel adetlerni shekillendürgen.Aile qurush we perzentlerge isim tallashta isil enelirimizni özimizge ishengen halda jan tikip qoghdash lazim. Shundaq qilghanda bir aile yaki jemet kishillirining isim we famililiridinmu weten-millet üchün paydiliq netijilerge ige bolghili bolidu.Bizde öyge kirseng unutma chigh choruqungni qurutma dégen maqal bar.Isim aile ezaliri we bir jemetning istitik éngi, kolliktip xaraktéri, mijezi, qiziqishi we ghayisini ipaydileydu.Dunyadiki herqandaq xeliqning adem isimliri Uyghur adem isimlirining serxilliqigha yételmeydu.Bu aile qurush we perzentlerge isim tallash ewzellikni jari qildurush meniwiyet qurulushimizgha alemshumul hayati küch béghishlaydu.
Ümer dadamning ismi bolup atisining ismi YASIN, Atahan bizning ata jemet famile namimiz. Ailimiz qanche ewlat meripetperwer, rayish we teqwa kishilerdin qurulghan bolup, oxshimighan dewirde weten-millet üchün paydiliq ishlarni qilidighan yaramliq kishilerni yétildürüp chiqqaniken. Dadamning déyishiche hemmila adem bilidighan Sabit Damullam, Memtili Ependi, Heyrulla Nizamidin, Zunun Qadiri we Memet Salih damullam qatarliqlar bizning jemetimizdin iken.
Men qurghan sap qanliq Uyghur Ailisi…Ayalim Méhrinsa Atahan, qizim Wisalle Atahan, Oghlum Atilla Atahanlar…Wisalening mektepke kirgen tunji küni xatirisi…
Yurtimiz artushta bashqa millet u yaqta tursun, hetta uruqimiz buzulup kétidu, dep qanche ming yillardin béri perzentlirining bashqa yurtluq Uyghurlar bilenmu öylik-ochaqliq bolishigha yol qoymay kelgen qayidisi baridi. Men ata-anamgha köp xizmet ishlep, xoshna yurtluq sap qanliq bir Uyghur qizi bilen öylinip 4 perzentke ata-ana bolduq. Heqiqiten söyünishke toghra kelse öz milliti bilen toy qilghanlardin söyünüsh we pexirlinish kérek! Atam Ümer YASIN Atahan (1941-2009) bu ailidiki 5 kishining men we 4 perzentimning yiltizi, atisi shundaqla ustazi bolup taghisi Heyrulla Nizamiddinning himayisi we terbiyiside chong bolghan.Ümer YASIN Atahan (dadam)ning déyishiche chong dadam Yasin Artushta tughulghaniken, dadisidin ailiside bashlanghuchtin aliy mektepke qeder tibbiy telim-terbiye alghan yaqa yurtluq kimliki qarangghu bir kishiken.
Chong dadam YASIN Ibray tilidiki erep yéziqida yézilghan resimlik xurum tashliq kona bir kitapni oqup kisel dawalaydighan we ibadet qilidighan, erep-paris tiligha pishshiq tijaretchi kishikentuq…
Chong dadam kök közlük, qizil chachliq, saqal-buruti qoyuq we büdre orta boy, at yüzlük, ora köz, qizil tenlik, yerlikning sözi boyinche sérighot kishikenduq.Beziler chong dadamni bu kishi Injil oquydu, dégende hergiz undaq emes, bu Allaning birlikini testiqlaydighan Ibrahim Xelilullaning kitabi, deptiken.
Chong dadam eshundaq söz-chöchekler sewebidin Artushtin köchüp ketkechke, dadam 7-8 yashlarda uningdin ayrilip meshhur inqilapchi, ustaz Heyrulla Nizamiddin ependining himayiside yashashqa mejbur bolghaniken…
Dadamning dep bérishiche chong dadam xuddi dadisidekla hayati boyinche kimlikini yoshurup we hetta uruq tuqqanlardinmu qéchip yürüp yashighanken…Kishini tolimu epsuslanduridighini bu dewirde ailimizdikiler qandaqtur chüshünüksiz sewepler tüpeylidin milliy enenimizni qayrip qoyup bashqa milletning jümlidin ereplerning ismini aile ezalirimizgha ishengüsiz derijide qoyushqa bashlighan.Chong dadamning Artush meshetlik xotuni Humarhandin 4 oghli bolup chongining ismi Sawut Qarim (Sawud demullam shehit qilinghanda uning ismi bérilgen, mukemel Islam Ülimasi),qalghanlirigha 3 Islam xelipisining ismi qatar bérilgen bolup, ikkinchisining Abubekri, üchünchisining Ümer (dadam), törtinchisining Osman idi. Bu aile eshu kishiler bilmeydighan, dunyadiki eng yaxshi kitaplarning jewhiri yighilghan xurum tashliq kona kitapning destidin jiq herej tartti.
Dadamning késel dawalash üchün oquydighan ayetliri we adem hem haywanlarning tire siritidiki ösmini ofiratsiye qilip dawalighanda oquydighan dualirimu chong dadamdin kichigide üginiwalghan, biz tesewurmu qilalmaydighan bashqa bir tilda idi.Dadam kichik waqtimda balam Küreshchan doxturluqta oqungla, doxturluq ata kespimiz, rebbim xalisa ölüshtin awal bu xil késel dawalashni silige udum qaldurup kétimen, dégenidi.
Dadam yene, doxturluqni chong dadam Italiyede ügünüptiken…Italiyening ademliri kündüzi ademdek yashaydu, kéchisi Itqa aylinip kétidu, dégenidi, Men dadamning nimishqa undaq dégenlikining tégige yételmidim…belkim unungghimu dadisi shundaq dégen bolsa kérek. Epsus doxturluqta oqimay edebiyatta oqudum we dadam wapat bolghanda yénida bolalmay qaldim…U wapat bolushtin awal anamgha, Küreshchan qayitip kélimen, degenidi, kelmidi, éytidighanlirim men bilen kétidighan boldi, dégeniken…
Soldin:Erkek qérindishim Erkin Atahan, Anam Heyrinisahan Turdi we men Küresh Atahan
Ailimiz maaripchi ailisi bolup, dadam heqiqi Uyghur qizi anam Xeyrinsahan bilen öylük-ochaqliq bolup, 6 perzent yétishtürdi.Men balilarning chongi. Biz 6 bala xuddi chölde anamning ikki teripide qeddini kirip, saye tashlap turghan 6 tüp derexke oxshaymiz.Dadam eshu chöldiki tar, qisitliq we xeterlik muhitta bizni adem qilghuche körmigenni kördi.Ailidin kelgen terbiye bizni chidamliq, pidakar, qeyser, bilimlik we exlaqliq qilip yétishtürdi.
Jemetimiz démisimu bir kitapqa oxshaydu. Uni oqush üchün bilimdin bashqa alahiyde bir qabiliyet kérek bolup, men özemni uning yaxshi oqurmini we terjimani, dep qaraymen.Ata-bowilirim esirlep ishletken eshu xurum tashliq kona kitap hazir gerche qolumda bolmisimu, eshu kitapning ailimizge némilerni miras qaldurup ketkenlikini obdan bilimen. Bu meniwiy mirasta yézilghini yenila ziminigha, qénigha, tiligha, dinigha, medeniyitige sadaqetmenlik bilen xizmet qilish bolup, uni mening ewlatlirimgha, ewlatlirimning yene ewlatlirigha, ewlatlirimning ewlatlirining yene ewlatlirigha…üzüldürmey miras qaldurishi hemmidin muhimdur!(K.Atahan)
15.06.15 Gérmaniye
Tengritagh Akademiyesi 