Autori: Hebibulla Ablimit

Nahayiti shepqetlik, Méhriwan Ulugh Allahning nami bilen bashlaymen:

11 ayning Sultani bolghan , Insanning Ruhiy dunyasi  chin söyge bilen sughuruldighan  mubarek Ramzan aldimizdiki hapte yitip kilidu.

Mubarek Ramzan ayida Roza tutush dinimizdiki 5 perizlerning ( Allahtin bashqa ilahning yoqlighi we Muhammet s.a.v ning Allahning elchisi ikenligige shaadet itish, 5 vah Namaz qilish , Roza tutush, Zakat berish, Sharaiti barlar ömride bir qitim beytul Heremg birip Heje qilish) biri bolup hisaplinidu .

Roza yalghuz Islam dini peyda bolghandin kiyin emes belki islam dinimizdin burunmu, Insanlargha Alla Roza tutushni buyrighan. Buningdin Roza tutushning Insanlar üchün neqeder muhimlighini bilimiz.

Roza toghrughluq Kur`an kerimde mundaq diyilgen: „Iy Muminler ! Gunahlardin saqlinishinglar üchün silerdin ilgirki ummetlerge Roza periz qilin´ghandek, silergimu Roza periz qilindi“  (Baqare sursi 183-ayet) .

Ramzan ayi Vehiy ayi bolup, bu ayda söyumluk Peyghembirimiz Muhemmet (s.a.v) ge wehiy kélip, Kur`anning 1-ayiti yeni Elaq suresining(96-sure) munu ayetliri  weyi kelgen :

“ Nahayiti shepqetlik méhriwan Allaning ismi bilen bashlaymen. Iy Muhemmet Insanni lexte qandin yaratqan , Perwerdigaringning ismi bilen oqughin.  Sen oqughin! Perwerdigaring Insangha qelem bilen yézishni ügetken. Bilmigen nersilerni bildurgen eng keremlik Zattur……..).

Buning bilen ta 23 yilgha yiqin waqetta   Kur`an kerim Peyghembirimiz Muhemmet (s.a.v)ge Jimril Eleysalamning wasitisi bilen ayetmu-ayet, süremu-süre wehiy kilip  tamamlanghan.

Emdi bu yerde qisturup ötushke toghra kilidighan bir nerse barki Kur´an kiramning yer yüzige nazil bolghan 1-ayiti : „Oqu, Allaning nami bilen Oqu“ dep, Insanlarni Bilim ilishqa chaqirghan we özining cheksiz Hikmet sayipi ikenligi qeyt qilinghan.

Alla Insangha pütün Kainattiki sirlarni bilishke tigishlik iqtidargha ige Eqil-idrek bergen we bu Eqil bilen  Bilim igenlep, bu cheksiz mujuziler bilen tolghan Alemning sirlirini bilishge chaqirghan. Dimekki Insanlar üchün bolupmu bizdek ajis  Milletler üchün ilip éytqanda Bilim igenlep, Eqil-idrek bilen togha herket qilip, güzel kilechigimizni berpa qilish nahayiti muhimdur.

Uyghur millitining mutepekkur alimi Yusup Has Hajip özining Alemge meshhur kitawi „Qutatghu Bilikte“ esiride : ” Alla Insanni xillap tallidi we yaratti, uninggha Pezilet, Bilim, Eqil  we Paraset berdi, uninggha Qelb ata qildi we Tilini rawan qildi, güzel Xuluq berdi. Alla insangha Bilim bergenligi üchün bugunki buyuklukke irishti, Paraset bergenligi üchün tugunler yéshildi. Xuda kimge Eqil-paraset, Bilim bergen bolsa uning qolidin köp yaxshiliqlar keldi. Ey insan Bilimni buyuk, Idirekni ulugh dep bil. Bu ikkisi xillanghan bendining mertiwisini östuridu. Qiyerde Idrek bolsa ulughluqqa irishidu, Bilim kimde bolsa u buyuklukke ige bolidu. Eqil-parasetlik oqalaydu, Bilimlik bileleydu. Bilimlik, parasetlik tiligige yétidu. Ey Insan! Bilimning menisini bil, Bilim bilgenlerdin Késel yiraqlishidu, bilimsiz késhilerning barchisi Késel kilidu, Késelni dawalimisa késhi tizla ölup kitidu. Yur ey bilimsiz Késilingni dawalat. Ey Alim bilimsizlining dawasini sen éytip ber. Paraset bir Chulwurdur, uninggha irishken Késhi tumenligen arzusi bolsimu , tiligige yételeydu. Bilim bilgen Késhi eziz bolidu. Herqandaq ishni paraset bilen ishle, waxtingni Bilim bilen mustehkemle…..“ dep Altun qurlarni tizghan.

Ulugh Dinni Alim Ilihal Töre mundaq digen: „Heqiqi Islamyet Ilim-medeniyet terepdarliridur, Jahaliyet bolsa, Islamiyettiki eng éghir, qebih  gunahtur. Islam ilim bilen, Ilim islam bilen yashisa, shu chaghda Alem ongshilidu.“

Yalghuz Kur`an kerimla Ramza ayida Alla teripidin wehiy qilinip chushurulgen bolmastin belki yene burunqi Ilahi kitaplarmu Ramza ayida Alla teripidin chushurulgen. Bu toghrisida Nebiler Sultani Muhemmet peyghember  Sellellahu Eleyhiy Vesellem(s.a.v) mundaq deydu:

“ Ibrahim peyghemberning betliri Ramzanning 1-kicheside, Tevrat Ramzanning 6-kicheside, Injil Ramzanning 13-kicheside, Zebur 18-kicheside, Kur´an Ramzanning 24-kichesinde yeni Qedir kicheside chushurulgen“. ( hedis Teberani).

Kur´an kiremning Baqare sursining 185-ayitide mundaq deydu: „ (Roza tutush periz qilinghan sanaqliq künlerde) Insanlargha yétekchi, Hidayet qilghuchi we heq bilen naheqni ayrighuchi roshen ayetlerni öz ichige alghan Kur´an nazil bolushqa bashligghan Ramzan ayidur. Shunga, silerdin kimki bu Ramzan éyini körse Roza tutsun, kimki kisel yaki seper ustide bolsa (Tutalmighan künler üchün) bashqa künlerde tutsun . Allah silerge asanliqni xalaydu, teslikni xalimaydu. Ramzan rozisining sanini toldurushinglarni, silerni hédayet qilghanlighi üchün Allahni ulughlishinglarni, uning inamlirigha shukri qilishinglarni xalaydu.“

Shunga biz Ramzan ayini Kur´an ayi dep bilimiz. Uning üchün bu Ayda öylirimizde, Mejitlerde Kur´an oqulinildu. Duwa talawet qilinidu.

Ramzan méhri muhebbet ayidur, berket ayidur. Nebiler Sultani Muhemmet peyghember  Sellellahu Eleyhiy Vesellem(s.a.v) mundaq deydu:

„Silerege berket ayi bolghan Ramzan ayi yitip keldi. Bu ayda Allah silerge hessilep rexmet yaghduridu, xataliqliringlarni kechuridu, Dualiringlar qabul bolidu. Alla Taela bu ayda silerning besliship , yaxshiliq qilishinglargha qaraydu we Perishteler bilen silerni shareplenduridu.“ (Hadis-Sherif).

„Ramzan ayida turmushqa jingraq xirajet qilinglar(Bala-chaqanglargha xejligen pul we bashqa ihtiyajliq kishilerge qilinghan yardemlerni köpeytinglar). Chünki bu aydiki xejligen pulunglar Allah yolida xejligen pul dektur“ (Hadis-i sherif, Kenzül-Ummel).

„Sediqe birishke aldiranglar. Chünki sediqe bala-qazadin qoghdaydu“ (Hedis-i, sherif)

Bu Ramzan ayida Roza tutishimiz,  gunahlarnidin yéraq turushimiz lazim. Insanlargha méhri-shepqet , tebessem béxishlishimiz, Aghriqlarni yoqlishimiz, ajizlargha yardem qolimizni sunushimiz lazim. Bu Ramzan ayida dualirimiz qobul bolunidu,  Uning üchün chin dilimiz, chin söygumiz bilen Ulugh Allahqa  ikki qolimizni köturup Dua qilishimiz lazim:

Ey! Qudretlik birla Allah sanga tumen minglar mediyeler bolsun!

Allahning ismi bilen. Allahim, sining raziliqing üchün roza tutimiz we sen bergen nimmetler bilen iftar qilimiz. Undaq iken, sen bizge isil pezilet, eqil-paraset, bilim we jasaret, qeqrimanliq ata qilghin, bizge heya, güzel xuluq bergin. Biz bu arqiliq ustimizdiki qatmu-qat tugunlerlni yishishke nisip qilghin, Millitimizni bala-qazalardin uzul-kisil xali qilghin , Ey! Ulugh Alla , Muxteshem künlerni mashu dunyada körushke nasip eyligin. Ey qudretlik birla Alla sanga mendin tumen ming mediyeler bolsun!  Sen mining könglumni cheksiz shepqetlik, méhriwan nürliring bilen yorutqin! Tilimni shaadet bilen bizigin! Ey ulugh  Allah men hayatimda qelbimni oqtek qilghuche, qeddim yadek igiliwatidu, quzghundek qara chachlirim aqudek aqirwatidu sunga sen mining adiship yurgen yollirimni körsetkin, ilahim bizning ajizlighimizni bilisen, shunga mushkulatimizni, muxtajlighimizni sangila achimiz, bizni muxtajliqtin qutuldurghin! Manga eqil-idrek, bilim ata qilghin, sözumni rawan, közumni roshen qilghin, miningdin bu iman tonini yeshmigin! Axirqi nepisimni shaadet bilen uz!

Men bir köp itaatsiz qulung men, mining gunahlirim nurghun, ih! qedirdan! Öz peziliting bilen mini kechurgin, barliq muminlerge yar-yölek bolghin. Bu biwapa dunyaning ishlirini bizge asan qil! Bizni yamanlargha ot, düshmenge apet qilghin! Ih méhriwan tengrim! Mini himmet we muruwetlik qil! yuzumni kün we aydek yoruq qil! El- Ishlirimizni idare qilghuchilargha  eqil-idrek, bilim, adaletlik, ras´chil, ghiywetsiz, toghra yol ata qil! Ularni tekeburluqtin, bihutluqtin saqla!  Meghrurluq nurghun ishning bishigha chiqidu, shunga Meghrurluqtin saqla! Amani!

10.06.2015 Germany (München)