Uyghur Poiziyeside Uchraydighan Bezi Sözlerge Izahat

1601308_10152060322364132_1906420315_n

1. Sulun: chirayliq
2. Hilal: yéngi chiqqan ay, üch künlük ay
3. Mirghizar: otluq jay,gül chimenlik
4. Buzruk: etiwarliq,izzetlik,hörmetlik
5. Nergis: közge oxshaydighan chirayliq gül
6. Shikeste: zexmilik, jarahetlik
7. Beryan: lexte-lexte, tilinish
8. Epghan: dat-peryat, nale-pighan
9. Peyman: qacha
10. Sipagerchilik: hebiy ilim, hebiy meshiq
11. Tirkesh: oqdan
12. Eysa:① riwayetlerdiki eysa peyghemberning ismi② lopnurda ötken esheddiy zomiger
13. Boychiliq: boytaqchiliq, boytaqliq
14. Pilash: atap qoyush, teghdim qilish
15. Sin,sini: chiray,chirayi
16. Murullugh: wedilishish, wedileshken
17. Kampashi: qomush pöpügi
18. Ujul: yéken, tozghaq
19. Gharghalta: kéme toxtaydighan jay
20. Bet gopa: biwapa, wapasiz
21. Hölten: tirik jan
22. Mizhgan: kirpik
23. Qara batur: tahir-zöhrening arisigha ün’gen shum buya
24. Tasha: yaqa,chet
25. Jup diger: yoldash, mehbub, hemra
26. Dutar: égilgüchi,möhtaj
27. Shemshi baqa,mahi taba: ölmes kün, tolun ay
28. Atesh: ot
29. Mehsher: qiyamet küni
30. Bedexshan: türlük rengdiki ünche-marjan,le’ili-yaqut chiqidighan jay
31. Shahi xubayim: güzellerning shahi
32. Saba: tang shamili
33. Sine: kökrek, yürek
34. Zebun: ajiz, weyran, nachar, xamush
35. Jamun: jam, qacha
36. Mujapir: qoshna, hemsaye
37. Érsalname: yargha ewetilidighan xet, pütükname
38. Tabina: közi körmeydighan kishi, kor, ema
39. Bihal: mumkin emes, imkaniyetsiz
40. Ghubar: chang-tozang
41. Riyazet: japa-musheqqet
42. Chilten(chihilten): qiriq gewdining bir yerge jem bolushi
43. Badi saba: uchqur shamal, tang shamili
44. Piyam: derhal,téz
45. Xaki-pahing: tupraq, jay
46. Dering: ishik aldi
47. Chah: quduq
48. Serasi: serxili, ésili, erkisi
49. Purjapa: japani yenggüchi
50. Nerem: yumshaq, mulayim
51. Kerem: séxi
52. Mergezhdum: yilan, chayan we bashqa zeherlik qurtlar
53. Dabbe: töt ayaqliq haywanlar
54. Bestedil: dili barghlan’ghan
55. Güli ehmer: xushpuraq gül
56. Seyyat: ang(kiyik)
57. Kaman: kamalet, shaman
58. Tewellut: közi yorush, boshinish, dunyagha kélish
59. Bose: söymek,süyüsh
60. Eqe: baghlash
61. Baligh: ①balaghetke yetken, wayigha yetken② sheher, qel’e
62. Yare: yargha
63. Nare: nar,ot
64. Xuni xare: qan yutmaq, qattiq qayghu yutquchi, ghemkinlik
65. Zare: azar bérish
66. Gheplet xwap: gheplet uqusi
67. Pur’ap: yashqa tolghan
68. Bent: nezerbent
69. Yekten: yalghuz
70. Majali: hali
71. Cherxi nashat: qayghuluq dunya
72. Teweqqup: toxtash,tik turush
73. Endaz: qélip,ölchem
74. Merghup: yéqimliq, söyümlük
75. Bigane: yat, natunush, özge, bölek, gheyri
76. Méhram: méhriban
77. Ahi serd: soghaq uh tartish
78. Ezdil perd: dili yalghuzluqtin munglinish
79. Super: qalqan
80. Shinjün: tuyuqsiz kéchilik qanliq hujum
81. Gerdun: asman gümbizi
82. Ebzun: cheksiz
83. Nush: ichimlik, ussuzluq
84. Dush: qewet, toplan’ghan, yighilghan, döwlen’gen
85. Alat(alet): qorallar, eswaplar
86. Made: chishi, orghachi
87. Qisse’i kamanigha: oqyaning yayigha
88. Bend eylep: baghlap qoyup
89. Zihlet: yolgha chiqish, jönesh
90. Benidergah: ①port②chöl,taghliq jaylardiki qonalghu jay(pelle meniside)
91. Bose: söyüsh, öpüsh
92. Bidar: uyqusiz, segek
93. Muxteser: qisqiche
94. Bisyar: köp,tola
95. Malamet:①eyiblesh, kayish, jimlesh②yamanlash, qarilash, yala③awarichiliq, dishwarchilq
96. Waderix: way ésit, way etteng, way epus
97. Derdi söz: köyük derdi
98. Xun jiger: jigeri qan bolush
99. Qaba(qabahet): qebih, yaman, yarimas
100. Nar: ot,yalqun
101. Jeyhun: amu deryasining qedimqi nami
102. Munejjim: astornum
103. Pur’ab: yash(köz yéshi)gha tolghan
104. Pene: nesihet, kéngesh
105. Metlub: xahish, tilek, telep
106. Sergeshte: aware, sergerdan, béshi aylan’ghan
107. Biserusaman: bichare we perishan
108. Bakerem: mert, séxi, keng qorsaq
109. Ab: su
110. Razidil: dilsiri, yürek siri
111. Ishqi mejazi: yushrun ishiq
112. Mutali’e: köngül qoyup oqush, oqup chüshniwélish
113. Mahosal: ay we yil
114. Térs: tetür
115. Xunab: qanliq yash, achchiq yigha
116. Taé’ : qarashliq, tewe, qol astidiki
117. Mal ehwali: mal-mülük, bayliqi
118. Baghi mehrem: ①behir, déngiz, derya②könglüm béghi
119. Peymane: jam, qacha
120. Merahil tey qilip: öteng(menzil) bésip
121. Farix: ①ténch, xatirjem bolmaq②qutulmaq, azat bolmaq③bimalal
122. Qur’endaz: qur’e tashlap pal achquchi, palchi
123. Murghizarliq: qushzarliq
124. Firdewsi: bagh, jennet béghi
125. Mörüwet: ademgerchilik, aqköngüllük
126. Sud: payda, nep
127. Chün ebri newbahar: xuddi bahar bulutliridek
128. Höweyda: éniq, roshen, ashkare bolmaq, belgilik bolmaq
129. Zahir: ①téshi, sirti, körünüshi②ochuq, roshen
130. Chak: ①tikish, chek②yimirlish, üzülüsh, yirtilish, késilish
131. Kerbala: iraqtiki desht-bayawanning nami
132. Nashad: xapa köngülsiz
133. Dejjal: yalghanchi(qiyamet yéqinlashqanda peyda bolup ademlerni dindin azdurghuchi )
134. Zen’gi: qara tenlik, nigir
135. Newjuwan: yash yigit
136. Mutegheyyir bolup: özgirip
137. Atesh ishqi: ishq oti
138. Sehet tépish: saqiyish, shipa tépish
139. Ereste: zinnetlen’gen
140. Ferseng(fersex): 6 kilométir kélidighan bir tash musape
141. Ghulam: qul, xizmetkar
142. Qirmiz: qizil, toq qizil
143. Xeste: sunuq, töwen, késel
144. Melul bolup: xapa bolmaq, renjimek, ghemge chökmek
145. Debdebe: heshemet, daghdugha
146. Reshik etmek: qizghinish, körelmeslik, künchilik
147. Seylan: seyle qilip
148. Nergis: aq yaki sériq güllük ot yaki uning chirayliq güli
149. Sumbul: ①bir türlük xushbuy ösümlük②chach(mehbubining chéchi)
150. Mahrui: ay yüzlük
151. Seyyad: owchi
152. Shékerfishan: shéker chachquchi
153. Ghemze: jilwe, naz, qiliq
154. Irenler: erler, erkekler, merdaniler
155. Mehrem: ①ülpet, yéqin dost② xizmetkar, ishenchlik yardemchi
156. Tewazu’ : ① égilmek② izzet-hörmet
157. Heqir: bichare, miskin, xarlan’ghan
158. Muntezir: ömid qilghuchi, kütküchi, intizar
159. Mustejap: qobul qilin’ghan, ijabet bolghan
160. Sheyda: qaynaq muhebbet, ashiq bolmaq
161. Zagh: qara qagha
162. Beryan: köyüp kawap bolmaq, qoruluuush
163. Bad: shamal
164. Qazara: teghdir bilen, tasadipi
165. Hemin: ushbu, mushu
166. Zir-zeber: astin-üstün
167. Sherridin: yamanliqidin
168. Shermisar: uyatliq
169. Dilijemi’e: köngli xatirjem bolmaq
170. Mehasil: tutquchilar
171. Chahar: töt
172. Suwar: minmeng(atqa)
173. Bibak: hichnersidin qorqmaydighan, eyminmeydighan
174. Chah: ora, yer asti geme,quduq
175. Muhazir: meze
176. Benagah: birdinla
177. Turpe: ①ajayip, heyran qalghudek, qiziq②yéngi kelgen adem
178. Azmayish: sinimaq, imtihan almaq
179. Teskin tépish: ténchlinish, aram tépish, xatirjem bolush
180. Mar: ilan
181. Bare: qétim, merte
182. Ghubar: ①topa chang②ghuwa③is, dut
183. Natawan: ajiz, bosh, küchsiz, quwetsiz
184. Cheshme: bulaq
185. Kesrt: yaman, yarimas
186. Güzergah: bésip ötidighan yol
187. Siparsh: tapshuruq
188. Bedergah: xuda aldida
189. Qaziyel hajat: haqetlerni rawa qilghuchi
190. Her chendan: heddidin ziyade köp
191. Tiyredilduz: tiyre oqyaning oqi, dilduz yürekke sanjilidighan
192. Pelek cherxi: pelek chaqi
193. Guzer: ötüsh
194. Saza: layiq
195. Jehd: qet’iy niyet, ijtihat, tirishish
196. Golab: gül süyi
197. Nisar: ①pida,qurban qilmaq②chachmaq, chachqu
198. Mezasi: mezisi, temi
199. Mal-menal: mal-dunya
200. Endek: azraq
201. Eqdi nikah: nikah toxtimi
202. Bikes: ①bichare, ajiz②xanish
203. Ghemnak: ghemkin
204. Es-ese: daghdugha
205. Tekpin tejiz: képenlesh
206. Mudderis: aliy diniy mektep mu’ellimi
207. Yarjoq: oqyaning birxili
208. Peyder-pey: arqimu-arqa
209. Haqir: qedirsiz
210. Der-bidergada: sergerdan gaday
211. Tergich: temesh
212. Mejlis: söhbetlishish, olturush, yighilish
213. Jawahir: qimmet bahaliq nersiler
214. Shahapche: bölüm, qisim, tarmaq
215. Serpa: bir qur kiyim
216. Helqi kemend: salma
217. Seru-saman: bash
218. Shikeste: sunuq, köngli sunuq
219. Seyid: ow,owlash, olja
220. Hezar derix: isit-isit, minglighan-minglarche pushayman
221. Kashane: igiz, zinnetlen’gen
222. Areste: bézesh, zinnetlesh
223. Zine-paye: pelempey, baldaq
224. Bir perseng: sekkiz chaqirim
225. Gada(geda): gaday
226. Qur’e: pal téshi
227. Qiyam: chüsh waqti
228. Sumbule: 8-ay
229. Kimxap: zer tumaq
230. Kibrane: özini chong tutush, körenglesh
231. Mowut penjire: uzun chapan
232. Shen’gen yamul: hazirqi nahiye derijilik türme
233. Gojey: lata
234. Bija: ijra
235. Sogo: nahayiti kembeghel
236. Eyyuhannas: déqqet bilen qulaq sélinglar
237. Tawi: rohi,mijezi
238. Sirkay: chine
239. Derqemte: toplushush, yüzmu-yüz
240. Weji: sewep
241. Chesh bughday: sap bughday
242. Awam: xelq
243. Buzaqi: buzuq
244. Boyuntawliq: boysunmasliq
245. Malixay: qalpaq
246. Hushshere: eqilliq
247. Chulwur: yügen
248. Xangduq: sadir palwanning leqimi
249. Muheyya: teyyar
250. Pazil: alim,bilimdar
251. Ismet: nomus, ippet, pakliq
252. Zerd: ot
253. Ghenim: düshmen, taw
254. Jebrubidad: hichkimge erz-dad qilalmay na’ilaj qélish
255. Weli: ewliya
256. Le’il: qizil yaqut
257. Hésari: qel’e,istihkam
258. Zerapet: hushyarliq
259. Sehba: wino, qizil sharab
260. Museppa: sap
261. Eghyar: özge, bashqa, yat
262. Zinhar: hergiz
263. Zind: biperwa, bolumsiz
264. Parsa: yaman ishlardin özini saqlighuchi
265. Xum(xumra): koza
266. Bunyat: ishqa éshish, wujutqa chiqish
267. Merdum: el, xelq
268. Imrad: medet, yardem
269. Nakes: peskesh, wijdansiz
270. Zohur: peyda bolush, namayen bolush, körünüsh
271. Yoq intihasi: axiri yoq, tügenchisi yoq, payani yoq
272. Sabit: éghishmas, mustehkem
273. Tewq: boyunturuq
274. Herchend: herqanche, küchining bariche
275. Melul: xapa, ghemkin
276. Mewzun: wezinlik, shé’iriy
277. Xirarmend: eqilliq, dana
278. Endaz: qélip, shekil, modil
279. Ehremen: diwe
280. Muruwet: rehimsiz, ademgerchiliki yoq
281. Zelil: péqir, namrat, ajiz
282. Nish: neyze, tigh
283. Dum: quyruq
284. Mar: yilan
285. Kerem: himmet
286. Riya: ikki yüzlime
287. Lash: ölermen
288. Hezil: chaqchaq
289. Batining: ichki dunyaying
290. Kemek: qedimqi iran shahliridin jemshidning heyyari
291. Badi saba: sübhi shamili, tang shamili
292. Tapaxor: pexirlinish, pexirlenmek
293. Kiramen katibin: perishtilerning ismi,ular ademning ikki müriside turup biri yaxshiliqni, yene biri yamanliqni yazarmish.
294. Cherxi keywan: chaqtek aylan’ghuchi pelek
295. Shiri gherran: qoramigha yetken shir
296. Bazu: bilek
297. Eplak: pelek
298. Hewzikewser: kewser köli, sherbet köli
299. Behri umman: umman deryasi
300. Pelid: iplas, nomussiz
301. Semender: wolqanlarning ichide yüridighan ot chashqini
302. Shaqawet: bextsizlik
303. Menhus: yoq qilin’ghan, nabut qilin’ghan, öltürülgen
304. Zaghu-zoghen: qagha-qozghun
305. Cherxi bunyad: mewjut dunya
306. Eghyar: gheyri
307. Bixi bunyadin: bix we yiltizi
308. Mez’her: dehshetlik set körünüsh
309. Qirmiz: gözel
310. Bitimiz: temi éghizdin ketmeydighan,tatliq
Retligüchi: emetjan muhemmet erikzat

Kommentar verfassen

Trage deine Daten unten ein oder klicke ein Icon um dich einzuloggen:

WordPress.com-Logo

Du kommentierst mit deinem WordPress.com-Konto. Abmelden /  Ändern )

Facebook-Foto

Du kommentierst mit deinem Facebook-Konto. Abmelden /  Ändern )

Verbinde mit %s