Qan, Köz yéshi we Dertning dost-düshmenning aldida tökülmigini yaxshi: Qan, köz yéshi we dertke ayit uchurlar bir millet üchün mexpiyetlik hesaplinidu.Qan, köz yéshi we dertni milliy bixeterlikni asas qilip istrategiye we taktika sewebidin dengsep turup epchillik bilen töküsh, kérek bolmighanda uni tökmeslik üchün düshmen bilen resmiy yaki gheyri resmiy shekilde mureselishish kérek!

Dunyadiki milletlerning tebiyiti yirtquch haywanlarghila oxshaydu, ajizliqing qaysi yaqta bolsa, shu tereptin hojum qilidu!Dert tökme, dert töktüm dep sir we mexpiyetlikliringni tökiwetseng ishing téximu teslishidu!Baturluq bilen hich bolmisa dert tökkiche bolghan ariliqta tölinidighan bedilini oylap qoyup yasha!Qarghidek ming yil yashighiche, arislandek bir yil yasha,deptiken ejdatlirimiz.Düshmendin, düshmenning dostliridin we purset peres etnik topluqlardin ihtiyat qil!
Biz Uyghurlar qan, köz yéshi we dertni qalaymiqan töküp, paydisidin ziyinini köp körduq.

Qan, köz yéshi we dertning milliy mexpiyetlik ikenlikini etrapliq aydinglashturiwalmay quyash parlap turghan bu dunyada, dost we düshmenlerning aldida intayin better bir künge qalduq. Jiddiy bir shekilde milliy bixeterlikning charisini tapmisaq, yaki u weyaki bu düshmenge yem bolup kétimiz.Qan, köz yéshi we dert tökülmisun deydikenmiz tereqqiy qilghan milletlerge, dunyadiki sufer küchlerning istratégiysige yéqindin diqqet qilip turishimiz kérek.Bizni yiqitqan millet bizni yülep turghuzalaydu.Bizni yiqitqan millet biz ornimizdin turghandin keyin yene yiqitalaydu.Engilizlar süküt qilmighan bolsa Ruslar bizni yiqitalmayti, Ruslar bizni yülimekni xalisa Engilizlar yene süküt qilishqa mejbur bolidu.

Bizning xitaylarning mustemlikisi astida qélishimiz Xitayning bizni qul qilalaydighanliqidin emes, Engilizlarning süküt qilghanlliqi we Ruslayrning küchiyishimizni xalimighanliqidin bolghan.Undaq bolsa Ruslar bizning dewlet qurushimizni xalimamdu?! Ruslar Uyghurlarning dewlet qurushini xalaydu emma qandaq dewlet…1870. , 1930. we 1940yillardiki hakimiyetlerge oxshash dewlet qurulsa yene yiqilidu.Qurulidighan dewlet eng az bolghandimu Qirghizistangha oxshaydighan, bir az yaxshi bolsa Üzbekistangha oxshaydighan bolghanda, u dewletni qurushqa yardemlishidu.Herqandaq kichik dewlet bir chong dewletning himayisi astida bolidu.

Ruslar Gheriptiki herqandaq bir küchning tesiri astidiki bir dewletning xitay bilen özining jughrapiyisi arisida peyda bolup qélishini hergiz xalimaydu.Buning üchün Uyghurlar qan, köz yéshi we dert derijidin tashqiri tökülüp ketmisun dése dunyani, xelqara tertipni, zamaniwiy dewlet chüshenchisini milliy meniwiyitide aldi bilen shekillendürüshi kerek!Ruslar Uyghurlar bir dewlet qursun dése eng awal achchighi kélidighini Engilizlar, eng awal qollaydighini Xitaylar bolidu.Russiyening istiqbali intayin chong.Uning üstige Türkiy xeliqler bilen yiraqtin qandash kélidu, Ruslar özige qarighanda Uyghurlarni bekraq chüshinidu.

Uyghurlarni yöleshi, Uyghurlargha yardem qilishni we Uyghurlarni xuddi Qazaq, Qirghiz we Üzbek qérindashlirimizdekla sépide körüshni xlaydu. Emma perde arqisidiki düshmenler milliy herkitimizning tigh uchini bir-ikki esirdin bashlap awal Ruslargha andin Xitaylargha qarshi qilip qoyghan. Pütün Téragédiyelerning tughulidighan yéri milliy herkitimizdiki xata istiratigiye we chuwalchaq xelqara munasiwetlerdin tughuliwatidu.Bizni basturiwatqan Rusning eqli, gheripning süküti we Xitayning eskiri.

Eger biz bir dewlet qursaq hazirqi Üzbekistanning sistimisi bilen idare qilalaydighanliqimizgha közi yetse, Ruslar Xitaylarni millliy musteqqilliq herkitimizge tosalghu bolmasliqqa mejburliyalaydu.Eger Ruslar Uyghuristan dégen bir dewletni qurushni xalisa Engilizlar we Awropa ghing qilalmaydu. Teshkilatlinishni qanchilik imkan bolushtin qettiynezer Moskiwada bashlash we bezi küchlerni Russiyege yötkesh kérek! Jesur Rus milliti Xitayni purset tapsam ajizlashtursam, deydu…Ruslarning eng achchighi kelgini bizning ümitni Amerikigha baghlighanliqimiz…!

Yiraqtiki tuqqandin yeqindiki xoshna ela, degen maqal bar.Eyni waqitta qarangghuluq ichidiki sheytanlarning gépige qulaq salmay, Ruslar bilen ish birliki qilip, ularning pilani boyinche ish qilghan bolsaq, hazir hich bolmighanda Qazaqistanchilik bir dewlitimiz bolghan bolatti! Emdi yéter, Ishikini échilidighan terepke emes taqilidighan terepke ittiriwermeyli!

Bizge qarap chishini bülewatqanlar köp.Ularning bezilliri bizge ming yildin béri tonush, bezilliri natonush.Hetta bezilliri qandash we dindash.

Ularning kitabidin qandashlar we DINdashlar üchün…, dégen jümle chiqiriwétilgen.Undaqlarning bezillirining qilghan yardemining ikki esirdin béri hessilep ziyinini tarttuq…Bir belasi bolmisa quyruq yatamdu sayda?!… Hichkim bizge oxshash axmaq emes.

Dunyadiki milletlerning tebiyiti yirtquch haywanlarghila oxshaydu, özidin bashqilarni tonumaydu.Dunyada milletler arisida qandashliq munasiwiti dégen bir nerse yoq, bar bolsimu yol qoyulmaydu.Menpeetdashliq dégen nerse bar. Kim kimge yardem qilsa shu uning qérindishidur! Yer sharida kimde kim dinlar ara munasiwetke, ériqlar ara munasiwetke, menpeetler ara munasiwetke hem medeniyetler ara munasiwetke segek we chéchenlik bilen xelqara ölchemler asasida muamile qilalmisa, uning bedilini qan, köz yéshi we qulluq zenjirining dat-peryatliri ichide nahayiti éghir öteydu!(K.Atahan)

*****
23.10.14